jaarverslag 2004 - Port of Rotterdam

INHOUDSOPGAVE341)2)KERNCIJFERSBERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN12141719212932373840413) VERSLAG VAN DE DIRECTIE• Voorwoord• Doel en strategie• Positie van Rotterdam• Ontwikkeling en exploitatie• Scheepvaart en maritieme zaken• Financiële gang van zaken• Risico’s en risicomanagement• Corporate Governance• Organisatie en personeel• Vooruitzicht 200545464748496667684) JAARREKENING• Geconsolideerde balans per 31 december 2004 (voor resultaatbestemming)• Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2004• Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2004• Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening• Vennootschappelijke balans per 31 december 2004 (voor resultaatbestemming)• Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2004• Toelichting op de vennootschappelijke balans en de vennootschappelijkewinst- en verliesrekening717272735) OVERIGE GEGEVENS• Statutaire regeling winstbestemming• Voorstel resultaatbestemming• Accountantsverklaring7576788082846) BIJLAGEN• Personalia leden Raad van Commissarissen en Directie• Overzicht deelnemingen• Historisch overzicht• Havenbedrijf Rotterdam N.V.• Rotterdam Representatives

KERNCIJFERS(Bedragen in miljoenen euro’s)2004 2003RESULTATEN(pro forma)Som der bedrijfsopbengsten 442 402Bedrijfsresultaat (EBIT) 76 115Netto resultaat 7 56BALANSGEGEVENS (per 1-1-2004)Groepsvermogen 807 800Langlopende schulden 1.218 1.290Geïnvesteerd vermogen 2.025 2.090Totaal vermogen 2.330 2.286RATIO’S(pro forma)Rendement werkzaam vermogen* (in procenten) 3,6 6,5Solvabiliteit (in procenten, inclusief achtergestelde leningen) 72 75Total debt / EBITDA ** 7,2 6,2Rentedekking *** 1,1 2,2Netto resultaat (in procenten van de bedrijfsopbrengsten) 1,7 13,9OPERATIONELE GEGEVENSUitgegeven terreinen (in hectares) 4.378 4.344Kademuren en glooiingen (in kilometers) 95 94Investeringen (in miljoenen euro’s) 115 112Goederenoverslag (in miljoenen tonnen) 352 328Aantal bezoeken zeeschepen 34.831 33.431MARKTAANDEEL HAMBURG – LE HAVRE RANGE (in procenten)Totaal 37,9 37,8Nat massagoed 54,4 54,4Droog massagoed 35,6 35,5Containers 27,6 27,1Overig stukgoed 19,4 18,6PERSONEELAantal medewerkers ultimo (exclusief deelnemingen) 1.316 1.304* bedrijfsresultaat/gemiddeld balanstotaal minus kortlopende schulden** rentedragend vermogen/winst voor rente en afschrijving*** exploitatieresultaat/saldo rentebaten en -lasten3 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

20 044 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

RAAD VAN COMMISSARISSENDe Koninklijke Roeiers Vereeniging Eendracht (K.R.V.E.) aan het werk. De roeiers houden zich vooral bezig met hetvast- en losmaken van schepen, maar ook zorgen zij voor het vervoer van loodsen en stellen zij mensen beschikbaar bijcalamiteiten. De K.R.V.E. is in 1895 opgericht door vijf mensen die ieder een roeiboot in hun bezit hadden. Tegenwoordigzijn er 300 leden en 54 motorschepen. In 2004 maakte de K.R.V.E. 23.500 binnenkomende schepen vast en los.5 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

2004 was het eerste jaar van Havenbedrijf Rotterdam N.V. (HbR) als overheids-N.V.Het was ook het eerste jaar dat wij als Raad van Commissarissen (RvC) onze toezichthoudendetaak hebben uitgevoerd. Voor HbR was het een turbulent jaar. Een aantalcomplexe dossiers passeerde de RvC, zoals de vermeende garanties ten behoeve vanfinanciële instellingen die leningen verstrekten aan tot het RDM-concern behorendeondernemingen, de voorgenomen Rijksparticipatie in HbR, de aanpassing van detopstructuur, de opzet van de Maasvlakte 2-organisatie en de omvangrijke investeringin en de gronduitgifte voor de Euromax Terminal.In dit jaarverslag treft u de jaarrekening 2004 aan zoals deze is opgemaakt door dedirectie van HbR. De jaarrekening 2004 is gecontroleerd door de externe accountant,PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., en voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring.Conform de statuten is de jaarrekening vervolgens in aanwezigheid vande externe accountant, op 12 mei 2005, ondertekend door de RvC. De openingsbalansper 1 januari 2004 maakt deel uit van de opgemaakte jaarrekening 2004. De jaarrekening2004 toont een positief resultaat van € 7 miljoen. Onder de overige bedrijfslasten is eenvoorziening getroffen in verband met de vermeende garanties ten gunste van verschillendefinanciële instellingen in verband met door deze instellingen verstrekte leningenaan tot het RDM-concern behorende ondernemingen. Op grond van de van toepassingzijnde verslaggevingsregels en met inachtneming van het voorzichtigheidsbeginsel delenwij de opvatting van de directie dat voor deze vermeende garanties een voorzieninggetroffen dient te worden. Overeenkomstig de met de gemeente Rotterdam gemaakteafspraken in het kader van de verzelfstandiging van het havenbedrijf, delen wij hetvoorstel van de directie om het resultaat over 2004, voor zover geen wettelijke reservesmoeten worden gevormd, uit te keren in de vorm van dividend. De RvC stelt de AlgemeneVergadering van Aandeelhouders voor de door de directie opgemaakte jaarrekening over2004 vast te stellen.CORPORATE GOVERNANCEHoewel HbR geen beursgenoteerde onderneming is, heeft de RvC zich voorgenomenvoor zover mogelijk de Code Tabaksblat te implementeren. Naast de juiste attitude ophet gebied van transparantie en verantwoording betekent dit ook het instellen van enkeleadviescommissies binnen de RvC (auditcommissie en remuneratiecommissie), deontwikkeling van een reglement voor de RvC en de adviescommissies, het opstellen vaneen introductie-/opleidingsprogramma voor de RvC-leden en de vaststelling van eenprofiel voor de RvC. In het reglement voor de RvC zijn de ‘best practices’ uit de CodeTabaksblat zoveel mogelijk omgezet in concrete afspraken. Het gaat hierbij om de taakenrolopvatting van de RvC, de samenstelling, de vergaderregels, de rollen van deverschillende RvC-leden inclusief de participatie in de verschillende adviescommissies,de onafhankelijkheid van individuele leden, de honorering, opleidingen voor de RvC ende omgang met de accountant.6 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

Een aantal bepalingen van de Code Tabaksblat is voor een niet-beursgenoteerdeonderneming als HbR niet (zinvol) toe te passen. In 2005 wordt toepassing van de CodeTabaksblat artikel-gewijs verder uitgewerkt, zodat over 2005 een nauwgezette rapportagekan worden opgenomen in het jaarverslag.AGENDA IN 2004De RvC is in 2004 dertien keer plenair bijeengeweest. Tot en met augustus zijn viervergaderingen gehouden. Door de bestuurscrisis die het gevolg was van de garantiekwestierondom RDM is de vergaderfrequentie daarna sterk toegenomen.In de eerste helft van 2004 is zowel in de formele vergaderingen als daarbuiten aandachtbesteed aan het inwerken van de RvC-leden. De RvC boog zich over onderwerpen alshet reglement voor de RvC, de interne controle, de audit strategie voor 2004, de strategievan de onderneming, de financiering en het treasury statuut, het Havenplan 2020, deaanpassing van de topstructuur en de voorgenomen participatie van het Rijk in HbR.Regulier koppelde de directie in iedere RvC-vergadering terug over lopende groteprojecten, zoals de stand van zaken in het project Maasvlakte 2, de herschikking van decontainerterminalcapaciteit in het Waal-Eemhavengebied en de Euromax Terminal op deMaasvlakte. De financiering van de onderneming kwam meerdere malen aan de orde,zowel in het kader van de verzelfstandiging als van Maasvlakte 2. Gezien de hogekapitaalintensiteit van HbR, de investeringsambities voor de komende jaren en deherfinanciering van de door de gemeente verstrekte kredietfaciliteiten hecht de RvC aanhet bewerkstelligen van een hoge kredietwaardigheid.In de tweede helft van 2004 stonden de vergaderingen van de RvC voor een groot deel inhet teken van de garantiekwestie rondom RDM. Eind augustus meldde de toenmaligeAlgemeen directeur de RvC (vermeende) garanties te hebben afgegeven ten gunste vanverschillende financiële instellingen in verband met door hen verstrekte leningen aan tothet RDM-concern behorende vennootschappen. De RvC heeft daarop direct eenforensisch onderzoek laten uitvoeren door PricewaterhouseCoopers Corporate Finance& Recovery N.V. (PwC CFR). Per 30 augustus heeft de Algemeen directeur zijn functieneergelegd en is een gedelegeerd commissaris benoemd ter waarneming van dezefunctie. Het forensisch onderzoek gaf aan dat de Algemeen directeur solitair handelde enwees op een totale mogelijke financiële exposure als gevolg van de vermeende garantiesvan ruim € 140 miljoen. Ook bleek HbR via haar dochtervennootschap MHR indirecteigenaar te zijn geworden van drie RDM-vennootschappen. Op basis van de bevindingenvan PwC CFR en andere ingewonnen adviezen heeft de RvC samen met de directiede (toekomstige) waarde van de verkregen RDM-vennootschappen onderzocht. Dezewaarde bleek in alle gevallen negatief. Faillissement voor de betrokken vennootschappenwas hierdoor onontkoombaar. Als gevolg van de garantieaffaire is de aanpassing van detopstructuur, de personele invulling hiervan en de vaststelling van het bijbehorenderemuneratiepakket versneld in gang gezet.De reguliere werkzaamheden van de RvC zijn in de tweede helft van het jaar voortgezet,zoals de vaststelling van het Jaarplan 2005, de uitgangspunten voor het Bedrijfsplan2006-2010, de voortgang van het Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR) en hetdeelnemingenbeleid. In het Jaarplan 2005 heeft de directie de opdracht voor 2005geformuleerd, inclusief het bijbehorend budget en de sturingsvariabelen. Tevens heeft deRvC enkele investerings- en uitgiftevoorstellen goedgekeurd.Zowel de RvC als de auditcommissie hebben op meerdere momenten overleg gevoerdmet de interne en de externe accountant.7 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

AUDITCOMMISSIEDe auditcommissie heeft het afgelopen jaar een eigen reglement vastgesteld metafspraken over de taak, samenstelling, onafhankelijkheid, deskundigheid en vergaderregelsvan de commissie. In de reguliere bijeenkomsten is gesproken over de financieringsstrategie,de rendementsnormen bij investeringen, de verschillende kwartaalrapportages,de jaarrekening 2003 inclusief de accountantsrapportage, het te hanterenafschrijvingsbeleid en de interim-controle van de interne accountantsdienst, inclusiefde werkwijze en de bevindingen bij de uitgevoerde operationele audits.Ook is in de auditcommissie diverse malen gesproken over de openingsbalans van HbR.De auditcommissie was opdrachtgever voor het forensisch accountantsonderzoek naaraanleiding van de garantiekwestie rondom RDM. Terugkoppeling van dit onderzoek vondplaats binnen de plenaire RvC-vergaderingen.REMUNERATIECOMMISSIEOok de remuneratiecommissie heeft het afgelopen jaar een eigen reglement vastgesteld.De commissie behandelde onderwerpen als de aanpassing van de top- en hoofdstructuuren het remuneratiebeleid. Voor de aanpassing van de top- en hoofdstructuur was hetuitgangspunt het breder verankeren van de bevoegdheden in de top van het bedrijf enhet stellen van kaders en normen aangaande de vertegenwoordigingsbevoegdheid vanindividuele directieleden. Met betrekking tot het remuneratiebeleid is een benchmarkuitgevoerd naar een marktconforme honorering. Deze benchmark vormde de basis vooreen voorstel voor het remuneratiebeleid, dat vervolgens door de RvC en de AlgemeneVergadering van Aandeelhouders is bekrachtigd. Over de personele invulling van denieuwe topstructuur heeft de hele RvC zich gebogen, met uitzondering van de heerH.N.J. Smits daar deze zelf kandidaat was voor de functie van President-directeur.MEDEZEGGENSCHAPOp initiatief van de Ondernemingsraad (OR) is een driehoeksconvenant afgeslotentussen de OR, de RvC en de directie. In dit convenant zijn procedureafspraken gemaaktover de rol van de OR bij de benoeming van commissarissen in het algemeen en‘commissarissen met het bijzondere vertrouwen van de werknemers’ in het bijzonder.Een wisselende afvaardiging van de RvC heeft het afgelopen jaar deelgenomen aandiverse overlegvergaderingen met de OR. De deelnemende leden van de RvC hebbendit overleg als constructief ervaren.8 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

SAMENSTELLING VAN DE RVCDe samenstelling van de RvC is afgestemd op het karakter van HbR en de beoogdeontwikkeling van de onderneming. De RvC staat enerzijds voor het bewaken van decontinuïteit van de onderneming en anderzijds voor het ondersteunen van ontwikkelingen vernieuwing. Het profiel en de samenstelling van de RvC zijn toegesneden op dedoelstellingen en de maatschappelijke betekenis van HbR.De belangrijkste aspecten uit de profielschets zijn:• Achtergrond in het bedrijfsleven, bij voorkeur logistiek en/of industrie;• Affiniteit met nautisch-maritieme zaken;• Affiniteit met ondernemingsfinanciering;• Oriëntatie op de overheid (gemeente, Rijk, Europese Unie);• Oriëntatie op overheidsaspecten zoals ruimtelijke ordening, milieu en werkgelegenheid;• Affiniteit met en aandacht voor de maatschappelijke taak en verantwoordelijkheid vanHbR;Voorts heeft conform de profielschets een derde van de leden van de RvC het bijzonderevertrouwen van de werknemers.De RvC bestond vanaf 1 januari 2004 uit:• Drs. R.J.N. Abrahamsen (lid auditcommissie)• R.H. de Boer (plv. president-commissaris)• M.W. van Sluis RA (president-commissaris, lid remuneratiecommissie)• Ir. drs. H.N.J. Smits (voorzitter remuneratiecommissie; vanaf 30 augustus 2004 alsgedelegeerd commissaris Algemeen directeur a.i.)• Drs. C.P. Vogelaar (voorzitter auditcommissie)Drs. C. Smits, hoofd Corporate Affairs van HbR, is benoemd tot secretaris van de RvC.Aan het einde van 2004 hebben twee commissarissen aangegeven per 31 december2004 terug te treden. De heer H.N.J. Smits trad terug vanwege zijn benoeming totPresident-directeur van HbR. De heer De Boer trad terug, omdat hij heeft geconstateerddat het combineren van de functies van voorzitter Deltalinqs en commissaris HbRonvoldoende ruimte biedt om beide optimaal in te vullen. De RvC dankt hen bij dezevan harte voor hun grote inzet in de RvC.WAARDERING VOOR MEDEWERKERSTot slot hecht de RvC eraan op deze plek zijn grote waardering uit te spreken voor hetmanagement en de medewerkers van HbR. In een turbulent jaar met een bestuurscrisishebben zij ervoor gezorgd dat het bedrijf op een professionele manier is blijven functioneren.12 mei 2005De Raad van CommissarissenDrs. R.J.N. AbrahamsenM.W. van Sluis RADrs. C.P. Vogelaar9 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

20 0410 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

De raffinaderij van ExxonMobil in de Botlek verwerkt verschillende soorten ruwe olie. De olie komt per schip naarRotterdam, wordt opgeslagen in tankparken op de Maasvlakte en in Europoort, en gaat daarna per pijpleiding naarde raffinaderij. Deze heeft een capaciteit van zo’n 10 miljoen ton ruwe olie per jaar. Door raffinage en vervolgstappenontstaan producten als LPG, benzine, diesel, zwavel en diverse grondstoffen voor chemische producten. In totaal werder in 2004 102,1 miljoen ton ruwe aardolie overgeslagen in Rotterdam.11 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

20 0412 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

DIRECTIEOndanks de toename van de scheepvaart nam het aantal nautische incidenten af met 24% tot 128 stuks. Niet één vandeze ongevallen had persoonlijk letsel tot gevolg. Medeverantwoordelijk voor deze veiligheid zijn de incidentbestrijdingsvaartuigenvan HbR en hun bemanning. Zij werken onder meer aan het bestrijden van incidenten als brand en morsingen,het redden van drenkelingen en het ontruimen van locaties indien dat nodig is.13 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

