Zoogdieren van West-Europa - Zoogdierwinkel

ZOOGDIER 1994 5 (2)14Butskopmannetje, gestrand bij Zierikzee, Schouwen,augustus 1584. Kopvorm en keelgroeven zijn primitief,maar correct weergegeven. Aquarel van onbekendetekenaar.Foto walvisarchief RMNH.grote aantal mensen dat in Hargen meehielp(ongeveer tien), zowel qua ervaringals qua mankracht. De politiemannenwaren zeer behulpzaam, maar nietgekleed en uitgerust voor het assisterenbij een sectie. We werkten middenin deWaddenzee in de motregen van eendonkere herfstdag, bij windkracht 6 ofmeer, en de zandplaat zou twee uurlater weer onderlopen. Na een half uurzwaar snijden in de taaie walvis had iktwee zere armen en pas een heel kleineopening in het lichaam van de butskop.Waarom al die moeite? Doordat hetdier rot was, waren de organen natuurlijkniet goed meer, maar ondanks datkan inwendig onderzoek nog aanwijzingenopleveren over aard en oorzaak vanziekte(n). Bepaalde veranderingen, zoalsde grootte van lymfeklieren, bindweefselontstekingenen grote bloedingen,blijven zichtbaar. Maar het water kwamop en ik besloot om door bevoelen vande baarmoeder na te gaan of het dierdrachtig was. Via de kleine opening dieik had gemaakt, met praktisch mijn helearm in de buik1101te, voelde ik lever enmaag en uiteindelijk ook de baarmoeder:daar zat niets in. Ik waste mijn armin het snel stijgende water van deWaddenzee. Er was haast geen tijdlneer, en we moesten van verder onderzoekafzien. Ik kon nu alleen nog proberenhet belangrijkste "weefselmonster"mee te nemen: de kop. Met dekop zouden we spek en spierweefselhebben voor verder onderzoek, enschedel en tanden voor een leeftijdsschatting:geen ander orgaan bevat zoveel gegevens en is zo "lnakkelijk" teverzamelen. Hoewel, het doorsnijdenvan een "nek" van lneer dan een nleterdoorsnede valt toch tegen. Toen hetwater al zowat tot de rand van onzelaarzen stond, lukte het, dankzij eenslim idee van de twee politiemannen:terwijl ik sneed, trokken zij aan de kop,die met een touw aan hun speedbootvast zat. Met enorme krachtsinspanningkregen we de 800 kilo zware kop los,van de zandbank af en naar de groteboot, die twee kilometer verderop vooranker lag. Na uren zwaar lichamelijkwerk, na verschillende keren vastlopenen na een paar volgelopen laarzen kregenwe ons stinkende kleinood eindelijkaan boord. De rest ging vlot. Om drieuur 's nachts werd de kop door medewerkersvan de Zeehondencrèche bijhet museum in Leiden afgeleverd. Ikkon nog net pakken en mijn vliegtuighalen. Aan boord legden we de laatstehand aan de poster die we in Texaszouden geven.En de rest van het karkas? Dat isweggespoeld met de vloed waaraan wijnet ontkonlen waren, en niet lneerteruggevonden. Maar de schedel ligtveilig in de collectie van het RMNH."Een tropische butskopIn het vorige artikel hebben we geziendat er van Mesoplodon in deze eeuwnogal wat "nieuwe" soorten zijn ontdekt.Ook van Hyperoodon is het nogniet helemaal duidelijk hoeveel soortener bestaan. De laatste jaren zijn er butskoppengezien en gefotografeerd in detropische wateren van de Stille Zuidzee.Zijn dat zuidelijke butskoppen H planiji"ons,al of niet behorend tot een apartepopulatie, of is het een onbeschrevensoort? De foto's geven geen uitsluitsel.Leatherwood et al. (1982) laten devraag nog open; Balcomb echter, deontdekker van deze butskoppen,beschouwt ze in 1987 (dergelijke dierenwaren inmiddels ook bij Okinawa waargenomen,tussen Japan en Taiwan) alsH planifrons. En wat te denken van debutskoppen die één van ons (CS) injanuari 1985 zag in de Bandazee,Indonesië? Het waren dieren met eenforse rugvin; helaas waren ze snel weerondergedoken. Het wachten is op hetaanspoelen van zo'n tropische butskop,zodat uiterlijke kenmerken en skelet