binnenlands bestuur

Douwe Jan ElzingaOPINIEPOLITIEKE WAO VOORLOKALE BESTUURDERAls de Eerste Kamer goedkeuringgeeft, kunnen binnenkort zieke ofzwangere wethouders en gedeputeerdenzich tijdelijk laten vervangen. Devervanging is op verzoek. Bij ziekte iseen medische verklaring nodig. Decolleges beslissen. Voor volksvertegenwoordigersbestaat al een dergelijke regeling. Voor debestuurders van waterschappen wordt de regeling ookingevoerd. Curieus is dat de regering het niet nodig vindtom dit regime ook in te voeren voor ministers en staatssecretarissen.In het geval van zwangerschap is er een objectieve gronden in dergelijke gevallen is er tegen deze nieuwe mogelijkheidweinig bezwaar. Bij ziekte in algemene zin ligt datechter anders. Wethouders en gedeputeerden staan ineen verantwoordelijkheidsrelatie tot de volksvertegenwoordigingen.Tijdelijke vervangingen op dat niveau hebbendan ook een veel verder strekkende impact dan detijdelijke vervanging van volksvertegenwoordigers. Allerleivragen dienen zich aan. Kan een wethouder die op verlofis ook politiek ontslag krijgen? Is de van ziekte teruggekeerdewethouder verantwoordelijk voor de daden vanzijn tijdelijke vervanger? Beide vragen moeten bevestigendworden beantwoord. Dat heeft wel als curieus gevolgdat bijvoorbeeld een zieke wethouder qua ontslagkan worden meegesleept in een algemene collegecrisis,maar vanwege het verlof niet in de gelegenheid is om zichte verdedigen, ook niet als het ontslag betrekking heeftop zijn eigen portefeuille.Het meest problematische element betreft evenwel devraag of deze vervangingsregeling ook kan worden gebruiktom persoonlijke politieke problemen op te lossen.Vroeger werd in menig bedrijf en organisatie een plekje inde toen riante WAO aangeboden ter oplossing van functioneringsproblemen.Deze verkapte gouden handdrukkenvormden de belangrijkste aanleiding om het gehele WAOgebouwgrondig te hervormen. Het zou echter wel eenskunnen zijn dat de tijdelijke vervangingsregeling bij gemeenten,deelgemeenten, provincies en waterschappenook gebruikt gaat worden om bestuurders tijdelijk eenVervangingsregelingkan worden misbruiktelegante en aantrekkelijke way-out te bieden. Bij de behandelingin de Eerste Kamer werd het voorbeeld genoemdvan een wethouder die politiek zwaar onder drukstaat, een politiek ontslag boven het hoofd hangt, overspannenraakt en vervolgens in nauw overleg of onderdruk van de andere collegeleden een tijdelijke vervangingaanvraagt. Dit dan in de hoop dat over een aantal maandende politieke storm voor betrokkene en college eenbeetje is geluwd. Kan op die manier politieke verantwoordingworden ontweken en eventueel ontslag worden vermeden?In antwoord op deze vraag stelt minister Donner van BinnenlandseZaken in de eerste plaats dat een waarborg isgelegen in de noodzaak van een medische verklaring.Aannemelijk moet worden gemaakt dat betrokkene nietbinnen twee maanden weer aan het werk kan. Is dat aannemelijkdan kan in een vervanging worden voorzien vanmaximaal bijna een jaar. In de tweede plaats is het formeelniet onmogelijk dat betrokkene toch tijdens de vervangingpolitiek ontslag krijgt. In de praktijk echter kandoor een dergelijk construct de betrokken bestuurder redelijkeffectief uit de politieke wind worden gehouden. Inveel gevallen gaat een proces van onderzoek en verantwoordingvooraf aan ontslag. Door tijdelijk de wijk te nemen,kan dit proces effectief worden opgehouden of vanzijn scherpe kanten worden ontdaan. Bij zware politiekedruk en persoonlijke spanning kan een medische titel algauw voorhanden zijn. Uit alles blijkt dat de wetgeverdeze bijzondere dimensies van de tijdelijke vervangingsregelingonvoldoende onder ogen heeft gezien. Men magdan ook hopen dat in de bestuurspraktijk met deze regelinguiterst voorzichtig en omzichtig wordt omgegaan.Douwe Jan Elzinga is hoogleraar Staatsrecht aan deRijksuniversiteit GroningenBinnenlands Bestuur | 10 juni 2011 17