VOORWOORD2004 was een bewogen jaar. De overslag in de haven nam met 7,4% toe, de grootstetoename in 25 jaar. De ontwikkeling van HbR kreeg, onder druk van de garantiekwestie,in de tweede helft van het jaar een impuls. Waar 2004 op het eerste gezicht misschienhet jaar is waarin Rotterdam de titel ‘grootste haven van de wereld’ verloor of het jaarvan de vermeende RDM-garanties, is het net zo goed het jaar waarin een record overslagwerd bereikt en de verzakelijking gestalte kreeg.Ook financieel is 2004 een jaar met twee gezichten. Operationeel gezien is 2004 eengoed jaar geweest. Het netto resultaat van HbR is echter veel lager uitgevallen danbegroot door het treffen van een voorziening en éénmalige kosten in verband met degarantiekwestie. Deze drukken het netto resultaat, maar nemen niet weg dat HbR eenfinancieel gezond bedrijf is met een omvangrijke en robuuste cash flow.Per 31 december 2003 werd de tot die datum door het Gemeentelijk HavenbedrijfRotterdam gedreven onderneming ingebracht in Havenbedrijf Rotterdam N.V. (HbR).Ingebracht werden alle activa en passiva, alle overeenkomsten, procedures en vergunningenen de economische gerechtigdheid tot de haventerreinen. De onderneming wordtvanaf 1 januari 2004 voor rekening en risico van HbR gedreven. De onderneming werdingebracht tegen een waarde van € 800 miljoen. Sturing, verantwoording en toezichtgeschieden met ingang van 2004 op basis van het geldend vennootschapsrecht, statuten,daarvan afgeleide interne reglementen, opnieuw gedefinieerde vertegenwoordigingsbevoegdhedenen interne bevoegdhedeninstructies.Het Rotterdamse havenbedrijfsleven heeft uitstekend gepresteerd in 2004. De overslagis met 7,4% toegenomen tot 352 miljoen ton. Over bijna de hele linie is winst geboekt,het marktaandeel in de Hamburg - Le Havre range is gestabiliseerd. Dat is voor eenbelangrijk deel het resultaat van de inspanningen van de bedrijven in de haven. Hethavenbedrijfsleven is er tegelijkertijd ook in geslaagd vrijwel geruisloos per 1 juli demaatregelen in te voeren die voortvloeien uit de International Ship and Port SecurityCode (ISPS-Code). Daarmee hebben bedrijfsleven en overheid het beveiligingsniveauvan de terminals op het gewenste niveau gebracht.Het bekend worden, eind augustus, van vermeende garanties afgegeven door detoenmalige Algemeen directeur ten behoeve van tot het RDM-concern behorendeondernemingen wierp zijn schaduw over de laatste vier maanden van het jaar. In nauwesamenwerking met de aandeelhouder (de gemeente Rotterdam) en de RvC, en met groteinzet van de medewerkers zijn de risico’s in kaart gebracht en maatregelen genomen omde schade te minimaliseren.HbR bleek tevens via haar dochtervennootschap MHR indirect drie vennootschappen tehebben verworven. Faillissement was voor alle drie onafwendbaar. De juridische strijdmet de financiële instellingen aan welke de vermeende garanties zijn afgegeven gaatmogelijk jaren duren.Neveneffect van de garantiekwestie is dat HbR versneld de transformatie, ingezet metde verzelfstandiging per 1 januari 2004, doormaakt van overheidsbedrijf naar zelfstandigeonderneming. De nieuwe top- en hoofdstructuur is ingevoerd. Verzakelijking enprofessionalisering worden voortvarend ter hand genomen. Discussie over doelstellingen,werkwijze en organisatie wordt intern volop gevoerd. Dat krijgt zijn weerslag in een nieuwbesturingsmodel en een nieuw bedrijfsplan. Dit laatste is voor de zomer van 2005 gereeden heeft als looptijd 2006-2010. Het bedrijfsplan zal pas ná overleg met betrokkenstakeholders, waaronder het havenbedrijfsleven, worden afgerond. HbR wil zakelijkheiden professionaliteit koppelen aan transparantie. Inzicht bieden in afwegingskaders hoortnet zo goed bij transparantie als verantwoording afleggen over de resultaten.14 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

HbR investeerde circa € 150 miljoen in aanleg van nieuwe en onderhoud van bestaandeinfrastructuur. De investeringen zijn uiteenlopend van aard. In het oog springen onderandere kademuren op de Maasvlakte, verbreding van de Waalhavenweg, aanleg vanriolering in het westelijk deel van de haven en voorbereidingen voor de bouw van deEuromax containerterminal. Met dergelijke grootschalige en complexe projecten is hetzaak actief te zoeken naar innovaties die zorgen voor een verbetering van de prijskwaliteitverhouding. Reden waarom onder andere intensief met de TU Delft wordtsamengewerkt. Innovatief zijn ook de studies naar nieuwe systemen voor begeleidingvan het scheepvaartverkeer (Vessel Traffic Management Future) en ondergrondsetankopslag.Achterlandverbindingen zijn essentieel voor de haven. HbR is verantwoordelijk voor hetsignaleren en oplossen van knelpunten in het havengebied zelf en een aanzienlijk deelvan de investeringen is dan ook daarop gericht. Buiten het havengebied dreigt dekomende jaren vooral een probleem te ontstaan voor het wegverkeer op de A15, terhoogte van de Botlektunnel. Deze bottleneck vraagt op korte termijn om een oplossing.Achterlandverbindingen zijn een belangrijk punt in het Havenplan 2020, dat de gemeenteRotterdam in het afgelopen jaar heeft vastgesteld. Dit plan biedt het kader voor degewenste ruimtelijke en economische ontwikkelingen in de komende vijftien jaar. Binnendit kader heeft de Ontwikkelingsmaatschappij Stadshavens Rotterdam N.V., waarin HbRen gemeente Rotterdam samen optrekken, gewerkt aan een visie op de toekomstigeontwikkeling van het havengebied ten oosten van de Beneluxtunnel. Intensivering vande economische functie staat daarbij voor het eerstkomende decennium voorop. Optermijn zijn ook andere functies mogelijk zoals wonen in het gebied dicht bij de stad.In juni is het Bestuursakkoord inzake de uitvoering van het Project MainportontwikkelingRotterdam (PMR) getekend door het Rijk, de Provincie Zuid-Holland, de gemeenteRotterdam, de Stadsregio en HbR. Het akkoord legt de bestuurlijke afspraken vast overrealisatie van PMR, waaronder de aanleg van Maasvlakte 2 en een aantal intensiveringsenleefbaarheidsprojecten in en rond de haven. Onderdeel van het akkoord is eensubstantiële bijdrage van het Rijk in de aanlegkosten van Maasvlakte 2 én Rijksdeelnamein HbR door verwerving van nieuw uit te geven aandelen. Het Bestuursakkoord isdaarmee van grote betekenis voor de toekomst van haven en HbR.In januari 2005 vernietigde de Raad van State de concrete beleidsbeslissingen uit dePlanologische Kernbeslissing (PKB) voor PMR. Gelukkig zijn alle betrokken partijenovertuigd van de noodzaak van snelle realisatie van de uitbreiding van de haven.Afgesproken is de PKB vanaf deel 3 te repareren. Dit zal leiden tot een vertragingvan de start van de aanleg van Maasvlakte 2 van ongeveer anderhalf jaar. Start vande werkzaamheden staat nu gepland voor begin 2008. Aanleg van Maasvlakte 2 staatniet ter discussie. Het Rijk is, ondanks vertraging in de aanleg van de landaanwinning,voornemens om per 1 januari 2006 toe te treden als aandeelhouder van HbR.15 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

Begin 2004 is met de vakbonden een CAO met de looptijd van een jaar gesloten.Inmiddels zijn ook de handtekeningen onder de CAO voor 2005 gezet. Beide keren wasde inzet van bonden en HbR realistisch en waren de onderhandelingen constructief enkort.Wat betreft nautische incidenten was 2004 een rustig jaar. Ondanks toenemende druktein de haven is het aantal ongelukken op het water afgenomen. ‘Vlot en veilig’ alskwaliteitskenmerk van de Rotterdamse haven is wederom gerealiseerd. Alle betrokkenen,van nautische dienstverleners en de stuurlieden op de brug tot de verkeersbegeleiders,de bemanning van de patrouilleschepen en de inspecteurs van HbR, verdienen daarvooreen compliment.Op deze plaats willen wij ook alle andere medewerkers van HbR en de Ondernemingsraadbedanken voor de inzet, de betrokkenheid en de goede samenwerking in hetafgelopen jaar. De aanwezige kwaliteit en het potentieel van de organisatie, de gunstigeontwikkelingen bij het havenbedrijfsleven en het vooruitzicht van de aanleg van Maasvlakte2 geven ons alle vertrouwen in de toekomst van haven en HbR. Wij zijn ervanovertuigd dat HbR in de komende periode flinke voortgang zal boeken in het realiserenvan zijn missie: het in partnership ontwikkelen van dé Europese haven van wereldklasse.Hans Smits, Pieter Struijs en Ger van Tongeren16 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

OVERSLAG HAMBURG - LE HAVRE RANGE 2000 - 2004 (in miljoenen tonnen)2000 2001 2002 2003 2004Rotterdam 322,0 314,6 321,8 328,1 352,4Hamburg 85,2 92,4 97,6 106,3 114,5Bremen 45,0 46,1 46,6 49,0 52,3Amsterdam 64,0 68,3 70,4 65,5 73,8Antwerpen 130,4 129,9 131,6 142,9 152,3Gent 23,9 23,4 24,0 23,5 25,0Zeebrugge 35,5 32,1 32,9 30,6 31,8Duinkerken 45,2 44,4 47,6 50,0 51,0Le Havre 67,4 69,0 67,7 71,4 76,337,916,412,38,27,95,65,53,42,7MARKTAANDEEL HLH-RANGERotterdamAntwerpenHamburgLe HavreAmsterdamBremenDuinkerkenZeebruggeGentTOEGEVOEGDE WAARDE EN WERKGELEGENHEIDHet Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en Ecorys becijferen de direct havengebondenbruto toegevoegde waarde van het Rotterdamse haven- en industriecomplex op circa€ 6 miljard. Het afgelopen jaar is dit toegenomen van € 5,90 miljard tot € 6,02 miljard.Enige terughoudendheid met deze cijfers is op zijn plaats, omdat het prognoses zijn.De direct havengerelateerde werkgelegenheid is tussen 1998 en 2003 afgenomen metruim 2.300 personen tot circa 55.000 werkzame personen. In de industrie daalde hetaantal tot 14.300. In de logistiek nam het aantal werkzame personen toe tot 34.400.In de dienstverlening bleef het vrijwel stabiel op ruim 6.000.in procenten20 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

overslag groter geweest, namelijk in 1979 toen de overslag met 11% toenam. Vrijwel allesectoren hebben zich in 2004 positief ontwikkeld. Alleen de overslag van agribulk daaldelicht. In de containersector, wereldwijd de belangrijkste groeisector, nam de overslag toemet 16% van 7,1 miljoen TEU (Twenty foot Equivelant Unit) vorig jaar tot 8,3 miljoen TEUin 2004.OVERSLAG HAVEN VAN ROTTERDAM* 2004 in miljoenen tonnen, groei in procentenGOEDERENSOORT 2003 2004 GROEIIN %Agribulk 10,7 10,6 -1,7Ertsen en schroot 40,0 42,2 5,6Kolen 24,7 25,3 2,5Overig massagoed, droog 10,6 11,2 5,6Totaal massagoed, droog 86,0 89,3 3,8Ruwe aardolie 99,8 102,1 2,2Aardolieproducten en petcokes 27,5 33,2 20,9Overig massagoed, nat 25,3 25,6 1,4Totaal massagoed, nat 152,6 160,9 5,5Totaal massagoed 238,6 250,2 4,9Roll-on/Roll-off 10,5 11,0 4,4Containers/flats 70,9 82,4 16,3Overig stukgoed, lash 8,2 8,8 7,6Totaal stukgoed 89,6 102,2 14,1TOTAAL 328,1 352,4 7,4* (overslag groot Rotterdam, d.w.z. met inbegrip van de havens van Schiedam en Vlaardingen)GOEDERENOVERSLAG 1995-2004350300250200brutogewicht x 1.000.000 ton1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 200420042003200220012000MARKTAANDEEL DROOG MASSAGOED20 25 30 35 4035,635,534,635,436,8marktaandeel HLH-range in procentenLOGISTIEKDROOG MASSAGOEDHet aantal aanlopen van droge bulkschepen vanuit de belangrijkste herkomstgebieden(Zuid-Afrika, Zuid-Amerika, China) is beduidend toegenomen. Dat geldt voor zowel kolen,agribulk als mineralen.Met 25,3 miljoen ton (+ 2,5%) heeft de kolenoverslag in 2004 een nieuw record bereikt.Door de ingebruikstelling van de nieuwe grote kolenterminal van EECV in Europoort kanRotterdam zijn positie in dit segment verder versterken. De terminal stelt de Duitsestaalindustrie in staat een groot deel van zijn kolenimport via Rotterdam te laten lopen.Naar verwachting gaat de terminal jaarlijks ruim 5 miljoen ton cokeskolen overslaan.De afvoer gebeurt deels per spoor en deels per binnenvaart.40035030022 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.250

200420012000MARKTAANDEEL NAT MASSAGOED40 45 50 55 6054,454,455,553,253,5marktaandeel HLH-range in procentenNAT MASSAGOEDDe overslag van ruwe olie (+ 2,2% tot 102,1 miljoen ton) bereikte het hoogste niveausinds 1980. Ondanks de hoge olieprijzen bleven de raffinagemarges goed. De raffinaderijenin het haven- en industriegebied hebben op volle capaciteit gedraaid. De moderneinstallaties kunnen ook goedkopere (zware) olie verwerken. Deze komt vooral uit Saudi-Arabië, dat zijn productie opvoerde. Daarnaast hebben vooral de Verenigde Staten eentekort aan raffinagecapaciteit om te kunnen voldoen aan de toenemende vraag naarbenzine. In Europa groeit juist de vraag naar diesel. Dit soort regionale balansverstoringenheeft geleid tot een zeer actieve aan- en afvoer van olieproducten (+ 20,9% tot33,2 miljoen ton).De vooraanstaande positie van Rotterdam in de overslag, opslag en distributie vanstookolie is verstevigd. Met name de Russische export loopt veelal via Rotterdam.In de haven wordt daarom volop geïnvesteerd in capaciteitsuitbreiding. Vopak heeft inEuropoort een nieuwe steiger in gebruik genomen. De aanleg van de steiger is gebeurdin nauwe samenwerking met HbR. Euro Tank Terminal realiseert in Europoort eentankterminal met een capaciteit van 280.000 m³. Om in dit gebied ook de grootstetankers te kunnen ontvangen, bouwt HbR in het Calandkanaal een nieuwe (openbare)zeesteiger. Bovendien worden in het Calandkanaal de mogelijkheden voor boordboordoverslagvan kleinere tankers naar ‘very large crude carriers’ aanzienlijk uitgebreid.20042003MARKTAANDEEL CONTAINERS0 10 20 30 4027,627,127,828,931,0marktaandeel HLH-range in procentenCONTAINERSDe overslag van containers nam toe met 16%. Sterk groeiende landen en regio’s in hetcontainervervoer van en naar Rotterdam waren Midden- en Zuid-Amerika (vooral Brazilië)en China. De spectaculaire groei van het verkeer met China werd mede veroorzaakt doorenkele nieuwe containerlijndiensten op het Verre Oosten. China heeft de VerenigdeStaten inmiddels verdrongen als tweede ‘containerland’ voor Rotterdam. Het VerenigdKoninkrijk blijft nummer één. Marketingactiviteiten van HbR droegen in 2004 opnieuw bijaan verdere groei van de containerdoorvoer (transshipment) naar het Verenigd Koninkrijk.Ook Scandinavië en het Baltisch gebied worden door transshipment voor Rotterdamsteeds belangrijker.Eind 2004 heeft de Europese Commissie het licht op groen gezet voor de samenwerkingvan P&O Nedlloyd en ECT in verband met de aanleg van de Euromax Terminal in denoordwesthoek van de Maasvlakte. De containerterminal is een joint venture van ECTen P&O Nedlloyd en moet eind 2007 operationeel zijn. De terminal krijgt een capaciteitvan 2,9 miljoen TEU. In de tweede helft van 2004 is in de Eemhaven de uitbouw gestartvan de Rotterdam Shortsea Terminal. De capaciteit wordt vergroot met 250.000 TEU.Het in de Eemhaven gevestigde Interforest Terminal Rotterdam is actief geworden in decontaineroverslag.40OVERIG STUKGOEDZowel het roll on/roll off verkeer (+ 4,4% tot 11 miljoen ton) als de overslag van overigstukgoed (+ 7,6% tot 8,8 miljoen ton) stijgt. De ‘All Weather Terminal’ van Gevelco in de30Botlek is inmiddels volledig in bedrijf en heeft op het gebied van staal en papier grotenieuwe klanten. De overslag van projectlading (grote machines, complete fabrieken) in20de Rotterdamse haven wordt door HbR extra gestimuleerd.DISTRIBUTIE10De belangstelling voor vestiging op de drie Rotterdamse Distriparken blijft onverminderdgroot. Op Distripark Maasvlakte is in 2004 10 ha uitgegeven aan ADM/Prologis en DavidHart Vastgoed Groep. Kloosterboer opende op de Maasvlakte een groot koel-/vrieshuis0en Nippon Express breidde zijn vestiging uit. In het huidige uitgiftetempo van DistriparkMaasvlakte ontstaat op afzienbare termijn dringende behoefte aan nieuwe ruimte voordistributieactiviteiten op Maasvlakte 2.23 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

HbR profileerde zich in 2004 nadrukkelijker naar verladers in onder meer de automotiveen textielsector. Een grote fabrikant van sportartikelen hevelde lading over van Antwerpennaar Rotterdam. In de automotive sector opende het Rotterdam Car Center in 2004in de Botlek een nieuw, tweede parkeermagazijn voor de opslag van auto’s. Inmiddels iseen derde in gebruikgenomen en een vierde in aanbouw. Bij het bedrijf vinden ook veeltoegevoegde waarde-activiteiten aan auto’s plaats. Mede door de capaciteitsuitbreidingheeft het bedrijf grote nieuwe ladingpakketten aan zich weten te binden.INDUSTRIEIn het chemiecluster is begin 2004 de PO11-fabriek van Lyondell en Bayer op deMaasvlakte in bedrijf gesteld. Er is een duidelijke tendens dat de chemie voor nieuwevestigingslocaties vooral kijkt naar het Midden- en Verre Oosten. Nieuwe initiatieven inRotterdam concentreren zich met name op uitbreidingen van bestaande bedrijven en cositing.De herverkaveling van het terrein van de voormalige Kemira-kunstmestfabriek inEuropoort verloopt succesvol. Inmiddels hebben zich hier zeven bedrijven gevestigd, diehet concept van co-siting voor het delen van faciliteiten en onderlinge leveranties volopin praktijk brengen. Verder gaat de raffinaderij van Koch Industries in Europoort zijncapaciteit aanzienlijk uitbreiden.Rotterdam was al de grootste haven van Europa voor de overslag van eetbare oliën.Met de aankondiging in 2004 van de vestiging van twee palmolieraffinaderijen (LodersCrocklaan en Kuok Oils & Grains) wordt het ook de belangrijkste locatie voor deverwerking hiervan.ENERGIEDe positie van Rotterdam als energiehaven is verder versterkt. In Pernis is een nieuwewarmtekrachtcentrale (Rijnmond Energie Centrale) in gebruik genomen. Shell en AirLiquide hebben de bouw van een nieuwe warmtekrachtcentrale aangekondigd. Delandelijk beheerder van het hoogspanningsnet TenneT heeft geïnvesteerd in een nieuwschakelstation en de aanleg van een nieuwe elektriciteitskabel onder het Calandkanaalen de Nieuwe Waterweg. Beide initiatieven dragen bij aan de optimalisatie van hetelektriciteitsnetwerk in het Rotterdamse haven- en industriegebied.MARITIEME INDUSTRIE EN DIENSTVERLENINGDe maritieme industrie, met name de scheepsreparatie, heeft het aanhoudend moeilijkin Noord-West Europa. Als gevolg hiervan is het aantal scheepsdokken door hetbedrijfsleven teruggebracht tot vijftien. De toenemende energieconsumptie zorgt in deoff-shore sector voor veel aanpassingen en onderhoud van onder andere pijpenleggersen platforms.HbR houdt Rotterdam aantrekkelijk voor de off-shore sector door te zorgen voorligplaatsen voor groot materieel én een nieuwe locatie van de off-shore put. Debestaande locatie komt in het gedrang door toenemende drukte op de Maasvlakte.Smit Internationale concentreerde zijn activiteiten op één locatie in de Waalhaven.Het drijvend materieel ligt er nu voor de deur van het nieuwe hoofdkantoor.24 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

