Onderzoek-naar-stigmatisering-en-zelfbeeld1

Luctor et Emergo Stigmatisering en zelfbeeld
Samenvatting
Dit onderzoeksrapport is tot stand gekomen in opdracht van de Zorgvragers Organisatie GGZ Midden
Holland (ZOG MH) en is uitgevoerd door 2 studenten aan de Hogeschool in Leiden. Het onderzoek
heeft plaatsgevonden bij de Zorgvragers Organisatie GGZ Midden Holland (ZOG MH). Binnen deze
organisatie is een kleinschalig kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar de ervaringen rondom
stigmatisering, zelfbeeld en mogelijke gevolgen daarvan op het herstelproces.
Het onderzoek is voortgekomen uit een afdelingsonderzoek naar ‘Herstel’ binnen het lectoraat GGZ
van de Hogeschool Leiden onder leiding van dr. J. van der Stel en C. Balder. Er wordt in dit verband
gesproken van herstel in de zin van ‘weer op een voor zichzelf bevredigende manier in het leven
kunnen staan, mét de beperkingen van de psychiatrische aard’.
De respondenten die hebben meegewerkt aan dit onderzoek hebben allen te maken met een
(langdurige)psychische kwetsbaarheid. Zij zijn verbonden aan de ZOG MH en hebben de cursus
‘Werken met eigen ervaring’ gevolgd. Dit had als doel de eigen ervaring in te zetten, hiermee iets
betekenen voor een ander en de heersende stigma’s rond mensen met psychiatrische aandoeningen
te reduceren.De ervaringskennis wordt door middel van de cursus omgezet in
ervaringsdeskundigheid. Om tot de benodigde informatie te komen is een topiclijst vastgesteld aan
de hand van het literatuuronderzoek. Tijdens de interviews met de respondenten is uitgebreid
ingegaan op de ervaringen, meningen en behoeften van de respondenten. Het genoemde
literatuuronderzoek wordt in het theoretisch kader beschreven aan de hand van de onderwerpen:
stigmatisering, zelfbeeld, herstel en herstelondersteuning. Over deze onderwerpen zal beschreven
worden wat het begrip inhoudt en welke mogelijke gevolgen deze begrippen kunnen hebben met
betrekking tot de persoon met de langdurige psychische kwetsbaarheid.
Het doel van dit onderzoek was inventariseren in hoeverre de activiteiten en vormen van voorlichting
die de ZOG MH biedt en ingaan op stigmatisering. Stigmatisering zowel vanuit de maatschappij als
vanuit de persoon met een (langdurige) psychische kwetsbaarheid zelf en wat dit mogelijk doet met
het zelfbeeld van deze persoon. De ZOG MH heeft aangegeven te ervaren dat stigmatisering een
belangrijke belemmerende factor kan zijn bij het herstelproces en het weer deelnemen aan de
samenleving.
De hoofdvraag van dit onderzoek luidde:
‘In hoeverre beïnvloedt deelname aan activiteiten en vormen van voorlichting bij de ZOG MH de
factor stigmatisering, en welke invloed heeft dit op het zelfbeeld van een persoon met een langdurige
psychische kwetsbaarheid en het verloop van het herstelproces.’
Aan de hand van dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat de factor stigmatisering door
deelname aan de activiteiten en vormen van voorlichting positief beïnvloed wordt. De respondenten
hebben aangegeven dat er een positief effect gegenereerd is. Ze worden sociaal vaardiger, leren
beter omgaan met de problemen en gaan positiever naar zichzelf kijken. Een positiever zelfbeeld is
ontstaan en er is een voortgang in het herstelproces gesignaleerd. Dit heeft ertoe bijgedragen dat de
respondenten meer in staat zijn om met de factor stigmatisering om te gaan en het eigen
ervaringsverhaal naar buiten toe te brengen.
Er zijn belangrijke conclusies in dit onderzoek naar voren gekomen. Namelijk: herstelprocessen zijn
uniek, iemand herstelt op zijn eigen manier, maar er zijn wel herkenbare faseringen in dit proces aan
te geven. Gagne (2004) geeft aan dat deze faseringen betrekking hebben op het overweldigd worden
door de aandoening, het worstelen met de aandoening, het leven met de aandoening en tenslotte
het leven voorbij de aandoening (hoofdstuk 2). Deze faseringen in het herstelproces zijn door de
4