Gay&Night-ZiZo April 2014

Denk je dat de aanwezigheid van onze koning,
koningin, minister-president en minister van
Sport een verkeerd signaal heeft afgegeven? Een
van Poetins woordvoerders zei dat hij blij was dat
Nederland zo’n grote delegatie stuurde en daarmee
liet zien dat ze inzagen dat er niets mis is met de
antihomowet.
Dit statement werd inderdaad ook breed uitgemeten in de
Russische media. Het was voor ons als activisten van het begin
af aan een moeilijke vraag, omdat er zo veel verschillende
factoren speelden. De Spelen hebben wel bewezen dat het
erheen gaan en het aangaan van een betekenisvolle dialoog
flink gefaald heeft. Niemand die gekomen is, was in staat
om een echt betekenisvol gesprek te voeren. De suggestie
werd gewekt dat alle aanwezigen de schendingen van de
mensenrechten, die nu ongestraft en openlijk plaatsvinden,
omarmden en goedkeurden. Natuurlijk was er hoop dat
delegaties die toch naar de Spelen gingen in staat waren
om een sterk signaal af te geven. Met name in het geval van
de Nederlandse delegatie. Ik heb begrepen dat de koning
en de koningin neutraal moeten blijven, maar de ministerpresident
had wel iets mogen doen, zover ik weet. Er was
veel hoop dat, gezien de samenstelling van de delegatie,
er iets zou gebeuren. Niet eens specifiek op het gebied van
homorechten, want er worden zoveel rechten geschonden
momenteel. De publieke opinie wordt op grote schaal
onderdrukt; het is niet slechts een LHBT-issue meer. Aan deze
hoop en verwachtingen werd echter op geen enkele manier
voldaan. Ik denk dat iedereen een wijze les uit deze Spelen
moet trekken. Het is nu te laat om te zeggen hoe het beter
had gekund, maar het is belangrijk om te realiseren dat zulke
grote evenementen, en zeker in het geval van Rusland, zich
niet lenen voor een zinvolle conversatie.
Hoe gaat het met het Russian LGBT Network waar jij
deel van uitmaakt?
Ik vertegenwoordig momenteel een aantal organisaties,
waarvan het Russian LGBT Network er een is. Er waren
zes organisaties, gesitueerd in verschillende delen
van Rusland. Deze groepen kwamen samen voor de
Olympische Spelen van start gingen, om de stem van
Russische mensenrechtenstrijders te versterken. Er was
zoveel aandacht voor de mensenrechtensituatie, dat we
een beetje bezorgd waren dat het een verkeerd beeld zou
schetsen van de urgentie. De situatie die we hier hebben
is niet een noodsituatie, het is iets wat al een paar jaar
speelt. Er was ineens zoveel hysterie dat we bang waren
dat het de suggestie zou wekken dat tenzij er nú actie werd
ondernomen, alles in elkaar zou storten. Zelfs in de meest
ideale situatie, wanneer het Internationaal Olympisch Comité
zijn beleid had gevolgd op het gebied van mensenrechten,
zou het de zaken niet drastisch hebben veranderd. We
probeerden gezamenlijk de aandacht te nuanceren en één
genuanceerde stem te creëren.
Hebben jullie moeite om jullie werk nog goed uit te
voeren sinds het indienen van de wet?
De propagandawet is erg vaag. Het is lastig om een
organisatie te ontbinden op basis van de wet, omdat
het moeilijk is om aan te tonen dat de organisatie zich
bezighoudt met het promoten van ‘niet-traditionele’ seksuele
relaties onder minderjarigen. Het meest schadelijke effect
dat deze wet en het debat eromheen hebben is dat ze de
publieke opinie vormen. Het meest angstaanjagende is
dat deze enge wet duidelijk deel uitmaakt van een groter
geheel. De wet schept het beeld dat LHBT’s gevaarlijk
zijn voor kinderen en voor families, dat we schadelijk zijn
voor de hele samenleving. Degenen die tegen deze wet
zijn, zijn ‘buitenlandse agenten’, die het fundament van
de Russische samenleving willen vernietigen. Het ziet er
voor ons niet rooskleurig uit in dit land, zeker gezien de
hoeveelheid middelen die de overheid in deze hersenspoeling
steekt. Burgers die zelf niet verder nadenken, vatten
deze boodschap op als een directe call-to-action om dit
soort gedrag te voorkomen en dat resulteert in meer
georganiseerde geweldpleging. Ik zeg niet dat er meer
aanvallen zijn, want het is nog te vroeg om daar conclusies
over te trekken, maar ik zeg wel dat er meer georganiseerde
aanvallen plaatsvinden op homoseksuelen. Veel van deze
aanvallen blijven ongestraft of onopgemerkt, ondanks het
werk van mensenrechtenstrijders.