CRUISEIn 2004 deden zeven cruiseschepen de Rotterdam Cruise Terminal aan. Daaronder wasook het grootste cruiseschip ter wereld, de Queen Mary 2. Na een aantal opstartjarenontwikkelt de cruisevaart op Rotterdam zich goed. Voor 2005 staan zo’n twintig aanlopengeboekt. Het bezoek van cruiseschepen heeft voor de stad een aanzienlijke economischeen publiciteitswaarde.ROTTERDAM REPRESENTATIVESDe Rotterdam Representatives werken verspreid over de hele wereld aan de acquisitievan nieuwe lading en bedrijven voor de Rotterdamse haven. In 2004 zijn nieuwevertegenwoordigers aangesteld in Rusland, Korea en Oostenrijk. Er waren al RotterdamRepresentatives in de Verenigde Staten (Chicago, Houston), Brazilië, Duitsland (München,Duisburg), Hongarije, Tsjechië, Japan en China (Shanghai, Hongkong).WEBSITEDe HbR website www.portofrotterdam.com is uitgebreid met onder andere een Duitseen een Chinese editie, themasites over Maasvlakte 2 en Slufter en een overzicht van1.300 bestemmingen met transportmogelijkheden. Daarnaast is met de websitewww.portrealestate.com in 2004 een nieuw, innovatief acquisitie-instrument gerealiseerd.De website biedt het volledige aanbod aan vastgoedobjecten in het Rotterdamse havenenindustriegebied. Twaalf makelaars participeren in de site die maandelijks 10.000bezoekers trekt.RUIMTELIJKE ORDENING EN MILIEUAandacht voor het milieu vormt een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering van HbR.Economie en milieu moeten harmonieus met elkaar samengaan. Bij elke investeringsbeslissingvindt daarom een zorgvuldige afweging plaats. Belangrijke beleidsonderwerpendie spelen in de relatie tussen haven en omgeving zijn de nieuwe Wet geluidshinder enhet implementeren van Europese luchtnormering. Vooral dit laatste onderwerp kan voorde Rotterdamse haven tot knelpunten leiden.Bodemverontreiniging heeft extra aandacht gekregen. Door inwerkingtreding van dezogenaamde Bedrijvenregeling kan tot 35% subsidie verkregen worden van de saneringskosten.Dit jaar zijn studies naar een integrale aanpak van de problematiek verricht, diede basis vormen voor besluitvorming in 2005.Levering van restwarmte uit de haven aan de stad is in 2004 een stuk dichterbij gekomen.In 2005 wordt op basis van een business plan de definitieve beslissing genomen overoprichting van een zogenaamd warmtebedrijf dat restwarmte van onder andere ShellPernis moet gaan leveren aan woningen in Hoogvliet.Met de gemeenten op de rechter Maasoever is een convenant gesloten dat de mogelijkheidvoor de ontwikkeling van stedelijke functies, met name wonen, langs het water moetvergroten zonder dat deze een belemmering vormt voor de bedrijvigheid op de linkerMaasoever.ACHTERLANDIn de concurrentiestrijd met omliggende havens is de kwaliteit van de achterlandverbindingeneen cruciale factor. Inzet van HbR is knelpunten waar mogelijk op te lossen enverschuiving van lading van de weg naar binnenvaart en spoor te stimuleren.Het afgelopen jaar is in Rotterdam de vernieuwde Havenspoorlijn officieel in gebruikgesteld. Deze Havenspoorlijn vormt het begin van de Betuweroute, de goederenspoorlijndie de haven vanaf 2007 rechtstreeks verbindt met Duitsland. Voor de exploitatie van deBetuweroute heeft HbR samen met ProRail, en op verzoek van het Ministerie van Verkeer25 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

en Waterstaat, een studie gedaan naar de wijze waarop de spoorlijn het best geëxploiteerdkan worden. Deze is te zien als een bod onder voorwaarden van de combinatieHbR-ProRail op de concessie voor exploitatie van de Betuweroute. In 2004 is ook gestartmet aanleg van meerdere nieuwe aansluitingen van bedrijven op het spoor.Voor het wegverkeer zijn in het haven- en industriegebied belangrijke knelpuntenweggenomen. Door de aanleg van de Thomassentunnel in de A15 heeft het doorgaandeverkeer sinds juni geen hinder meer van de opening van de naastgelegen Calandbrugvoor het scheepvaartverkeer. Aan het begin van de Maasvlakte is het Stenen Baakpleinomgebouwd tot ongelijkvloerse kruising. Capaciteitsvergroting van de A15 is eenbelangrijk aandachtspunt voor de komende jaren. Ten oosten van het Beneluxplein isdit opgenomen in het MIT (Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport van hetMinisterie van Verkeer en Waterstaat), ten westen daarvan echter nog niet. Al in 2007zal hier, ter hoogte van de Botlektunnel, ernstige filevorming optreden. In het Waal-/Eemhavengebied verbreedt HbR de Waalhavenweg naar Heijplaat.De binnenvaart kenmerkt zich door een forse schaalvergroting. In 2004 vervoerde éénbinnenvaarschip op één reis het nieuwe record van 654 TEU. Koppelverbanden enduwkonvooien worden steeds vaker ingezet. Vooral in het westelijk havengebied dreigteen tekort aan wacht- en ligplaatsen voor binnenvaartschepen. HbR spant zich in omhier zowel oplossingen te bieden op de korte termijn als een structurele aanpak voorde toekomst. Door grote drukte op de containerterminals werd de binnenvaart dit jaargeconfronteerd met congestie. Waar dat kan werkt HbR aan vermindering van deze filevorming,maar de mogelijkheden die HbR op dit vlak ter beschikking staan zijn beperkt.MultiCore, de joint venture van Vopak en HbR die pijpleidingen verhuurt, sloot eencontract af met Hoek Loos voor gebruik van 14 km leiding voor het transport van CO².Daarmee heeft MultiCore nu 41% van de aangelegde leidingen verhuurd.MAASVLAKTE 2Met het in juni 2004 gesloten Bestuursakkoord is de financiering van de aanleg vanMaasvlakte 2 op hoofdlijnen geregeld. Ondertekenaars van het Bestuursakkoord zijn hetRijk, de Provincie Zuid-Holland, de Stadsregio Rotterdam, de gemeente Rotterdam enHbR. Afgesproken is dat het Rijk bijdraagt met twee maal € 363 miljoen, uit te betalen in2011 en 2012. Daarnaast is in het Bestuursakkoord overeengekomen dat het Rijk ondervoorwaarden per 1 januari 2006 voor € 500 miljoen een belang van 33,33% in HbRverkrijgt. Afgesproken is ook dat HbR Maasvlakte 2 voor eigen rekening en risico aanlegt.De verdere details (onder meer risicoverdeling, onderhoud, aanleg zeereservaat) wordenin de eerste helft van 2005 vastgelegd in zogenaamde Uitwerkingsovereenkomsten.Begin 2005 vernietigde de Raad van State de concrete beleidsbeslissingen uit de PlanologischeKernbeslissing (PKB) voor Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR). Allebetrokken partijen hebben afgesproken de PKB vanaf deel 3 te repareren. Dit zal voor destart van de aanleg van Maasvlakte 2 leiden tot een vertraging van ongeveer anderhalfjaar. Start van de werkzaamheden staat nu gepland voor begin 2008. Aanleg vanMaasvlakte 2 staat niet ter discussie. De vertraging van de aanleg van MV2 heeftconsequenties voor de toetreding van het Rijk als aandeelhouder, zowel voor wat betreftde omvang en fasering van de participatie als voor wat betreft de op de uit te gevenaandelen te storten bedragen.Alle werkzaamheden voor de aanleg van Maasvlakte 2 zijn bij HbR ondergebracht in eenaparte projectorganisatie. Het afgelopen jaar zijn onder meer de procedures begonnenvoor een tweetal milieueffectrapportages. Ook hebben de eerste gesprekken plaatsgevondenmet potentiële klanten voor vestiging op de landaanwinning.26 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

Aanleg van Maasvlakte 2 is onderdeel van het PMR, dat een dubbele doelstelling heeft:versterking van de economie én verbetering van de leefbaarheid in de regio. Dat gebeurtdoor, behalve Maasvlakte 2, 750 ha nieuw natuur- en recreatiegebied aan te leggen eneen aantal intensiverings- en leefbaarheidsprojecten uit te voeren onder de noemerBestaand Rotterdams Gebied (BRG). In 2004 is hiertoe gestart met de versterking van denatuurwaarden op de Landtong Rozenburg en de aanleg van rivierparken langs het waterin Rotterdam.ONTWIKKELINGSMAATSCHAPPIJ STADSHAVENS ROTTERDAMDe Ontwikkelingsmaatschappij Stadshavens Rotterdam N.V. is een overheids-N.V. mettwee aandeelhouders: HbR en de gemeente Rotterdam (via het OntwikkelingsbedrijfRotterdam). De N.V. is opgericht op 31 december 2003 met als doelstelling de vernieuwingvan het zogenaamde stadshavensgebied (Waal-Eemhaven, Vierhavens en Merwehaven)door het creëren van een aantrekkelijke combinatie van havens, stedelijkeeconomie, recreatie en op termijn ook wonen.Stadshavens Rotterdam ontwikkelt daartoe visies voor de lange termijn, maar realiseertook concrete projecten op korte termijn om de economische vernieuwing in het gebied testimuleren. De Ontwikkelingsmaatschappij werkt nauw samen met HbR. In de loop van2004 is hiervoor een samenwerkingsovereenkomst opgesteld.HAVENPLAN 2020In het in 2004 vastgestelde Havenplan 2020 geeft de gemeente Rotterdam haar visie opde gewenste ontwikkeling van de haven in de komende vijftien jaar. HbR is medeopstellervan deze toekomstvisie. Thema van het Havenplan 2020 is ‘Ruimte voor kwaliteit’. DeRotterdamse haven verwacht blijvend te (kunnen) groeien, maar maakt daarbij duidelijkekwalitatieve keuzes. Gemeente en HbR hebben drie doelstellingen geformuleerd:versterking van de internationale concurrentiepositie van het haven- en industriecomplex,versterking van de economische structuur van stad & regio en het creëren van een beterwoon- en leefmilieu. Het Havenplan 2020 is een plan op hoofdlijnen. Het biedt een kadervoor toekomstige ruimtelijke en economische ontwikkelingen.PORT INFOLINKVoor de snelle ontwikkeling van een overkoepelend Port Community System is in 2002, innauwe samenwerking met het havenbedrijfsleven en Douane, Port Infolink opgericht, een100%-dochter van HbR. Het Port Community System moet zorgen voor havenbredeinformatie-uitwisseling tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en overheden.Ondernemingen kunnen hierdoor efficiënter werken. Het Port Community Systemomvat een veelheid aan praktische informatie- en communicatiediensten. Meer dan 800bedrijven zijn inmiddels aangesloten. Nieuwe services in 2004 waren ‘Barge planning 2.1’voor de informatie-uitwisseling tussen binnenvaartoperators en zeeterminals, ‘Meldingschip’ voor de verplichte scheepsmeldingen aan overheden en ‘Melding lading EDI’ voorde summiere aangifte van lading aan de Douane. Port Infolink breidt het aantal informatie-en communicatiediensten voortdurend uit.27 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

KENNIS, ONDERWIJS EN ARBEIDKwantitatief en kwalitatief goed personeel is een randvoorwaarde voor het functionerenvan de haven. HbR vervult een actieve rol in onderzoek naar de arbeidsmarkt. Knelpuntenzullen zich met name gaan voordoen in de hoek van de procesoperators, technischpersoneel en maritieme beroepen. Onbekendheid met het werk in de haven is voorveel jongeren de oorzaak waarom zij geen opleiding in deze richting volgen. HbR heefthieraan gewerkt door onder andere het organiseren van laagdrempelige activiteitenwaarbij jongeren en hun ouders kennis kunnen maken met het werk in de haven.Daarnaast bevordert HbR, in nauwe samenwerking met andere organisaties, de inhoudelijkeaansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt.In 2004 is ook ingezet op versterking van de samenwerking tussen kennisinstituten,bedrijfsleven en HbR. Naast de reeds bestaande samenwerking met onder andere de TUDelft is de oprichting in 2005 van het Academic Centre TransPORT voorbereid. Hierinwerken de TU Delft, Erasmus Universiteit, Deltalinqs en HbR samen aan innovaties in dehaven.28 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

SCHEEPVAART EN MARITIEME ZAKEN200420012000ZEESCHEPEN IN ROTTERDAM20.000 25.000 30.000 35.00034.83133.43133.63033.96334.598Het aantal zeeschepen dat Rotterdam bezocht nam in 2004 toe met 4,2 procent tot34.831. HbR draagt zorg voor een vlotte, veilige, schone en beveiligde afwikkeling vande scheepvaart. Basis van deze taakstelling is het Havenmeesterconvenant tussen degemeente Rotterdam, het Rijk en HbR. Dit convenant stelt eisen aan onder andere deuitvoering van de verkeersafhandeling, de bestrijding van incidenten en het waarborgenvan het vastgestelde veiligheids- en milieubeschermingsniveau van activiteiten metgevaarlijke en schadelijke stoffen in de haven. De meeste van deze taken worden 24 uurper dag, 7 dagen per week uitgevoerd.12.8288.0866.4311.1976.28934.83120042003200220012000ZEESCHEPEN NAAR CATEGORIE 2004general cargotankschepenvolcontainerdroge bulkoverigtotaalNAUTISCHE ONGEVALLEN 200466 /0 50 100 150 200in havenbekkensop vaarwegen52 / 7690 / 7989 / 7574 / 505VLOTDoor de recorddrukte bij de haventerminals hebben bulk- en containerschepen hetafgelopen jaar soms moeten wachten om te kunnen lossen en laden. Dit gebeurde in deregel op de ankerplaatsen op zee. HbR heeft veel aandacht besteed aan het, voor zoverbinnen zijn mogelijkheden, terugdringen van wachttijden en minimaal gelijk houden vanturn-aroundtijden. Ondanks toenemende drukte in de haven is dat laatste gelukt.In 2004 is het project Mainport Match in gang gezet. Doel is de verwachte aankomst- envertrektijden van schepen beter te voorspellen en vervolgens de inzet van en afstemmingtussen nautische dienstverleners, terminals en HbR te optimaliseren. In 2004 is hiertoeonder andere een centrale virtuele plantafel ontwikkeld en getest. Op deze plantafelworden de concrete planningen van nautische dienstverleners, terminals en HbR opelkaar afgestemd.40000VEILIG EN SCHOON35000In 2004 vonden in de haven 128 nautische ongevallen plaats. Ten opzichte van 2003 isdat een daling van 24%. Het aantal ongevallen afzettend tegen het grote aantal schepen30000en scheepsbewegingen, is en blijft Rotterdam een zeer veilige haven. Alle ongevallen in25000 2004 bleven zonder grote consequenties. In het voortdurende streven om de havenveiliger te maken, wordt ieder ongeval geanalyseerd om hiervan te leren en zonodig20000 maatregelen te kunnen nemen. Speciale aandacht is in 2004 besteed aan het juistafmeren van (grote) binnenvaartschepen en het voorkomen van hinderlijke waterbewegingendoor de scheepvaart.Milieucontroles zijn onderverdeeld in Marpolcontroles, Wet milieubeheer (WM)-controlesen bunkercontroles. De Marpolcontroles hebben betrekking op de zeevaart, de WMcontrolesop de binnenvaart.CONTROLESMarpol controles 4.879WM-controles 637Bunkercontroles 6.174Overige controles 690Totaal 12.380Veiligheid 9.716Totaal 22.096MORSINGENaantal morsingen 319aanvaartijden gerealiseerd 100%Alle meldingen van scheepvaart met gevaarlijke stoffen zijn in 2004 administratiefgecontroleerd. Aansluitend zijn aan boord van schepen circa 22.000 inspecties uitgevoerd.Het afgelopen jaar is ook de aangepaste Wet voorkoming verontreiniging doorschepen (WVVS) in werking getreden. De gewijzigde wet is een uitvloeisel van de EUrichtlijnScheepsafvalstoffen en voorziet onder meer in een meldplicht voor de scheepvaartaangaande de afvalstoffen aan boord en de verplichte afgifte ervan. Voor dezeafgifte is in Rotterdam een systeem van indirecte financiering ingevoerd. Bij elk scheepsbezoekbetaalt de reder een milieuheffing die recht geeft op de afgifte en verwerking vaneen bepaalde hoeveelheid afval, afhankelijk van de specifieke scheepskenmerken.Alle maatregelen die de haven heeft genomen voor het bevorderen van de afgifte vanscheepsafvalstoffen staan in het ’Havenafvalplan’, dat is opgesteld in samenspraak metde scheepvaart- en afvalbranche en dat naast de haven van Rotterdam ook de havensvan Schiedam, Vlaardingen, Maassluis, Dordrecht en Moerdijk bestrijkt.Andere nieuwe maritieme wetgeving die in de haven is geïmplementeerd betreft hetverbod voor zeeschepen om met name stookolie en zwaardere soorten ruwe olie tevervoeren in enkelwandige tankschepen. Handhaving hiervan bleek nauwelijks opproblemen te stuiten.29 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

