Onderzoek-naar-stigmatisering-en-zelfbeeld1

Luctor et Emergo Stigmatisering en zelfbeeld
verschaffen over de doelgroep: mensen met een psychische kwetsbaarheid veroorzaakt door een
psychiatrische handicap of -achtergrond.
Een aan de visie en doelstelling verwante missie van de ZOG MH is het reduceren van stigmatisering.
De ZOG MH ervaart stigmatisering als een maatschappelijk probleem, waar zij graag zoveel mogelijk
op in wil spelen ter bevordering van de herstelprocessen van hun cliënten, en om zorgvragers
(opnieuw) een plek in de maatschappij te laten verwerven. Dit is de reden waarom de ZOG MH zich
heeft opengesteld voor dit onderzoek.
Stigmatisering is een begrip dat volgens socioloog Erving Goffman (1963) zijn ontstaan al vindt bij de
Oude Grieken. Het woord ‘stigma’ betekent in het Grieks ‘brandmerk’.
Goffman heeft de eerste sociaal wetenschappelijke definitie voor stigmatisering gegeven: ‘een
ongewenste en beschamende eigenschap die de status van een individu in de ogen van de
gemeenschap verlaagt’ . Goffman geeft hiermee aan dat een stigma betekent dat een persoon in
gedachten gereduceerd wordt van een volwaardig en een ‘normaal’ functionerend persoon, tot een
aangetast en minderwaardige persoon. Een stigma is dus een kenmerk dat mensen in opspraak
brengt, zo stelt Goffman.
1.1 Aanleiding onderzoek
In de praktijk blijkt het participeren in de maatschappij voor mensen met een langdurige psychische
kwetsbaarheid niet altijd even gemakkelijk. Een combinatie van factoren, waaronder de complexe
problematiek waarmee cliënten te maken hebben, kunnen, zoals de ZOG MH aangeeft, daarbij een
rol spelen.
Met betrekking tot participatie zijn er een aantal factoren die participatie positief kunnen
beïnvloeden, waaronder:
- Het hebben van betaald werk/dagbesteding;
- deelname aan informele groepen (uitgezonderd familieleden);
- het kunnen uitgaan in de vrije tijd of het hebben van vrijetijdsbesteding.
Onken e.a. (2002), noemt verschillende belemmerende factoren bij participatie: Bij het individuele
herstelproces kan onder andere gedacht worden aan belemmerende factoren zoals:
- Het ontbreken van de basale levensvoorzieningen;
- traumatische ervaringen;
- een gebrek aan kansen;
- stigmatisering.
Stigmatisering heeft volgens van’ t Veer (2006) een effect op de persoon met een langdurige
psychische kwetsbaarheid. De negatieve veronderstelling die in de maatschappij over deze persoon
heerst, kan van invloed zijn op de persoon zelf die de veronderstelling voor ‘waar’ aanneemt. Dit kan
dan een effect hebben op het zelfbeeld en het gedrag van deze persoon.
In dit onderzoek wordt vanuit deze gedachte niet alleen ingegaan op stigmatisering, maar wordt er
een koppeling gemaakt tussen participatie, stigmatisering en het zelfbeeld. Over deze samenhang
wordt dieper ingegaan in hoofdstuk 2.
De ZOG MH zet zich onder andere in om de factor stigmatisering te reduceren door het bieden van
diverse activiteiten en vormen van voorlichting. Dit lijkt een positieve verandering op te leveren bij
cliënten, gezien de openheid waarmee cliënten naar buiten treden met hun ervaringsverhaal en de
(gedeeltelijke) participatie van de cliënten in de maatschappij. Ook geeft het toehorende publiek, aan
wie gastlessen of vormen van voorlichting geboden is, de feedback dat het vertelde ervaringsverhaal
10