Jaarmagazine 2016

jaarmagazine 16
1

IN 2016
HERTEKEN HERSELT Participatie bij RUP 4
NIEUWE TIJDEN Promo voor transitie 9
NIEUWE TIJDEN Eric Paredis over transitie 11
MOL KLIKT SAMEN Speeddaten voor
verenigingen 15
ZORGEN VOOR OUDEREN Hoe begin je eraan? 20
TIJGERS AAN DE HAARD Inge Paulussen 24
COHOUSING is een uitnodiging 25
ISH AIT HAMOU sprak in Balen 31
STILTE Van gebalde vuist naar open hand 35
SPORTIVAN Bareel van camping staat open 39
60’ERS EN 80’ERS VAN HIER in Herenthout 43
BELEEF DE RUIMTE in Oevel 44
DE VONKEN. HET VUUR. Verander de wereld 46
OP STAP met bus of trein 51
MIJN 2040 Van toekomstdroom naar beleid 52
Onze partners 56
GIE Vertrek van een voorzitter 58
Onze mensen 59
MARTINE COPPIETERS
coördinator Vormingplus
KLEUR IN DE WERELD
“Niet alles hoeft te zijn zoals het is. Als je goesting hebt om iets
in je buurt te veranderen, dan moet je bij ons zijn. We beginnen
er aan als je ons enthousiast kan maken. We kijken wie er nog
wil meedoen en samen zoeken we naar een frisse aanpak.”
Dat is in enkele lijnen wat we vooral doen. Op de volgende bladzijden
zie en lees je wat we op die manier zoal in 2016 deden.
Veel navelstaren en egotrippen komt daar niet bij aan te pas: zo
goed als altijd werkten we samen met partners: verenigingen,
besturen, organisaties, bewoners, ... mensen die de hartenklop
van de Kempen maken.
Zoals de Oevelenaars hiernaast, die een donkere passage
onder de snelweg een weekend opfleurden - en zo een stukje
openbare ruimte terug in het bezit brachten van ons allemaal.
Fragmentjes kleur in de wereld, die samen van het leven een
intrigerende kaleidoskoop maken. Je hoeft maar even anders te
kijken om ze dagelijks te zien!
lees ons digitaal
https://goo.gl/aUWL9G
2

3

hertekenen hun ge
stes.be
Inwoners van
HERSELT
Kathleen Helsen: “Vreemd toch, hoe vaak part
4
HERTEKEN HERSELT

meente
icipatie nog verward wordt met informatie.”
Herselt zal er in de toekomst anders
uitzien dan nu. Dat is op zich niet zo
bijzonder, wél dat de inwoners van
Herselt die toekomst zelf mee konden
uittekenen via het participatietraject
‘Herteken Herselt’.
Dat werd door Kathleen Helsen -
schepen voor o.a. ruimtelijke ordening
en wonen - in samenwerking met
Vormingplus Kempen opgezet.
“Het kostte ons veel tijd en energie, ik
heb er zelfs nachten slecht van geslapen,
maar het is het waard geweest.
Het resultaat is immers dat we nu een
beleid kunnen voeren dat maximaal
gedragen wordt door de bewoners.
Dat is onbetaalbaar.”
TEKST ROEL SELS
5

Hoe springen we om met de openbare
ruimte? Waar mag er in de toekomst
nog gebouwd worden en welke gebouwen
laten we toe? Is er plaats voor
grootwarenhuizen en shoppingcentra
of vinden we het niet erg daarvoor
naar een naburige gemeente te rijden?
Het zijn maar enkele van de vele
vragen die een gemeentebestuur moet
beantwoorden.
Kathleen Helsen: “In een RUP, of
ruimtelijk uitvoeringsplan, worden dat
soort antwoorden vastgelegd. Als schepen
van ruimtelijke ordening kwam
die klus bij mij terecht. Ik riep de hulp
in van een gespecialiseerd bureau,
maar hoe meer ik met die mensen
vergaderde, hoe slechter ik me voelde
bij de gang van zaken.”
KATHLEEN HELSEN: “Om tot de honderd mensen te komen die we in eerste instantie nodig hadden,
schreven we tussen de 800 en 900 mensen aan.”
bart van der moeren
stes.be
PSEUDOPARTICIPATIE
“Ik vond dat ik niet op mijn eentje
zulke verregaande beslissingen kon
nemen of voorstellen kon lanceren,
zelfs niet als ik daarvoor de hulp had
ingeroepen van experts. Niet dat ik
aan hun expertise twijfelde, maar ik
wilde de mening van de Herseltse
bevolking horen over de openbare
ruimte. Die interesseerde mij nog
meer dan de meningen van de specialisten.
Ik liet dat ook weten aan het
bureau waarmee ik werkte. Dat bureau
bleek zeker bereid om de voorstellen
die op tafel lagen, terug te koppelen
naar de bevolking. Alleen hadden zij
een ander idee over participatie dan ik.
Zij stelden voor om infoborden op te
stellen in de vijf dorpskernen (Herselt,
Blauberg, Ramsel, Bergom, Varenwinkel,
n.v.d.r.). Dat ging voor mij
lang niet ver genoeg. Foto’s tonen,
is niet mijn idee van participatie.
Dat is informeren in plaats van
participeren. Pseudoparticipatie.
Als ik zeg dat ik de mening van
de bewoners wil kennen, wil ik
die ook écht kennen.
WAT? HERTEKEN HERSELT WAS EEN
PARTICIIPATIETRAJECT BIJ DE OPMAAK
VAN HET RUIMTELIJK UITVOERINGSPLAN.
VORMINGPLUS GAF ADVIES OVER AANPAK
EN COMMUNICATIE
Om daar later mee aan de slag te
kunnen gaan. Vreemd toch, hoe vaak
participatie nog wordt verward met informatie.
Ik heb de samenwerking met
het bureau daarop even ‘on hold’ gezet
en ben eerst op zoek gegaan naar de
mening van de inwoners van Herselt.”
VORMINGPLUS ALS
COACH
“Via een omweg kwam ik bij Vormingplus
Kempen terecht,” zegt Kathleen
Helsen. “De gemeentesecretaris, de
stedenbouwkundige ambtenaar en
ikzelf bezochten een vormingsavond
voor lokale besturen. Daar werd
gepraat over ruimtelijke ordening,
stedenbouw en participatie. Vooral dat
laatste onderwerp interesseerde ons.
Jef Van Eyck sprak er namens burgerbeweging
De Koep.”
“Als parlementslid zat ik middenin een
participatieproject, maar dan inzake
onderwijs. Ik polste een gespecialiseerd
participatiebureau om in Herselt
een traject op poten te zetten, maar
dat bleek voor onze gemeente niet
haalbaar, wegens te duur. Daarop belde
ik Jef Van Eyck en ik vroeg of hij nog
iemand kende die ons zou kunnen
helpen. Hij legde mijn vraag
in het mandje van Vormingplus
Kempen. Zo is de samenwerking
ontstaan.”
6

“Vormingplus Kempen heeft een heel
eigen manier van werken. Je moet heel
veel zelf doen; bijna alles. Vormingplus
Kempen kijkt als een coach aan de
zijlijn mee en stuurt voortdurend bij.
Die werkwijze heeft veel voordelen.
Ten eerste is dat veel goedkoper dan
een bureau een kant-en-klaar participatietraject
te laten uitstippelen.
Ten tweede wordt je betrokkenheid
bij het traject veel groter als je het zelf
hebt uitgetekend. En de voldoening
achteraf is ook groter. Het nadeel is
natuurlijk dat het meer tijd en energie
vraagt dan wanneer je een kant-enklaar
traject alleen nog maar moet
invullen. Maar dat nadeel weegt niet
op tegen de voordelen. We kunnen nu
een gemeentelijk beleid voeren waarvan
we weten dat het gedragen wordt
door een groot deel van de bewoners.
We weten ook dat we het maximum
hebben gedaan om zoveel mogelijk
mensen bij het beleid te betrekken. Dat
geeft een gerust gevoel. Meer kan je als
politicus, als verkozene door het volk,
uiteindelijk niet doen.”
HET TRAJECT
“De afspraken met Vormingplus Kempen
waren van in het begin duidelijk:
wij willen dit traject als gemeente
uittekenen, maar we hebben een coach
nodig die ons zegt hoe we het moeten
doen, waar we op moeten letten en
waar en wanneer we moeten bijsturen.”
“Via de Koning Boudewijnstichting
had ik ervaring met een participatieproject
waarbij 24 mensen betrokken
waren. Voor Herselt vond ik dat te
weinig. Met Vormingplus Kempen
kwamen we overeen dat we in eerste
instantie een honderdtal inwoners
zouden betrekken en in een tweede
fase de volledige bevolking.”
“Om tot de honderd mensen te komen
die we nodig hadden, schreven we
tussen de 800 en 900 mensen aan. Die
selecteerden we zorgvuldig. We schreven
evenveel mannen als vrouwen aan,
en verschillende leeftijdsgroepen.
We zorgden ervoor dat alle dorpskernen
goed vertegenwoordigd waren en
dat er voldoende mensen met verschillende
kwaliteiten, meningen en inzichten
in de groep aanwezig waren. De
respons was bijzonder groot. Vormingplus
Kempen had ons ingefluisterd dat
doorgaans 1 op 10 van de gecontacteerde
personen effectief wil meewerken.
Vandaar ook dat we zoveel mensen
aanschreven. Maar bij ons bleek 1 op 5
bereid te zijn in het traject te stappen.
180 mensen in totaal.
Daar bleven er uiteindelijk 111 van over.
Een mooi getal. Een goed gekozen
groep van meer dan 100 mensen is
toch al een goeie staalkaart van de
bevolking. En bovendien is zo’n groep
nog net klein genoeg om goed en vlot
mee te kunnen werken.”
COMMUNICATIE
“Vormingplus Kempen hamerde van in
het begin op een goeie communicatie.
KATHLEEN HELSEN: “We kunnen nu een gemeentelijk beleid voeren waarvan we weten
dat het gedragen wordt door een groot deel van de bewoners.”
stes.be
7

KATHLEEN HELSEN: “Herseltenaren bleken veel
waarde te hechten aan het groen in hun dorp.”
“Hou de bevolking op de hoogte van
waar je mee bezig bent en wees transparant
in alles wat je doet. Hou de stijl
ook fris en direct, en niet elitair. Als
je veel mensen wil bereiken, moet je
communicatie helemaal op punt staan.
Dat is sneller gezegd dan gedaan. Je
hebt een logo nodig, een slogan, een
campagnebeeld… We hebben daar heel
hard aan gewerkt, maar we moesten
ons huiswerk dikwijls helemaal van
nul opnieuw doen. Niet tof, maar wel
nuttig. Vormingplus Kempen was een
coach die het ‘juist’ wilde hebben. Die
de puntjes op de i wilde zetten. Daar
stond ik achter. Als je beslist om een
participatietraject op te starten, moet
je het ook ineens goed doen.
Dan kan je met half werk niet tevreden
zijn, hoeveel het ook van jou, van je
diensten en van alle betrokkenen
vergt.”
“De groep van 111 leverde uitstekend
werk. Ze legde enkele pijnpunten wat
betreft de openbare ruimte bloot,
deed voorstellen voor de toekomst en
ging ook aan de slag om die voorstellen
voor te leggen aan de volledige
Herseltse bevolking. Dat werd gedaan
met een doordachte vragenlijst, die
inwoners konden invullen tijdens een
wandeling die halt hield op enkele
van de pijnpunten. Daar moesten dan
vragen beantwoord worden zoals: vind
je dat hier gebouwd mag worden? Mag
dat dan ook hoogbouw zijn? Mogen
het winkels zijn? En welke winkels dan
wel?
We hebben alle antwoorden in een
overzicht gegoten. We weten welke
oplossingen gekozen worden, en door
hoeveel mensen. Daarmee stappen we
nu opnieuw naar het bureau waarmee
we aanvankelijk samenwerkten. Daar
moet men het plan aanpassen waaraan
we al begonnen waren, maar dat
stilgelegd was om eerst dit participatietraject
te laten plaatsvinden.”
ENKELE CONCLUSIES
Uit de bevraging van de groep van 111
bleek dat Herseltenaren veel waarde
hechten aan het groen in hun dorp.
Wat nog groen is, moet groen blijven.
Handelszaken zijn welkom, op voorwaarde
dat het kleinschalig is. Voor
een bakker en een beenhouwer is er
dus plaats in de dorpskernen. Maar
megastores horen niet thuis in de
gemeente. De inwoners van Herselt
zijn bereid daarvoor naar steden in de
buurt te rijden.”
Het participatietraject is intussen
afgerond? “Neen, eigenlijk is een participatietraject
nooit afgerond,” zegt
Kathleen Helsen. “Transparant blijven
en de burgers goed blijven informeren
over wat de volgende stap is die ondernomen
wordt en in welke fase het dossier
zich bevindt, zijn ook onderdeel
van een goede participatie.” •
8
HERTEKEN HERSELT

De wereld verandert zienderogen.
We zien meer en meer mensen lokaal bezig
om meer greep te krijgen. Op hun leven, op
hun voeding, op hun aankoopgedrag, op het
samenleven. Dat doen ze door samen
dingen te lenen, ruilen, delen, huren.
Ook in de Kempen zijn er zo veel plaatselijke
initiatieven: samentuinen, repair
cafés, voedselteams, buren die auto’s delen,
cohousing, …
Van 1 april tot 30 juni 2017 willen we de
Kempen kennis laten maken met die duurzame
burgerinitiatieven.
9

