taal van het jenaplan.pdf

De letter stoot de geest aanWe gaan inzoomen op ons onderwerp: de taal, de geletterde taal, de schriftelijke taal. Het woord“letter” is betrekkelijk jong. Het betekent: “krabbeltje” of “veeg”. Oude Grieken zoals Platowaarschuwden voor overwaardering: het letterlijke woord is niet het einde. Letterknechten enschriftgeleerden zijn enge personen. Paulus schrijft(!): De letter doodt en de geest maakt levend.Want wat geschreven staat is nog maar een begin: het wil ons aan het denken zetten, het verwachtiets van ons, het daagt uit tot overname.Immers: het mondelinge taalveld is het gebied waarbinnen de taalontwikkeling in feite plaatsvindt:samen spreken, zingen, vertellen, stamelen, schreeuwen, zwijgen, huilen en lachen, liefhebben enstrijden, leven en sterven. Wat geschreven staat wacht er op om weer mee te mogen doen. Daaromkun je leesstrategieën het best omschrijven als manieren om slapende woorden weer tot bewustzijnte wekken.Als de fundamenten van onze taal al lang en breed zijn gelegd, in feite als we het gebouw van detaal al bewonen, gaan we leren lezen en schrijven. Spreken is een basisactiviteit, lezen en schrijvenzijn cultuurvaardigheden. Ik pleit hier voor het idee dat de schriftelijke taal in eerste instantie hetspreken moet dienen: initiëren, structureren, verankeren.Een kringgesprek in de kleuterklas werd “genotuleerd” door middel van tekeningen, pijlen,symbolen, namen en woorden op een groot stuk papier. Het werd daarna weggehangen bij de andere“verslagen”. Na zes weken konden de kinderen zich het gesprek zonder mankeren herinneren aande hand van het papier.Grensverkeer: lees- en schrijfstrategieënBovenstaand voorbeeld laat zien hoe in de marge van het kringgesprek een schrijfstrategie wordtingezet. In het grensverkeer tussen mondelinge en schriftelijke taal liggen voor de schoolinteressante mogelijkheden tot het creëren van levendig taalonderwijs. Ter vergelijking eenvoorbeeld van een leesstrategie bij een kringgesprek in de middenbouw:De groepsleidster vraagt of de kinderen die iets willen vertellen het kernwoord van hunverhaal op een strook papier (etiket) willen schrijven. Die worden in de kring gelegd endie gaan we eerst maar eens even aandachtig lezen en bespreken.- Welke woorden zeggen al veel over het onderwerp?- Welke verhalen schuilen er achter, denk je?- Bij welke woorden krijg je beelden, gevoelens, herinneringen?- Passen bepaalde woorden bij elkaar?- Over welk woord wil je wel eens wat meer horen?Het kringgesprek is een levende-taalles. De lijst van blz. … geeft aan wat er allemaal mogelijk is.Het niveau van taalontwikkeling is hier vele malen hoger dan bij de doorsnee methodeles.Lijstjes, etiketten en denkkladjesVoilà, drie schrijfstrategieën die door de hele school, van kleuterklas tot bovenbouw, bijna dagelijkskunnen worden toegepast. Elke bouw heeft er wellicht nog een aantal, maar deze horen tot het vasterepertoire. Elk van hen heeft een aantal interessante varianten. In feite raak je er niet op uitgekeken.Ik stel ze u in het kort voor.