'Kijk! Toen kwam jij op school … !' - hjk

Zó doe IK dat
‘Kijk! Toen kwam jij
op school … !’
Mieke van der Greft,
Cobi Boomsma en Marijke Kuijten
Op basisschool De Havenrakkers in Broek in Waterland
staat een standaard in de gang met daarop een fotoboek
van de klas. Wat begon als een aardig idee, groeide
uit tot een divers logboek van een schooljaar. Wat is
de betekenis van een fotoboek van de klas voor kinderen, ouders en
voor de leerkracht zelf
• Foto’s: Cobi Boomsma
Het fotoboek staat op een standaard in de gang, zodat
ouders op hun gemak kunnen blijven kijken
18 HJK oktober 2011

egon allemaal in mijn eerste jaar als kleuterleidster,’
vertelt Mieke van der Greft. ‘En
‘Het
nu is er al het twaalfde fotoboek! Aanleiding
tot het ontstaan was het bijwonen van een cursus Basisontwikkeling.
Een van de deelnemers bleek per schooljaar
een fotoboek bij te houden. Dat leek mij een goed
idee, omdat ik nogal eens meemaakte dat kleuters grote
moeite hadden hun prachtige bouwwerk op een
bepaald moment te moeten afbreken. Voor mijzelf wilde
ik ook een en ander vastleggen, bijvoorbeeld het proces
van bouw- en knutselwerken, festiviteiten en de uitwerking
van thema’s. Daarnaast ontstaat er natuurlijk
een prachtig logboek van een schooljaar. Aanvankelijk
stond het boek op een stevige houten muziekstandaard
in de klas. Wat ik in het begin niet voorzien had, was dat
ouders grote belangstelling voor het boek kregen. Ze
bleven in de klas om in het boek te kijken, terwijl ik wel
gewoon aan de slag wilde met de groep. Het boek
kreeg daarom een vaste plek in de gang, zodat ouders
op hun gemak konden blijven kijken zonder de voortgang
in de groep te storen.’
‘Nu zeggen de kleuters zelf al:
“Maak er maar een foto van, juf!” ’
‘Toen Sint op school was, was jij er nog niet!’ Ouders die
met hun kind in het boek kijken, krijgen bij de geschreven
teksten nogal eens de vraag van hun kind wat er
staat. Kinderen kijken er ook vaak zelfstandig in en ze zijn
blij met de aandacht die ze krijgen in het boek: ‘Kijk, hier
ben ik!’ of ‘Dat was leuk, hè, toen we samen in het kleurenlaboratorium
waren’.
In de praktijk
‘In het begin hield ik het boek dagelijks bij. Maar de laatste
tijd schrijf ik vaak een weekoverzicht. Ja, ik schrijf,
met de hánd de teksten tussen de geprinte en ingeplakte
foto’s. Dat doe ik zo, omdat ik dat het prettigste vind.
In de jaren vóór de digitale camera was het soms een
beetje puzzelen met de tekst, want de foto’s kwamen er
pas in wanneer het rolletje vol en ontwikkeld was. Ook
nam ik in die tijd meer tekeningen in het boek op. Nu
zeggen de kleuters zelf al: “Maak er maar een foto van,
juf.” De tekening kan dan mee naar huis en is tevens te
bewonderen in het boek.
Tip
Zorg voor variatie in foto’s: iedere ouder speurt
tenslotte eerst naar: waar zit ‘de mijne’…
Het bijhouden van een fotoboek van de klas blijkt waardevol,
zowel voor de kinderen als voor de ouders en
voor mij als leerkracht zelf.’
Voor de kinderen
Het boek is een prachtig hulpmiddel bij de ontwikkeling
van tijdsbesef. Foto’s van nieuwe kinderen krijgen een
plaats in het boek en op foto’s van activiteiten zijn ook
voortdurend kinderen afgebeeld, hetgeen leidt tot
opmerkingen als: ‘ Kijk … toen kwam jij op school!’ en
Producten blijven bewaard door er een
foto van te maken
HJK oktober 2011
19

