Medium / Jaargang 30 / #2 / Maart 2017

STEMWIJZER?
TEKST: ALISJA WINKEL
ILLUSTRATIE: DAAN VAN HOUTEN
Met de verkiezingen in aantocht moeten we ons allemaal
de belangrijke vraag stellen: wat ga ik stemmen? Een
vraag waarop een antwoord vinden niet lastig hoeft te
zijn, maar het vaak wel is. We leven in een maatschappij
die na het ontzuilen en ontkerken is overgebleven met
miljoenen individuen. Dat betekent dus dat veel van
ons op eigen houtje een keuze zullen moeten maken,
wat niet heel erg is, aangezien je uiteindelijk toch alleen
in het stemhokje staat. Om verantwoord te stemmen,
raadplegen veel mensen een kieswijzer. Maar hoe gaan
die eigenlijk te werk? En kun je blind vertrouwen op het
advies wat daar uitrolt?
Ruime keuze
Kieswijzers zijn er om jou te helpen met het maken van een
lastige, maar belangrijke keuze, namelijk: “Op welke groep
mensen vertrouw ik het meest om te regeren over ons land?”
Stemmen is een belangrijk voorrecht, maar naast studeren,
werken en het behouden van een sociaal leven, is het voor
studenten niet altijd even makkelijk om betrokken te blijven
bij de politiek. Velen maken hun politieke keuzes daarom
pas last-minute, zoals dat een goede student natuurlijk ook
beaamt.
Dat zie je ook terug in gegevens over kies-adviesgever
Stemwijzer. De website wordt namelijk het meest gebruikt
door hoogopgeleide jongeren, vooral mannen met al
interesse in politiek. Dit is een zeer hoopvol gegeven volgens
Jasper van de Pol, onlangs gepromoveerde UvA docent,
die zijn proefschrift schreef over kieswijzers. “Dat jongeren
het meest gebruik maken van een politiek platform is uniek,
aangezien in andere studies naar politieke interesse zij vaak
als minst geïnteresseerd uit de hoek komen.” De meest
gebruikte kieswijzer is Stemwijzer, maar ook Kieskompas
en de Politieke Weegschaal zijn veelgebruikte adviseurs.
Stemwijzer wordt door zo’n zes miljoen mensen gebruikt,
wat bijna de helft van alle stemgerechtigden is. Kieskompas
wordt door zo’n één miljoen mensen geraadpleegd. Ze zijn,
zo blijkt, belangrijke instrumenten bij het vinden van een juiste
keuze.
Multiple choice?
Stemwijzer wordt veel gebruikt en is redelijk simpel opgezet;
je geeft je mening over dertig stellingen, waar uiteindelijk een
lijst met partijen uitrolt, lopend van wat het best naar wat
het minst goed bij je past. Kieskompas werd ontwikkeld als
een soort tegengeluid en is bedoeld voor mensen die graag
iets dieper ingaan op de politieke materie. Het resultaat van
Kieskompas wordt gepresenteerd als een spectrum, lopend
van conservatief naar progressief, en geeft aan waar jij je
tussen deze twee uitersten bevindt.
Een probleem dat Van de Pol al snel zag bij het onderzoeken
van Stemwijzer en Kieskompas is dat het kiezen van een
partij snel een pretpakket werd. “Je kunt het met van alles
eens zijn: meer geld voor onderwijs, defensie, politie én toch
ook uitsluiting van belasting. Maar zo werkt het natuurlijk
niet.” Stemwijzer laat je uit allerlei stellingen kiezen, maar de
ene sluit de andere niet uit. Dit wordt beter geregeld bij de
Politieke Weegschaal. Hier kies je uit twee stellingen namelijk
steeds welke van de twee je belangrijker vindt en wordt je
advies uiteindelijk gebaseerd op je prioriteiten.
Uit het proefschrift bleek ook dat het lastig is om vast te stellen
wat nu precies het effect is van een advies op de uiteindelijke
keuze. “Sommige mensen krijgen een bepaald advies en
nemen dit aan als hun partij, andere mensen gebruiken hun
advies als een bevestiging, maar wat nu precies de drijfkracht
is tussen advies en keuze is heel lastig te vangen.” Uit het
proefschrift van Jasper van de Pol bleek echter wel dat de
kans dat iemand na het krijgen van een advies daadwerkelijk
ook stemt op die partij over het algemeen iets groter wordt.
Bindend keuzeadvies
De grote vraag als het gaat om stemwijzers is natuurlijk:
moet ik dit advies serieus nemen? Uit veel verschillende
onderzoeken blijkt dat de selectie van stellingen veel
invloed heeft. Wanneer bijvoorbeeld een extra stelling wordt
genoemd over vluchtelingen, wordt de PVV ineens vaker
geadviseerd dan wanneer de stelling niet was toegevoegd.
Ook de antwoordschaal en de formulering van de stellingen
hebben invloed op de keuzes die men maakt en het
uiteindelijke advies.
Daar komt bij dat kieswijzers enorm veel aannames doen.
Zo gaan ze er bijvoorbeeld vanuit dat jij de issues in alle
stellingen even belangrijk vindt en dat je overal een mening
over hebt. Daarnaast kan een stemwijzer in de calculaties
niet meenemen of andere factoren nog belangrijk zijn in jouw
keuze, zoals ideologie of geloof. Een stemwijzer is een hulpje,
een soort kleine samenvatting van alle partijprogramma’s.
Volgens Jasper van de Pol moeten we absoluut gebruik
maken van een kieswijzer, maar het wel alleen zien als een
soort suggestie. Voor een écht doordachte keuze zal je toch
door de partijprogramma’s moeten bladeren. Om je alvast
een duwtje in de goede richting te geven, zetten wij van vier
grote partijen tien van hun plannen op een rijtje.
“
20 / MEDIUM MAART 2017
Je kunt het met van alles eens zijn: meer geld voor
onderwijs, defensie, politie én toch ook uitsluiting van
belasting. Maar zo werkt het natuurlijk niet