Klachten tegen niet‐vervolging (artikel 12 Sv‐procedure)

het huidige artikel 12 Sv, de bevoegdheid van de rechtbank (onder andere) gekoppeld aan
een klacht van een belanghebbende over het niet‐vervolgen. 85 Indirect was het ontstaan van
de beklagregeling dus een gevolg van de gewenste uitbreiding van rechterlijke controle
(door hof én rechtbank) op de vervolgingsbeslissing om zo het ‘smoren’ van misdrijven te
voorkomen. Op basis hiervan kan worden geconcludeerd de beklagregeling destijds een
publiek belang diende, namelijk onafhankelijke controle op de vervolgingstaak van het OM.
Toen in 1926 het huidige Wetboek van Strafvordering werd ingevoerd, bleef het
beklagrecht gehandhaafd. De regeling werd verplaatst naar artikel 12 Sv. Lid 1 kwam als
volgt te luiden: ‘Wordt een strafbaar feit niet vervolgd of de vervolging niet voortgezet, dan
kan de belanghebbende daarover beklag doen bij het gerechtshof binnen welks rechtsgebied
de vervolging zou behooren plaats te vinden. Het gerechtshof kan den procureur‐generaal
opdragen te dien aanzien verslag te doen en kan voorts bevelen dat de vervolging zal
worden ingesteld of voortgezet.’ 86 Opvallend is overigens dat de bevoegdheid tot het geven
van een bevel tot vervolging met deze regeling terechtkwam bij enkel het hof en niet (meer)
bij de rechtbank. Zoals hierboven beschreven, was de lijdelijkheid van de rechter de reden
voor het koppelen van een door de rechtbank gegeven bevel tot vervolging aan een klacht
over het niet‐vervolgen. De reden dat niet de rechtbank, maar het hof bevoegd werd
verklaard, was gelegen in de wens om vooringenomenheid te voorkomen: men wilde niet
dat de rechters die de klacht beoordelen vervolgens ook zouden oordelen over de zaak
wanneer deze uiteindelijk ter terechtzitting zou worden behandeld. 87
In de Memorie van Toelichting bij het Wetboek van Strafvordering van 1926 werden de
nadelen die kleefden aan het opportuniteitsbeginsel en het vervolgingsmonopolie, beide in
1926 wettelijk erkende manifestaties van de macht van het OM op het gebied van de
strafvervolging, onderkend: het risico van willekeur, bevoorrechting en misbruik in het
algemeen. ‘Een mogelijk verkeerd gebruik van het aan het openbaar ministerie toegekende
recht vordert, dat eene beslissing tot niet‐vervolging, van de zijde van het openbaar
ministerie tot in hoogste instantie, d.w.z. ook eene beslissing van den Minister van Justitie,
gehandhaafd, niet onvoorwaardelijke eene vervolging tegenhoude.’ 88 Beschreven wordt dat
sommige andere landen om die reden hebben gekozen voor een particulier vervolgingsrecht,
maar dat de Nederlandse wetgever er toch voor kiest om de bevoegdheid tot
strafvervolging – een publiekrechtelijke aangelegenheid – enkel aan het OM toe te kennen.
De wetgever vervolgt: ‘Doch dan is ook een correctief als thans in art. 33 Strafv.[ 89 ] te vinden
is, onmisbaar en moet eene bepaling van die strekking, ondanks al de daartegen meermalen
aangevoerde bezwaren (…) behouden blijven.’ 90
De reden hiervoor lijkt tweeërlei. Enerzijds mag uit de eerdere passage over de nadelen
die aan het vervolgingsmonopolie en het opportuniteitsbeginsel kleven, worden opgemaakt
85
86
87
88
89
90
Knigge, DD 1980, p. 187‐188. Zie ook Van der Leij, in: Melai/Groenhuijsen 2008b, aant. 2.
Van der Leij, in: Melai/Groenhuijsen 2008b, aant. 2.
J.M. Reijntjes, Minkenhof’s Nederlandse strafvordering, Deventer: Kluwer 2009, p. 97; zie ook G.J.M. Corstens/M.J.
Borgers, Het Nederlands strafprocesrecht, Deventer: Kluwer 2014, p. 619.
Kamerstukken II 1913/14, 286, 3, p. 54.
Op dat moment was het hiervoor besproken artikel 31 vernummerd tot artikel 33 Sv (oud).
Kamerstukken II 1913/14, 286, 3, p. 55.
46