Ondanks de toegenomen activiteiten in de haven is het aantal geregistreerde morsingenvan scheepsbrandstof bij het bunkeren nagenoeg gelijk gebleven aan dat van vorig jaar.Toen waren het er 313. Incidentbestrijdingsvaartuigen waren steeds binnen de gesteldetijdsnorm ter plaatse.VTM FUTUREOm ook in de toekomst een vlotte en veilige afwikkeling van de scheepvaart te kunnenrealiseren, loopt het project VTM (Vessel Traffic Management) Future. Dit project gaatgeleidelijk aan zorgen voor modernisering van technische hulpmiddelen op dit vlak,bijvoorbeeld door gebruik te maken van transponders aan boord van schepen. Dat moethet onder andere mogelijk maken om kapitein en loods op de brug te voorzien van dereal time informatie over het scheepvaartverkeer.BEVEILIGDOp 1 juli 2004 is de International Ship and Port facility Security Code (ISPS-Code) vankracht geworden. De Havenmeester is, namens de burgemeesters, als Port SecurityOfficer (PSO) verantwoordelijk voor de uitvoering van alle aspecten van havenbeveiligingin de havens van Rotterdam, Schiedam en Vlaardingen.In de voorbereiding op de inwerkingtreding van de ISPS-Code is veel energie gestoken inhet stimuleren van het bedrijfsleven om te kunnen gaan voldoen aan de gestelde eisen.In samenwerking met het havenbedrijfsleven is een op risicoanalyses gebaseerdeproportionele implementatie gerealiseerd bij 143 terminals. De voortrekkersrol hierin doorHbR is internationaal gewaardeerd door toekenning van de ‘Security Award 2004’ door deAmerikaanse overheid aan de Directeur Infrastructuur en Maritieme Zaken.Handhaving van de ISPS-Code bij de haventerminals is een taak van de PSO. Ditbetekent dat deze toeziet op de naleving van de vereiste beveiligingsmaatregelen door debetrokken bedrijven. De handhaving van de ISPS-Code op schepen is primair een taakvan de Inspectie Verkeer en Waterstaat - Scheepvaart (IVW-Scheepvaart). HbR en IVW-Scheepvaart werken hierin goed samen.Het beveiligingsniveau in Rotterdam is sinds de ingangsdatum van de ISPS-Code, 1 juli2004, steeds niveau 1 geweest. Dit staat voor de normale situatie, met een aantalstandaard beveiligingsmaatregelen. Ook in de periode voorafgaand aan de invoering vande ISPS-Code, de eerste helft van 2004, waren er voor de haven geen specifiekedreigingen. De controle op de aanwezigheid van verdachte schepen, handelingen enandere situaties in de haven is reeds in 2003 ingebed in de werkzaamheden van HbR.Dat is gebeurd in nauwe samenwerking met andere instanties.Waarschijnlijk zal in 2006 een nieuwe EU-richtlijn in werking treden die beveiliging vanhet totale havengebied betreft. Het afgelopen jaar is reeds gestart met de voorbereidingenvan de invoering hiervan.STURING EN BEHEERSINGAls gevolg van de verzelfstandiging van HbR tot overheids-N.V. zijn voor de uitvoeringvan publieke maritieme taken met de gemeente Rotterdam en het Rijk afspraken gemaaktover de sturing en beheersing hiervan. Deze afspraken zijn neergelegd in het Havenmeesterconvenant.Het afgelopen jaar zijn de indicatoren ‘vlot’, ‘veilig’ en ‘schoon’uitgewerkt, zodat hierover vanaf 2005 rapportage kan plaatsvinden. Deze indicatorenbetreffen onder meer het aantal scheepsbezoeken en –bewegingen, de turn-around-tijdvan schepen, ongevallen, milieucontroles, veiligheidsinspecties en incidentbestrijding.Daarnaast rapporteert HbR aan de gemeente en het Rijk over de kosten van de uitvoeringvan de publieke maritieme taken.30 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

(INTER) NATIONAAL ZEEHAVENBELEIDVanuit HbR is actief een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de internationale (viaInternational Maritime Organisation, IMO), Europese en nationale maritieme(milieu)regelgeving. De beïnvloeding gebeurde rechtstreeks en via de brancheorganisaties(International Association of Ports and Harbors, IAPH; European Sea Port Organisation,ESPO). De directeur Infrastructuur en Maritieme Zaken van HbR is sinds mei 2003president van de IAPH.ONDERZOEKDoor maritiem onderzoek is onder andere bijgedragen aan de ruimtelijke ordening op hetwater en verbetering van de maritieme operaties.31 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

FINANCIËLE GANG VAN ZAKENGRONDSLAGENDe omvorming van Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam (GHR) tot HavenbedrijfRotterdam N.V. (HbR) per 31 december 2003 heeft tot gevolg dat de cijfers in dejaarrekening van HbR per ultimo 2004 niet vergelijkbaar zijn met die van GHR per ultimo2003. Voor GHR golden de comptabiliteitsvoorschriften (Besluit Comptabiliteitsvoorschriften1995, Staatsblad 1994, nr. 363) en gemeentelijke voorschriften. Op HbR zijn Titel 9Boek 2 Burgerlijk Wetboek (BW), jaarrekeningrecht en de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving(RJ) van toepassing. Bovendien zijn de ingebrachte activa en passiva gewaardeerdop hun waarde in het economisch verkeer. De mutaties die voortvloeien uit de vantoepassing zijnde verslaggevingsregels en de waardering van de activa en passiva tegende waarde in het economisch verkeer zijn verwerkt in de openingsbalans per 1 januari2004. De openingsbalans is opgenomen in de jaarrekening. De winst- en verliesrekeningover 2003 is pro forma opgenomen. Voor de vergelijkbaarheid zijn deze cijfers oponderdelen aangepast aan de met ingang van 2004 van toepassing zijnde verslaggevingsregels.Omdat bij gelegenheid van de inbreng de financiële relatie met degemeente (rekening courant, belegde gelden, langlopende schulden) ingrijpend isgewijzigd en een aantal vervroegde afrekeningen plaats vond, wordt geen vergelijkendkasstroomoverzicht over 2003 gepresenteerd.OPENINGSBALANS HBRPer 31 december 2003 werd de tot die datum door GHR gedreven onderneming ingebrachtin HbR. De onderneming werd ingebracht tegen een waarde van € 800 miljoen,waarvan € 600 miljoen werd gestort op aan de gemeente Rotterdam uitgegeven aandelenen € 200 miljoen als agio. De materiële vaste activa staan op de openingsbalans tegende in het kader van de inbreng bepaalde waarde in het economisch verkeer. Havenbekkens,gronden, kademuren en glooiingen zijn vaak voor een groot deel afgeschreven,maar nog volledig operationeel, kwalitatief in goede staat, kennen nog een langeeconomische levensduur en genereren economische waarde voor de onderneming.De inbreng tegen waarde in het economisch verkeer heeft gevolgen voor de hoogte vande afschrijvingen. Per saldo is het effect van de inbreng tegen de waarde in het economischverkeer, de aanpassing van de afschrijvingstermijnen aan de resterende economischelevensduur en het niet meer afschrijven op gronden vrijwel neutraal.Met betrekking tot de door de gemeente aan GHR verstrekte financiering werd eenarrangement overeengekomen. De schuld van GHR aan de gemeente is, na verrekeningmet de bij de gemeente belegde gelden, per ultimo 2003 afgelost onder gelijktijdigeverstrekking aan HbR van een twaalftal nieuwe, tienjarige lineaire achtergesteldeleningen. Voor een aantal zogenaamde geoormerkte leningen zijn tussen de gemeenteen HbR nieuwe leningovereenkomsten gesloten.De openingsbalans van HbR is opgesteld conform de verslaggevingsregels van het BWen de RJ. Deelnemingen worden op netto vermogenswaarde gewaardeerd, voor toekomstigeverplichtingen aan niet actief personeel werd een voorziening getroffen, kosten vanontwikkeling van het port community systeem worden niet langer geactiveerd, de voormaligevoorziening herstructurering kwalificeert zich niet langer als zodanig. Tevensis het voormalige egalisatiefonds afkoop erfpacht onder de langlopende schuldenopgenomen.FISCAALVoor de bij de verzelfstandiging aan de orde zijnde heffing van kapitaals- en overdrachtsbelastingwerd een vrijstelling verkregen. De kernactiviteiten van HbR zijn vrijgesteld vanvennootschapsbelasting.32 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

OMZET EN RESULTAATHet resultaat van HbR is in 2004 uitgekomen op € 7 miljoen. Dit is aanzienlijk lagerdan het (GHR) resultaat over 2003 van € 56 miljoen. De belangrijkste oorzaken wordenhieronder kort toegelicht.RESULTAATONTWIKKELING 2004 2003Havengelden 226211Contractopbrengsten 171173Overige opbrengsten 4518(pro forma)Bedrijfsopbrengsten 442402Lonen, salarissen, sociale lasten 8478Overige bedrijfslasten 204131Bedrijfslasten 288209Resultaat voor afschrijving en 154193financiële baten en lastenAfschrijvingen 7878Bedrijfsresultaat 76115Financiële baten en lasten -67-53Resultaat deelnemingen -2-6Resultaat uit gewone 7 56bedrijfsuitoefeningDe bedrijfsopbrengsten stegen van € 402 miljoen naar € 442 miljoen. De stijging vanopbrengst havengelden (€ 15 miljoen) wordt veroorzaakt door de stijging van de overslag.De verkoop van een deel van de bergingscapaciteit van de Slufter leidde tot eenéénmalige opbrengst van € 25 miljoen.De personeelslasten stegen ten opzichte van 2003 als gevolg van het invullen vanvacatures, salarisstijgingen conform de CAO en hogere pensioenlasten in verband meteen éénmalige dotatie aan de voorziening voor niet actief personeel. Onder de overigebedrijfslasten zijn de getroffen voorziening en overige eenmalige lasten in verband metde RDM-affaire (totaal € 58 miljoen) verantwoord. Behalve door deze incidentele kostenworden de hogere uitgaven veroorzaakt door de exploitatielasten van de dit jaaropgerichte Projectorganisatie Maasvlakte 2 en de exploitatie-bijdragen aan Port Infolinken Ontwikkelingsmaatschappij Stadshavens Rotterdam N.V..De toename van de rentelasten is onder andere toe te schrijven aan minder te activerenbouwrente en een lagere onderhanden werken positie (€ 5 miljoen). Het saldo vanfinanciële baten en lasten werd in 2003 eenmalig positief beïnvloed door ontvangen rente(€ 9,4 miljoen) in het kader van de afwikkeling van langlopende OZB-procedures.33 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

KASSTROOMOVERZICHT 2004Bedrijfsresultaat 76Afschrijvingen en mutatie voorzieningen 124Mutaties werkkapitaal 61Kastroom uit bedrijfsactiviteiten 261Ontvangen/betaalde interest/dividend deelnemingen -29Operationele kasstroom 232Investeringskasstroom -86Financieringskasstroom -77Saldo kasstroom 69De kasstroom uit normale bedrijfsactiviteiten bleef vrijwel constant. De incidenteleeffecten van de garantieaffaire hebben alleen voor wat betreft de éénmalig gemaaktekosten geleid tot een uitstroom van kasmiddelen in 2004. Het investeringsniveau was in2004 lager dan gebruikelijk, hetgeen voornamelijk werd veroorzaakt door latere aanvangvan geplande projecten (Euromax Terminal) en gunstige aanbestedingsresultaten.Geïnvesteerd werd voor een totaalbedrag van € 115 miljoen. Na aftrek van uitgaven diedirect ten laste van het resultaat zijn gebracht en na aftrek van mutaties in de sfeer vanfinanciële vaste activa bedroeg de investeringskasstroom per saldo € 86 miljoen.Per saldo werd voor € 77 miljoen afgelost op de leningenportefeuille en nam de liquiditeitspositiemet € 69 miljoen toe. Op de rekening courant faciliteiten werd incidenteelgetrokken. De kasstroom over 2004 is positief beïnvloed door het feit dat de aflossingsenrente-termijnen met betrekking tot de van de gemeente betrokken faciliteiten geleidelijkzijn gaan vervallen en geen interimdividend werd betaald.FINANCIERINGDe langlopende schulden van GHR zijn bij gelegenheid van de verzelfstandiging eninbreng gesaldeerd met belegde gelden en omgezet in een twaalftal tienjarige lineaireachtergestelde leningen voor een totaalbedrag van € 920 miljoen en een zevental overigeleningen, gezamenlijk groot € 256 miljoen. Om in de financieringsbehoefte voor dekomende jaren te kunnen voorzien werden rekening courant kredieten ( € 50 miljoen),een vierjarige roll over kredietfaciliteit ( € 400 miljoen) en een langlopend krediet (€ 200miljoen) gearrangeerd. Met de gemeente Rotterdam werd bovendien overeengekomendat HbR de gemeente nog gedurende een periode van vijf jaar kan verzoeken omaanvullende geldleningen te verstrekken. Het bedrag dat door de gemeente verstrekt kanworden bedraagt maximaal € 250 miljoen per jaar.Het bewaken van de financierbaarheid is een belangrijk aandachtspunt van treasury.Hiervoor werden richtlijnen opgesteld, vastgelegd in een treasury statuut en in treasuryrichtlijnen. Binnen de treasury richtlijnen zijn normen bepaald waaraan de belangrijkstefinancieringsratio’s dienen te voldoen. Behalve aan de normen zoals deze zijn opgenomenin de treasury richtlijnen dient HbR te voldoen aan de convenanten zoals overeengekomenmet externe financiers. In verband met het RDM-dossier werden voor een aantalconvenanten voor 2004 nadere afspraken gemaakt. Binnen de kaders van deze afsprakenkon in 2004 aan de financiële convenanten worden voldaan.34 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

GARANTIESEind augustus maakte de toenmalig Algemeen directeur ten overstaan van de RvCbekend dat hij sinds 2002 een aantal garanties had afgegeven ten gunste van financiëleinstellingen die leningen verstrekten aan ondernemingen behorende tot het RDMconcern.Voorts bleek HbR op 20 augustus 2004 via haar dochtervennootschap MHRindirect eigenaar te zijn geworden van een drietal vennootschappen: SS Rotterdam B.V.,RDM Technonoly and Defence Systems B.V. en Lamoenchi Beheer B.V. (voor 95 %). Aandeze transacties heeft waarschijnlijk ten grondslag gelegen de gedachte HbR te voorzienvan verhaalsobjecten in verband met uit de garantiekwestie voortkomende risico’s.Na de onthulling door de toenmalig bestuurder is een tweetal onderzoeken in gang gezet.Op 30 augustus 2004 gaf de RvC aan PricewaterhouseCoopers Corporate Finance andRecovery N.V. (PwC CFR) opdracht om feiten en omstandigheden rondom de vermeendegarantstellingen te onderzoeken, de samenhangende financiële risico’s in beeld tebrengen, en tevens om na te gaan wat de waarde was van de door het RDM concernovergedragen activa en passiva. Voorts gaf de gemeente Rotterdam op 8 september2004 aan Prof. Dr. W. Lemstra opdracht om de garantieaffaire binnen de gemeentelijkecontext te onderzoeken. Prof. Lemstra rapporteerde op 15 oktober 2004 en onderdeelvan zijn rapport maakt uit het PwC CFR-rapport. Uit beide onderzoeken komt naar vorendat de toenmalig Algemeen directeur alleen handelde en dat de documentatie metbetrekking tot de transacties niet was gearchiveerd binnen HbR.PwC CFR heeft in haar rapportage van 14 oktober 2004 aangegeven dat een redelijkemate van zekerheid bestaat dat de in genoemde rapportage weergegeven gang vanzaken voor wat betreft de in het kader van het uitgevoerde onderzoek relevante gebeurtenisseneen betrouwbaar beeld geeft van de werkelijkheid. Deze zekerheid is gebaseerdop een combinatie van, uit onderling onafhankelijke bronnen verkregen, informatie enonderzoeksresultaten. De daarop gevolgde onderzoeken van Prof. Lemstra, de RekenkamerRotterdam en het due dilligence onderzoek van het Rijk hebben geen aanleidinggegeven om de bevindingen van PwC CFR te herzien. Desondanks is niet geheel uit tesluiten dat op een later moment nog bestaande (financiële) verplichtingen van HbR naarvoren kunnen komen. Daarnaast bestaat momenteel nog geen zekerheid in hoeverre delopende juridische procedures van de gemeente Rotterdam inzake de vermeendafgegeven garanties financiële gevolgen kunnen hebben voor HbR.De vermeende garanties worden onderscheiden in garanties afgegeven voor de verzelfstandigingsdatumen garanties van na die datum. De gemeente Rotterdam richtte zich opde vermeende gemeentelijke garanties van voor 1 januari 2004 en HbR richtte zich op devermeende garanties van na die datum. HbR richtte zich tevens op het ad interim beheervan de verkregen vennootschappen. De deplorabele financiële situatie van de drievennootschappen noopte tot faillissementsaanvraag door de respectievelijke vennootschappenzelf. RDM TDS Technology and Defence Systems B.V., Lamoenchi Beheer B.V.,en SS Rotterdam B.V. failleerden op respectievelijk 5 oktober 2004, 16 november 2004 en7 december 2004.35 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

