INHOUDSOPGAVE

Wachttijd:
De wachttijd is de tijd die nodig is om, na het opendraaien van de warmwaterkraan, de eindtemperatuur
aan het tappunt te bereiken. In principe moet deze zo kort mogelijk zijn omdat het
ongebruikt weg laten lopen van water met een te lage temperatuur een verspilling vormt van
water en energie. Bovendien moet deze zo kort mogelijk zijn uit oogpunt van gebruikscomfort,
met name voor het, meest gebruikte, keukentappunt. De totale wachttijd aan een tappunt
bestaat uit:
• Toestelwachttijd: Deze komt alleen voor bij doorstroomtoestellen. Dit is de tijd die nodig is tot
de brander in bedrijf is en de warmtewisselaar op temperatuur is gebracht. Bij sommige toestellen
wordt deze tijd (gedeeltelijk) gecompenseerd door een kleine watervoorraad die continu
op temperatuur wordt gehouden en direct aangesproken kan worden. Dit geeft extra
verlies en verlaagt het gebruiksrendement. De toestelwachttijd wordt opgegeven door de
fabrikant en kan oplopen tot 20 seconden;
• Leidingwachttijd: Een tappunt levert pas warm water als het warme water van het warmwatertoestel
eerst het koude water in de leiding heeft verdrongen en daarna ook nog de leiding zelf
voldoende heeft opgewarmd. De leidinginhoud moet dus meer dan eenmaal ververst worden
voordat er warm water uit de kraan komt. Naarmate de inhoud kleiner is zal deze eerder 'verdrongen'
zijn. De DH-factor geeft aan hoe vaak de inhoud van een leiding ververst moet worden
voordat er warm water uit komt. De DH-factor is afhankelijk van het leidingmateriaal en
verschilt voor opbouw- of ingestorte leidingen, maar ligt vrijwel altijd tussen de 1,5 en 2 [209].
De totale wachttijd bij het keukentappunt tot het bereiken van een temperatuur van 45 °C is volgens
gangbare kwaliteitscriteria maximaal 30 seconden (bij 100 kPa). De warmtapwatertemperatuur
van minimaal 55 °C aan het tappunt moet bereikt zijn binnen 120 sec na het openen van de
waterkraan. De meeste mensen vinden dat echter veel te lang zeker wanneer we bedenken dat
de officiële meting gebeurt zonder waterbesparende voorzieningen in perlators of douchekoppen!
Een tijd van 10 tot 15 seconden vinden mensen wèl acceptabel [197]. Een tweede toestel in
de keuken heeft helaas een (zeer) negatief effect op het totale gebruiksrendement voor het
opwarmen van tapwater.
Er zijn vrijwel geen kosten gemoeid met een dergelijke plaatsing van het toestel. Bij de uitvoering
zijn ook nog veel meters te winnen door de leidingen zorgvuldig te plannen. Installateurs hebben
nog wel eens de neiging om niet de kortste maar de makkelijkste weg te kiezen. Een korte wachttijd
in de keuken voorkomt dat bewoners een kleine elektrische keukenboiler plaatsen. Deze vergroot
het energieverbruik met circa 480 kWh elektriciteit (125 m a.e.)(bron: Milieu Centraal) per jaar. Dat
wordt niet goed gemaakt door de waterbesparing omdat er minder water ongebruikt wegstroomt.
Pas een aparte, onvertakte, leiding toe van de warmtebron naar het keukentappunt. Geef de leiding
een zo klein mogelijke diameter: meestal is een inwendige diameter van 6 mm voldoende, terwijl 10
mm gebruikelijk is. Isoleer de leiding met 20 mm isolatie rondom, ook waar de leiding is ingestort.
Door de goede isolatie blijft hij circa een half uur op temperatuur. Er is dan geen sprake meer van
een wachttijd. Deze maatregel is vooral van belang wanneer de afstand naar het warmwatertoestel
groot is, zoals bij een zolderopstelling van het toestel in een eengezinswoning.
9.2.2 (Ring)leidingen collectieve installaties
Collectieve tapwaterverwarming in de woningbouw wordt vooral gerealiseerd bij:
• Kleinere collectieve installaties, bijvoorbeeld voor een bouwblok;
• Bij gebruik van duurzame energie zoals zonne-energie (afbeelding 9.22);
• Bij gebruik van efficiënte vormen van energieopwekking zoals restwarmte of WKK (paragraaf
7.4).
Vooral bij collectieve systemen komen noodgedwongen lange leidingen voor. Om de wachttijd te
beperken en in die lange leiding bacteriële besmetting te voorkomen, wordt een ringleiding toegepast.
Het water wordt hierbij rondgepompt, zodat elke woning direct de beschikking heeft over
warmtapwater. Direct bij die aftakking bevindt zich een keerklep en afsluiter en veelal de warmtapwatermeter
en een doorstroombegrenzer. Deze laatste beperkt het debiet tot de afgesproken comfortklasse
(CW). Dat is belangrijk want bij een onevenredig grote afname in één woning zou de druk
voor andere woningen weg kunnen vallen. De rest van de installatie in de woning is gelijk aan een
woning met een eigen warmwatertoestel.
Het nadeel van een ringleiding is de toename van warmteverliezen door constante hoge temperatuur
(60 à 65 °C) van de leiding. Zeer goed isoleren van de ringleiding is absoluut noodzakelijk. Er zijn
198 EnergieVademecum