Zoogdieren van West-Europa - Zoogdierwinkel

ZOOGDIER 1994 5 (2) 8vChris Smeenk, Marjan Addink & Manuel Garda HartmannStrandingen van grote walvisachtigen komen altijdonverwacht en meestal ongelegen. In een vorig nummervan Zoogdier vermeldden we al de stranding van eennog levende butskop bij Hargen in Noord-Holland, op25 augustus 1993. In hetzelfde jaar, op 10 november,werd er een dode butskop gevonden op het wad bijRotturneroog. Beide strandingen zorgden voor de nodigeorganisatorische problemen, maar ook voor spanning enafwisseling in ons werk. Hieronder wat meer over debutskop, één van onze merkwaardigste walvissen.Butskop, jong mannetje gestrand bij Waarde, Zuid-8eveland, november 1931" Het pijltje geeft de plaatsvan de ademhalingsopening aan.Tekening van M.A. Koekkoek.DehilleDe butskop Hyperoodon ampul/atus,vroeger ook hilIe. hillegonda of deugdelinggenoemd, behoort tot de familievan de spitssnuitdolfijnen of Ziphiidae.De soort is dus een verwant vanMesoplodon, de eigenlijke spitssnuitdolfijnen,waarover we in ons vorige artikelschreven (Smeenk et al. 1993). De butskopis één van de grootste soorten vandeze groep. De mannetjes bereiken eenlengte van bijna 10 meter, de wijfjesblijven kleiner, hoogstens 8,5 meter.Evenals de andere spitssnuitdolfijnenheeft de butskop een smalle snuit, eensterk gereduceerd gebit, twee keelgroevenen een staart zonder inkeping in hetmidden. Maar de kop ziet er heelanders uit dan die van Mesoplodon. Debutskop heeft een enorm bolle kop; debek steekt als een soort snavel onderhet bolle voorhoofd uit, vandaar deDuitse naam "Entenwal" en het Engelse"bottlenose whale", wat herinnert aaneen antieke, dikbuikige kruik of fles.De schedel van de butskop is heelvreemd gebouwd: de soort bezit éénvan de merkwaardigste kopstructurenonder de walvissen. Het snuitgedeelte isweliswaar niet zo extreem lang en smalals bij Mesoplodon (zie de afbeeldingenin het vorige artikel), maar de bovenkaakvertoont aan weerskanten eenenonne, rechtopstaande, ronde kaln,die hoger wordt met de leeftijd. Bij deoude n1annetjes groeien die kmTIlnen zover uit, dat ze elkaar in het midden bijnaraken. Het schedelgedeelte aanweerszijden van en achter deze kam­Inen is luin of meer schotelvormig verbreed.Verder is de voorhoofdskam, diebij alle spitssnuitdolfijnen voorkomt, bijde butskop buiten proporties ontwik-