Voor de vermeende garanties die zijn verstrekt na 1 januari 2004 zijn voorzichtigheidshalvevoorzieningen getroffen ten laste van het resultaat. In verband met de vermeendegaranties van vóór 1 januari 2004 wordt geen voorziening getroffen op grond van hetstandpunt dat deze niet zijn ingebracht in HbR. Juridische procedures met leninggeverszijn opgestart. In deze procedures wordt enerzijds de bevoegdheid van de voormaligeAlgemeen directeur tot het verstrekken van garanties bestreden en wordt anderzijds hetverzaken van de onderzoeksplicht van de leninggevers benadrukt.Teneinde maximale zekerheid te verkrijgen omtrent de aangegane verplichtingen is nahet gereedkomen van de gememoreerde externe onderzoeken een aanvullend internonderzoek verricht naar een aantal andere dossiers. Uit dit onderzoek is een aantalbeleidsmatige conclusies getrokken met betrekking tot aanscherping en verzakelijkingvan werkwijze en beleid. Voor zover sprake was van financiële consequenties zijn diemeegenomen in de jaarrekening.DEELNEMINGENVoor de volledige lijst van groepsmaatschappijen en deelnemingen wordt verwezen naarbijlage 2. De belangrijkste deelnemingen van HbR (direct en indirect) zijn Multicore, RC2,MHR, ESM, Dirkzwager, Northcoast, Mainport Properties, Sohar en PMR (ParticipatiemaatschappijMainport Rotterdam). De boekwaarde van de deelnemingen na aftrek vaneen voorziening bedraagt € 7 miljoen. De deelnemingen zijn gewaardeerd op nettovermogenswaarde. Voor het aandeel in het negatief vermogen wordt een voorzieninggevormd indien een bijstortingsverplichting bestaat, hetgeen het geval is bij ExploitatiemaatschappijSchelde Maas.Het belang in RISC Fire & Safety Training B.V. werd verkocht. In 2004 werd een samenwerkingaangegaan voor de realisatie van havengerelateerd vastgoed (Mainport RotterdamProperties B.V. en onderliggende Northcoast vennootschappen). De deelneming inRC2, een samenwerkingsverband met als doel het aanleggen, beheren en exploiteren vaneen zogenaamd “common carrier pipelinesystem”, is per 1 september 2003 gestart met deexploitatie van de pijpleiding.In samenwerking met de overheid van Oman is in 2002 de vennootschap Sohar IndustrialPort Company SAOC opgericht voor de realisatie van havenactiviteiten in Oman. Voorbegeleiding van het scheepvaartverkeer zijn contracten afgesloten voor het beschikbaarhebben van sleepboten en zijn systemen aangeschaft. De eerste schepen zijn binnengekomenen de eerste gronduitgiften hebben in 2004 plaatsgevonden. In 2004 is beslotenom de samenwerkingsovereenkomst in Participatiemaatschappij Mainport Rotterdam in2005 te beëindigen. De Participatiemaatschappij zal worden opgeheven, nadat haarhuidige participaties zijn verkocht. Naast PMR staat nog een aantal andere deelnemingenop de nominatie om verkocht of opgeheven te worden.36 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

RISICO’S EN RISICOMANAGEMENTRisico’s en risicomanagement hebben betrekking op alle facetten van de bedrijfsvoering.Onzekerheden, (missen van) kansen en bedreigingen zijn inherent aan het uitoefenenvan bedrijfsactiviteiten. Door daar bewust en gestructureerd mee om te gaan kunnenrisico’s worden gemanaged. Risicomanagement behoort tot het dagelijkse management.De reguliere planning & controlcyclus voorziet in opstelling van jaar- en werkplannen,tussentijdse rapportages en verslagen, die met het management worden besproken.De interne accountantsdienst levert een interim- en een eindejaarscontrole, alsmedeoperational audits, die eveneens met het betrokken management worden besproken.In 2004 is een aantal stappen gezet om risicomanagement structureel vorm te geven.Naar aanleiding van de oprichting van de N.V. is een bedrijfsbrede risico-inventarisatieuitgevoerd naar de operationele risico’s, waarbij beheersingsmaatregelen zijn geëvalueerden verbetermaatregelen benoemd. In een aantal gevallen is de verzekeringsportefeuilllegeactualiseerd. In verband met de voorgenomen implementatie van eengeïntegreerd administratief systeem (ERP) zijn kaderstellende richtlijnen voor deadministratieve organisatie en de interne controle opgesteld. Ten behoeve van deinventarisatie en beoordeling van risico’s en beheersingsmaatregelen wordt het COSOmodelals uitgangspunt gehanteerd. Voor de processen die niet door het te implementerenpakket worden ondersteund gelden gelijksoortige kaders. Eveneens in verband metde voorgenomen ERP-implementatie is het besturingsconcept, dat ten grondslag ligt aande financiële sturing en beheersing en de inrichting van de informatiesystemen, herzien.Per 1 juli werd de International Ship and Port facility Security Code (ISPS-Code) vankracht. Aan het eind van het jaar waren alle circa 140 havenfaciliteiten gecertificeerd.De leningenportefeuille van HbR is zodanig samengesteld dat er geen sprake is vangrote rente- of herfinancieringsrisico’s.Nieuwe, nog in ontwikkeling zijnde, nationale regelgeving gaat uit van de wettelijkebodemsaneringsplicht voor eigenaren en erfpachters. Daarnaast verplicht Europeseregelgeving de overheden om maatregelen te nemen om grondwaterverontreinigingentegen te gaan en te saneren. In de afgelopen periode is een aanpak uitgewerkt waaringebiedsgericht beheer van het grondwater wordt gecombineerd met een locatiegerichteaanpak van de bovengrond. Rijksoverheid, bedrijfsleven en HbR zijn in gesprek over definanciering door middel van fondsvorming.Een aantal ondernemingen met op de achtergrond de oliemaatschappijen vechten dedoor HbR gehanteerde zeehavengelden voor olietankers aan. Dit geschil is uitgemond ineen fiscale procedure (voor de periode t/m 1997) en een civiele procedure (vanaf 1998).In het fiscale proces is na een voor HbR gunstig arrest van de Hoge Raad in mei 2004 dezaak naar een ander Hof doorverwezen. Deze procedure zal naar verwachting nogminimaal twee jaar in beslag nemen. Uit het tussenarrest van het Hof in de civieleprocedure blijkt dat partijen in de gelegenheid worden gesteld zich nader uit te laten entot overeenstemming te komen over de modaliteiten waaronder de oliesector inzicht kanworden verschaft in de onderbouwing van de HbR-tarieven.In verband met de voorgenomen toetreding als aandeelhouder werd door het Rijk eendue diligence onderzoek gestart.De onderzoeken door PwC CFR, Prof. Lemstra en de Rekenkamer Rotterdam naarde RDM-affaire zijn afgerond. Juridische procedures met leninggevers zijn opgestart.In deze procedures wordt enerzijds de bevoegdheid van de voormalig Algemeen directeurtot het verstrekken van de garanties bestreden en wordt anderzijds het verzaken van deonderzoeksplicht van de leninggevers benadrukt.37 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

CORPORATE GOVERNANCEBEGINSELEN VAN GOED ONDERNEMINGSBESTUURDe omvorming van het voormalige Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam (GHR) totnaamloze vennootschap brengt met zich dat de onderneming te maken heeft gekregenmet een breed scala van nieuwe wet- en regelgeving, richtlijnen en gedragscodes.Daartoe behoren ook de regels voor goed ondernemingsbestuur. De Code Tabaksblatinzake de beginselen van goed ondernemingsbestuur is niet van toepassing op HbR,aangezien het geen beursgenoteerde onderneming betreft. Omdat de onderliggendeprincipes over de wijze van bestuur, toezicht en verantwoording toch de norm zijn voorgoed ondernemingsbestuur hanteert HbR de code waar mogelijk als richtsnoer voor hetorganiseren en inrichten van het ondernemingsbestuur. In 2005 wordt verder gewerkt aanimplementatie van de code.RVC, AUDITCOMMISSIE EN REMUNERATIECOMMISSIEBij de opstelling van de statuten is rekening gehouden met de code. In 2004 zijnreglementen opgesteld voor de RvC, de auditcommissie en de remuneratiecommissie,waarbij de code is gevolgd. Van de RvC is een profielschets opgesteld. Statuten enprofielschets zijn op de website van HbR gepubliceerd. Ter zake van het te voerenfinancieel beleid werden een treasury statuut en treasury richtlijnen vastgesteld.BESTUURPer 31 december 2003 trad de nieuwe N.V.-bestuursstructuur in werking. Voorlopigwerd slechts één statutair bestuurder benoemd. Aan een aantal vertegenwoordigersvan het hogere management werd procuratie verleend. Bevoegde personen en hunbevoegdheden werden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Een meervoudighandtekeningenstelsel voorzag in vertegenwoordigingsbevoegdheid in geval vanafwezigheid van de enig bestuurder. Na het terugtreden van de enige statutair bestuurderwerd een meerhoofdige bestuursstructuur ingevoerd, werd de procuratie herzien en werdook voor bestuurders boven bepaalde normbedragen een meerhandtekeningenstelselingevoerd. De externe vertegenwoordigingsbevoegdheid is gedetailleerd uitgewerkt ineen interne bevoegdhedenregeling. Ten behoeve van de (interne) besluitvorming overbeleidsvoorstellen, investeringsvoorstellen, uitgiftevoorstellen, planning & controlrapportages etc. is een document ‘Besluitvorming HbR’ opgesteld.RVCPer 31 december 2003 zijn vijf commissarissen benoemd. HbR wordt bestuurd door dedirectie onder toezicht van de RvC. Op voorspraak van de aandeelhouder gemeenteRotterdam is de wethouder Haven, Economische Zaken en Milieu benoemd tot Presidentcommissaris.Ter borging van de onafhankelijkheid van één van de commissarissen zijnnadere afspraken gemaakt over de vervulling van diens werkzaamheden. Na hetterugtreden van de enige statutair bestuurder is diens taak in opdracht van de RvCwaargenomen door een daartoe door de RvC gedelegeerd commissaris.HAVENMEESTEREen bijzondere positie neemt de divisie Rotterdam Port Authority in. De divisie RPAoefent in opdracht van Rijk en gemeente en met inachtneming van toepasselijke publiekeregelgeving en instructies de havenmeesterbevoegdheden en -taken uit. Hiertoe zijn inhet ‘Convenant inzake publieke taken HbR N.V. op het gebied van nautisch beheer’, ookwel bekend als het Havenmeester Convenant, tussen de minister van Verkeer enWaterstaat, de gemeente Rotterdam, HbR en de Havenmeester van Rotterdam afsprakengemaakt. De havenmeesterbevoegdheden kunnen worden samengevat als het zorgdragenvoor een vlotte, veilige, schone en beveiligde afwikkeling van het scheepvaartverkeer.38 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

AUDITPer 1 januari 2004 is PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (PwC) benoemd alscontrolerend accountant. HbR beschikt tevens over een Interne Accountantsdienst (IAD).Omtrent de onafhankelijkheid van de IAD, de samenwerking tussen IAD en de rapporteringaan de directie, auditcommissie en RvC zijn afspraken gemaakt, deels neergelegd inhet reglement voor de auditcommissie. PwC controleert en rapporteert volgens een doorde auditcommissie vastgesteld controleplan.GEDRAGSCODEHbR kent een gedragscode, waarin bepalingen zijn neergelegd over het voorkomen enbestrijden van ongewenste omgangsvormen, alcohol en drugs, omgaan met bedrijfseigendommen,gebruik van internet en roken. HbR kent ook een klokkenluidersregeling.Een klachtencommissie en vertrouwenspersonen dragen zorg voor (toezicht op de)werking ervan. De gedragscode is voor alle medewerkers toegankelijk via het intranet.39 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

ORGANISATIE EN PERSONEELIn vervolg op de verzelfstandiging is aandacht besteed aan de wijze waarop en demiddelen waarmee HbR zijn doelen realiseert. Daarbij zijn corporate identity, missie,organisatiestructuur en besturingsfilosofie aan de orde gekomen.Vooral in de tweede helft van het jaar kwam deze discussie in een versnelling.ORGANISATIESTRUCTUURIn het voorjaar van 2004 hebben de RvC en de directie besloten de top- en hoofdstructuurvan HbR te wijzigen. Belangrijkste doelstellingen waren bredere verankering vande verantwoordelijkheid voor de besturing van de organisatie en het creëren van eenonafhankelijke positie voor de (Rijks)havenmeester. Het model met een Algemeendirecteur en een plaatsvervanger maakte uiteindelijk per 1 januari 2005 plaats voor eennieuwe structuur met een President-directeur, een Commercieel directeur, een DirecteurInfrastructuur en Maritieme Zaken en een Financieel directeur. Samen zijn zij verantwoordelijkvoor de besturing van de onderneming. De (Rijks)havenmeester maakt geen deeluit van de directie om de onafhankelijkheid van zijn positie te garanderen. In decemberzijn de President-directeur en de directeur IMZ, tevens Plv. President-directeur, benoemd.De organisatie is aangepast aan deze nieuwe topstructuur.200420032002ZIEKTEVERZUIM0 2,5 5,0 7,5 10,0streefcijfer bedrijfsplan5,35,36,87,37,3MEDEWERKERSEind 2004 telde HbR 1316 medewerkers. Een jaar eerder waren dat er 1304. Dit aantal isexclusief medewerkers van deelnemingen. Het ziekteverzuim stabiliseerde zich na enkelejaren van daling op ruim 5 procent. Dit relatief lage percentage is mede te danken aaneen goede verzuimbegeleiding.De verdere professionalisering van medewerkers heeft in 2004 vorm gekregen in diversecorporate en individuele leertrajecten. Het Persoonlijk Ontwikkel Plan (POP) is nu vooreen groot deel van de medewerkers integraal onderdeel van het functioneringsgesprek.Een start is gemaakt met het programma voor Management Development Hoger Kader.20042003200220012000AANTAL MEDEWERKERS0 400 800 12001.3161.3041.2541.2071.182ARBEIDSVOORWAARDENBij de omvorming tot een overheids-N.V. is met alle medewerkers per 1 januari 2004 eenarbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht gesloten. De status van ambtenaar is hierbijkomen te vervallen. Tegelijkertijd is eind 2003 een eigen ondernemings-CAO gerealiseerdmet een looptijd van één jaar. Afspraak bij de verzelfstandiging was dat HbR quaarbeidsvoorwaarden één-op-één de arbeidsvoorwaarden van de gemeente Rotterdam zouovernemen. Met de vakbonden zijn wel nieuwe afspraken gemaakt over de loonparagraaf.Eind 2004 zijn HbR en vakbonden in overleg getreden voor het vaststellen van eennieuwe CAO per 1 januari 2005. Deze is inmiddels afgesloten.MEDEZEGGENSCHAPDe belangrijkste onderwerpen in het overleg tussen bestuur en OR waren de aanpassingvan de top- en hoofdstructuur van HbR, het Bestuursakkoord met het Rijk (over definanciering van Maasvlakte 2 en de deelname van het Rijk in de vennootschap), deafwikkeling van de garantiekwestie rondom RDM en de benoeming van directieleden.In alle dossiers hebben de verschillende directieleden en de OR zeer open, intensiefen constructief samengewerkt.1200800400040 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

VOORUITZICHT 2005Voor 2005 wordt een verdere groei van de overslag verwacht. De groei wordt met namevoorzien in het containersegment, met de handel met China als drijvende kracht, en inhet droge bulksegment. Het prijsniveau zal voor zowel de havengelden als voor de contractopbrengstenmet ca. 2 % toenemen. De uitgegeven hoeveelheid terreinen neemt toe.Het kostenniveau zal in 2005 stijgen als gevolg van inflatie, autonome groei van deloonsom en de werkzaamheden ten behoeve van de voorbereiding van de aanleg vanMaasvlakte 2. De rentelasten zullen iets stijgen als gevolg van de toename van deschuldpositie en iets afnemen als gevolg van kortere herfinanciering tegen lagere rente.De investeringen zullen in 2005 hoger uitvallen dan in 2004, met name als gevolg vaninvesteringen in het Delta-schiereiland en de start van de bouw van de EuromaxTerminal, beide op de Maasvlakte. Op bestaande leningen zal bijna € 100 miljoen wordenafgelost. De beschikbare kredietfaciliteiten en de verwachte operationele kasstroom zijntoereikend om in de financieringsbehoefte te voorzien.Naar verwachting zullen de baten uit normale bedrijfsuitoefening in 2005 sterker stijgendan de lasten. Het resultaat werd in 2004 sterk beïnvloed door het treffen van eenvoorziening voor betwiste claims aangaande vermeende garanties en een éénmaligeincidentele bate als gevolg van verkoop van bergingscapaciteit in de Slufter. Voor 2005wordt dan ook een resultaat verwacht dat meer in lijn ligt met dat van de jaren voor 2004.In juni 2004 werd het Bestuursakkoord inzake het Project Mainportontwikkeling Rotterdamgetekend. Na de zomer van 2005 zal een pakket met de uitwerking van de afspraken metbetrekking tot de aanleg en financiering van Maasvlakte 2 en de toetreding van het Rijkals aandeelhouder van HbR per 1 januari 2006 ter goedkeuring aan de Tweede Kamerworden voorgelegd.12 mei 2005De DirectieIr. drs. H.N.J. SmitsIr. P. StruijsDrs. G.J. van Tongeren41 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

20 0442 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

De Rotterdamse haven rekent zich tot één van de veiligste ter wereld. Er worden dan ook continu milieu- en veiligheidscontrolesuitgevoerd door inspecteurs van HbR, hier aan boord van een tanker in een van de Petroleumhavens.In 2004 kregen zo’n 22.000 schepen bezoek van een inspecteur van HbR.43 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

20 0444 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

JAARREKENINGIn het ochtendlicht vaart het enorme containerschip ‘P&O Nedlloyd Mondriaan’ de Nieuwe Waterweg op ter hoogte vande Maeslantkering. Er lijkt voorlopig nog geen einde te komen aan de schaalvergroting in de containersector. Delaadcapaciteit van de ‘Mondriaan’ is 21 keer groter dan die van het eerste volcontainerschip dat in 1966 Rotterdamaandeed: de ‘Sea-Land Fairland’. In 2003 liepen zeven schepen van meer dan 8000 TEU Rotterdam aan en in 2004waren dit er al zeventien. Door zijn diepgang is Rotterdam uitstekend bereikbaar voor deze werkpaarden van de zee.45 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

GECONSOLIDEERDE BALANS(voor resultaatbestemming, bedragen in duizenden euro’s)31 DEC 20041 JAN 2004ACTIVAVASTE ACTIVAImmateriële vaste activa (1) 386607Materiële vaste activa (2) 2.123.2312.104.369Financiële vaste activa (3) 23.13629.9352.146.7532.134.911VLOTTENDE ACTIVAVoorraden 361324Vorderingen (4) 126.307148.185Liquide middelen (5) 56.2502.268182.918150.777Totaal activa 2.329.6712.285.688PASSIVAGroepsvermogen (6) 807.310800.000Voorzieningen (7) 92.44141.853Langlopende schulden (8) 1.217.7871.289.593Kortlopende schulden (9) 212.133154.242Totaal passiva 2.329.6712.285.68846 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

