INHOUDSOPGAVE

Denk aan energiebesparende mogelijkheden bij een combinatie van woningen en utiliteitsbouw.
Kantoren hebben vaak een warmte-overschot, terwijl woningen tegelijkertijd warmte vragen. Bij het
voorbeeldproject Rabobank Pey-Posterholt wordt daarvan gebruik gemaakt (paragraaf 7.3.3).
7.2.1 Hoge/lage temperatuur
Warmte kan op hoge en lage temperatuur afgegeven worden. Hierbij geldt dat hoe lager de afgiftetemperatuur
is, des te hoger zal het rendement van de opwekker zijn. Omdat duurzame energie ook
beter ingezet kan worden bij lagere afgifte temperaturen is het toepassen van lage temperatuursystemen
(LT-systemen) daarom een randvoorwaarde voor een energie-efficiënte woning. De traditionele
water-CV-systemen gebruiken een aanvoertemperatuur van maximaal 90 °C. Op dit moment is
een aanvoertemperatuur van 80 °C echter gebruikelijk.
Over wat laag is bestaat bij verschillende partijen onduidelijkheid. Hier houden we een maximale
aanvoerwatertemperatuur van 55 °C en een retour-watertemperatuur van maximaal 45 °C aan. In de
EPG (NEN 7120) [30] wordt bij LT uitgegaan van het gemiddelde van de aan- en afvoerwatertemperatuur
van ≤ 50 °C; dus bijvoorbeeld 60/40 °C, 55/45 °C of 45/35 °C. Bij een collectief warmtenet wordt
vaak maximaal 70 °C en 40 °C gebruikt in verband met tapwaterverwarming. Deze aanvoertemperatuur
is echter te hoog voor duurzame systemen zoals warmtepompen of zonnecollectoren.
Tot de LT-(afgifte)systemen behoren:
• LT-radiator- en LT-convectorverwarming (aanvoertemperatuur max. 55 °C);
• vloer- en wandverwarming (aanvoertemperatuur 25 - 45 °C).
Houd in het installatie-ontwerp rekening met de gebruikelijke opwarmtoeslagen voor opwarmen na
nachtverlaging (in 2 uur) en 'koude buren'. ISSO-publicatie 49 [156] en ISSO-publicatie 51 [158]
geven de rekenmethodiek.
Belangrijke redenen om LT-systemen te gebruiken, zijn:
• Energiebesparing: zowel bij de warmtebron (door het opwekken met een groter rendement)
als in het distributienet (door lagere verliezen);
• Toekomstgerichtheid: LT-systemen vergroten de mogelijkheden voor (toekomstig) gebruik
van duurzame energiebronnen zoals zonne-energie. Voor het gebruik van warmtepompen is
het gebruik van een LT-systeem zelfs een voorwaarde. Het is zinvol om nu al rekening te houden
met dergelijke ontwikkelingen gezien de relatief lange levensduur van de afgiftesystemen
ten opzichte van de warmtebronnen (zoals een CV-ketel);
• Verbetering van het binnenklimaat. Het gaat hierbij om:
- Comfort: Met name bij wand- en vloerverwarming treedt een relatief grote mate van
behaaglijkheid op door het grote stralingsaandeel (zie bijlage 2 voor meer info over
behaaglijkheid). Dit in combinatie met lagere luchttemperaturen en een gelijkmatiger
temperatuurverdeling. Bij wand- en vloerverwarming is nauwelijks of geen sprake meer
van koudeval nabij ramen door de standaard toepassing van HR ++ of drievoudig-glas;
aandachtspunt blijft mogelijke koudeval uit de ventilatieroosters (boven ramen) bij
natuurlijke ventilatie. Kies geschikte roosters, zie paragraaf 6.4.
- Luchtkwaliteit: Bij LT-systemen komt stofschroei (hinderlijke geur) nauwelijks voor en is
er relatief weinig zwevend stof. Bij vloerverwarming wordt bovendien de ontwikkeling
van huisstofmijt belemmerd door de hogere vloertemperatuur ten opzichte van andere
systemen;
- Veiligheid: Weinig of geen kans op verbrandingsgevaar bij het aanraken van de afgiftesystemen.
Bij vloer-, wand- en luchtverwarming ontbreken obstakels zoals radiatoren
waaraan men zich kan verwonden bij o.a. vallen. Beide aspecten zijn vooral van belang
voor kinderen en ouderen.
• Vloer- en wandverwarming hebben een grotere indelingsvrijheid en esthetiek door het ontbreken
van radiatoren of convectoren.
141 EnergieVademecum