5 EVENEMENTEN
IN DE REGIO
Informatie. Debat.
Theater. Verrassende
ontdekkingen. Film. Doehet-zelfacties.
Sprekers
en workshops wisselen
we af met vinnige animatie.
Experts leggen uit en
praktijkvoorbeelden
maken alles concreet.
Slenter gezellig over onze
markt met allerlei info- en
beleefkraampjes en ontdek
hoe makkelijk je iets
kan veranderen
in je buurt.
Sta versteld van wat er in
de Kempen op til staat!
CC DE WERFT, GEEL
23 april | van 13 tot 18 uur
• Doorlopende info- en beleefmarkt:
maak kennis met cargofietsers,
autodelers, co-housers, vierkantemetertuiniers,
energiecoöperaties,
zelfoogsttuinen, repaircafé, ...
• uitgebreide boekenstand van de
Groene Waterman
• In de rand: kortfilms, Serendipity
Sound System, aangepaste catering,
verschillende workshops, het kabinet
van ’s lands enige echte Ecodokter
(Steven Vromman), kinderanimatie,...
van 14.30 tot 16 uur:
VAN VEEL NAAR DEELECONOMIE
Gesprek o.l.v. Tine Hens (auteur van
Het Klein Verzet) met enkele bekende
Vlamingen die een uitgesproken visie
hebben op deeleconomie. Wordt gevolgd
door een gesprek over complementaire
munten.
CC ‘T SCHALIKEN,
HERENTALS
zo 14 mei | van 13 tot 18 uur
• Doorlopende info- en beleefmarkt:
maak kennis met cargofietsers,
autodelers, co-housers, vierkantemetertuiniers,
energiecoöperaties,
zelfoogsttuinen, repaircafé, ...
• uitgebreide boekenstand van de
Groene Waterman
• In de rand: kortfilms, Serendipity
Sound System, aangepaste catering,
verschillende workshops, het kabinet
van ’s lands enige echte Ecodokter
(Steven Vromman), kinderanimatie,...
van 14.30 tot 16 uur:
MOBIELEN OP ANDERE WIELEN
Mobiliteitsspecialisten dagen Herentalse
mobiliteitsinitiatieven uit.
Extreme biking corner: fietsverhalen
met een hoek af.
CULTUURHUIS DE
WARANDE, TURNHOUT
zo 28 mei | van 13 tot 18 uur
• Doorlopende info- en beleefmarkt:
maak kennis met cargofietsers,
autodelers, co-housers, vierkantemetertuiniers,
energiecoöperaties,
zelfoogsttuinen, repaircafé, ...
• uitgebreide boekenstand van de
Groene Waterman
• In de rand: kortfilms, Serendipity
Sound System, aangepaste catering,
verschillende workshops, het kabinet
van ’s lands enige echte Ecodokter
(Steven Vromman), kinderanimatie,...
van 14.30 tot 16 uur:
TE LAAT VOOR HET KLIMAAT?
Een rondetafelgesprek met de Low
Impact Man (Steven Vromman), een
vertegenwoordiger van de Klimaatzaak
en een Belgisch vertegenwoordiger
op de Klimaattop van Parijs, o.l.v.
een energiejournalist.
Coöperatieve energieproductie in de
Kempen: Campina Energie doet het
verhaal.
CC ZWANEBERG,
HEIST-OP-DEN-BERG
vr 2 juni | van 19 tot 23 uur
Infomarkt met boekenstand en
transitie-organisaties
van 20 tot 22 uur:
TIJD VOOR MEER BIODIVERSITEIT
Gesprek met bekende biologen over de
gevaren van nog meer biodiversiteitsverlies.
Het belang van bijen in de stad
Start van de campagne ‘Zadenbladen
voor onze bijen’
CC ‘T GETOUW, MOL
zo 11 juni | van 13 tot 18 uur
• Doorlopende info- en beleefmarkt:
maak kennis met cargofietsers,
autodelers, co-housers, vierkantemetertuiniers,
energiecoöperaties,
zelfoogsttuinen, repaircafé, ...
• uitgebreide boekenstand van de
Groene Waterman
• In de rand: kortfilms, Serendipity
Sound System, aangepaste catering,
verschillende workshops, het kabinet
van ’s lands enige echte Ecodokter
(Steven Vromman), kinderanimatie,...
van 14.30 tot 16 uur:
MINDER MAAR BETER ETEN
Uit de bekroonde transitiefilm
Demain: ‘Naar een andere voedselproductie’
Toelichting en kadering door een nationaal
gekende voedselexpert. •
op www.nieuwetijden.be
vind je het meest volledige
programma van elk evenement
10 NIEUWE TIJDEN

EEN BEETJE
TRANSITIE
IN ELK VAN ONS
(hoe we allemaal mee bouwen
aan een duurzame samenleving)
an nelissen
Onze samenleving is in beweging.
We maken diverse veranderingen door.
En er is meer aan de hand dan enkel kleine,
plaatselijke individuele initiatieven.
Dr. Erik Paredis van het Centrum voor
Duurzame Ontwikkeling van de Universiteit
Gent deelt met ons zijn visie op transitie.
Wat moet er gebeuren? Wat zijn de remmende
factoren? En hoe kunnen wij via kleine, lokale
initiatieven hierin een doorslaggevende rol
spelen?
TEKST LIESBET CORTHOUT
WAT? NIEUWE TIJDEN EEN DRIE
MAANDEN DURENDE CAMPAGNE OM
LOKALE TRANSITIE-INITIATIEVEN IN DE
KIJKER TE ZETTEN
11

ERIK PAREDIS: “Transitie gaat om veranderingen
in de richting van een duurzame samenleving.
Daaraan zitten vier belangrijke aspecten: een kwaliteitsvol
leven, binnen de ecologische grenzen, dat
sociaal rechtvaardig is en ook democratisch.”
stes.be
Transitie. Het woord doet denken aan
een overgang, een verandering. Maar
wanneer u het over transitie hebt, gebruikt
u het als een meer overkoepelende
term. Wat is transitie nu eigenlijk?
“Transitie is de evolutie naar een
meer duurzame samenleving. Er zijn
grote veranderingen nodig om die
duurzame samenleving te kunnen
bereiken. Als men in de wetenschap
over transitie spreekt, heeft men het
over diverse grote systemen die heel
dominant zijn in onze samenleving:
het energiesysteem, het mobiliteitssysteem,
het voedings- en landbouwsysteem,
het afval- en materialensysteem
en het bouw- en woonsysteem. Je
hoort meteen dat dit de topics zijn die
geregeld in het nieuws komen.”
“Daarnaast zijn er ook maatschappelijke
bewegingen bezig, met de
zogenaamde transition towns in het
Verenigd Koninkrijk. Internationaal
spreekt men over een transition to
a greener economy of een sustainable
economy.
Bij ons heet dat dan transitiesteden en
-dorpen. Dat zijn lokaal uitgebouwde,
regio’s die zoveel mogelijk voor zichzelf
proberen te zorgen.”
Welke plaats heeft transitie bij ons in
het beleid?
“De vorige Vlaamse regering deed een
eerste aanzet met het programma
Vlaanderen In Actie. De huidige
regering kwam in 2015 met zijn langetermijnstrategie
Visie 2050. In grote
lijnen zegt die visie dat er een reeks
transities nodig zijn om tot een beter
Vlaanderen te komen. Transities in
energie, mobiliteit, circulaire economie,
nieuwe industrie, wonen, ruimte,
enzovoorts.”
“Als we een kwaliteitsvol leven willen
behouden, en dat willen doen binnen
de ecologische grenzen van onze
leefomgeving, dan is transitie nodig.
Veranderingen dus, maar niet zomaar
in gelijk welke richting. We hebben
het hier specifiek over veranderingen
richting een duurzame samenleving.
Daaraan zitten vier belangrijke aspecten:
een kwaliteitsvol leven, binnen
de ecologische grenzen, dat sociaal
rechtvaardig is en ook democratisch.
Transitie is dus meer dan enkel het
ecologische of het sociale aspect. Het
is een integrale benadering. Het zou
heel vreemd zijn om netjes binnen de
ecologische grenzen te leven maar wel
een sociaal onrechtvaardige samenleving
te zijn. Omgekeerd is een sociaal
rechtvaardige samenleving die de ecologische
grenzen negeert ook absoluut
niet wenselijk. Al deze vier aspecten op
één lijn krijgen, is een enorme uitdaging.
Het is een heel breed maatschappelijk
project: politiek, ecologisch en
economisch.”
Mij lijkt het een bijna onmogelijke
opdracht.
“Goh, kijk naar de geschiedenis:
we zijn er ook in geslaagd om een
welvaartsstaat uit te bouwen. Eind
19de eeuw zou niemand dat verwacht
hebben, maar in de periode 1880-1970
hebben we toch de welvaartsstaat
ontwikkeld. Net zoals er aan transitie
veel facetten zitten, is dat ook bij de
welvaartsstaat het geval. Het ging toen
over evoluties in sociale zekerheid,
onderwijs, gezondheidszorg, … Het is
voor duurzaamheid niet anders.”
Is deze evolutie al gestart?
“Het idee van een duurzaamheidsproject
begon eind jaren ’80 van de vorige
eeuw. Tegenwoordig heeft dit project
meer inhoud gekregen en wordt het
vaak vertaald als transitie. Waar initiatieven
in de jaren ’90 vaak ontstonden
vanuit internationale conferenties,
zien we de afgelopen vijf jaar heel veel
burgerinitiatieven. Voedselteams, autodelen,
diverse transitie-initiatieven
in de voeding zoals zelfpluk en agroecologie,
energiecoöperaties, repair
cafés, alternatieve banken enzovoorts
duiken overal op.”
“Vaak zijn het mengvormen. Burgers
die individueel dingen doen, burgers
die samen initiatief nemen, nieuwe
bedrijfjes die worden opgestart onder
verschillende structuren, zowel kleinals
grootschalig. Er zijn heel veel zaken
bezig op heel veel terreinen. En dat
is fantastisch. Maar het moet nu ook
structureel worden. Het gedachtegoed
waar die kleine initiatieven voor staan,
zou gestructureerd moeten worden via
beleid. En dat verloopt moeizaam.”
12 NIEUWE TIJDEN

“Er zijn verschillende bewegingen
aan de gang binnen de verschillende
niveaus en takken van het beleid.
Diverse mensen zijn bezig met transitie,
sommigen zijn er ook helemaal
niet mee bezig. En dat werkt soms
contradictorisch. In het actieplan 2050
van de Vlaamse Regering zitten heel
interessante aspecten, maar die zie je
niet altijd terug in het dagelijks beleid.
Soms gebeurt zelfs het omgekeerde.
De transitiebeweging speelt zich nu
vooral af op de achtergrond, terwijl
ze net op de voorgrond zou moeten
staan.”
“We zien tegengestelde ontwikkelingen.
Je mag niet vergeten dat niet de
hele samenleving zich spontaan richting
duurzaamheid beweegt. Je mag
niet vergeten dat veel groepen in de
samenleving niet geïnteresseerd zijn
in verandering, net omdat die verandering
ingaat tegen hun belangen. Een
voorbeeld zijn de energiereuzen. Dat
is een diep politiek vraagstuk: welke
richting gaat onze samenleving uit?”
Hoe beïnvloedt dit mij als burger?
“Een voorbeeld waarmee we allemaal
geconfronteerd worden, is mobiliteit.
De files worden nog altijd langer.
Het wetenschappelijk denken over
systemen zegt dat in regimes de
wijziging moet gebeuren bij datgene
wat dominant is. In het mobiliteitsregime
bijvoorbeeld is de auto dominant
in het systeem, zowel op vlak
van structuur, regelgeving als beleid.
Regimes die contraproductief worden,
halen zichzelf onderuit. Iets dat je dus
ook ziet in de mobiliteit. Het regime
werkt zo goed, dat je té veel mobiliteit
genereert. Iedereen is mobiel en net
daarom staan we allemaal stil. Het
regime wordt dus contraproductief.
Je stoot op de grenzen van je eigen
regime.”
Wanneer vindt een transitie plaats?
“Radicale wijzigingen spelen zich niet
zomaar af. Drie voorwaarden moeten
vervuld zijn: het regime moet contraproductief
worden, het komt van
buitenaf onder druk te staan en het
ervaart druk van onderuit.”
“Die contraproductiviteit blijkt al uit
het voorbeeld van de mobiliteit. Er zal
een discussie ontstaan: moeten we
meer wegen bouwen, of moeten we er
juist voor kiezen om meer alternatieven
aan te bieden?”
“De druk van buitenaf, dat zijn grote
trends in de samenleving. In dit geval
bijvoorbeeld de klimaatverandering.
Kunnen we blijven doen wat we altijd
normaal vonden? We zijn lang niet
meer de enige ontwikkelde landen die
van dit comfort willen genieten en dat
laat zich voelen, dat creëert een druk
van buitenaf.”
“Ten slotte is er de druk van onderuit.
Er ontstaan niches en experimenten
van mensen die het anders willen
doen. Meerdere mensen die een auto
delen, kiezen voor elektrisch vervoer
met een meer beperkte actieradius,
gaan winkelen met de bakfiets, …”
“Transitie speelt zich niet zomaar af.
Deze drie voorwaarden gaan dat stimuleren.
Als die drie elkaar versterken,
maak je een grote kans dat er effectief
transitie zal plaatshebben. Let wel: de
kans op transitie verhoogt, het is geen
zekerheid dat het er ook echt komt.”
Stel, ik deel morgen mijn auto. Hoe
draag ik dan bij aan transitie?
“Eigenlijk zal dit soort acties drie grote
gevolgen hebben. Ten eerste zal je
mogelijke alternatieven tonen. Als het
regime niet goed meer functioneert,
zijn zulke alternatieven nodig om te
tonen wat er kan.”
ERIK PAREDIS: “Je mag niet vergeten dat veel
groepen in de samenleving niet geïnteresseerd zijn
in verandering, net omdat die verandering ingaat
tegen hun belangen.”
13