GECONSOLIDEERDEWINST- EN VERLIESREKENING(bedragen in duizenden euro’s)20042003Netto-omzet (11) 396.661 383.787Overige bedrijfsopbrengsten (11) 45.167 18.261(pro forma)Som der bedrijfsopbrengsten 441.828 402.048Lonen, salarissen en sociale lasten (12) 83.626 78.200Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa (1, 2) 78.092 78.449Overige bedrijfslasten (13) 204.443 130.649Som der bedrijfslasten 366.161 287.298Bedrijfsresultaat 75.667 114.750Financiële baten en lasten (15) -66.795 -52.835Resultaat deelnemingen (3) -1.562 -6.219Resultaat 7.310 55.69647 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

GECONSOLIDEERDKASSTROOMOVERZICHTbedragen in duizenden euro’s2004Bedrijfsresultaat 75.667Aanpassingen voor:Afschrijvingen (1, 2) 78.092Mutaties in voorzieningen (3, 7) 46.428Mutaties in werkkapitaal:Vorderingen (4) 21.878Voorraden -37Kortlopende schulden (exclusief bankkrediet) (9) 39.420124.52061.261Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten 261.448Ontvangen interest (15) 1.532Ontvangen dividend deelnemingen (3) 310Betaalde interest (15) -30.563-28.721Kasstroom uit operationele activiteiten 232.727Investeringen:Materiële vaste activa (2, 15) -93.888Deelnemingen (3) -2.106Verstrekte langlopende vorderingen (3) -6.548Desinvesteringen:Materiële vaste activa (2) 152Deelnemingen (3) 3.140Aflossingen op langlopende vorderingen (3) 12.698Kasstroom uit investeringsactiviteiten -86.552Kasstroom vóór financiering 146.175Aflossingen op langlopende schulden (8) -78.989Opgenomen leningen (8) 2.048Financieringskasstroom -76.941Saldo kasstroom 69.234Saldo geldmiddelen begin boekjaar (5) -12.984Saldo geldmiddelen eind boekjaar (5) 56.250Saldo toename geldmiddelen 69.23448 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDEBALANS EN WINST- EN VERLIESREKENINGALGEMEENOPRICHTING VENNOOTSCHAPPer 31 december 2003 werd Havenbedrijf Rotterdam N.V. (HbR) opgericht en de tot diedatum door het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam (GHR) gedreven ondernemingingebracht in de N.V. De onderneming werd ingebracht tegen een waarde van € 800 miljoen.Ter zake van de inbreng werd een accountantsverklaring verkregen met als strekking datde waarde van de inbreng minimaal gelijk is aan de stortingsplicht. Het geplaatste engestorte aandelenkapitaal is groot € 600 miljoen en bestaat uit 600 miljoen gewoneaandelen van één euro nominaal. Het meerdere boven het geplaatste aandelenkapitaalis aangemerkt als agio (€ 200 miljoen). De gemeente Rotterdam is enig aandeelhouder.De onderneming wordt vanaf 1 januari 2004 voor rekening en risico van HbR gedreven.ACTIVITEITENDe activiteiten van HbR en haar groepsmaatschappijen (‘de Groep’) bestaanvoornamelijk uit:• ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het haven- en industriegebied in Rotterdam;• de bevordering van een effectieve, veilige en efficiënte afhandeling van het verkeer en het zorgdragen voor nautische en maritieme orde en veiligheid, alsmedescheepvaarthetoptreden als bevoegde havenautoriteit in het Rotterdams havengebied;• het leveren van bijdragen aan de stedelijke ontwikkeling, de ontwikkeling van stadshavensen de verbetering van woon, werk- en leefklimaat van de stad en regio Rotterdam.CONSOLIDATIEIn de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens van HbR en haar groepsmaatschappijen.Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin HbR, direct ofindirect, beslissende zeggenschap kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheidvan de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteitenkan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechtendie direct kunnen worden uitgeoefend op balansdatum.Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schuldentussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen opintercompany-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzonderewaardevermindering. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen zijn waarnodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarderingsgrondslagen voorde Groep. Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar bijlage 2.VERGELIJKING MET VOORGA AND JA ARAangezien de onderneming per 1 januari 2004 voor rekening en risico is gekomen vanHbR, zijn op de balans de vergelijkende cijfers per deze datum opgenomen. Op dezevergelijkende cijfers zijn de grondslagen als vermeld in deze paragraaf van toepassing.De proforma winst- en verliesrekening over 2003 is samengesteld door de enkelvoudigewinst- en verliesrekening van GHR en haar groepsmaatschappijen te consolideren,waarbij ten behoeve van de vergelijkbaarheid herrubricering van enkele posten heeftplaatsgevonden.ACQUISITIES EN DESINVESTERINGEN VAN GROEPSMAATSCHAPPIJENVanaf de overnamedatum worden de resultaten en de identificeerbare activa en passivavan de overgenomen vennootschap opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening.De overnamedatum is het moment dat beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefendin de betreffende vennootschap.49 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

De verkrijgingsprijs bestaat uit het geldbedrag of equivalent dat is overeengekomen voorde verkrijging van de overgenomen vennootschap vermeerderd met eventuele directtoerekenbare kosten. Indien de verkrijgingsprijs hoger is dan het nettobedrag van dereële waarde van de identificeerbare activa en passiva wordt het meerdere als goodwillgeactiveerd onder de immateriële vaste activa.Groepsmaatschappijen blijven in de consolidatie opgenomen tot het moment dat zijworden verkocht; deconsolidatie vindt plaats op het moment dat de beslissende zeggenschapwordt overgedragen.TOELICHTING OP HET GECONSOLIDEERDE K ASSTROOMOVER ZICHTHet kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen inhet kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen en het bankkrediet opgenomenonder de kortlopende schulden. Ontvangen en betaalde rente, alsmede ontvangendividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaaldedividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten.Investeringen in groepsmaatschappijen worden verwerkt tegen de verkrijgingsprijs onderaftrek van binnen de geacquireerde onderneming aanwezige geldmiddelen.GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVAALGEMEENDe jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaardeverslaggevingsregels. De jaarrekening is opgesteld in duizenden Euro’s, tenzij andersvermeld. Uitgangspunt voor de waarderingsgrondslagen zijn de historische kosten enkostprijzen. Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij eenandere waarderingsgrondslag is vermeld. Toelichtingen op posten in de balans, winstenverliesrekening en kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd.IMMATERIËLE VASTE ACTIVAOntwikkelingskostenOnderzoekskosten worden verwerkt in de winst- en verliesrekening. Uitgaven voorontwikkelingsprojecten worden slechts geactiveerd indien het waarschijnlijk is dateconomische voordelen zullen worden gehaald en de kosten betrouwbaar kunnen wordenvastgesteld.GoodwillGoodwill voortkomend uit acquisities wordt geactiveerd en lineair afgeschrevengedurende de geschatte economische levensduur met een maximum van 20 jaar.MATERIËLE VASTE ACTIVAMateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijsinclusief direct toerekenbare kosten, waaronder bouwrente, onder aftrek van lineaireafschrijvingen gedurende de geschatte economische levensduur, of lagere bedrijfswaarde.De vervaardigingsprijs bestaat uit de aanschaffingskosten van grond- enhulpstoffen en kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de vervaardiging inclusiefinstallatiekosten. Voorbereidingskosten op investeringsprojecten worden geactiveerdvanaf het moment dat vaststaat dat deze feitelijk uitgevoerd zullen worden. Op terreinenen op materiële vaste activa in aanbouw wordt niet afgeschreven.Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijsvan de activa waarop de subsidies betrekking hebben.50 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

FINANCIËLE VASTE ACTIVADeelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed vanbetekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode.Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezigte zijn bij een aandeelhoudersbelang van meer dan 20%.De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor dezejaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn vooraanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen vande betreffende deelneming.Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is,wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voorzover HbR in deze situatie geheel of tendele instaat voor de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemenheeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen wordt eenvoorziening getroffen.De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde vande identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaarderingwordt uitgegaan van de op deze manier bepaalde nettovermogenswaarde.Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend wordengewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere reële waarde.De onder financiële vaste activa opgenomen vorderingen worden gewaardeerd opnominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.BIJZONDERE WA ARDEVERMINDERINGEN VAN VASTE ACTIVAOp iedere balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een actief aan eenbijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezigzijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk isde realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbarewaarde van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort bepaald. Vaneen bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger isdan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaardeen de bedrijfswaarde.Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt direct als last verwerkt in de winst-en verliesrekening.VOORR ADENDe voorraden betreffen reserveonderdelen en verbruiksmaterialen voor de vaartuigen.De voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, waar nodig gecorrigeerd meteen voorziening voor duurzame waardevermindering.VORDERINGENHandelsvorderingen worden opgenomen tegen de nominale waarde. Op de vorderingenwordt een voorziening getroffen in verband met eventuele oninbaarheid.LIQUIDE MIDDELENLiquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korterdan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onderschulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden.51 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

VOOR ZIENINGENVoorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen dieop de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelennoodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. Indien vantoepassing worden voorzieningen opgenomen tegen contante waarde.L ANGLOPENDE SCHULDENAfkoop erfpachtVoor erfpachters en huurders van terreinen bestaat de mogelijkheid om erfpachtcontractentegen contante waarde af te kopen. De ontvangen afkoopsommen zijnopgenomen onder de langlopende schulden. Jaarlijks wordt de rente over het uitstaandesaldo toegevoegd en worden de bij het betreffende boekjaar behorende opbrengstenten gunste van de contractopbrengsten gebracht.LEASINGFinanciële leasingActiva die worden gefinancieerd door middel van financiële leasing worden geactiveerdop de balans op het tijdstip van het aangaan van het leasecontract tegen de reële waardevan het actief of de lagere contante waarde van de minimale leasetermijnen. De tebetalen leasetermijnen worden op annuïtaire wijze verdeeld in een aflossings- en eenrente-component, gebaseerd op een vast rentepercentage.De leaseverplichtingen worden exclusief de rentevergoeding opgenomen onder delanglopende schulden. De rentecomponent als onderdeel van de leasetermijnen wordtverantwoord in de winst- en verliesrekening. De relevante activa worden afgeschrevenover de resterende economische levensduur of, indien korter, de leasetermijn.Operationele leasingVerplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, op lineaire basis, verwerktin de winst- en verliesrekening over de looptijd van het contract.GRONDSLAGEN VOOR DE BEPALING VAN HET RESULTAATALGEMEENHet resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de verrichtteactiviteiten en geleverde diensten en de kosten en andere lasten over het jaar. Deresultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd.OPBRENGST VER ANT WOORDINGOpbrengsten omvatten de gedurende het boekjaar aan derden verleende diensten.Deze opbrengsten hebben voor het overgrote deel betrekking op havengelden eninkomsten uit ter beschikkingstelling van terreinen.KOSTENDe kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaarwaarop zij betrekking hebben.De afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa worden gebaseerd op deverkrijgings- of vervaardigingsprijs. Op terreinen en op materiële vaste activa in aanbouwwordt niet afgeschreven. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode opbasis van de geschatte economische levensduur.52 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

PERSONEELSBELONINGENLonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaardenverwerkt in de winst- en verliesrekening.BIJZONDERE POSTENDit betreffen baten of lasten die voortvloeien uit gebeurtenissen of transacties diebehoren tot het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening, maar die omwille van devergelijkbaarheid apart toegelicht worden op grond van de aard, omvang of hetincidentele karakter van de post.OVERHEIDSSUBSIDIESExploitatiesubsidies worden als baten verantwoord in de winst- en verliesrekening inhet jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt, opbrengsten zijn gederfd of eengesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan. De baten worden verantwoord alshet waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen en HbR de condities voor ontvangst kanaantonen.Subsidies met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in minderinggebracht op het desbetreffende actief.FINANCIËLE BATEN EN L ASTENRentebaten en rentelastenRentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met deeffectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva.DividendenDividenden te ontvangen van niet op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingenen niet-beursgenoteerde effecten worden verantwoord zodra HbR het recht hieropheeft verkregen.Activeren van rentelastenRentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode vanvervaardiging van het actief. De te activeren rente wordt berekend op basis van degewogen rentevoet.RENTERISICOHbR loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiëlevaste activa, effecten en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopendeschulden (waaronder afkoop erfpacht en schulden aan kredietinstellingen).Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt HbR risico ten aanzienvan toekomstige kasstromen, met betrekking tot vastrentende vorderingen en schuldenloopt HbR risico’s over de marktwaarde.Met betrekking tot de vorderingen en schulden worden geen financiële derivaten metbetrekking tot renterisico gecontracteerd.KREDIETRISICOHbR heeft geen significante concentraties van kredietrisico.53 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

1) IMMATERIËLE VASTE ACTIVA, GOODWILL(bedragen in duizenden euro’s)20041 JANUARI 2004Verkrijgingsprijs 607Cumulatieve afschrijvingen -Boekwaarde 607Mutaties 2004Afschrijvingen -22131 DECEMBER 2004Verkrijgingsprijs 607Cumulatieve afschrijvingen -221-221Boekwaarde 386De post goodwill heeft betrekking op de bij de inbreng verkregen resterende boekwaardevan de destijds betaalde goodwill voor de deelneming Koninklijke ScheepsagentuurDirkzwager B.V. en wordt afgeschreven in (oorspronkelijk) 5 jaar.54 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

2) MATERIËLE VASTE ACTIVA(bedragen in duizenden euro’s)Terreinen Openbare Infra, Materiële Vaste bedrijfs- Totaalen infraplus havenbekkens kademuren, vaste activa middelen enen vaarwegen en andere*) in aanbouw overige activa1 JANUARI 2004Aanschafwaarde 286.741 922.058 590.860 173.587 131.123 2.104.369Cumulatieve afschrijvingen - - - - - -Boekwaarde 286.741 922.058 590.860 173.587 131.123 2.104.369MUTATIES 2004Activeringen 47.051 35.963 41.679 -144.064 19.371 -Investeringen - - - 96.693 192 96.885Desinvesteringen - - - - -152 -152Afschrijvingen -1.998 -32.882 -31.425 - -11.566 -77.87145.053 3.081 10.254 -47.371 7.845 18.86231 DECEMBER 2004Aanschafwaarde 333.792 958.021 632.539 126.216 150.534 2.201.102Cumulatieve afschrijvingen -1.998 -32.882 -31.425 - -11.566 -77.871Boekwaarde 331.794 925.139 601.114 126.216 138.968 2.123.231Afschrijvingspercentages 0,0 - 4,0 2,0 - 3,3 2,5 - 4,0 0 10,0 - 20,0De aanschafwaarde per 1 januari 2004 is gebaseerd op de waarde die ten tijde van deoprichting van de vennootschap is toegekend aan de ingebrachte materiële vaste activa.Deze waarde wijkt niet belangrijk af van de actuele waarde van de materiële vaste activa.In het boekjaar werd terzake van materiële vaste activa in aanbouw een bedrag van€ 3 miljoen aan bouwrente geactiveerd.De juridische eigendom van de haventerreinen berust bij de gemeente Rotterdam.Hierop wordt ten behoeve van HbR erfpacht gevestigd. Vooruitlopend hierop is per1 januari 2004 de economische eigendom van deze terreinen in HbR ingebracht.*) steenglooiingen, steigers en overige afmeervoorzieningen55 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

3) FINANCIËLE VASTE ACTIVA(bedragen in duizenden euro’s)Deelnemingen Vorderingen opOverigeTotaaldeelnemingenvorderingen1 JANUARI 2004Boekwaarde 12.718 10.228 6.98929.935MUTATIES 2004Investeringen 2.106 - -2.106Verstrekte leningen - 5.515 1.0336.548Desinvesteringen -3.140 - --3.140Aflossingen leningen - -12.439 -259 -12.698Resultaat deelnemingen -862 -700 --1.562Herrubricering naarvoorziening 2.257 - -2.257Dividend deelnemingen -310 - --31051 -7.624 774-6.79931 DECEMBER 2004Boekwaarde 12.769 2.604 7.76323.136Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar bijlage 2.4) VORDERINGEN(bedragen in duizenden euro’s)31 DEC 20041 JAN 2004Vorderingen op gemeente Rotterdam 15.788 3.015Handelsvorderingen 70.369 84.065Overige vorderingen 40.150 61.105126.307 148.185HANDELSVORDERINGENDe post handelsvorderingen is aanzienlijk lager dan 1 januari 2004, hetgeenvoornamelijk veroorzaakt wordt door de afwikkeling van oudere vorderingen.OVERIGE VORDERINGENDe belangrijkste posten van overige vorderingen zijn nog te factureren postenen te ontvangen subsidies.56 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

5) LIQUIDE MIDDELEN(bedragen in duizenden euro’s)31 DEC 2004 1 JAN 2004Liquide middelen 56.250 2.268Kortlopende schulden aan kredietinstellingen - -15.252Saldo liquide middelen volgens kasstroomoverzicht 56.250 -12.984De liquide middelen staan geheel ter vrije beschikking.HbR beschikt over een rekening courant krediet ter grootte van € 50 miljoen.In 2004 is beperkt gebruik gemaakt van dit krediet.6) GROEPSVERMOGENHet verloop van het eigen vermogen wordt in paragraaf 22 van de toelichting op devennootschappelijke balans nader toegelicht. Er is geen verschil tussen het eigenvermogen en het groepsvermogen.Inclusief de door de gemeente Rotterdam achtergestelde leningen die zijn verantwoordonder de langlopende schulden bedraagt het garantievermogen of aansprakelijkvermogen van de groep € 1.674 miljoen.57 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

