Kader Primair 1 (2008-2009). - Avs

speciaal (basis)onderwijsgroei speciaal onderwijsverklaard en genuanceerdtekst Heike SieberBegin juli werd door het CentraalBureau voor de Statistiek (CBS)de 2e kwartaalrapportage 2008van de Landelijke Jeugdmonitorbekendgemaakt. Daaruit blijktdat het aantal leerlingen dat in2007/2008 op een speciale schoolzat bijna is verdubbeld ten opzichtevan schooljaar 1995/1996. De factsand figures geven een niet mis teverstaan beeld van het onderwijs inNederland, maar de ongenuanceerdeen te beknopte weergave van de feitenin de media verdient een verklarendetoevoeging.In het schooljaar 2007-2008 gingen volgensde cijfers van het CBS 110.000 jongerennaar een vorm van speciaal onderwijs,ofwel 2 procent van alle jongeren onder de25 jaar. Van hen zaten er bijna 65 duizendop een speciale school.Verschuiving Er is bovenal sprake vaneen verschuiving: het aantal leerlingen inhet speciaal basisonderwijs (sbo) is in deafgelopen jaren namelijk met 13 procentafgenomen. Terwijl de cijfers van het CBSaangeven dat het aantal leerlingen op(voortgezette) speciale scholen (so en vso)juist toenam. Deze verschuiving is tot standgekomen door twee beleidslijnen:• Met de invoering van het WSNS-beleid(1991) werd geprobeerd zoveel mogelijkpassende zorg te bieden op de regulierebasisschool. Hoewel het zorgaanbod inhet reguliere basisonderwijs groter wordt,blijft voor een aantal leerlingen het sbogeschikter (kleinere groepen en meer kennisover leer- en gedragsproblemen);• Met de invoering van de leerlinggebondenfinanciering (rugzakje) werd verwachtdat het aantal leerlingen met een indicatievoor een speciale school gelijk zou blijven34,4%Basisonderwijs: totaal: 36,4 duizend1,3%19,3%44,8%53,6%Cluster 1 Cluster 2 Cluster 3 Cluster 4en dat een deel daarvan naar het reguliereonderwijs zou gaan, maar dat bleek niethet geval. Het aantal leerlingen met eenrugzakje nam weliswaar toe, maar ook hetleerlingenaantal op speciale scholen steeg,met name in het vso (stijging van 38 procentsinds 2004). Op de scholen voor so issprake van een stijging van 9 procent.Cluster 4 Sinds de onderverdeling vande speciale scholen in clusters (2003), namzowel in het so als in het vso vooral hetaantal kinderen in cluster 4 toe. De groeivan het cluster 4-onderwijs (onder anderezeer moeilijk opvoedbare kinderen) heeftte maken met een aantal factoren. Volgensde Landelijke Commissie Toezicht en Indicatiestelling(LCTI) zijn de belangrijkstefactoren ‘het drempelverlagend effect vande leerlinggebonden financiering, de toenamevan de diagnostische kennis omtrentgedragsproblemen en maatschappelijkeverschuivingen’ (De Graaf & Van Rijswijk,2006). Deze factoren staan niet los vanelkaar, maar hebben een wisselwerking.Maatschappelijke verschuivingen, zoalsveranderende opvoedingspatronen en deveranderende rol van het gezin, kunnenleiden tot een toename van ongewenstgedrag. Door meer diagnostische kenniskunnen gedragsproblemen sneller envaker onderkend worden. Dit leidt ertoe datvaker wordt verwezen naar een geschikteonderwijsomgeving, zoals het clusterVoortgezet onderwijs: totaal: 28,2 duizend0,9%7,4%38,0%4-onderwijs. Door de invoering van de leerlinggebondenfinanciering kunnen oudersook vaker een beroep doen op de zorg inhet cluster 4-onderwijs.Een voor de hand liggend probleem door degroei van het cluster 4-onderwijs is dat hetaantal geïndiceerde leerlingen de capaciteitvan de speciale scholen endie van de beschikbare ambulante begeleidersvanuit cluster 4 overtreft. Daarbij leidende kosten van de groei van het cluster4-onderwijs tot financieringsproblemen bijde overheid. De komende jaren is het nodigom deze groei het hoofd te bieden. In eeneerder artikel in Kader Primair 5 (februari2008, pag. 34)* zijn hiervoor aanbevelingengedaan op basis van het rapport ‘Toenamevan leerlingen met gedragsproblemenin het primair en voortgezet onderwijs.Een Nederlands – Vlaamse vergelijking’.* _* Zie respectievelijk www.avs.nl/nieuwsenagenda/kaderprimair/20072008 enwww.avs.nl/werkgeverszaken/onderwijsenleerlingzorg/speciaalonderwijs.Meer informatie: www.cbs.nl enhttp://jeugdmonitor.cbs.nlJongeren (0 tot 25jaar) op specialescholen naar clusters,2007/2008. Bron:CBS, Onderwijsstatistieken.Heike Sieber (h.sieber@avs.nl) isadviseur bij de AVS op het gebiedvan Onderwijs & Leerlingzorg.kader primair september 200829