“Een tweede gevolg is dat je bij het
bouwen aan transitie moet ontdekken
wat werkt en wat niet. Dat is één van
de belangrijkste functies: tonen wat
mogelijke alternatieven zijn, ze uitproberen
en mensen samenbrengen. Momenteel
zijn het voornamelijk eerder
grote ondernemingen en overheden
die het regime organiseren en aanbieden.
Dat is zowel het geval op vlak
van mobiliteit als energie, landbouw, …
hoewel die domeinen onderling heel
verschillend zijn.”
“De regimes raken ernstig in de problemen
en hebben grote vragen. In veel
van de regimes worden nu alternatieven
zichtbaar: de eigen auto versus
de deel-auto, diesel versus elektrisch
rijden, de supermarkt met een wereldwijd
jaarrond aanbod versus lokale en
tijdsgebonden voedselteams. Dat zijn
verschillen op vlak van inhoud, maar
ook op vlak van organisatievormen. En
zo komen we bij het derde gevolg.”
“Want het gaat hier niet enkel om het
tonen van alternatieven, maar ook over
andere mogelijke nieuwe organisatievorm.
Denk aan deelauto’s: er bestaan
Cambio, Partago, Über, kleine privéinitiatieven,
… om er maar enkele te
noemen. Het gaat telkens om het delen
van een auto, maar wel elke keer in een
andere organisatievorm.
Deze initiatieven zijn een labo voor
alternatieve organisatievormen. Hoe
zijn al die alternatieven georganiseerd
en van wie is dat eigendom? Het is
zeker dat het hier gaat om andere
eigendoms- en organisatievormen dan
wat er nu dominant is. Als er transities
zullen komen, zit hier ongetwijfeld een
groot discussiepunt. We ondervinden
nu dat een bedrijf niet alleen maar
succesvol is als het kan uitgroeien tot
een grote onderneming. De peer-topeer
economie kan je op verschillende
manieren organiseren.”
Ik neem aan dat niet iedereen er zo over
denkt?
“Het idee van de circulaire economie is
hip. Maar de rapporten die momenteel
de grootste invloed hebben, kijken
voornamelijk naar businessmodellen
binnen deze circulaire economie.
Dat is volgens mij een te beperkte
invulling. Kijk naar de Nederlandse architect
Thomas Rau. Hij gaat ervan uit
dat we in de toekomst niet meer gaan
bezitten, maar gebruiken. Zo zouden
we bijvoorbeeld geen lampen meer
kopen. In de plaats daarvan verkoopt
Philips Lighting ons de dienst licht.
Als gebruiker betaal je voor een goede
service. Dat is op zich een fantastisch
idee.
an nelissen
Maar als je dat doortrekt, zullen in de
toekomst niet alleen maar de productie-,
maar ook de consumptiegoederen
eigendom zijn van de grote bedrijven.”
“En kan dat wel? De Nederlandse onderzoeker
Socrates Schouten schreef
in zijn boek over circulaire economie
dat je alleen maar kan delen als je iets
bezit. Als je als burger wil meedoen
met de deeleconomie, moet je dus ook
iets hebben om te delen. Een repair
café heeft alleen maar zin als er ook
iets hersteld moet worden. Als we in
plaats van goederen enkel diensten
aankopen, moeten we dus ook niet
herstellen.”
Maar het is toch meer dan enkel het
materiële?
“Zeker. Mensen hebben een bepaalde
kunde en kennis nodig. Ze delen niet
alleen het materiële, maar ook het
sociale. Denk maar aan de fierheid die
ontstaat wanneer we kennis kunnen
overdragen en daarmee een netwerk
kunnen uitbouwen. In tegenstelling
tot een commerciële dienst, gaat het
bij een repair café om meer dan het
herstellen alleen.”
Wat is de grootste uitdaging waar transitie
voor staat?
Transitie is politiek, want het gaat over
grote vraagstukken, over organisatieen
eigendomsmodellen. Transitie is
niet enkel het al of niet kiezen voor
een deelauto. Het gaat ook over hoe die
deelauto is georganiseerd. Inhoudelijk,
op vlak van organisatie en op vlak van
eigendom.
Dat zijn moeilijke en boeiende vraagstukken
voor de toekomst.” •
ERIK PAREDIS: “Transitie is politiek, want het
gaat om grote vraagstukken, over organisatie- en
eigendomsmodellen.”
14
NIEUWE TIJDEN

Verenigingen maken contact op speeddate
MOL KLIKT SAMEN
15

foto: bert de deken
De cultuurraad van Mol organiseerde in april samen met
Vormingplus Kempen een ‘speeddate’. De bedoeling was om
Molse verenigingen in sneltempo met mekaar kennis te laten
maken en, wie weet, misschien wel nieuwe samenwerkingsverbanden
te laten ontstaan. We polsten zowel bij de organisatoren
als bij de deelnemers naar reacties. “Voor herhaling vatbaar,”
was de algemene conclusie.
TEKST ROEL SELS
Of het nu over bedrijven,
overheden, verenigingen,
zelfstandigen of particulieren
gaat: goed met mekaar
samenwerken is altijd voordelig. In
tijden van crisis wordt dat alleen nog
belangrijker. De schaarse middelen
optimaal benutten, lasten delen, krachten
bundelen, geen kansen verloren
laten gaan… kunnen dan een cruciaal
verschil maken.
GEEN KLASSIEK
NETWERKEVENT
Vormingplus Kempen zag het belang
daarvan in en ontwikkelde het project
KOLOS om gemeenten en verenigingen
beter te laten samenwerken.
Viviane Schuer (Vormingplus Kempen):
“Uit de vele contacten die we hebben
met verenigingen leerden we dat
samenwerkingen tussen verenigingen
niet zo vanzelfsprekend zijn. Meer
nog: veel verenigingen kennen mekaar
niet. De gemeente Mol wilde daar wat
aan doen. Zo ontstond het idee om een
‘speeddate’ voor verenigingen te organiseren.
Noem het gerust een uitloper
van ons KOLOS-project, waarin de
gemeente de verenigingen stimuleert
om samen te werken.”
De formule van een speeddate ontstond
bij toeval.
Voorzitter van de Molse cultuurraad
Viviane Van de Weyer: “We wilden iets
organiseren om de Molse verenigingen
die deel uitmaken van de cultuurraad,
samen te brengen. Toen ik op een
avond aanwezig moest zijn op twee
vergaderingen en geconfronteerd
werd met de tijdsdruk die er bij kwam
kijken, kwam ik op het idee van een
speeddate.”
Dat zag Vormingplus Kempen wel
zitten. Viviane Schuer: “We kennen allemaal
de klassieke netwerkevents wel,
zoals bijvoorbeeld een cultuurmarkt
of een beurs. Elke vereniging heeft er
zijn eigen standje, maar veel interactie
is er niet. Het is nogal een statische
bedoening. Wij wilden een event met
meer dynamiek, met meer actie en een
frissere aanpak. Een speeddate beantwoordt
aan al die vereisten.”
16
MOL KLIKT SAMEN

Ze voegt er lachend aan toe: “We
wisten alleen niet goed waar we aan
begonnen. Het is nog niet zo simpel
om zoveel mogelijk verenigingen met
zoveel mogelijk andere verenigingen
in contact te laten komen op zo
weinig mogelijk tijd. Daar moet een
uitgekiend schema voor opgesteld
worden en daar gaat veel puzzelwerk
mee gepaard. Volgende keer mag een
professor wiskunde dat komen doen.”
STREVEN NAAR EEN
SCHOKEFFECT
Uiteindelijk schreven 22 verenigingen
zich in voor ‘Mol klikt samen’.
Elke vereniging kon deelnemen met
maximum vier leden die zich in twee
groepen opsplitsten. Terwijl de ene aan
de eigen tafel bleef zitten en 7 verenigingen
ontving, ging de andere zelf op
bezoek bij 7 andere verenigingen. Zo
kwam elke vereniging in contact met
14 andere verenigingen. Aanvankelijk
was het de bedoeling dat er om de
7 minuten van tafel -en dus van gesprekspartner-
gewisseld werd. Maar
omdat dat iets té eng bemeten was,
werd dat uitgebreid naar 10 minuten.
“We schreven alle leden van de cultuurraad
aan en probeerden iedereen
warm te maken voor de avond,” zegt
Viviane Van de Weyer. “22 verenigingen
toonden interesse en in extremis
meldden zich nog twee verenigingen.
Maar zij kwamen net te laat.
Het schema van de avond was al klaar
en kon niet meer worden aangepast
voor twee extra verenigingen.” Vormingplus
Kempen besliste welke verenigingen
mekaar zouden ontmoeten.
“Daarbij zijn we een beetje uitgegaan
van ons buikgevoel,” zegt Viviane
Schuer. “We hebben geprobeerd in te
schatten welke verenigingen mekaar al
kennen en wie sowieso al samenwerkt.
We hebben gekozen voor het grootst
mogelijke ‘schokeffect’. We hebben
verenigingen gekoppeld waarvan wij
dachten ze nog nooit hadden samenwerkt
en dat ze mekaar nauwelijks
kenden. Da’s ook logisch. Het zou
weinig zin hebben om pakweg twee
afdelingen van de KWB mekaar te
laten ontmoeten. Ik neem aan dat die
mekaar al wel kennen.”
EERSTE REACTIES
POSITIEF
De deelnemers zijn unaniem positief
over ‘Mol klikt samen’. De vraag of er
een vervolg aan gebreid wordt, dringt
zich op. Ondervoorzitter Stefaan De
Wit van de Molse cultuurraad:
“De cultuurraad wil een stimulans zijn
voor verenigingen en we willen ook
zien wat er leeft in het verenigingsleven.
Een event als ‘Mol klikt samen’
past volledig in dat kader. We willen
samenwerkingen tussen verenigingen
aanmoedigen, maar je kan pas samenwerken
als je mekaar kent.
foto: bert de deken
Daarom vind ik persoonlijk ‘Mol klikt
samen’ wel nuttig. Het doet me plezier
dat ook de deelnemers positief zijn, zij
het met links en rechts een opmerking
waar we rekening mee moeten houden
als we het opnieuw zouden organiseren.
Persoonlijk geloof ik dat ‘Mol klikt
samen’ nog groeimogelijkheden heeft.
Nu waren er 22 deelnemende verenigingen.
Maar die zijn allemaal positief
en hopelijk vertellen ze dat ook voort.
Als de mond-aan-mondreclame werkt,
zouden we een volgende keer al veel
meer deelnemers kunnen hebben.”
Voorzitter Viviane Van de Weyer: “We
zullen het event intern nog evalueren.
Het is te vroeg om te kunnen beloven
dat er een vervolg komt, maar de eerste
reacties zijn zeker al wel positief.”
DE FORMULE WERKT!
Ook voor Vormingplus Kempen was
het de eerste keer dat een speeddate
voor verenigingen georganiseerd
werd. Viviane Schuer is tevreden met
het debuut. “Allicht kunnen er nog
details gewijzigd worden en kan je nog
sleutelen. Maar de formule heeft volgens
mij zijn deugdelijkheid bewezen.
Zo’n speeddate is een leuke, originele
manier om verenigingen met mekaar
in contact te brengen. Het is ook heel
to the point en je kan er dezelfde avond
al iets concreets mee bereiken. Al was
het maar dat je contactgegevens kon
verzamelen die je anders nooit te pakken
zou krijgen.”
“Ook Vormingplus Kempen moet de
speeddate nog evalueren, maar zonder
vooruit te willen lopen op de feiten:
deze formule lijkt me té nuttig om
nooit meer te gebruiken. We kunnen
ze toch minstens bij de hand houden,
zodat we ze vroeg of laat opnieuw kunnen
uitrollen als daar behoefte aan is.”
WAT? MOL KLIKT SAMEN IN 2013 VER-
ZAMELDEN WE OP PLANKOLOS.BE MEER
DAN 60 TIPS ROND DE SAMENWERKING
TUSSEN GEMEENTEN EN VERENIGIINGEN.
IN MOL BRACHTEN WE VERENIGINGEN BIJ
ELKAAR.
17