7) VOORZIENINGEN(bedragen in duizenden euro’s)Personeels- Toekomstige Vermeend NegatieveTotaalregelingen bodem- afgegeven waardesanering garanties deelnemingen1 januari 2004 23.000 15.300 - 3.55341.853Dotaties 3.294 50 49.100 2.25754.701Onttrekkingen 4.985 1.031 - -6.016Toerekening interest 1.028 875 - -1.90331 december 2004 22.337 15.194 49.100 5.81092.441Het verloop van de voorzieningen is als bovenstaand.VOORZIENINGEN IN VERBAND MET PERSONEELSREGELINGENBij de oprichting van HbR is het zittende personeel voor wat betreft de ziektekostenverzekeringovergegaan van het IZA naar de Stichting IZA. In verband met de hieruitvoorvloeiende verplichtingen jegens het IZA is een voorziening getroffen. Daarnaastzijn voorzieningen getroffen in verband met verplichtingen aan (voormalig) personeelin het kader van ondermeer vervroegd uittreden en niet-actieven.VOORZIENING VOOR TOEKOMSTIGE BODEMSANERINGDeze voorziening betreft ontvangen afkoopsommen van (voormalige) erfpachters enhuurders van terreinen in verband met bodemsaneringsverplichtingen bij huurbeëindigingvan een terrein, dan wel verplaatsing. In het kader van nieuwe nationale regelgevingbetreffende saneringsplicht voor bodemeigenaren en erfpachters hebben Rijksoverheid,het Rotterdamse bedrijfsleven en HbR in 2005 overeenstemming bereikt over eenintegrale, resultaatgerichte aanpak. De uitvoering zal leiden tot saneringsprojectengedurende een reeks van jaren. Voor het verwachte aandeel van HbR in de kostenzullen vanaf 2005 aanvullende dotaties plaatsvinden.VOORZIENING VOOR VERMEEND AFGEGEVEN GARANTIESOp basis van ingewonnen juridische opinies zijn de financiële risico’s in kaart gebrachtinzake door diverse financiële instellingen ingediende claims in verband met vermeendafgegeven garanties. Deze claims worden door de vennootschap afgewezen en bestreden.De uitkomst van lopende juridische procedures is evenwel nog onzeker. De directievan de vennootschap heeft besloten voorzichtigheidshalve een voorziening ten bedragevan € 49,1 miljoen te treffen voor voornoemde financiële risico’s, inclusief mogelijkverschuldigde interest.Daarnaast is door de vennootschap onder de kortlopende schulden een passiveringopgenomen voor in dit verband naar verwachting nog te maken juridische kosten.De werkelijke uitkomsten van de juridische procedures en de financiële gevolgenkunnen afwijken van de getroffen voorziening.VOORZIENING NEGATIEVE WAARDE DEELNEMINGENDeze voorziening heeft betrekking op door HbR verstrekte garanties aan de externefinancier betreffende een van de deelnemingen.58 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

8) LANGLOPENDE SCHULDEN(bedragen in duizenden euro’s)31 DEC 2004 1 JAN 2004Looptijd Looptijd Looptijd< 1 jaar 1-5 jaar > 5 jaar Totaal TotaalAchtergestelde leningen gemeente Rotterdam 92.400 462.000 312.125 866.525 920.425Overige leningen gemeente Rotterdam 5.626 33.699 192.768 232.093 256.629Afkoop erfpacht 6.300 31.500 75.093 112.893 106.146Financiële leaseverplichtingen 583 2.492 323 3.398 3.841Schulden aan kredietinstellingen 144 520 - 664 774Overige langlopende schulden - 1.748 466 2.214 1.778105.053 531.959 580.775 1.217.787 1.289.593ACHTERGESTELDE LENINGENDe achtergestelde leningen zijn achtergesteld tegenover alle andere bestaande entoekomstige schuldeisers van HbR. De rente over deze leningen bedraagt 5,72%.OVERIGE LENINGEN GEMEENTE ROTTERDAMDe rente over deze leningen liggen in een bandbreedte van 5,03% tot 6,14%.FINANCIËLE LEASEVERPLICHTINGENHbR least een vaartuig voor representatieve doeleinden; hierbij heeft HbR grotendeelsde voor- en nadelen verbonden aan de eigendom van dit activum.VALUTAAlle schulden luiden in euro’s.KREDIETFACILITEITENHbR beschikt over een vierjarige kredietfaciliteit van € 400 miljoen en een langlopendkrediet van € 200 miljoen. Met de gemeente Rotterdam is overeengekomen dat HbR inde periode 2005 - 2008 kan verzoeken aanvullende leningen te verstrekken ter groottevan maximaal € 250 miljoen per jaar.59 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

9) KORTLOPENDE SCHULDEN(bedragen in duizenden euro’s)31 DEC 2004 1 JAN 2004Schulden gemeente Rotterdam (Bestuursdienst) 2.973 3.575Schulden overige gemeentelijke diensten Rotterdam 2.306 3.688Te betalen interest op langlopende schulden 33.723 -Totaal schulden aan gemeente Rotterdam 39.002 7.263Schulden aan kredietinstellingen - 15.252Vooruitontvangen investeringsbijdrage V.B.S. *) 20.358 17.007Handelscrediteuren 21.113 18.535Omzetbelasting en loonbelasting 6.740 -Premies sociale verzekeringen 3.861 3.833Vakantiegeld en vakantiedagen 5.389 5.273Overige schulden 115.670 87.079Totaal kortlopende schulden 212.133 154.242*) Verkeers Begeleidend SysteemOVERIGE SCHULDENDeze post bestaat voornamelijk uit vooruitgefactureerde contracten en havengeldenen reserveringen van kosten.10) NIET IN DE BALANS OPGENOMENRECHTEN EN VERPLICHTINGENVOORWAARDELIJKE VERPLICHTINGENMet een aantal marktpartijen zijn voorwaardelijke afspraken gemaakt inzake toekomstigeinvesteringen, reducties, herstructureringen en dergelijke. Voorts heeft de groep zichgarant gesteld inzake een lening (€ 0,7 miljoen), een restwaardegarantie van installaties(€ 1,4 miljoen) en een financieringsfaciliteit (€ 3,6 miljoen).Door een aantal groepsmaatschappijen en deelnemingen zijn garanties verstrekt inzakede nakoming van lease-, huur-, aflossings- en renteverplichtingen jegens derden tot eenbedrag van € 22 miljoen. De vennootschap staat voorts garant voor een minimumrendement van een deelneming ten behoeve van de medeaandeelhouder. Daarnaastbestaan ten behoeve van enige deelnemingen bijstortingsverplichtingen ingeval wordtbesloten tot het uitvoeren van toekomstige projecten met een minimum verwachtrendement. Tevens is een voorwaardelijke verplichting aangegaan inzake de overnamevan het aandelenbelang van een medeaandeelhouder in een deelneming.60 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

MEERJARIGE FINANCIËLE VERPLICHTINGENDe aangegane meerjarige financiële verplichtingen jegens marktpartijen belopen perultimo 2004 € 19,1 miljoen, waarvan € 11,2 miljoen in 2005 zal worden afgewikkeld.Langlopende verplichtingen zijn voorts aangegaan inzake de huur van kantoorpanden,alsmede de (operationele) lease van voertuigen. De vennootschap heeft een 15-jarighuurcontract (tot en met 2015) met een optie op verlenging. De jaarlijkse huurlastenbedragen € 6,5 miljoen. Voor voertuigen worden veelal 4-jarige operationele leaseovereenkomsten gesloten met een jaarlijkse last van € 1,8 miljoen.LOPENDE CLAIMS EN GESCHILLENDoor een aantal ondernemingen, daarin gesteund door een aantal oliemaatschappijen,is bezwaar gemaakt tegen de door HbR gehanteerde tarieven voor het zeehavengeldvan olietankers. Dit heeft geresulteerd in een fiscale procedure (voor zeehavengeldgeïnd tot oktober 1997) alsmede een civiele procedure (voor het gedefiscaliseerdezeehavengeld van na oktober 1997) tussen HbR en genoemde ondernemingen.Op basis van de uitspraken in zowel de fiscale als in de civiele procedure is beslotengeen voorziening te treffen.OVERIGE VERPLICHTINGENAan het personeel is bij de oprichting van de vennootschap een werkgelegenheidsgarantieverstrekt voor de duur van 5 jaar.Naar aanleiding van de vermeend afgegeven garanties zijn meerdere interne enonafhankelijke externe onderzoeken verricht. Hieruit is een naar het oordeel van deDirectie redelijke mate van zekerheid verkregen omtrent de uit deze onderzoeken naarvoren gekomen gang van zaken rond de vermeend afgegeven garanties en andererelevante gebeurtenissen. Op basis van de uitkomsten van deze onderzoeken heeftde Directie de in dit verband noodzakelijk geachte voorzieningen getroffen. Desondanksis niet geheel uit te sluiten dat op een later moment nog bestaande (financiële) verplichtingenvan HbR of haar dochtermaatschappijen naar voren zullen komen. Daarnaastbestaat momenteel nog geen zekerheid in hoeverre de lopende juridische proceduresvan de gemeente Rotterdam tegen de betrokken financiële instellingen inzake devermeend afgegeven garanties (financiële) gevolgen zullen hebben voor de vennootschap.Voor dit risico is in de jaarrekening geen voorziening getroffen.OVERIGE RECHTENIn 2004 is een van de deelnemingen verkocht. Daarbij is een earn-out regeling overeengekomeninzake de door deze onderneming eventueel te realiseren overwinsten inde periode 2004 tot en met 2007, waarbij de earn-out is gemaximeerd op € 1 miljoen.De finale afwikkeling vindt uiterlijk plaats in 2008.61 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

11) SOM DER BEDRIJFSOPBRENGSTEN(bedragen in duizenden euro’s)2004 2003(pro forma)NETTO OMZETZeehavengeld 216.622 201.095Binnenhavengeld 8.971 9.900Huur, erfpacht, kadegelden 171.068 172.792Totaal netto omzet 396.661 383.787OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTENVerkoopopbrengst deel capaciteit Slufter 25.210 -Bijdrage Verkeers Begeleidend Systeem 15.930 16.510Diverse overige bedrijfsopbrengsten 4.027 1.751Totaal overige bedrijfsopbrengsten 45.167 18.261Som der bedrijfsopbrengsten 441.828 402.04812) LONEN, SALARISSEN EN SOCIALE LASTEN(bedragen in duizenden euro’s)2004 2003Lonen en salarissen 64.172 60.008Pensioenlasten 12.017 11.237Overige sociale lasten 5.690 5.321Overige personeelslasten 1.747 1.634(pro forma)Totaal 83.626 78.20013) OVERIGE BEDRIJFSLASTEN(bedragen in duizenden euro’s)2004 2003Exploitatielasten 94.097 95.846Bijdragen aan derden 2.690 3.059Bijzondere posten 57.720 -Overige bedrijfslasten 49.936 31.744(pro forma)Totaal 204.443 130.64962 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

In de post exploitatielasten zijn opgenomen de reguliere lasten ten behoeve vanscheepvaartbegeleiding, ontwikkeling, beheer en onderhoud van de haveninfrastructuur,beheer materieel en nautische informatiesystemen, informatie- en communicatietechnologie, acquisitie- en accountmanagement en apparaatskosten.De bijdragen aan derden betreffen incidentele en structurele bijdragen aan havengerelateerdemaatschappelijke instellingen.De bijzondere posten betreffen de getroffen voorzieningen en de out-of-pocketkosten inverband met de vermeend afgegeven garanties en daarmee verband houdende kosten,zoals de exploitatielasten en overige lasten met betrekking tot verkregen vennootschappen.Deze vennootschappen betreffen SS Rotterdam B.V., RDM Technology and DefenceSystems B.V. en Lamoenchi Beheer B.V. Deze vennootschappen worden niet beschouwdals deelnemingen van de groep en verkeren alle per einde boekjaar 2004 in staat vanfaillissement.De overige bedrijfslasten betreffen onder meer herstructureringskosten, ontwikkelingskostenvan het port community systeem, een exploitatiebijdrage aan OMSR en eendotatie aan de voorziening dubieuze debiteuren.14) OVERIGE TOELICHTINGENOP DE WINST- EN VERLIESREKENINGOPERATIONELE LEASINGGedurende het boekjaar is € 1,8 miljoen (2003: € 1,7 miljoen) aan leasebetalingenin de winst- en verliesrekening verantwoord met betrekking tot operationele leasingvan voertuigen.OVERHEIDSSUBSIDIESIn 2004 zijn de volgende overheidssubsidies (nationaal en Europees) verwerkt:• Subsidies met betrekking tot werkgelegenheidsimpuls ten bedrage van € 1 miljoen.• Overige investeringssubsidies ten bedrage van € 2,5 miljoen.Alle subsidies zijn in mindering gebracht op de investeringen.KOSTEN VAN ONDERZOEK EN ONTWIKKELINGDe ten laste van het resultaat over 2004 gebrachte kosten van onderzoek enontwikkeling bedragen € 5,3 miljoen.63 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

15) FINANCIËLE BATEN EN LASTEN(bedragen in duizenden euro’s)2004 2003Opbrengst langlopende vorderingen en effecten 513 1.889Overige rentebaten 1.019 9.631(pro forma)Totaal financiële baten 1.532 11.520Rentelasten -71.324 -71.656Geactiveerde rente over materiële vaste activa in aanbouw 2.997 7.301Totaal financiële lasten -68.327 -64.355Totaal financiële baten en lasten -66.795 -52.83516) OVERZICHT VANHET TOTAALRESULTAAT VAN DE GROEPHet totaalresultaat van de groep gelijk is aan het geconsolideerde nettoresultaat,aangezien er geen rechtstreekse mutaties in het eigen vermogen van de groepplaatsvonden.64 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

17) WERKNEMERSGedurende het jaar 2004 waren gemiddeld 1.332 werknemers in dienst(2003 pro forma 1.319). Hiervan waren gemiddeld 597 medewerkers werkzaambij Rotterdam Port Authority.18) BEZOLDIGING BESTUURDERSEN COMMISSARISSEN(bedragen in duizenden euro’s)2004Bestuurder en voormalig bestuurder 342Commissarissen 140482De bezoldiging van de statutair bestuurder omvat salaris, vakantiegeld en socialelasten, inclusief pensioenlasten en vanaf 30 augustus 2004 tevens de aanArthur D. Little Nederland betaalde managementvergoeding voor de bestuurderad interim. De vergoeding van de president-commissaris is gestort in de gemeentekas.19) VERBONDEN PARTIJENAlle groepsmaatschappijen, zoals opgenomen in bijlage 2, alsmede de deelnemingentoegelicht in bijlage 2 worden aangemerkt als verbonden partij. Transacties tussengroepsmaatschappijen zijn in de consolidatie geëlimineerd.65 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2004(voor resultaatbestemming, bedragen in duizenden euro’s)31 DEC 2004 1 JAN 2004ACTIVAVaste activaMateriële vaste activa 2.119.119 2.099.508Financiële vaste activa (21) 20.548 29.1842.139.667 2.128.692Vlottende activaVoorraden 296 283Vorderingen 132.417 151.144Liquide middelen 53.036 -185.749 151.427Totaal activa 2.325.416 2.280.119PASSIVAEigen vermogenAandelenkapitaal (22) 600.000 600.000Agio (22) 200.000 200.000Te bestemmen resultaat (22) 6.616 -Wettelijke reserves (22) 694 -807.310 800.000Voorzieningen 92.441 41.853Langlopende schulden 1.215.280 1.287.090Kortlopende schulden 210.385 151.176Totaal passiva 2.325.416 2.280.11966 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING(bedragen in duizenden euro’s)2004 2003Netto-omzet 396.980 383.887Overige bedrijfsopbrengsten 41.140 17.392(pro forma)Som der bedrijfsopbrengsten 438.120 401.279Lonen, salarissen en sociale lasten 80.395 76.852Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa 77.083 77.947Overige bedrijfslasten 202.195 131.200Som der bedrijfslasten 359.673 285.999Bedrijfsresultaat 78.447 115.280Financiële baten en lasten -66.513 -52.720Resultaat deelnemingen (21) -4.624 -6.864Resultaat 7.310 55.69667 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS ENDE VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING20) ALGEMEENDe grondslagen van waardering en resultaatbepaling voor de vennootschappelijkejaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Deelnemingen in groepsmaatschappijenworden gewaardeerd op nettovermogenswaarde in overeenstemmingmet de paragraaf over consolidatie in de geconsolideerde jaarrekening.Voor grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor bepaling van hetresultaat wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans enwinst- en verliesrekening.Voorzover posten hieronder niet worden toegelicht wordt verwezen naar de geconsolideerdebalans en winst- en verliesrekening.21) FINANCIËLE VASTE ACTIVA(bedragen in duizenden euro’s)Een overzicht van het verloop van de financiële vaste activa is opgenomenin onderstaande opstelling:Groeps- Deelnemingen Vorderingen op Overige Totaalmaatschappijen op deelnemingen vorderingen1 JANUARI 2004Boekwaarde 14.778 501 6.916 6.989 29.184MUTATIES 2004Verstrekte leningen - - - 908 908Aflossingen - - -6.916 -261 -7.177Resultaat deelnemingen -4.624 - - - -4.624Herrubricering naarvoorziening 2.257 - - - 2.257-2.367 - -6.916 647 -8.63631 DECEMBER 2004Boekwaarde 12.411 501 - 7.636 20.548Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar bijlage 2.68 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

22) EIGEN VERMOGEN(bedragen in duizenden euro’s)AANDELENKAPITAALHet maatschappelijk kapitaal van de onderneming bedraagt € 3 miljard, verdeeld in3 miljard doorlopend genummerde gewone aandelen van één euro elk.Het geplaatste en gestorte aandelenkapitaal is groot € 600 miljoen en bestaat uit600 miljoen gewone aandelen van één euro nominaal.Het mutatieoverzicht van het eigen vermogen over 2004 is als volgt:Geplaatst Agio Wettelijke Te bestemmen Totaalaandelenkapitaal reserve resultaatStorting bij oprichting 600.000 200.000 - - 800.000Resultaat boekjaar - - - 7.310 7.310Vorming wettelijke reserve - - 694 -694 -Totaal mutaties - - 694 6.616 7.31031 december 2004 600.000 200.000 694 6.616 807.310AGIOBij gelegenheid van de inbreng van de onderneming is in het kader van de inbrengagio gestort tot een bedrag van € 200 miljoen. Als gevolg van fiscale afspraken zullentot en met 2006 geen onttrekkingen uit de agioreserve plaatsvinden. In verband metniet uitgekeerd resultaat deelnemingen is ten laste van het uitkeerbare resultaat eenwettelijke reserve gevormd van € 0,7 miljoen.Rotterdam, 12 mei 2005 Rotterdam, 12 mei 2005De DirectieDe Raad van CommissarissenIr. drs. H.N.J. SmitsIr. P. StruijsDrs. G.J. van TongerenDrs. R.J.N. AbrahamsenM.W. van Sluis RADrs. C.P. Vogelaar69 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

