INHOUDSOPGAVE

Afb. 7.22 Rechts op de voorgrond, tussen de funderingsbalken, is de aansluiting (zie de twee zwarte leidingen)
met de verticale bodemwisselaar te zien. De foto is genomen in RijswijkBuiten in Rijswijk (ZH)
• Grondwater ('open bron'). Het temperatuurniveau van grondwater in diepe zandlagen op
ongeveer 50 à 150 m diepte is gedurende het gehele jaar circa 12 °C. Om dat te benutten moet
een bronnensysteem aangelegd worden waarmee het grondwater uit een diepere watervoerende
laag (aquifer) kan worden onttrokken. Ten behoeve van de grondwateronttrekking dienen
zowel een onttrekkingsbron als een injectiebron te worden aangelegd. Tussen
grondwater en warmtepomp moet een warmtewisselaar worden geplaatst om vervuiling van
het grondwater en de warmtepomp uit te sluiten. Grondwater is vaak agressief. Grondwater
heeft tijdens alle seizoenen een nagenoeg constante temperatuur. De COP van de warmtepomp
zal daardoor ook vrij stabiel zijn;
• Oppervlaktewater. Indien in de nabijheid voldoende oppervlaktewater, bijvoorbeeld uit een
rivier, meer of zee en, voor kleinere projecten, een vijver beschikbaar is kan deze als bron fungeren.
Let op dat de onttrekking zo diep moet plaats vinden dat die niet bevriest en dat anderzijds
het leven in de waterbodem niet verstoord wordt;
• Buitenlucht. Met behulp van een ventilator wordt de buitenlucht door een warmtewisselaar
gezogen. Een nadeel is dat deze energiebron anticyclisch is: de grootste warmtevraag doet
zich voor als de buitentemperatuur laag is. Dat beïnvloedt de COP negatief. Het rendement is
beduidend lager dan met een bodemwisselaar of grondwater. Ook is het verbruik van de ventilator
meestal aanzienlijk. Let op geluidsproductie van de buitenunit (vooral 's nachts kan
geluid vlakbij slaapkamerramen erg hinderlijk zijn!). Diverse fabrikanten leveren de combinatie
van lucht-waterwarmtepomp en HR-ketel, samen vaak aangeduid als hybride warmtepompsysteem.
Speciale aandacht vraagt de architectonische inpassing van de buitenunit;
• Energiedak of asfaltcollectoren (in het wegdek of onder een parkeerplaats). Met behulp van
deze collectoren wordt zowel zonnewarmte als warmte aan de buitenlucht onttrokken. Deze
bron wordt vooral toegepast voor regeneratiedoeleinden om naast verticale bodemwisselaars
of grondwater in de zomer de bodem weer op temperatuur te brengen;
• Restwarmte. Deze kan verkregen worden uit interne of externe bronnen. Interne bronnen zijn
bijvoorbeeld afvoerlucht van het ventilatiesysteem of rioolwater. Externe bronnen worden
gevormd door restwarmte van industriële processen, elektriciteitscentrales of koelbehoeften
van gebouwen in de nabijheid.
De toepasbaarheid van een bron hangt af van:
• Het temperatuurniveau en de warmte-overdrachtseigenschappen;
• De beschikbaarheid, zowel geografisch als in de tijd;
• De grootte en complexiteit van de installatie voor het bruikbaar maken van de bron;
• De investeringskosten en de kosten voor onderhoud en exploitatie.
Efficiënte bronnen zoals grondwater of de bodem zijn voor individuele toepassingen relatief kostbaar
in verband met de benodigde installaties. Het collectieve gebruik van dergelijke bronnen (voor
meerdere individuele warmtepompen) of het tegelijkertijd realiseren van de bronnen in grotere projecten
is daarom vaak voordelig. Het distributieleidingsysteem dat hiervoor nodig is, hoeft niet geïsoleerd
te worden gezien de lage temperaturen van ca. 10-12 °C uit de bron.
166 EnergieVademecum