Op maandag 19 oktober was er de
Poëtische avond van het Willemsfonds
i.s.m. de Bib, Rozenberg SO,
het Mols PoëzieAtelier en de Vrienden
van de bib. We telden 65 toeschouwers,
wat we allemaal bijzonder
fijn vonden.
In de toekomst zullen we zeker
met deze verenigingen verder
samenwerken.
Véronique Verhaest
Willemsfonds
JAN DE BOECK
HIER IS GINDERBUITEN
“Prachtig initiatief”
Jan De Boeck was een van de mensen die de vereniging ‘Hier is Ginderbuiten’
vertegenwoordigde op ‘Mol klikt samen’. Jan: “Onze vereniging ontstond toen
Ginderbuiten cultureel ambassadeur was en is ook na dat jaar blijven bestaan.
We willen Ginderbuiten op de kaart zetten en zijn in dat verband altijd op zoek
naar mogelijke samenwerkingen. Logisch dus dat wij meteen gecharmeerd
waren door ‘Mol klikt samen’. Een prachtig initiatief.”
“De meeste deelnemers vonden dat er te weinig tijd was om mekaar echt te leren
kennen. De tijd zat er vaak al op als twee partijen zich aan mekaar voorgesteld
hadden. Tijd om een diepgaander gesprek te hebben, ontbrak. Maar goed: voor
een eerste kennismaking was er voldoende tijd. En achteraf was er de mogelijkheid
om samen nog iets te drinken. We hebben sowieso ook naamkaartjes
uitgewisseld die de organisatie had voorzien.”
Of de avond tot een concrete samenwerking geleid heeft? “Nee, nog niet. Maar
daarvoor is het ook nog te vroeg. Voor onze volgende activiteiten ligt de focus
pas op het najaar, dus er is nog tijd. En met een aantal deelnemers hebben we
wel afgesproken om contact te houden.”
Jan heeft wel een punt van kritiek, maar die is niet naar de organisatoren gericht,
wel naar de afwezigen. “De afwezigen hadden ongelijk. Persoonlijk vind ik een
opkomst van 22 verenigingen maar matig. Want álle verenigingen hebben toch
baat bij zo’n avond?”
Met de 11 juli - viering hebben we
samen gewerkt met het Mols poëzieatelier.
We hebben ook demo’s houtsnijden
gegeven bij Velt tijdens hun opendeur
dagen.
‘Hier is Ginderbuiten’ nodigt het
symfonieorkest uit voor een reeks
nieuwjaarsconcerten in de kerk van
Ginderbuiten in 2018.
In de loop van 2017 wordt alles concreter.
hier is ginderbuiten
Wij werken regelmatig samen met
LETS Zandland. Activiteiten worden
onder elkaars leden verspreid .
Als vereniging zijn we ook lid geworden
van LETS waardoor we ook
goederen en diensten kunnen ruilen
met de leden. Letsers kunnen
ook met letsen vergoeden bij onze
betalende activiteiten.
peter zimmerman
Transitie Mol en Balen
willy wagemans
Houtsnijders
18
MOL KLIKT SAMEN

De Houtsnijders hebben met ons
samengewerkt tijdens onze World
Kitchen Garden Day in de Ecodemotuin
op 28 augustus. Zeer leuke
ervaring.
In de toekomst komen er mogelijks
nog meerdere samenwerkingsverbanden
met andere verenigingen
in de Ecodemotuin rond bewustwording
van lokale voeding ... .
Lieve Heurckmans
Vrouw en Maatschappij
MIEKE VERACHTERT
HARMONIE SINT-ODRADA
“Aangenaam verrast”
Mieke Verachtert van Harmonie Sint-Odrada had vooraf haar bedenkingen bij
de avond. “We hadden ons wel ingeschreven, maar op de avond zelf vertrok ik
toch met enkele vragen richting ’t Getouw. Zou de avond wel zin hebben? De
speeddate vond bovendien net plaats op een voor ons ongelukkig moment:
tijdens een repetitie. Maar ik werd aangenaam verrast. De aanwezige verenigingen
leerden mekaar op een leuke manier kennen. Ik maakte kennis met onder
andere een poëzieclub en een LETS-club. We wisselden naamkaartjes uit en
beloofden contact te houden. Een concrete samenwerking vloeide er nog niet
uit voort. Dat zou ook moeilijk kunnen; daar is meer tijd voor nodig. Maar ik
sluit zeker niet uit dat er iets uitgewerkt wordt. We zitten nog in de brainstormfase
en hebben al een aantal goede ideeën die we later misschien in de praktijk
omzetten.”
JAN D’AUBIOUL
FOTOCLUB ISO-2400
“Grenzen verleggen is interessant”
Jan D’Aubioul : “ISO-2400 is een fotoclub die graag eens buiten de lijntjes kleurt
en op zoek gaat naar originele samenwerkingen. We hebben dat in het verleden
al een paar keer gedaan en we zullen dat nog regelmatig doen. Dat zit een
beetje in ons DNA. Grenzen verleggen, vinden we interessant. Je zou dus kunnen
zeggen dat onze club een avond als ‘Mol klikt samen’ niet echt nodig heeft. Ook
zonder die speeddate zijn wij al tot leuke samenwerkingen gekomen met andere
verenigingen. De enige kanttekening die ik kan plaatsen, is dat het juist de -voor
ons- minder interessante verenigingen zijn die aanwezig zijn op zo’n avond.
Namelijk de verenigingen die wij al kennen en van wie we weten dat ze zelf
ook graag over het muurtje kijken. Neem nu ‘Hier is Ginderbuiten’. We kenden
hen al en hebben ooit al samengewerkt. Daar hebben we ‘Mol klikt samen’ niet
meer voor nodig. Terwijl we op zo’n avond eigenlijk juist de verenigingen willen
ontmoeten die we niet goed of zelfs helemaal niet kennen en die niet gemakkelijk
naar buiten komen. Maar het zijn natuurlijk ook net die verenigingen die
niet deelnemen. Da’s jammer. Misschien is dat iets om aan te denken of rekening
mee te houden als het opnieuw georganiseerd wordt. Maar ik vind dit een nobel
initiatief. We willen er zeker weer bij zijn als het opnieuw georganiseerd zou
worden.”
Op 11 november 2016 vond in ’t Getouw
‘Den Grooten oorlog gezongen’
plaats. Een zeer intense samenwerking
tussen verschillende
verenigingen.
De voorstelling is een heel mooi
voorbeeld van hoe 1+1+1+…. zoveel
meer is dan de som van de delen.
De contacten voor deze samenwerking
werden gelegd tijdens
‘Mol klikt samen.
mamuze en iso-2400
We namen deel aan de wandeling
van een andere vereniging.
bif
19

Zorgen voor
… hoe begin ik eraan?
20
ZORGEN VOOR OUDEREN

eeldzoeker.be
Met een steeds grijzer
wordende bevolking
en een overheid
die alle kosten niet
kan dragen en met vragende
blik richting burger
kijkt, wordt zorgen voor
ouderen een -politiek, sociaal
en financieel- thema
waar iedereen vroeg of
laat mee te maken krijgt.
Vormingplus Kempen onderkende
die uitdagingen
en lanceerde het project
‘Zorgen voor ouderen, hoe
begin ik eraan?’. Tijdens
drie vormingsreeksen
op maat, van telkens vier
sessies, werden samen
met mantelzorgers en
vrijwilligers pijnpunten
vastgesteld en adviezen en
oplossingen aangereikt.
ouderen
21

eeldzoeker.be
MARTINE COPPIETERS:“De volgende jaren zullen steeds
meer mensen zorgbehoevend worden én zullen er steeds meer
mensen zorg moeten verstrekken. Zonder dat ze daarvoor
gekozen hebben en zonder dat ze daarvoor gekwalificeerd
zijn. Daar willen we op inspelen.”
Martine Coppieters coördineerde het
project. “Vormingplus Kempen meet
voortdurend de temperatuur van de
samenleving. Door de vinger aan de
maatschappelijke pols te houden, zien
we twee tendensen die mekaar versterken
en samen voor een steeds groter
wordende uitdaging zorgen.”
MEER DAN 10.000
TINTEN GRIJS
“De eerste vaststelling heeft te maken
met de vergrijzing van de bevolking.
De Kempen scoorde tien jaar geleden
op dat vlak niet eens zo slecht, maar
we halen andere regio’s in Vlaanderen
met rasse schreden in. We kunnen
daar cijfers op plakken. In 2016 leven
er in het arrondissement Turnhout
meer dan 10.000 mensen die minstens
85 jaar oud zijn.”
“De toenemende vergrijzing brengt
vanzelfsprekend een steeds grotere
behoefte aan zorg met zich mee. Maar
het economische klimaat is er niet
naar om nog meer te investeren in
ouderenzorg. De overheid bereikt zijn
limiet en kijkt naar de burger. De vermaatschappelijking
van de zorg doet
volop zijn intrede.”
“Tel die twee feiten bij mekaar op en je
wordt onvermijdelijk geconfronteerd
met het feit dat steeds meer mensen
zorgbehoevend zullen worden én dat
er steeds meer mensen die zorg zullen
moeten verstrekken. Zonder dat ze
daarvoor gekozen hebben en zonder
dat ze daarvoor gekwalificeerd zijn.”
Dat kan bijna niet anders dan voor de
nodige ongemakken en problemen
zorgen en daar wilde Vormingplus
Kempen op anticiperen. Zo werd de
kiem gelegd voor het project ‘Zorgen
voor ouderen, hoe begin ik eraan?’. Het
project werd opgezet voor mensen die
plots mantelzorger dreigen te worden
of het al geworden zijn en voor vrijwilligers
die zich willen inzetten om voor
ouderen te zorgen.
Martine Coppieters: “De vormingsreeks
bestond uit vier sessies. Elke sessie
had een eigen thema. In de eerste
sessie kwamen de talenten en de valkuilen
van de zorgverlener ter sprake.
Over welke talenten beschik je en hoe
kan je die optimaal benutten? Op welke
vlakken ben je minder sterk en hoe
kan je dat oplossen? In diezelfde sessie
praatten we ook over ‘zelfzorg’, want
ook dat is een belangrijk onderwerp.
Het is mooi om bijvoorbeeld voor je
ouders te zorgen, maar je moet ook wél
zien te voorkomen dat je eigen vrijheid
daar te veel onder lijdt. Je moet met
andere woorden aan ‘zelfzorg’ doen en
je eigen grenzen proberen te bewaken.”
“De tweede sessie stond helemaal in
het teken van communicatie. Zowel de
communicatie tussen zorgverstrekker
en zorgbehoevende als de ‘verbindende
communicatie’ met andere
hulpverleners en -diensten kwamen
aan bod.”
“In de derde sessie kwamen de hulpmiddelen
en toestellen ter sprake die
op de markt zijn. Als beginnende mantelzorger
weet je immers nauwelijks
wat er voorhanden is. En het beschikken
over de juiste hulpmiddelen kan
een wereld van verschil betekenen.”
“Tijdens de vierde en laatste sessie
werden de ‘emoties en levensvragen
rond ouder worden’ behandeld, en hoe
daar mee om te gaan. Vaak zijn het
heikele thema’s die niemand durft aan
te raken en die onuitgesproken blijven,
hoewel iedereen er mee te maken
heeft.”
HANDEN IN ELKAAR
Vormingplus Kempen organiseerde
de sessies niet op eigen houtje. Voor
de sessie over de hulpmiddelen en
-toestellen werd de expertise van RDC
Thuiszorgcentrum CM regio Mechelen-Turnhout
en Thuiszorg VoorZorg
ingeroepen. De vzw Zorg-Saam leverde
de inhoudelijke expertise voor de drie
andere sessies. Kristin Meersschaert is
beleidsmedewerker bij Zorg-Saam, een
vzw die net als Vormingplus Kempen
graag over het muurtje kijkt en samenwerkingen
aangaat. “Wij zijn een
sociaal-culturele organisatie die zich
op het snijvlak van cultuur en welzijn
bevindt,” zegt Kristin. “Het staat zelfs
in ons beleidsplan dat Zorg-Saam
een educatieve opdracht heeft om de
zorgcultuur te realiseren en ondersteunen,
zowel in de eigen leefwereld
van mensen als binnen de informele
en formele vormen van zorg, welzijn,
opvoeding, onderwijs en gezondheid.”
Dat Vormingplus Kempen en
Zorg-Saam voor een project als dit de
handen in mekaar sloegen, mag dus
geen verbazing wekken.
Andere partners waren de lokale
dienstencentra van Beerse, Mol en Lier,
22
ZORGEN VOOR OUDEREN

foto hansvangeel.com
die een lokaal ter beschikking stelden
en de deelnemers warm onthaalden.
Voor de organisatie van de vormingsreeks
in Lier werd ook samengewerkt
met de collega’s van Vormingplus regio
Mechelen.
Bij de drie vormingsreeksen werden
in totaal 20 personen bereikt. “Deelnemers
moesten zich vier halve dagen
vrij kunnen maken,” zegt Martine
Coppieters. “Het is niet evident om
dit te combineren met de dagelijkse
zorg voor een familielid.” Bovendien
was het ook de allereerste keer dat we
deze vormingsreeks organiseerden.
We moesten van nul beginnen. In
2017 gaan we de formule in een iets
aangepaste vorm aanbieden. Dan kan
de reeks ‘ingehuurd’ worden door
LDC’s, OCMW’s of andere instellingen
die zich met ouderenzorg inlaten. We
zullen dan ook al wat naambekendheid
hebben, want de reacties waren
wel unaniem positief. De deelnemers
apprecieerden vooral dat alle sessies
interactief en persoonlijk waren. Ze
werden op maat samengesteld en
aangepast om tegemoet te komen aan
de specifieke noden en vragen van de
groep.”
beeldzoeker.be
BEHOEFTEGERICHT
“Dat behoeftegericht werken, is
trouwens iets dat we bij Vormingplus
Kempen heel erg nastreven. De deelnemers
ervaarden het ook als bijzonder
positief dat er een netwerkje ontstond
van mensen die met dezelfde problemen
kampen. Ze kregen, soms voor het
eerst, het gevoel dat ze er niet alleen
voor stonden. Ze hielpen mekaar ook
door tips uit te wisselen. Het was voor
velen een hart onder de riem.”
“Als ik er op terugkijk, denk ik dat dát
de voornaamste meerwaarde is die
we met deze vormingsreeks hebben
kunnen bieden aan de mantelzorgers
en vrijwilligers: het groepsgevoel, de
groepswerking. De zorgsector is immers
een bij uitstek individuele sector,
die heel erg ‘1 op 1’ is: de ene heeft een
probleem, de andere wordt verondersteld
het op te lossen. De ene is zorgbehoevend,
de andere zorgverlener. Dat
hebben wij voor een stukje kunnen
doorbreken met dit groepsproject.” •
“In 2017 gaan we de formule in een iets aangepaste vorm aanbieden. De reeks kan dan ‘ingehuurd’
worden door LDC’s, OCMW’s of andere instellingen die zich met ouderenzorg inlaten.”
WAT? ZORGEN VOOR OUDEREN EEN
VORMINGSREEKS VOOR MANTELZORGERS
EN VRIJWILLIGERS OP DRIE PLEKKEN IN DE
PROVINCIE
23