Een groepswerkstuk hangt eerst aan de
wand en komt daarna in het fotoboek
‘Dat de ouders de liedjes en versjes die in de klas worden
gebruikt via het boek ook leren kennen, maakt dat
de kinderen er met des te meer plezier thuis op terug
komen.
Tijdens het spelen en werken maak ik foto’s, met name
van producten die niet in het fotoboek passen, zoals
een timmerwerkstuk. De kinderen hebben een eigen
inbreng doordat ze aan mij vragen: ‘Maak je er een foto
van’ (Natuurlijk gaat ’t dan altijd om een fraai prodúct,
terwijl ik als leerkracht ondertussen ook aandacht heb
voor het proces.) Soms komt een kleuter met een brief of
tekening voor mij en dan stel ik zelf de vraag of dat in
het fotoboek mag. Kleuters kunnen zelf ook foto’s
nemen. Ik heb dat in het verleden al wel gedaan met
kinderen in mijn klas, maar ik wacht nu op een “kleuterbestendige”
camera.’
Voor de ouders
‘Het belang van het fotoboek voor de ouders bleek
gaandeweg. Ouders zagen wat de kinderen allemaal
ondernamen en meemaakten in de groep. Naast de
anekdotes over diverse voorvallen en natuurlijk de
prachtige kleuteruitspraken kregen ouders meer zicht op

Vorig jaar werkten we aan het Kinderboekenweek-thema ‘De grote tekententoonstelling’
– de kleurflesjes staan op de vensterbank in de klas én in het fotoboek
wat onderwijs in kleutergroepen betekent. Geleidelijk
ging ik meer schrijven over het waarom van bepaalde
activiteiten en gaf ik aan hoe activiteiten binnen een
thema betekenis krijgen. Tijdens een
ouderavond aan het begin van het
schooljaar leg ik het principe van de
kernactiviteiten uit en van het dan
lopende thema krijgen de ouders een
kopie van de globale voorbereiding
mee. Op deze wijze krijgen ouders
meer waardering voor wat de kinderen allemaal leren
op school en het belang van de kleutergroep komt
goed in beeld. Ouders raken ook meer betrokken bij het
onderwijs en zijn mede daardoor bereid om te helpen.
Omdat er veel groepsfoto’s, veelal van steeds wisselende
groepjes, in het boek voorkomen, leren ouders ook
andere kinderen kennen. Er ontstaat daardoor, ook tussen
de ouders, een groepsgevoel.’
Voor de leerkracht
‘Allereerst is er het vastleggen van wat er allemaal in
een jaar gebeurt. Ook de ontwikkeling van de kinderen
wordt zo vastgelegd. In de wijze waarop kinderen werken
is de ontwikkeling te zien, omdat er op foto’s naast
een product ook een procesgang is te volgen. Voor kinderen
die taalondersteuning nodig hebben, kan het
‘Ouders raken ook meer betrokken bij
het onderwijs en zijn mede daardoor
bereid om te helpen.’
boek een prachtige uitnodiging zijn voor een één-opéén
gesprek met een begeleider. Over eigen belevenissen
– geïllustreerd met foto’s – vertellen aan iemand die
daar niet bij was: betrokkenheid gegarandeerd! En een
geweldige gelegenheid voor taalbevordering in kleine
kring of individueel. Voor mij als leerkracht zijn de oude
fotoboeken trouwens ook weer een bron van inspiratie,
bijvoorbeeld als het gaat om ideeën bij de invulling van
een (terugkerend) thema.
De investering van ruim een uur per week is het zeker
waard gezien het effect en de opbrengst van het fotoklassenboek!’
Mieke van der Greft is werkzaam als leerkracht onderbouw aan basisschool De Havenrakkers
in Broek in Waterland. Ze werd geïnterviewd door Cobi Boomsma (zelfstandig
onderwijsadviseur) en Marijke Kuijten (neerlandica en voormalig docent pabo) HJK oktober 2011 21