Medium / Jaargang 30 / #2 / Maart 2017

“
Met verkiezingsretoriek wordt geprobeerd polarisatie aan de kaak
te stellen, terwijl ermee tegelijk aan wordt bijgedragen
ALLOCHTOON vs.
MET MIGRATIEACHTERGROND
Eind 2016 schaften het CBS en de WRR,
onderzoeksbureaus van de overheid, het woord
‘allochtoon’ af. Als opvolger van het beledigende
‘buitenlander’ was de nieuwe term even besmet
geraakt. Het was geen woord meer dat ‘heeft
een elders geboren ouder’ betekende, maar
stond nu voor iemand die van Nederland
kwam profiteren zonder zich aan te passen.
De wetenschap gaf het CBS en de WRR gelijk;
conservatief Nederland verweet ze het beestje
niet bij de naam te noemen. En ‘met’ of ‘zonder’
migratieachtergrond zou net zo goed een
tweedeling teweeg brengen als ‘autochtoon’ en
‘allochtoon’.
Hoewel dat klopt, heeft de nieuwe term nog geen
betekenis. ‘Met migratieachtergrond’ is algemeen
genoeg om vooroordelen van onderzoekers uit
de weg te ruimen. Want ondanks dat objectiviteit
van hen wordt verwacht, wonen ze net zo goed
in een land waar ‘allochtoon’ een negatieve
lading kreeg. Dat maakt neutraal zijn moeilijk,
wat Harvard bewees in tests hoe snel mensen
positieve en negatieve woorden verbinden
aan een huidskleur. Omdat het beestje bij de
naam noemen niets anders is dan onderzoek
ingaan met een vastgesteld idee van wat de
uitkomst moet zijn, is de overgang naar ‘met
migratieachtergrond’ meer dan nodig.
ELITE vs. VOLK
Elk mens dat carrière maakt in de politiek is
deel van de elite, aldus de uit Amerika komende
tegenstelling tussen gevestigde orde en volk.
Politici zouden zich alleen in het landsbestuur
begeven ter eigen gewin. In de ogen van het volk
sluiten ze deals om zelf rijk te worden. Er wordt
gedacht dat ze wegkomen met elke misdaad
jegens het vaderland. Trump haalde keer op
keer aan dat Clinton sprak op bijeenkomsten
van bankiers. Of mailde met haar eigen adres
in plaats van een beveiligd account. Dat zou
boekdelen spreken. Letterlijk, gezien hoeveel
erover geschreven is. En laten zien dat Clinton
het contact met de brave burger volledig verloren
was.
Flash forward naar januari 2017, als Trump
president is en zijn eerste stappen zet. De Boston
Globe maakt bekend dat de totale waarde van
zijn kabinet elf biljoen is; vier keer zoveel als bij
Obama en dertig keer meer dan onder Bush.
Met de functie voor een vergeten wachtwoord
ontdekt iemand dat @realDonaldTrump draait
op het onveilige Gmail, net als het mailverkeer
tussen zijn staf. Dan nog wordt hij omarmd en
heeft ie geen carrière gehad in de politiek, maar
Trump doet precies wat het stereotype verweten
werd. Het ontbreekt de tegenpool ‘elite’ aan
vaste betekenis, wat het een hol label maakt
waar in alle gevallen de tegenpartij mee wordt
bedoeld.
EINDOORDEEL
Laten we hier stoppen. Hoewel nog genoeg
tegenstellingen te benoemen zijn. Zoals ‘expert
vs. politicus’, ‘hoog- vs. laagopgeleid’ en
‘winners vs. losers van globalisering’. Wat opvalt
is dat ze allemaal uitgaan van macht die de ene
groep heeft over de andere. Die ander is altijd
degene die de tegenstelling aanhaalt, om te laten
zien dat het eigen standpunt wordt onderdrukt
door een kant, begrip, plaats of beroepsgroep.
Met verkiezingsretoriek als dat wordt geprobeerd
polarisatie aan de kaak te stellen, terwijl ermee
tegelijk aan wordt bijgedragen. Om stemmen
te winnen ideaal, maar om het probleem op te
lossen dat aan de retoriek ten grondslag ligt een
ramp.
Nadruk leggen op een symptoom en het negeren
van de oorzaak gaat om zetels, niet het besturen
van een land. Die manier van communicatie
moet politici wat zeggen. Niet per se dat ze goed
of slecht bezig zijn, maar wel dat het middel
communicatie wordt gebruikt als doel op zich.
Dat wanneer politiek gaat om tegenstellingen
die niet bestaan, Den Haag het uiteenvallen van
Nederland in echte tegenpolen over het hoofd
ziet. Alleen als alle communicatiemensen in de
politiek zich bewust zijn van de tegenstelling
achter tegenstellingen – dan zou gekomen
kunnen worden tot een retoriek die nuttig is voor
meer dan verkiezingen.
14 / MEDIUM MAART 2017