Inge Paulussen
“er is nog veel werk
aan de winkel”
WAT? TIJGERS AAN DE
HAARD EEN REEKS HUIS-
KAMERMONOLOGEN DOOR
INGE PAULUSSEN VOOR
VRIENDINNENGROEPJES
OVER GENDERTHEMA’S
“HET IS OOK LEUK OM VAST TE
STELLEN DAT IEDEREEN MET
DEZELFDE DINGEN WORSTELT.
DAT STELT ME GERUST.”
INGE PAULUSSEN
Ik ben geen hardcore feministe, maar ik ben zeker voor zoveel mogelijk
evenwaardigheid/gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Daarom vind ik de
thema’s van Tijgers aan de haard interessant en belangrijk.
Het was leuk samenwerken met Charlotte Vanhecke, die de tekst schreef. Charlotte
kan humor stoppen in een zwaardere tekst. Dat is belangrijk. Tijdens onze repetities babbelden
we ook vaak over de thema’s die aan bod kwamen. En we hadden het ook dikwijls
over onze eigen ervaringen, over hetgeen we zagen in onze eigen kringen. Door er mee
bezig te zijn, merkten we ook hoe belangrijk het thema wel is.
Het is waar: Ik zie al wel meer mannen huishoudelijke taken op zich nemen, maar er is
nog veel werk aan de winkel.
Ik vond Tijgers aan de haard een fijne opdracht. Een monoloog spelen in een huiskamer,
in een gezellige sfeer, voor een klein publiek is helemaal iets anders dan in een theater
spelen. Het was zeer intiem, met 10 à 15 vrouwen in een living bij mensen thuis. Dat geeft
een specifieke sfeer. Eentje van openheid en gezelligheid. Ik voelde me niet enkel de actrice.
Ik acteerde wel, maar werkte tegelijkertijd mee aan een stukje sociaal onderzoek.
Soms was het ook wel een beetje raar om alleen te spelen, zo zonder mede-acteurs.
Ik keek telkens uit naar de gesprekken achteraf. Sommige vrouwen waren heel spontaan
en begonnen hun verhaal direct te vertellen na de monoloog. De thema’s die we bespraken,
waren goed gekozen. Ze zetten niet alleen de vrouwen, maar ook mezelf aan het
denken. Bijvoorbeeld over de taakverdeling bij ons thuis. Soms waren de gesprekken ook
wel grappig. Zo vertelde een vrouw dat ze met haar gat in de boter gevallen was.
En ik herinner me ook een groep met iets oudere vrouwen. Dat was niet echt de juiste
doelgroep, maar ik vond dat ze belangrijke dingen zeiden. Zo zei iemand: “Ik heb mijn
jongens geleerd om soep te maken. Soms was het met grote brokken. Maar laat ze het op
hun manier doen, ook al is het anders”.
En dat is belangrijk. We mogen niet verwachten dat onze man, onze zoon de huishoudelijke
taken op dezelfde manier doet dan wij. Dat moeten we loslaten. We moeten ons
perfectionisme loslaten en leren relativeren. We moeten leren om minder te doen: het
moet allemaal niet. We moeten leren zien wat echt belangrijk is.
Het is ook leuk om vast te stellen dat iedereen met dezelfde dingen
worstelt. Dat stelt me gerust.
Soms vraag ik me wel eens af: “Hoe zou het met die of die vrouw
zijn?” Zouden haar plannen waarheid geworden zijn? Want een
aantal vrouwen wilden toch wel grote stappen zetten of een andere
weg inslaan.
Zelf heb ik door mijn job de luxe om regelmatig vrijetijd voor de
kinderen te hebben. Maar voor de meeste vrouwen is dat niet zo.
Een kortere werkweek voor iedereen zou het allemaal haalbaarder maken voor alle vrouwen
en mannen. En zo kunnen we het werk beter verdelen.
24

COHOUSING
is een uitnodiging
stes.be
25

Cohousing is een trend. Sociaal, participatief en duurzaam: samenhuizen
omhelst heel wat leuke aspecten. We vroegen enkele specialisten
naar hun ideeën daarover in het iconische Huis Schellekens.
TEKST ROEL SELS
TOM LAGAST
VOORZITTER VZW SAMENWONEN
MECHELEN EN EXPERT RUIMTELIJKE
PLANNING SPACE.LAB.BE
KEN DUPONT
ECOLOGISCH EN MAATSCHAPPELIJK
GEËNGAGEERD ARCHITECTUURBUREAU DAM
LEEN APERS
PROJECTLEIDER DE ARK
MARTINE COPPIETERS
COÖRDINATOR VORMINGPLUS
KEMPEN
PETER VANOMMESLAEGHE
DIRECTEUR WOONMAATSCHAPPIJ DE ARK
JEF VAN EYCK
SOCIAAL-CULTUREEL WERKER
VORMINGPLUS KEMPEN
26
COHOUSING

stes.be
DE VOORBEREIDING
“DE WIL OM HET TE DOEN, IS DE
ENIGE VOORKENNIS DIE NODIG IS.”
Cohousen doe je met een groep mensen. Maar moet je die kennen
voor je eraan begint? En begin je met een plan, of met een
groep? Van start gaan, is niet altijd gemakkelijk.
Ken Dupont: “Of mensen die willen nadenken om samen
te cohousen, mekaar van tevoren al kennen of niet, heeft
weinig belang. Het belangrijkste is dat de wil er is om
samen iets te bereiken. Om samen achter eenzelfde globaal
idee te staan, waaraan dan natuurlijk tijdens het proces nog
geschaafd moet worden.”
Tom Lagast: “Klopt. De wil om het te doen, is de enige
voorkennis die nodig is. Dat basisengagement is het uitgangspunt.
Beginnen doe je best met een groep, niet met
een gebouw of een plan. Je kan als groep beter aan een plan
bouwen dan een plan hebben waar je een groep in moet
passen.”
Peter Vanommeslaeghe: “Juist. Je begint met de vraag wat
je wil gaan doen, niet met een uitgewerkt plan.”
Tom Lagast: “Ik zeg niet dat dat laatste onmogelijk is, maar
het is zeker moeilijker. Zowel in de theorie als in de praktijk.
Want in de praktijk merken we dat projectontwikkelaars de
particulieren dikwijls te snel af zijn. Ik geef een voorbeeld.
Als ergens een leegstaand schoolgebouwtje te koop staat,
dat in principe ruimte kan bieden voor enkele woningen en
een gemeenschappelijke tuin, is een projectontwikkelaar
daar doorgaans sneller bij dan een groep mensen die zich
eerst nog moet organiseren. Ook projectontwikkelaars
kopen vaak oude industriegebouwen, lege scholen en oude
kloosters. Want dat patrimonium is er wel en regelmatig
doen ze er heel interessante dingen mee. Tegen dat soort
professionele organisaties delf je als cohousinggroep echter
gewoonlijk het onderspit.”
DE GROEP
“ER ZIJN GEEN MINIMA OF MAXIMA.
MAAR 12 PERSONEN, OF IETS MEER,
IS IDEAAL.”
Hoe ziet de ideale groep eruit? Groot? Klein? Oud? Jong? Gemixt?
Waar moet naar gestreefd worden bij de samenstelling
van de groep?
Peter Vanommeslaeghe: “Je streeft nergens naar. Je neemt
het zoals het is. De groep is de groep, hoe die er ook uitziet.
Daarmee ga je verder; begin je te bouwen aan het project.
En onderweg zie je wel wie afhaakt of erbij komt. Zo gaat
het in de praktijk. Een gemixte groep heeft voordelen, dat
wel.”
Tom Lagast: “De ervaring leert dat een groep van 12 gezinnen,
of iets meer, ideaal is. Veel groter moet de groep niet
zijn. Ik begeleid een groot project met 60 geïnteresseerden.
Ook dat kán. Maar makkelijker wordt het er niet op. Vergaderen
rond de keukentafel of snel een paar telefoons doen, is
er dan niet meer bij. Je moet een zaal huren en de besluitvorming
en inspraakmomenten volgens procedures laten verlopen.
Bovendien ga je bijna zeker subgroepen krijgen als je
met zoveel bent. Dat is niet altijd wenselijk. Te veel is dus niet
handig, maar soms wel noodzakelijk. Te weinig ook niet, want
dan kan een groep snel in de problemen komen als iemand
afhaakt. Maar maxima of minima zijn er niet.”
Ken Dupont: “Ik ken een cohousingproject van slechts 3
gezinnen. Zij kiezen voor een luxueuze vorm van cohousen
en delen bijvoorbeeld een stoombad. Waarom niet? Ook dat is
een vorm van cohousen, zij het een beperktere.”
Martine Coppieters: “Als een groep bestaat uit mensen met
veel verschillende talenten en capaciteiten, is dat een voordeel.
Maar het is geen noodzakelijke voorwaarde. Bovendien
zijn alle mensen verschillend en heeft per definitie iedereen
zijn eigen talenten. Het is vooral zaak om iedereen zich goed
te laten voelen in de groep. Dan komen ieders talenten vanzelf
wel naar boven. Anders gezegd: ieder heeft zijn talenten.
Het is aan de anderen in de groep om die te erkennen, te
waarderen en maximaal te benutten.”
Ken Dupont: “Iedereen kan inderdaad wel wat. De ene heeft
het in zich om met overheden en beleidsverantwoordelijken
te gaan praten. Dat is handig. Maar iemand anders kan verantwoordelijk
zijn voor het bijhouden van tientallen sleutels
van gemeenschappelijke gebouwen. Of om op de kinderen te
letten als de anderen vergaderen. Dat is even nuttig.”
Tom Lagast: “Een mix van verschillende leeftijden is ook heel
belangrijk. Dat bewijst ‘De Haringrokerij’ in Antwerpen nu.
De Haringrokerij was pionier; misschien wel het eerste grootschalige
cohousingproject in ons land. Een groep dertigers
kocht dertig jaar geleden een oude haringrokerij en ging er
samenhuizen. Nu zijn ze allen in de zestig en zoeken ze een
nieuwe, aangepaste en kleinere site om te cohousen en willen
ze de bestaande site in zijn geheel overlaten aan een nieuwe
groep, tot op heden zonder succes. De Haringrokerij was en is
een schitterend project, maar het toont aan dat er indertijd te
weinig aandacht gegaan is naar het streven naar een mix van
leeftijden. Als alle leeftijdsgroepen vertegenwoordigd zijn, zal
regelmatig een ouder koppel afhaken en een jonger koppel in
de plaats komen. Nu haakt in De Haringrokerij iedereen tegelijk
af. De complete site moet nu nieuwe bewoners krijgen,
terwijl dat anders geleidelijk en spontaan gebeurd zou zijn.”
DE AFSPRAKEN
“EEN LEIDERSROL MAG NIEMAND
OPEISEN. DIE KOMT MEESTAL TOCH
SPONTAAN BIJ IEMAND TERECHT.”
Een groep moet overleggen. Daar zijn afspraken voor nodig. Hoe
kom je tot een besluitvorming? Hoe vind je de grootste gemene
deler in een groep met verschillende interesses en belangen?
27

stes.be
KEN DUPONT:“Als je met 15 mensen moet overeenkomen, is iedereen veel meer geneigd om naar
de grootste gemene deler te zoeken.”
Tom Lagast: “Een organisatie vereist leiderschap. Meestal
is dat niet zo’n probleem, zolang die leider maar op een
spontane manier die voortrekkersrol krijgt aangemeten. Een
groep waarbij één persoon te dominant is en alles naar zich
toe wil trekken, is gedoemd om vroeg of laat te imploderen.
In de meeste gevallen ontstaat een ‘leider’ spontaan. In elke
groep zit wel iemand die het organiseren beter in de vingers
heeft dan de anderen. Er zijn mensen die de voortrekkersrol
aankunnen, net zoals er mensen zijn die die rol juist niet op
zich willen nemen. Dat is een puzzel die doorgaans vanzelf
wel gelegd wordt.”
Leen Apers: “De groep zelf heeft een grote vrijheid. De
betrokkenen kunnen zelf aangeven hoe ze willen vergaderen
en tot besluiten willen komen. Vaak zie je dat de dynamiek
binnen de groep ook wijzigt tijdens het traject dat afgelegd
wordt. Terwijl ze praten over cohousing, komt er bijvoorbeeld
ter sprake dat er ook een auto kan gedeeld worden.
Afspraken en agendapunten hoeven
dus niet te strikt vastgelegd te
worden. Een groep leeft en inzichten
wijzigen. Dat maakt deel uit van
het proces. Laat ruimte om tijdens
het traject bij te sturen en aan te
passen.”
Ken Dupont: “Klopt. Extra voorwaarden
zoals ‘we gaan ook
autodelen’ moet je niet vooraf aan je
project koppelen. Als die wens of die
behoefte bestaat, duikt ze vroeg of
laat wel op.”
“Het is trouwens niet zo dat je moeilijker
tot goede afspraken komt als
je groep groter wordt. Met 2 of met 3
sta je sneller lijnrecht tegenover mekaar
dan met 12 of 15. De wil om toe
te geven, is bovendien kleiner omdat
het gevoel dat er één winnaar en één
verliezer zal zijn, sterker aanwezig is. Als je met 15 mensen
moet overeenkomen, beseft iedereen wel dat hij zijn persoonlijke
wil niet zal kunnen doordrijven en is iedereen veel meer
geneigd om naar de grootste gemene deler te zoeken.”
HET PROCES
“STEL NIET ÉÉN GROOT DOEL. ”
Cohousen is niet de meest voor de hand liggende woonvorm. Er
moet een hoop geregeld en besproken worden. Reken gerust op
een paar jaar voor een project gerealiseerd is. Het proces vergt
tijd, geduld en energie. Hoe wandel je zo vlot mogelijk door het
lange traject?
Ken Dupont: “De betrokkenen moeten vooraf goed weten
waar ze aan beginnen. Het stellen van onrealistische doelen
28
WAT? ‘LAND VAN AA’ TURNHOUT EEN
COHOUSINGPROJECT VAN O.A. DE ARK
MET ZO’N 20 NIEUWE KOOP- EN HUUR-
WONINGEN IN SCHORVOORT. VORMING-
PLUS BEGELEIDT MEE HET TRAJECT.