20 0470 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

OVERIGE GEGEVENSEen drijvende kraan bij EBS in de Elbehaven slaat graan over naar duwbakken. Een deel van de natte en droge bulkwordt direct van het zeeschip naar een binnenvaartschip of duwbak overgeslagen, zodat het efficiënt kan wordengetransporteerd naar het achterland. Op het moment vindt in het Calandkanaal aanzienlijke uitbreiding plaats van demogelijkheden voor boord-boord overslag.71 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

STATUTAIRE REGELING WINSTBESTEMMINGHet voorstel tot winstuitkering is gebaseerd op het bepaalde in artikel 40 van de statutenvan HbR. In dit artikel wordt onder meer bepaald, dat de winst na goedkeuring van dejaarrekening ter vrije beschikking staat aan de algemene vergadering. Bij vaststellingvan de Operationele Havenovereenkomst tussen de gemeente Rotterdam en HbR op30 december 2003 is de winstverdeling in annex 8 Dividendbeleid als volgt naderbepaald:• Conform artikel 1.1 wordt voor het boekjaar 2004 een dividend uitgekeerd van€ 20,4 miljoen; voor de jaren daarna wordt dit bedrag jaarlijks geïndexeerd op basis vanhet door het Centraal Bureau voor de Statistiek te publiceren cijfer voor de consumentenindex• Conform artikel 1.2 worden bovenop de in artikel 1.1 genoemde bedragen de volgendeuitkeringen gedaan:2004: € 17,7 miljoen2005: € 18,3 miljoen2006: € 18,7 miljoen• Bovengenoemde bedragen zijn ná verrekening van de exploitatie- en investeringsbijdragein het Verkeers Begeleidend Systeem (VBS) ad € 7,8 miljoen met de gemeente Rotterdamconform de strekking van artikel 1.3Indien de winst in een boekjaar niet toereikend is om het hiervoor bepaalde dividenduit te keren dient conform artikel 3 het dividend van het volgend boekjaar te wordenverhoogd met het bedrag dat niet aan de aandeelhouder betaalbaar is gesteld.VOORSTEL RESULTAATBESTEMMINGHet netto resultaat bedraagt € 7,3 miljoen. In verband met een gevormde wettelijkereserve ter zake van niet uitgekeerd dividend deelnemingen is € 0,7 miljoen nietuitkeerbaar. Voorgesteld wordt € 6,6 miljoen uit te keren (vóór verrekening met deVBS-bijdrage). Conform boven aangehaalde bepalingen resteert derhalve nog uitte keren € 39,3 miljoen (voor verrekening met de VBS-bijlage).72 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

ACCOUNTANTSVERKLARINGAan de Algemene vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen vanHavenbedrijf Rotterdam N.V.OPDRACHTIngevolge uw opdracht hebben wij de in dit verslag op de pagina’s 46 tot en met 69opgenomen jaarrekening 2004 van Havenbedrijf Rotterdam N.V. te Rotterdam gecontroleerd.De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de Directie vande vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzakede jaarrekening te verstrekken.WERKZAAMHEDENOnze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnenmet betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controlezodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordtverkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Eencontrole omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen vaninformatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening.Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggevingdie bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijkeschattingen die de Directie van de vennootschap daarbij heeft gemaakt, alsmede eenevaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onzecontrole een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.OORDEELWij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en desamenstelling van het vermogen op 31 december 2004 en van het resultaat over 2004in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiëleverslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoalsopgenomen in Titel 9 Boek 2 BW.TOELICHTINGZonder afbreuk te doen aan ons oordeel vestigen wij de aandacht op paragraaf 10 inde toelichting op de geconsolideerde balans waarin is uiteengezet dat onzeker is watde uiteindelijke financiële gevolgen zullen zijn van de door de voormalige bestuurdernamens het voormalig Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam en Havenbedrijf RotterdamN.V. vermeend afgegeven garanties en mogelijk andere aangegane, niet uit de balansblijkende verplichtingen. Door de vennootschap is terzake een voorziening gevormd van€ 49 miljoen.Rotterdam, 12 mei 2005PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.73 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

20 0474 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

BIJLAGENHet afgelopen jaar passeerden 250.000 auto’s de Rotterdam Car Terminal in de Botlek. Ze komen vooral uit Korea enJapan, maar ook uit de VS, Thailand en India. De merken variëren van Suzuki tot Hummer. Belangrijkste bestemmingis de Nederlandse markt, maar er worden ook auto’s doorgevoerd naar het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk,Zwitserland, Oostenrijk en Hongarije. Het parkeerterrein biedt, gezien de snelle groei, allang niet meer voldoendecapaciteit. Daarom zijn de laatste jaren drie parkeermagazijnen gebouwd. In oktober 2005 is het vierde magazijngereed. Gezamenlijk bieden ze onderdak aan ruim 21.000 auto’s.75 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

1) PERSONALIA LEDENRAAD VAN COMMISSARISSENEN DIRECTIERAAD VAN COMMISSARISSENDrs. R.J.N. Abrahamsen (1938)Lid RvC HbR sinds 1-1-2004, lid auditcommissieLid RvC PON Holdings B.V.Lid RvC Fluor Daniel B.V.Lid RvC TNT Post GroupVoormalig CFO van KLM Royal Dutch Airlines (1994- 2001)M.W. van Sluis RA (1958)President-commissaris HbR sinds 1-1-2004, lid remuneratiecommissieWethouder Haven, Economische Zaken en Milieu van de gemeente RotterdamLid Economic Development Board RotterdamLid bestuur International Accounting AssociationVoormalig vennoot AGN Daamen & Van Sluis (1987- 2002)Drs. C.P. Vogelaar (1949)Lid RvC HbR sinds 1-1-2004, voorzitter auditcommissieVoorzitter RvC Unilever Nederland B.V.Voorzitter bestuur NovibLid Raad van Advies Gemeentelijk Vervoer Bedrijf (GVB) AmsterdamLid RvC Electrabel Nederland N.V.Zelfstandig adviseur / interim-managerR.H. de Boer (1949)Lid RvC HbR van 1-1-2004 tot 31-12-2004, plv. president-commissarisVoorzitter DeltalinqsVoorzitter Rotterdam Port Promotion CouncilLid Economic Development Board RotterdamVoormalig Vice Minister-president en Minister van Verkeer en Waterstaat (2002- 2003)Ir. drs. H.N.J. Smits (1950)Lid RvC HbR van 1-1-2004 tot 31-12-2004, voorzitter remuneratiecommissievanaf 30-8-2004 als gedelegeerd commissaris Algemeen directeur a.i.President-directeur HbR sinds 1-1-2005Lid RvC KLM Nederland B.V.Lid Adviesraad Stichting Het Nationale Park De Hoge VeluweLid Raad van Toezicht TU DelftVoorzitter RvC Janssen de Jong GroepVoorzitter Raad van Toezicht Stichting de OmbudsmanVoormalig directeur Arthur D. Little Nederland (2003- 2004)Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Rabobank Nederland (1999- 2002)Voormalig President-directeur Amsterdam Airport Schiphol (1992- 1998)76 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

DIRECTIEIr. drs. H.N.J. Smits (1950)President-directeur HbR sinds 1-1-2005Zie pagina 76Ir. P. Struijs (1943)Directeur HbR sinds 1990; sinds 1-1-2005 directeur Infrastructuur en Maritieme Zaken,tevens plv. President-directeur HbRPresident International Association of Ports and Harbors (IAPH; 2003 - 2005)Lid RvC Koninklijke Scheepsagentuur Dirkzwager B.V.Lid RvC Port Infolink B.V.Lid Policy Board Cruise Port RotterdamVoormalig directeur Van der Giessen de NoordDrs. G.J. van Tongeren (1949)Directeur Commerciële Zaken sinds 15-4-2005Lid Algemeen Bestuur Economic Development Board RotterdamLid Bestuur Groeistichting Erasmus Universiteit RotterdamBestuurslid Stad en kerk (Den Haag)Voormalig directeur DCMR Milieudienst RijnmondMr. W.K. Scholten (1944)(Algemeen-)directeur HbR van 1990 tot 2004; functie neergelegd per 30-8-2004;ontslag genomen per 1-11-200477 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

2) OVERZICHT DEELNEMINGENGECONSOLIDEERDE VENNOOTSCHAPPEN BELANG VESTIGINGSPLAATSRotterdam Silent Partner Incinerator B.V. 100% RotterdamMainport Holding Rotterdam N.V. 100% RotterdamPort Infolink B.V. 100% RotterdamMHR Commanditair Vennoot B.V. 100% RotterdamMHR Silent Partner B.V. 100% RotterdamMainport Foreign Investments B.V. 100% RotterdamRotterdamse Container Participatie Maatschappij B.V. 100% RotterdamPortInvest Management B.V. 100% RotterdamMainport Rotterdam Properties B.V. 100% RotterdamMainport Project II B.V. 100% RotterdamMainport Project III B.V. 100% RotterdamMainport Project IV B.V. 100% RotterdamMainport Project V B.V. 100% RotterdamMainport Project VI B.V. 100% RotterdamEuropean Inland Terminals B.V. 70% RotterdamEIT Wanssum B.V. 70% RotterdamEIT Ridderkerk B.V. 70% RotterdamEIT Oosterhout B.V. 70% Rotterdam78 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

NIET GECONSOLIDEERDE VENNOOTSCHAPPEN BELANG VESTIGINGSPLAATSExploitatiemaatschappij Schelde Maas Beheer B.V. 50% VlissingenExploitatiemaatschappij Schelde Maas C.V. 50% TerneuzenRAV Water Treatment C.V. 50% RotterdamOntwikkelingsmaatschappij Stadshavens Rotterdam N.V. 50% RotterdamMulticore B.V. 50% RotterdamMulticore C.V. 75% RotterdamMICRO Chemie B.V. 16,5% BrielleRC2 B.V. 50% RotterdamRC2 C.V. 50% RotterdamSohar Industrial Port Company SAOC 50% SoharSAK Cskd-intrans A.S. 50% RotterdamParticipatiemaatschappij Mainport Rotterdam Beheer B.V. 50% RotterdamParticipatiemaatschappij Mainport Rotterdam C.V. 50% RotterdamOntwikkelingsmaatschappij Noordoever B.V. 50% SchiedamNorthcoast Properties Zevenmanshaven C.V. 50% SchiedamBrielse Meer Water B.V. 50% RotterdamKoninklijke Scheepsagentuur Dirkzwager B.V. 46% MaassluisPortInvest B.V. 50% RotterdamScheepvaartmaatschappij Eendracht B.V. 11,7% RotterdamWaterweg Rotterdam B.V. 10% RotterdamNorthcoast Investment Vulcaanhaven Beheer B.V. 50% SchiedamNorthcoast Investment Vulcaanhaven C.V. 50% SchiedamNorthcoast Properties Wiltonhaven Beheer B.V. 50% SchiedamNorthcoast Properties Wiltonhaven C.V. 50% SchiedamNorthcoast Real Estate Schiedam Beheer B.V. 50% SchiedamNorthcoast Real Estate Schiedam C.V. 50% SchiedamNorthcoast Real Estate Wilhelminahaven Beheer B.V. 50% SchiedamNorthcoast Real Estate Wilhelminahaven C.V. 50% SchiedamNorthcoast Properties Mathenesse Beheer B.V. 50% SchiedamNorthcoast Properties Mathenesse C.V. 50% Schiedam79 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

3) HISTORISCH OVERZICHT(bedragen in miljoenen euro’s)(2003 en 2004 geconsolideerd, overige jaren niet geconsolideerd;voor zover mogelijk aangepast voor vergelijkingsdoeleinden)2004 2003 2002Balans per1-1-2004BALANSVaste activa 2.147 2.135 1.744Vlottende activa 183 151 112Eigen vermogen 807 800 188Langlopende schulden 1.218 1.290 1.479Geïnvesteerd vermogen 2.025 2.090 1.667Voorzieningen en fondsen 93 42 40Kortlopende schulden 212 154 149Totaal vermogen 2.330 2.286 1.856WINST- EN VERLIESREKENING(pro forma)Som der bedrijfsopbrengsten 442 402 397Personeelslasten 84 78 70Overige bedrijfslasten 204 131 131Resultaat voor rente en afschrijving 154 193 196Afschrijvingen 78 78 75Resultaat voor rente 76 115 121Resultaat deelnemingen -2 -6 -2Financiële baten- en lasten -67 -53 -63Netto resultaat 7 56 56KERNCIJFERSGoederenoverslag (in miljoenen tonnen) 352 328 321Uitgegeven terreinen (in hectares) 4.378 4.344 4.330Aantal bezoeken zeeschepen 34.831 33.431 33.630Investeringsuitgaven 115 112 156Operationele cashflow 233 314 227Rendement werkzaam vermogen (in procenten) 3,6 6,5 7,4Total debt/EBITDA 7,2 6,2 7,1Rentedekking 1,1 2,2 2,1Netto resultaat / bedrijfsopbrengsten (in procenten) 1,6 13,9 14,1Aantal werknemers ultimo (exclusief deelnemingen) 1.316 1.304 1.25480 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

2001 2000 1999 1998 1997 1996 19951.591 1.513 1.378 1.288 1.253 1.168 1.117106 58 101 176 137 95 237173 155 118 92 73 60 571.314 1.214 1.127 1.145 1.098 1.055 1.0261.487 1.369 1.245 1.237 1.171 1.115 1.08355 56 41 26 72 10 8155 146 193 201 147 138 2631.697 1.571 1.479 1.464 1.390 1.263 1.354384 372 354 350 338 329 32264 58 55 52 49 47 46131 116 112 112 108 89 79189 198 187 186 181 193 19768 64 64 64 63 80 91121 134 123 122 118 113 106-4 -1 -2 - - - --56 -54 -56 -62 -72 -77 -6661 79 65 60 46 36 40314 322 303 313 310 292 2934.245 4.239 4.207 4.095 4.020 4.016 4.00033.963 34.598 33.972 33.167 32.375 32.210 33.788203 164 120 194 125 175 253144 179 180 205 224 212 1838,2 9,9 9,7 9,7 10,0 10,2 9,96,6 5,7 5,6 5,7 6,0 5,4 5,22,3 2,6 2,3 2,1 1,8 1,5 1,715,9 21,2 18,4 17,1 13,6 10,9 12,41.207 1.182 1.163 1.172 1.165 1.133 1.10881 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

4) HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.Havenbedrijf Rotterdam N.V. (HbR) verhuurt bedrijfsterreinen in het Rotterdamse havenenindustriegebied en is verantwoordelijk voor het vlot, veilig, schoon en beveiligdafwikkelen van het scheepvaartverkeer. Bovendien zorgt het voor de infrastructuur vanwaterwegen, verkeerswegen, kades en andere voorzieningen voor de gebruikers van hethavengebied.Voorts stimuleert en faciliteert HbR de bedrijvigheid in het havengebied. Dit gebeurtin nauwe samenwerking met de klanten. Het streven naar een duurzame leef- en werkomgevingis integraal onderdeel van de bedrijfsvoering van HbR. De organisatie teltca. 1300 medewerkers.Interne AccountantsdienstP. (Paul) de Bruijn RARaad van CommissarissenDeelnemingendrs. R.A. (Ronald) VoogtAlgemene directieHuman ResourcesP. (Paul) HofmanCorporate Affairsdrs. C. (Cor) SmitsPresident-directeur (CEO)ir. drs. H.N.J. (Hans) SmitsProjectorganisatieMaasvlakte 2ing. R. (Ronald) PaulCorporate Communicatiemr. R. (Rudolph) van der GraafCorporate Developmentdrs. H.W.J.J. (Henk) de BruijnDirectieCommerciele Zakendrs. G.J. (Ger) van Tongeren(CCO)DirectieFinanciën en ICTvacature(CFO)Directie Infrastructuuren Maritieme zakenir. P. (Pieter) Struijs(COO)Divisie Havenmeestermr. J.C. (Jaap) LemsHAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.BezoekadresWilhelminakade 9093072 AP RotterdamNederlandT +31 10 252 10 10F +31 10 252 10 00E info@portofrotterdam.comI www.portofrotterdam.comPostadresPostbus 66223002 AP RotterdamNederlandCustomer Service CenterT +31 10 252 11 11F +31 10 252 11 00E info@portofrotterdam.com82 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

5) ROTTERDAM REPRESENTATIVESCHINASHANGHAIMr. Lian MingyueT +86 21 6247 3775E ShanghaiDesk@portofrotterdam.comHONG KONGMr. Edward T. YauT +852 2881 5900E HongKongDesk@portofrotterdam.comJAPANMr. A. KochiT +81 3 3238 6395E TokyoDesk@portofrotterdam.comKOREAMr. Hyung Soon ParkT +82 2 780 1824E KoreaDesk@portofrotterdam.comDUITSLANDMr. Jos W. DenisT +49 203 467 0605E NRWDesk@portofrotterdam.comRUSLANDMr. K. GofmanT +7 812 974 1390E St.PetersburgDesk@portofrotterdam.comTSJECHIËMr. K. HorynaT +42 022 432 5154E PragueDesk@portofrotterdam.comVERENIGDE STATENCHICAGOMr. M. HeenemanT +1 630 613 7010E ChicagoDesk@portofrotterdam.comOOSTENRIJKMr. Franz ZaunerT +43 2252 252 265E AustriaDesk@portofrotterdam.comHOUSTONMr. R.E. KennedyT +1 281 874 0999E HoustonDesk@portofrotterdam.comHONGARIJEMr. Ernö PetöT +36 1 240 0479E BudapestDesk@portofrotterdam.comBRAZILIËMr. A. LettieriT +55 133 223 4747E Santos/SPDesk@portofrotterdam.com83 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.

6) COLOFONREDACTIEHavenbedrijf Rotterdam N.V.ONT WERPSmidswater strategie > concept > design, Den HaagFOTOGR AFIEFreek van Arkel, RotterdamDRUKPlantijnCasparie Capelle a/d IJssel84 JAARVERSLAG 2004 | HAVENBEDRIJF ROTTERDAM N.V.