Essay-passend-onderwijs

8.1 Signalen opvangen: de schakelrol van lerarenHet opvangen van de zachte signalen, de eerste tekenen van ongerustheidof de indirect geformuleerde klachten, zal vaak gebeurendoor leraren. Zij moeten dus extra alert zijn om klachten te leren zien.Daarbij dienen leraren volop ondersteund te worden door hun organisatieom ermee aan het werk te gaan. De proactieve houding van professionalsdie we in hoofdstuk 5 bespraken, komt hier ook weer volopin beeld. Ingrijpen voordat er meer problemen ontstaan is belangrijk.Uit Kafka-ervaring weten we dat er bij grote ontsporingen al veel eerdersignalen waren dat er iets niet goed ging.De Kafkabrigade onderscheidt drie niveaus - meer of minder systematisch- van hoe organisaties kunnen leren:1. Dezelfde vergissing niet nog eens maken. Op organisatieniveauverandert er niks, maar leraren worden alerter.2. De organisatie vraagt zich af hoe het komt dat het in bepaaldesituaties zo vaak mis gaat. Kennelijk zijn er risico’sdie onvoldoende afgedekt worden. De werkwijze wordtaangepast.3. Scholen richten hun werkprocessen zodanig in dat ervoortdurend geleerd en verbeterd kan worden. Lerengebeurt dus niet meer naar aanleiding van klachten offouten, maar omdat het hoe dan ook centraal staat. Vaakvergt dit veranderingen in de cultuur van de school of vanhet samenwerkingsverband.8.2 Kenmerken van een lerende organisatie• Ze werken aan systematische verbetering; ze laten het dus niet aankomenop incidenten en klachten, maar stellen zich voortdurend devraag wat er beter of makkelijker kan.• Ze evalueren hoe ze in het verleden functioneerden en betrekkendaar ook buitenstaanders bij. Ze kijken regelmatig terug en doen ditmet blikken van buiten. Dat laatste is belangrijk omdat in een orga-44nisatie mensen soms elkaars functioneren niet meer kritisch kunnenof willen beschouwen.• Experimenteren met nieuwe aanpakken worden aangemoedigd.Gebaande (bureaucratische) paden worden met opzet af en toeverlaten en dat wordt met belangstelling gevolgd. Men is zich ervanbewust dat een alternatieve aanpak risico’s met zich meebrengt. Dieworden vooraf erkend en openhartig besproken.• Er is veel kennisuitwisseling. De school of het samenwerkingsverbandorganiseert kenniscafé’s, inspiratielezingen en ontmoetingentussen leraren en ouders; allemaal gericht op het uitwisselen vaninzichten.• Het leren van de school of het samenwerkingsverband wordt zichtbaargemaakt en vastgelegd. De organisatie houdt een logboek bij,schakelt externe onderzoekers in en maakt resultaten zichtbaar.Die vastlegging gebeurt niet om beheersmatige of bureaucratischeredenen, maar om de leerervaringen te verankeren en met anderente kunnen bediscussiëren.Wat kan een samenwerkingsverband doen om te blijven leren?• Wees alert en vraag herhaaldelijk of ouders en leerlingen goedbediend worden. Realiseer je daarbij dat klagen soms moeilijkgevonden wordt en dat je moet doorvragen om te achterhalen ofhet goed gaat.• Haal klachten uit de sfeer van verwijt, Bedank de indiener ervan enzorg voor een snelle afhandeling. Laat de klagende partij ook wetenwat er met de klacht gebeurd is.• Laat leraren merken dat vergissingen onvermijdelijk zijn en dat zede brandstof vormen voor verdere verbetering van de school of hetsamenwerkingsverband.• Handel grote blunders en kwalijke fouten zo snel mogelijk af. Volleopenbaarheid – zoals in de media – maken dat ingewikkeld. Hetorganiseren van goed toezicht maakt het mogelijk fouten achter deschermen af te handelen, zonder dat dit onzorgvuldig wordt.45