stes.be
en verwachtingen heeft nefaste gevolgen. Een groep zal dan
alleen bedrogen uitkomen en gedesillusioneerd uit mekaar
vallen. Samenhuizen vraagt veel van alle betrokkenen. Ook
van de architecten, trouwens. Inzet, motivatie, participatie,
bereid zijn om voortdurend bij te sturen: je mag dat van de
potentiële bewoners verwachten, maar even goed van de
professionelen die bij het project betrokken worden.”
Peter Vanommeslaeghe: “Dat de realisatie van een project
meestal lang duurt, is een dubbel nadeel. Ten eerste hebben
niet alle mensen zoveel tijd en vinden ze intussen soms een
andere, geschikte woning. Dat heeft lang niet alleen met
een gebrek aan geduld te maken. Ten tweede veranderen de
noden van een gezin ook met de jaren. Wie kleine kinderen
heeft, is vooral blij met een grote, gemeenschappelijke tuin
en met veel speelkameraadjes voor de kinderen. Maar als
een project jarenlang aansleept, zijn op het ogenblik van de
realisatie diezelfde kinderen tieners geworden die zich graag
terugtrekken en liever zoveel mogelijk privacy hebben. Een
gezin zonder kinderen kan kinderen hebben vooraleer het
project verwezenlijkt is.”
Leen Apers: “Het is daarom goed dat je niet alleen één groot
doel stelt. Hak het in verschillende kleine stukjes en ga in
fasen tewerk. Dat verhoogt het enthousiasme. Telkens je een
fase kan afronden, krijg je een boost.”
Tom Lagast: “Het begin is het moeilijkste, maar gelukkig is
dan het enthousiasme nog heel groot. Daarna begint de lange
duur soms zwaar te wegen, maar met elke fase die je kan
afvinken, sta je letterlijk een stap verder. Het is noodzakelijk
om de groep te blijven motiveren. Een cruciale mijlpaal is de
site zelf. Eens die verworven is, wordt alles plots visueel. Tot je
echt samen iets gekocht hebt, lijkt het alsof je in het ijle praat,
al is dat natuurlijk niet zo. Woonmaatschappijen zoals DE
ARK zijn daarom belangrijk als facilitator. Zij hebben een site
en ze nemen de zorg voor de financiering op zich. Dan komt
alles direct een stap dichterbij.”
WOONVORM VAN
DE TOEKOMST
“ER IS WEER MEER BEHOEFTE AAN
COLLECTIVITEIT.”
Cohousing lijkt alleen maar voordelen te hebben. Het is milieuvriendelijk,
sociaal, tijdbesparend… Het kan een oplossing
bieden voor singles, eenoudergezinnen en bejaarden en het is
misschien een antwoord op de woonproblematiek.
Peter Vanommeslaeghe: “Laten we het ook niet mooier
voorstellen dan nodig. De eerlijkheid gebiedt ons te zeggen
dat cohousing ook niet voor
iedereen de ideale oplossing
is. Voor veel mensen
gaat dergelijke vorm van
samenwonen toch nog te
ver. Anderzijds zal iedereen
stilaan toch wel inzien dat de
tijd waarin ieder denkt recht
te hebben op zijn losstaande
woning met afgesloten tuin,
definitief voorbij is. Zoveel
plaats is er niet meer.”
TOM LAGAST (hier op een
vergadering met geïnteresseerden
en architecten in Schorvoort) : “Het
begin is het moeilijkste, maar gelukkig
is het enthousiasme dan nog
heel groot.”
29

stes.be
PETER VANOMMESLAEGHE (DE ARK): “Iedereen
ziet toch wel stilaan in dat de tijd waarin
ieder denkt recht te hebben op zijn losstaande
woning met afgesloten tuin, definitief voorbij is.”
Ken Dupont: “Ik neem de enquête
voorzichtigheidshalve met een korrel
zout, want ik weet niet hoe ze precies
opgemaakt was, maar uit een algemene
bevraging is gebleken dat 30%
van de mensen geïnteresseerd zou zijn
in cohousing.”
Peter Vanommeslaeghe: “Zelfs al is
het maar 1%, dan gaat het nog om
70.000 gezinnen. Het potentieel is
dus enorm. Nederland en Scandinavië
staan een stuk verder dan Vlaanderen,
maar ook bij ons groeit toch het besef
dat cohousing een zeer interessante
woonvorm is voor een grote groep
mensen. Het aantal singles en éénoudergezinnen
neemt toe. Financieel en
organisatorisch hebben zij het moeilijk
om alles alleen te doen. Cohousing is
voor hen interessant. Ook voor mensen
die al wat ouder zijn. Cohousing biedt
de mogelijkheid langer zelfstandig te
kunnen wonen.”
Tom Lagast: “Ik stel vast dat mensen
die nog schrik hebben van cohousing
de zaken wel eens te zwart-wit voorstellen.
Als je een rijhuis koopt, moet
je even goed afspraken maken en met
je buren overeenkomen. Het is geen
kwestie van alles of niks. Bij cohousing
moet je niet alleen afspraken maken
over wat je gaat delen, maar zeker ook
over wat je strikt privé wil houden en
hoe ver je privacy gaat. De grenzen
van je privacy zijn even belangrijk als
de grenzen van je huis, je grond of je
tuin. En het is niet omdat je grenzen
openstelt of omdat je gemeenschappelijk
bezit hebt, dat je meteen je privacy
moet opgeven. Juist niet: met te weinig
privacy zijn de meeste projecten ten
dode opgeschreven. Dan krijgt het
meer het karakter van een commune
dan van cohousing.”
Peter Vanommeslaeghe: “We stellen
vast dat ook de overheden nu meer
interesse tonen in cohousing dan
vroeger. De contacten met schepenen
en ambtenaren verlopen steeds beter
en komen steeds vaker voor. Sinds
2011 ondersteunt de Vlaamse Overheid
trouwens structureel de koepelorganisatie
‘vzw Samenhuizen’ met
subsidies.”
Ken Dupont: “De lokale overheid
heeft een grote invloed op het al dan
niet slagen van projecten. Dat in
Antwerpen veel projecten mislukken
terwijl er in Gent juist veel verwezenlijkt
worden, zegt veel. Maar in het
algemeen is de bereidheid, zowel bij de
lokale als de bovenlokale overheid, om
cohousing te faciliteren wel gestegen.
Dat klopt wel. Maar er is nog een grote
weg af te leggen. In Vlaanderen is de
maximale privacy altijd gepromoot.
Wie het een klein beetje gemaakt had
in het leven, kon zich een eiland voor
zichzelf permitteren. Zo werd het altijd
voorgesteld. Dat idee zit nog diep
ingebakken bij velen. Tot iedereen op
zijn eiland zit en de behoefte aan meer
collectiviteit weer begint te stijgen. Dat
punt is enkele jaren geleden al bereikt.
Ook wat dat betreft, is de tijd rijp voor
cohousing.” •
30
COHOUSING

ISH AIT HAMOU.
DRIE BOEKEN.
DRIE LEVENSLESSEN.
31

TEKST ROEL SELS
Schrijver, choreograaf
en presentator Ish Ait
Hamou kwam op uitnodiging
van de bibliotheek
van Dessel vertellen over
zijn drie boeken. Het werd
veel meer dan een literaire
avond. Ish Ait Hamou
doorspekte zijn levensverhaal
met adviezen en
wijsheden die je veeleer
van een wijze opa zou
verwachten dan van
een 29-jarige springin-‘t-veld.
stes.be
Ish Ait Hamou woont in Vilvoorde.
Maar wie denkt dat hij een gure
novembertrip naar het afgelegen
Dessel als een verplicht nummertje
beschouwt, vergist zich lelijk. “Ik
hou van avonden als deze,” zegt Ish
voor aanvang. “Ik ben nogal een sociaal
dier. Ik vind het fijn om mensen te
leren kennen. Ik doe dit graag omwille
van het vragenkwartiertje, dat meestal
voorzien wordt na de lezing. De dialoog
aangaan met mensen die je niet
kent, is verrijkend. De vragen die ze me
stellen, zijn dikwijls vragen die ik mezelf
nog nooit gesteld heb. Ze doen me
nadenken over mijzelf, over wie ik ben,
over wat ik doe en waarom ik het doe.
Daar word je beter van. Het is alsof ik
mezelf voortdurend in vraag stel, maar
dan via de vragen die anderen mij
stellen.”
De 130 aanwezigen - een uitverkochte
zaal - in de basisschool De Kangoeroe
verwelkomen Ish met een daverend
applaus. Ish vertelt hen hoe zijn drie
boeken ‘Hard hart’ (2014), ‘Cécile’ (2015)
en ‘Als je iemand verliest die je niet
kan verliezen’ (2016) tot stand zijn
gekomen, maar hij doet dat op zijn
eigen manier. Hij koppelt er telkens
een advies of levensles aan.
“UIT ELKE TEGENSLAG
KAN JE IETS POSITIEFS
HALEN”
“Ik groeide op in het Brusselse en ging
naar een Franstalige school. Tot op een
bepaald ogenblik de subsidies voor die
school geschrapt werden en ik noodgedwongen
moest overstappen naar een
Nederlandstalige school. Dat was een
klein drama voor mij. Ik sprak immers
Arabisch en Frans, en ook een mondje
Engels omdat ik zoveel tv keek. Maar
het Nederlands was mij vreemd.
stes.be
32

ISH HAIT HAMOU:“Het is een fout die ik veel mensen zie maken: ze leggen zichzelf regels op die eigenlijk niet bestaan.
Het kostte me ook veel
moeite om het onder de
knie te krijgen. In mijn
nieuwe school was ik een
buitenbeentje. Ik had een
rare naam en ik maakte
voortdurend fouten tegen
het geslacht van de naamwoorden.
‘De’ of ‘het’: ik kon
er alleen maar naar gokken.
Bijgevolg sprak ik niet veel
en dagdroomde ik des te
meer. Ik fantaseerde volledige
verhalen en speelde
daar zelf een hoofdrol in. Ik
leerde me inleven in situaties
die volledig los stonden
van mijn leefwereld.”
“Toen ik 12 was, stapte ik
over naar de middelbare
school. Ik wilde Latijn studeren.
Dat vond ik ‘cool’. Wie
het in het leven wil maken,
moet Latijn gestudeerd
hebben: zo simpel dacht ik
erover.
Maar mijn moeder stuurde
me naar een technische
school. Dat was een nieuwe
grote tegenslag voor mij.
Natuurlijk is er niks mis met
een technische opleiding,
maar het was niet wat ik
wilde en waar mijn ambities
lagen. Het gevolg was dat ik
nog méér begon te dagdromen
dan ik ooit had gedaan.
En af en toe begon ik de
verhalen die ik verzon ook
op te schrijven. Mijn grote
voorbeeld was rapper 2Pac.
Hij opende mijn ogen. Hij
deed me inzien dat je in je
heel eigen taal over je heel
eigen realiteit kan schrijven.
Ik voelde me verwant met
hem. Hoe hou je je staande
in een omgeving en een cultuur
die niet de jouwe zijn?
Daar zong hij over en ik was,
op mijn niveau, ook met die
problematiek bezig.
Daarover begon ik te schrijven.
Dat is uiteindelijk mijn
eerste boek geworden: ‘Hard
hart’.
Terugkijkend op mijn jeugd
kan je bijna zeker zeggen
dat ik zonder de tegenslagen
geen schrijver zou geworden
zijn. Het is omdat ik
naar een Nederlandstalige
én technische school ging –
twee zaken waar ik niet zelf
voor gekozen had en die ik
op het moment zelf als een
ramp ervaarde - dat ik een
dagdromer en uiteindelijk
een schrijver ben geworden.
Het is nu mijn vaste
overtuiging dat je uit elke
tegenslag iets positiefs kan
halen. Dat is ook de manier
waarop je op tegenslagen
moet reageren. Het is niet
erg om er over in de put te
zitten. Maar weet dat je er
uiteindelijk sterker uit kan
komen.”
“JEZELF WAAR-
DEREN IS NIET
ARROGANT”
Zijn eerste boek werd
meteen een succes. De
Standaard der Letteren ging
zelfs in overdrive en noemde
hem de nieuwe Goethe. “Het
gevolg was dat mijn naam in
één klap gemaakt was,” zegt
Ish. “In een mum van tijd
stond mijn agenda vol met
afspraken en interviews.
Overal werd ik gevraagd
en overal gaf ik hetzelfde
antwoord. Wat een eer het
toch was om met Goethe
vergeleken te worden. Maar
ik zette een masker op. Want
ik kende Goethe zelfs niet.
Ik gaf gewoon de antwoorden
die ik dacht te moeten
geven. Maar ik voelde me
niet goed. Onzeker ook.
33