De week na de Spelen werden in Moskou de
Russian Open Games georganiseerd. Zijn deze
Spelen naar jouw idee ‘open’ verlopen?
De Open Games werden helaas niet openlijk gehouden. Er
was een poging, maar het bleek haast onmogelijk voor de
organisatie om zalen te vinden, tenminste, niet wanneer ze
open waren over het evenement dat ze wilden organiseren.
Je hebt waarschijnlijk gehoord dat de Spelen met zeer
krachtige oppositie te maken kregen. Een dag voordat
de Open Games zouden beginnen, belden nagenoeg alle
sportzalen op om het contract te annuleren. Daarnaast
annuleerden nagenoeg alle hotels en hostels die de gasten
zouden accommoderen de boekingen een dag van tevoren.
De plekken waar nog wel iets georganiseerd werd, werden
overvallen door de politie of drugsagenten, onder het mom
van bommeldingen en de aanwezigheid van drugs. Het was
overduidelijk een grootschalige aanval op de Open Games,
waar een hoop middelen, onder andere van de overheid, bij
betrokken waren. De Open Games werden nauwlettend in
de gaten gehouden. Zo was er bijvoorbeeld een schaatsbaan
waar de kunstschaatscompetitie zou worden gehouden, die
op de dag zelf annuleerde. Toen zijn de deelnemers naar
een reguliere schaatsbaan gegaan en 25 à 30 minuten na
aankomst werd de hele schaatsbaan geëvacueerd door de
politie, omdat er zogenaamd enkele ‘verdachte figuren’
gespot waren. We kunnen niet met zekerheid zeggen dat de
overheid achter deze aanval heeft gezeten, maar zij moet
hier in zekere mate bij betrokken zijn geweest. Wie anders
heeft er zo veel invloed op kleine, maar ook grote bedrijven.
Zelfs het Hilton hotel annuleerde alle boekingen, zonder
enige reden of compensatie.
Wat voor stappen zou de EU kunnen ondernemen
om de situatie te verbeteren?
In de EU zijn er een hoop mechanismen die een dialoog
tussen Rusland en Europa kunnen creëren, maar het lijkt
erop dat dit soort conventionele ruimtes zich niet lenen
voor het bewerkstelligen van een verandering. Ik denk dat
het belangrijk is om deze discussie naar onconventionele
ruimtes te tillen, om economische partnerschappen te linken
aan de mensenrechtensituatie in het land. Zo kan worden
aangetoond dat een land niet een sterke, betrouwbare en
efficiënte economische partner kan zijn als haar burgers
onderdrukt worden. De samenleving biedt een garantie voor
transparantie, niet alleen in termen van mensenrechten, maar
ook in termen van corruptie, enzovoorts. Ik denk dat het
heel belangrijk is om die dialogen aan elkaar te linken en de
discussie over mensenrechten niet alleen in officiële ruimtes
te laten plaatsvinden.
Ben je bang dat de situatie in Rusland naburige
landen beïnvloedt?
Ja, zeker weten. Oekraïne volgt dezelfde stappen als
Rusland en Armenië, Georgië en Wit-Rusland hebben ook
al soortgelijke plannen op tafel liggen. Rusland dient als
voorbeeld voor andere landen in de voormalige Sovjet-Unie.
Wat hier gebeurt kan zich in rap tempo verspreiden naar
naburige landen. Het schept ook een precedent. Het laat
zien tot op welke hoogte de EU efficiënt kan handelen en
kan voorkomen dat landen op grove wijze de mensenrechten
schenden.
20