stes.be
“SPEEL GEEN KOMEDIE EN
WEES JEZELF. JEZELF WAAR-
DEREN IS NIET VERKEERD.”
ISH HAIT HAMOU
Voortdurend vreesde ik door de mand
te vallen. Zo ook op de boekenbeurs. Ik
werd er uitgenodigd, samen met zowat
alle Vlaamse topschrijvers. We stonden
backstage wat te keuvelen. Natuurlijk
was het gespreksonderwerp literatuur.
Een onderwerp waar ik nauwelijks
over kon meespreken.
Ik lees immers zelden of nooit. Toen
andere auteurs mij vroegen wat het
beste boek was dat ik de laatste tijd
gelezen had, antwoordde ik naar waarheid:
de nieuwe strip van Spiderman.
Het vergde lef om dat te doen, maar ik
heb me nooit gelukkiger gevoeld als op
dat moment. Het was een viering! Dat
was het moment waarop ik mijn masker
aflegde. Ik was ineens wie ik was.
Niet wie ik dacht te moeten zijn.”
“Het is een fout die ik veel mensen zie
maken,” zegt Ish. “Ze leggen zichzelf
regels op die eigenlijk niet bestaan. Ze
creëren een denkbeeldig personage in
hun hoofd. Zoals ik deed. Ik had een
boek geschreven en ging me als een
auteur gedragen. Maar hoe gedraagt
een auteur zich? Daar zijn geen regels
voor; die regels bedenk je zelf en leg je
jezelf op. Niemand hoeft je te vertellen
hoe je je moet gedragen. Jouw mening
over jezelf is even belangrijk als de
mening van iemand anders. Speel
geen komedie en wees jezelf. Jezelf
waarderen is niet verkeerd. Het wordt
soms afgedaan als ‘arrogant’ zijn.
Maar dat klopt niet. Jezelf waarderen
heeft niks met arrogantie te maken.”
“TOON INTERESSE
IN ANDEREN”
Voor zijn tweede boek, ‘Cécile’ (2015),
trok Ish Ait Hamou naar Marokko. “Ik
speelde al langer met het idee om een
verhaal te schrijven over een jongen
die absoluut niet de ambitie heeft om
zijn geboortestreek te verlaten, maar
daar stap na stap wel toe gedwongen
wordt. Ik situeerde die jongen in Zuid-
Marokko. Maar daar was ik nog nooit
geweest. Mijn vader werd
daar geboren. Ik ben er met
mijn vader naartoe getrokken.
We hebben een tijdje in
zijn geboortedorp verbleven.
Mijn vader bloeide helemaal
open. Hij vertelde mij verhalen
die ik nog nooit gehoord
had. En dat nam ik niet hem, maar
mezelf kwalijk. Hij had ze immers
nooit verteld omdat ik er nooit naar
gevraagd had. Op een bepaald moment
stopten we bij een oud gebouw. Vader
vertelde dat hij daar ooit zijn allereerste
job had uitgeoefend, als hulp in een
boekenwinkel. Dat raakte mij heel diep.
Ik ben een schrijver en ik wist niet
eens dat mijn vader ooit in een boekenwinkel
had gewerkt.
Ineens leerde ik mezelf ook beter
kennen. Het feit dat ik van kindsbeen
al gefascineerd ben door verhalen, is
dus niet zo vreemd. Mijn vader die
in een boekenwinkel werkte en ik die
schrijver ben geworden: ergens klópt
het gewoon.”
“Maar als ik geen interesse had getoond;
als ik mijn vader niet had meegenomen
naar Marokko en niet naar
zijn verhalen had geluisterd, zou ik dat
nooit geweten hebben. Uiteindelijk is
dat zelfs het onderwerp geworden van
mijn derde boek, de novelle ‘‘Als je iemand
verliest die je niet kan verliezen’.
Twee mensen die mekaar niet kennen,
geraken met mekaar aan de praat in
een trein. Door zich open te stellen
voor de andere ontstaat het perfecte
gesprek, dat zowel ernstig als humoristisch
is. In feite wil ik met die novelle
die boodschap maar overbrengen:
praat met mekaar, luister naar mekaar,
toon interesse. Probeer de andere te
begrijpen, ook al ben je het niet met
hem eens. En er gaat een heel nieuwe
wereld voor je open.” •
stes.be
34
ISH HAIT HAMOU
WAT? ONZE TOELAGE VOOR LEZINGEN,
CURSUSSEN EN WORKSHOPS DIE KEM-
PENSE VERENIGINGEN ORGANISEREN. UIT
ONS MAANDELIJKS WISSELEND AANBOD,
OF VOOR EIGEN SUGGESTIES.

foto: koen broos / socius
Stilte
=
het proces dat
van een gebalde vuist
een open hand maakt
35

1 2
1 ERIC NYSMANS: “’t Is pas als je iets begint te missen, dat je
er het belang van in gaat ziet.”
2 BART WUYTS: “De aandacht voor stilte moet omgezet
worden in daadkracht.”
3 JOKE FLOUR: (m.) “Het zou een goeie zaak zijn als de
overheid zich inlaat met de zaak, maar dan wel alleen om het
kader te scheppen. De initiatieven komen best van onderuit.”
4 LEO VAN MIERT: (r.) “Er is een belangrijke taak weggelegd
voor het onderwijs: alles begint met het overtuigen van de
volgende generaties dat stilte op alle vlakken belangrijk en
zelfs onmisbaar is.”
3
In het kader van de [Dag van de Stilte]
organiseerden Vormingplus Kempen,
Natuurpunt CVN, Natuurpunt Taxandria,
Stilteplatform Kempen, Waerbeke
en MOOOV een debat over stilte, rust en
ruimte in de Kempen.
TEKST ROEL SELS
Vooraf werd de documentaire
‘In pursuit of silence’
getoond, een bescheiden
meesterwerkje van regisseur Patrick
Shen. Hij reisde de wereld rond op
zoek naar stilte en stiltebeleving, en
liet specialisten aan het woord om het
belang van stilte te duiden.
‘Stilte’ is een begrip dat breed geïnterpreteerd
moet worden. Het slaat niet
alleen op decibels. De volmaakte stilte
bestaat zelfs niet. Stilte heeft meer te
maken met begrippen als ‘onthaasten,’
‘innerlijke rust’, ‘loslaten’ of ‘zen’. Of,
zoals in de film wordt gezegd: “Stilte
is het proces dat van een gebalde vuist
een open hand maakt.”
HOOP OP BETERSCHAP
Dat in een samenleving die steeds
drukker en lawaaieriger wordt stiltemomenten
een schaars goed zijn, is
logisch. Toch lijkt nog niet iedereen
het belang van stilte in te zien. Of toch
wel? “Ik merk een kentering,” zegt
Bart Wuyts, directeur van de Strategische
Projectenorganisatie Kempen
en deelnemer aan het debat. “Het
gaat de goede kant op. Er is tenminste
al aandacht voor stilte. Maar dat is
niet voldoende. Die aandacht moet
nog omgezet worden in daadkracht.
We moeten iets ondernemen om de
momenten van stilte en rust te kunnen
koesteren en nadrukkelijker te integreren
in ons dagelijks leven; bijvoorbeeld
op de werkvloer.”
Ook Eric Nysmans, directeur Welzijnszorg
Kempen en voorzitter van het
Openbaar Psychiatrische ziekenhuis
36
HET STILTEGESPREK

foto’s: hansvangeel.com
WAT? EEN ONTBIJTFILM EN EEN NAGE-
SPREK OVER DE BETEKENIS VAN STILTE,
RUST EN RUIMTE IN DE KEMPEN
4
in Geel, denkt dat een opwaardering
van de stilte eraan zit te komen. “Alles
gaat met slingerbewegingen. ’t Is pas
als je iets begint te missen dat je er
het belang van in gaat ziet. Zo is de
herwaardering van de natuur er eerst
in de stad gekomen. Het zal met stilte
ook zo gebeuren. Pas nu de stiltemomenten
zeldzaam geworden zijn, gaat
men ze naar waarde schatten.”
DE STILTE IS
VERDWENEN
Leo Van Miert, schepen van Oud-
Turnhout voor ruimtelijke ordening,
wonen en mobiliteit, schetste aan de
hand van zijn leven hoe de stilte in de
loop der jaren is verdwenen. “Ik ben
goed geplaatst over stilte te kunnen
spreken,” zei de schepen. “Ik ben een
boerenzoon. Toen ik jong was, werd
er nog met paard en kar gewerkt. We
stonden veel dichter bij de natuur dan
de meeste mensen nu. De natuur bepaalde
het werk en het werktempo; we
moesten immers ‘de natuur zijn werk
laten doen.’ Dat is een gezegde dat je
nu nauwelijks nog hoort. Er is geen tijd
meer om de zaken op hun beloop te laten
en af te wachten welk weer Moeder
Natuur in petto. We proberen daarop
in te grijpen en de natuur te manipuleren.
Ik heb het ‘geboerte’ grondig zien
veranderen. Zelf ben ik naar de fabriek
getrokken; naar de zware industrie. Ik
was er bevoegd voor de veiligheid. Heel
opvallend is dat ik gedurende mijn
loopbaan nooit gesprekken heb weten
voeren over stilte. Er werd voortdurend
gepraat over hoe machines beter en
efficiënter konden gemaakt worden,
maar nooit over hoe ze stiller konden
worden. Met het welzijn van de arbeiders
werd geen rekening gehouden. Of
het kwam toch minstens maar op de
tweede plaats. Ook ik merk nu dat er,
zoals de andere sprekers al aanhaalden,
beterschap is. Het begint bij veel
mensen toch wel door te dringen dat
burn-outs, depressies en stress alles
te maken hebben met een gebrek aan
stilte, in de betekenis van rust.”
STILTE IS EEN RECHT
De grote vraag is hoe stilte opnieuw
een vaste plek kan krijgen in het dagelijkse
leven. Moderator Joris Capenberghs
vroeg het aan zijn vier gasten.
Bart Wuyts: “Bij bedrijven weten ze
intussen wel dat stilte kan helpen om
mentale rust te creëren en burn-outs
te helpen voorkomen. Het goede
nieuws is dat kleinschalige initiatieven,
die niet duur hoeven te zijn, soms
al een oplossing kunnen bieden. Ik
denk bijvoorbeeld aan de aanleg van
een stilteruimte of een groenvoorziening.”
Leo Van Miert: “Het opwaarderen van
stilte is een zaak voor alle domeinen.
37

Ook voor toerisme, cultuur, ruimtelijke
ordening, gezondheid… Binnen het
‘stilteplatform’ brengen wij mensen uit
die sectoren samen. Dat is noodzakelijk.
De vraag is hoe je een meerwaarde
creëert waar iedereen van mee kan
genieten: studenten, werkers, ouderen,
kinderen…”
Joke Flour onderschreef de stelling
van Bart Wuyts dat ingrepen om de
stilte te bevorderen niet veel hoeven
te kosten. “Kijk naar de zorgtuin in de
Residenties Alfons Smets in Dessel.
Het is een plek waar bewoners samenkomen,
een lapje grond kunnen bewerken,
naar dieren kunnen kijken en
genieten van de stilte en van mekaars
gezelschap. De meeste zorgcentra
hebben een grote tuin en kunnen zo’n
zorgtuin perfect aanleggen.”
Eric Nysmans lanceerde een opmerkelijk
voorstel. “Als kind ging ik naar
een katholieke school. De dag begon
daar steevast met een gebed. Dit is
geen pleidooi om opnieuw te gaan
bidden als de dag begint. Maar het zou
geen kwaad kunnen om het werk of
een vergadering met een minuut stilte
te beginnen. Dat schept toch meteen
een sfeer en creëert een bepaalde rust.
Vanuit mijn eigen werkervaring kan
ik zeggen dat we bij het OPZ in Geel
stiltewandelingen hebben ingevoerd.
Die worden heel erg geapprecieerd.
Wij zijn ons zeer bewust van de
helende kracht van stilte. Stilte mag,
in het algemeen, veel meer ‘een thema’
worden. Een recht. Iedereen moet om
stilte kunnen vragen. We moeten stilte
durven opeisen als dat nodig is.”
OASES VERSUS
WEEFSELS
Eric Nysmans pleitte voor het invoeren
van oases van rust op de werkvloer én
daarbuiten. Moderator Joris Capenberghs
vroeg zich luidop af of dat wel
voldoende is. “Oases zijn eilandjes en
eilandjes zijn geïsoleerd. Is het niet
beter te streven naar stilteweefsels in
plaats van naar stilteoases?” De vraag
stellen, is ze beantwoorden. Hoe dat
moet gebeuren, is een ander paar
mouwen. Het debat werd afgesloten
met vier concrete maatregelen voor
een stiltebeleid.
Eric Nysmans: “Het begint met er een
professional op te zetten en het als een
werkdomein te erkennen. Er is een
stilteambassadeur nodig die de kar
moet trekken.”
Joke Flour vulde aan: “Het zou een
goeie zaak zijn als de overheid zich inlaat
met de zaak, maar dan wel alleen
om het kader te scheppen. De initiatieven
komen best van onderuit. Dan is
het draagvlak veel breder. Initiatieven
moeten ook concreet, zelfs tastbaar
zijn. Ik denk bijvoorbeeld aan het creëren
van stilteplekken in de stad.”
Bart Wuyts: “De zogenaamde ‘stille
Kempen’ heeft alles in huis om een
stilteregio te worden. Die troeven
moeten we uitspelen. We zouden een
uniek ecologisch stiltecentrum kunnen
bouwen waar bedrijven terechtkunnen
voor workshops, cursussen,
lezingen, teambuilding… Zo’n centrum
hoeft trouwens niet alleen bedrijven
aan te spreken. Ook verenigingen en
particulieren zouden er terechtkunnen.
Stilte is geen onderdeel meer van
onze cultuur. Zo’n centrum kan daar
verandering in brengen.”
Leo Van Miert plaatste het slotakkoord.
“Als stilte niet meer in onze
cultuur zit – en daar moet ik het helaas
mee eens zijn – is er een belangrijke
taak weggelegd voor het onderwijs.
We moeten kinderen de waarde van
stilte bijbrengen. Alles begint met het
overtuigen van de volgende generaties
dat stilte op alle vlakken belangrijk en
zelfs onmisbaar is.” •
foto: bert de deken
38
HET STILTEGESPREK

TEKST ROEL SELS
10 jaar Sportivan op het domein van Kasteel Meerlaer
“SPORTIVAN HEEFT DE
BAREEL OPENGEZET”
Al tien zomers lang wordt op het domein van het ‘Kasteel Meerlaer’
in Laakdal Sportivan georganiseerd. Ooit in Herentals
begonnen als een initiatief om meer vrouwen aan het sporten en
het bewegen te krijgen, groeide Sportivan op zijn intussen vaste
stek in Meerlaar uit tot een sociaal evenement dat toegankelijk
is voor iedereen en dat domeinbewoners uit hun isolement haalt.
De organisatoren van Wakkerdal, VIVA-SVV, domein Meerlaer en
Vormingplus Kempen blikken tevreden terug op 10 jaar Sportivan
en kijken ambitieus vooruit.
39

Paul Mondelaers (Wakkerdal),
Wella Van Hoof (VIVA-
SVV), Liesbeth Cruysberghs
(verantwoordelijke Domein
Kasteel Meerlaer) en Viviane Schuer
(Vormingplus Kempen) zagen hoe
de tiende editie van Sportivan op het
domein van Kasteel Meerlaer opnieuw
een succes was.
“LOKALE PARTNERS ZIJN
ENORM BELANGRIJK OM EEN
INITIATIEF TOT EEN GOED
EINDE TE BRENGEN.”
VIVIANE SCHUER
“We bereikten wekelijks gemiddeld
50 mensen. Vooral in augustus zat
het weer mee, maar dat is niet de
voornaamste reden van het succes. De
organisatie staat er gewoon, en het
evenement slaat aan.”
Even naar het begin. “Dan moeten we
terug naar 2004,” zegt Wella Van Hoof
van de socioculturele vrouwenvereniging
VIVA-SVV. “Met onze vereniging,
die zich inzet voor gezinnen,
gezondheid, gelijke kansen en de
belangenbehartiging van vrouwen in
het algemeen organiseerden we een
eerste ‘Sportivan’ in de wijk Diependaal
in Herentals. We wilden
vrouwen ertoe aanzetten meer
te bewegen en mekaar beter
te leren kennen. Want sporten
gaat niet zozeer om medailles
en prestaties; het is in de eerste
plaats een sociaal gebeuren.
Maar het initiatief kende in
Diependaal niet zoveel succes.
We hebben het daarna over een iets
andere boeg gegooid. We vroegen
advies aan Vormingplus Kempen en
stelden er ons project voor. We kregen
niet alleen advies, maar ook een financiële
tegemoetkoming.
Vormingplus Kempen was zelfs bereid
om mee de kar te trekken.”
UNIEKE PLEK
“Klopt,” zegt Viviane Schuer van Vormingplus
Kempen. “We waren meteen
gecharmeerd door het initiatief. Zeker
omdat Sportivan intussen naar Laakdal
was verhuisd en de lokale partners
Wakkerdal en de verantwoordelijke
van het domein van Kasteel Meerlaer
mee op de kar waren gesprongen.
Lokale partners zijn enorm belangrijk
om eender welk initiatief tot een goed
einde te brengen. Dat zat dus goed.
Een bijkomende troef was nog de
unieke locatie. We wisten dat de bewoners
die op het domein van het kasteel
verblijven, een groep vormen die nogal
geïsoleerd is. Er worden maar weinig
activiteiten op hun maat georganiseerd.
Sportivan is een initiatief dat
hen uit dat isolement haalt.”
40
SPORTIVAN

stes.be
PAUL MONDELAERS: “Sportivan
is flink gegroeid: er wordt
intussen niet alleen meer gesport,
maar ook gevolksdanst, zijn
er wandelingen, verenigingen
die initiaties geven, en er is een
kermis.”
WAT? SPORTIVAN ‘SPORTEN’ IN DE ZO-
MERMAANDEN MET CAMPINGBEWONERS
EN BUREN IN LAAKDAL. I.S.M. WAKKERDAL,
DOMEIN KASTEEL MEERLAER EN VIVA-SVV
Dit jaar bezochten op onze slechtste
dag nog 19 mensen Sportivan en op
onze beste dag waren dat er 80. Leuk
is dat we niet alleen de bewoners van
het domein aanspreken, maar ook
toevallige passanten - wandelaars en
fietsers – en bewoners van Laakdal
en Meerhout komen wel eens een
kijkje nemen. Die mix maakt het extra
interessant.”
Dat kan Liesbeth Cruysberghs beamen.
“Aan het begin van het domein
staat een bareel. Dat is nu eenmaal
nodig om ervoor te zorgen dat niet
iedereen zomaar het domein zou kunnen
oprijden. Maar die bareel wordt
vaak als een niet te nemen hindernis
beschouwd. Als een scheiding tussen
twee werelden. Sportivan helpt die
denkbeeldige bareel omhoog te zetten.
Daar ben ik als domeinverantwoordelijke
erg blij mee.”
Dat Sportivan een blijver geworden
is op de Laakdalse activiteitenkalender
is onder andere te danken aan
de variatie. Paul Mondelaers: “Het
concept blijft elk jaar hetzelfde, maar
je moet toch voor voldoende afwisseling
zorgen om niet in herhaling te
vallen en boeiend te blijven. Daarom
werken we altijd met een thema. Twee
jaar geleden was dat bijvoorbeeld het
de Merodegebied. We focusten op het
kasteel en makers van streekproducten
konden hun lekkernijen aanbieden.
Wella Van Hoof: “Vrouwen die anders
niet aan sporten toekomen, kunnen
dat via Sportivan wel doen. De meeste
activiteiten zijn trouwens gratis.”
Paul Mondelaers: “Dit initiatief past
ook helemaal in de kraam van Wakkerdal:
een feitelijke vereniging van
zeven mensen die sociale, culturele en
ecologische activiteiten organiseren in
Laakdal. Sportivan begon heel kleinschalig.
Er werden in het cafeetje van
het domein wat stoelen aan de kant
geschoven en we waren vertrokken.
Intussen kan er niet alleen gesport
worden, maar ook gevolksdanst, zijn
er wandelingen, verenigingen die
initiaties geven, en er is een kermis.
Sportivan is flink gegroeid.”
stes.be
“Door de wisselende thema’s houden we Sportivan spannend, maar de grote lijnen veranderen we niet.”
INTERESSANTE MIX
Wella Van Hoof: “Sportivan vindt elke
dinsdagnamiddag van juli en augustus
plaats, van 14 tot 16u.
41

Vorig jaar werkten we samen met
erfgoedcel k.ERF en stelden we het erfgoed
centraal. We maakten verhalenwandelingen
langs historische plekken
en organiseerden een folklorekermis.
We lieten de boogschutters hun sport
voorstellen. Dankzij die thema’s houden
we Sportivan spannend. Maar de
grote lijnen veranderen niet: de locatie,
de laagdrempelige aanpak, het tijdstip…
dat ligt allemaal vast. Wat goed is,
hoef je niet te veranderen. Ook lokale
verenigingen willen we blijven betrekken.
Zo creëer je een win-winsituatie.
Die verenigingen brengen immers
weer eigen volk mee en zorgen voor
promotie, terwijl ze zelf ook mensen
kunnen aanspreken die ze anders niet
bereiken.”
Viviane Schuer: “Dat is nu net het
mooie aan dit initiatief. Sportivan is
spontaan gegroeid bij partners die mekaar
direct gevonden en goed verstaan
hebben. Het oorspronkelijke idee komt
van een socio-culturele organisatie,
maar Wakkerdal sprong mee op de kar
en de verantwoordelijke van het kasteeldomein
wilde graag dat er voor de
domeinbewoners iets georganiseerd
werd. Zo mooi kan je het zelf niet verzinnen.
Soms moet je hemel en aarde
bewegen om drie partners bij mekaar
te brengen die mekaar perfect kunnen
aanvullen, terwijl dat hier helemaal
spontaan gebeurd is.” •
Joren De Weerdt
v.l.n.r. Liesbeth Cruysberghs (Domein Meerlaer Laakdal), Wella Van Hoof (VIVA-SVV), Viviane Schuer (Vormingplus
Kempen) en Paul Mondelaers (Wakkerdal)
stes.be
42
SPORTIVAN

60’- EN 80’ERS VAN HIER
De Kempen vergrijst. 65-plussers worden een belangrijke groep.
Toch is de beeldvorming over ouder worden in onze samenleving eerder negatief:
niemand wil oud worden.
Maar hoe kijken ouderen daar zelf naar? Is
er een meer genuanceerd beeld van ‘ouder
worden’ mogelijk? Wat leerden ze van het
ouder worden en wat kunnen ze de
samenleving daarover leren?
De voorbije maanden babbelden
een Herenthoutse groep zestigers
én een groep tachtigers daarover.
Zo doorliepen de twee verschillende
groepen elk een eigen traject.
De ‘jongere’ ouderen bogen
zich over hun eigen ouder worden,
hun dromen, wensen en bekommernissen.
De ‘oudere’ ouderen blikten terug op hun
eigen ouder worden en of dat volgens de plannen,
dromen en bekommernissen van
rond hun pensioenleeftijd verliep.
Aan het einde van het traject kwam
iedereen samen voor ontmoeting
en uitwisseling.
43

philip de bie
OEVEL: BELE
WAT? BELEEF OEVEL BEWONERS HEBBEN
VAAK GOEDE IDEEËN OM IETS TE DOEN
MET DE OPENBARE RUIMTE. DE WEG ON-
DER EEN BRUG PIMPEN, BIJVOORBEELD. IN
2016 TRACHTTEN WE IN ENKELE GEMEEN-
TEN MENSEN TE VINDEN DIE EEN PLEK
IN HUN DORP WILDEN AANPAKKEN. IN
RIJKEVORSEL, GROBBENDONK, EN OOK IN
OEVEL. OP EEN ZONDAGMIDDAG FLEUR-
DEN ZE DIE LELIJKE PASSAGE OP.
44

EF DE RUIMTE
45

Kunnen kleine acties de werel
De vonken.
TEKST ROEL SELS
46

d veranderen?
Het vuur.
hansvangeel.com
De wereld is in transitie. Burgers
zijn steeds ondernemender
en wachten niet meer op
de overheid om initiatieven te
ontwikkelen.
Het is een tendens die al enkele jaren
aan de gang is en die Vormingplus Kempen
op de voet volgt. Kunnen die kleine,
lokale acties de wereld veranderen? Op
de traditionele decemberbijeenkomst
van Vormingplus Kempen nodigde
voorzitter Gie Van den Eeckhaut enkele
mensen uit met een inspirerend
transitieverhaal.
Daarna deed Mark Vandael ‘de vonk’
overslaan: de professionele begeleider
van creatieve processen haalde bij de talrijke
aanwezigen de inventiefste ideeën
naar boven.
De bijeenkomst van Vormingplus viel op door de ambitie die
voorzitter Gie Van den Eeckhaut in het begin van de avond
al uitsprak. “Deze avond mag niet vrijblijvend zijn. Het is de
bedoeling dat, wanneer we straks naar huis rijden, we goesting
hebben om iets te doen of iets te ondernemen. De eerste vraag
is dan altijd: wát? Wel, daar hebben we op geanticipeerd. Mark
Vandael zal ons helpen ideeën te ontwikkelen.”
47

hansvangeel.com
GIE VAN DEN EECKHAUT: “Mislukken hoort erbij. Het is geen schande. Alleen wie bereid is te mislukken, kan tot succes komen.”
48
VOORBEELDEN UIT DE
PRAKTIJK
De toon was meteen gezet. Maar vóór
de expert in het creatief denken aan
het woord kwam, nodigde Gie Van
den Eeckhaut een aantal personen uit
die de voorbije jaren met succes een
project of initiatief hadden gelanceerd.
Jongeren van de vzw RAK vertelden
dat ze in Mol een leemte hebben
opgevuld “door dingen te organiseren
waar we zelf graag naartoe zouden
gaan. Dat kan een concert zijn, maar
ook een voordracht, een lezing of een
tentoonstelling. Zolang het maar iets
is waar we ons goed bij voelen. We
rekenen niet meer op anderen om dat
voor ons te organiseren. We organiseren
het zélf.”
Nog in Mol zag een tijd geleden
Divoge het levenslicht. Divoge is de afkorting
van ‘Dienst voor gezinnen’. “De
vlag dekt de lading,” vertelden de initiatiefnemers.
“Wij leveren diensten aan
gezinnen die elders niet aangeboden
worden. Een van onze voornaamste
doelen is senioren langer thuis te laten
DE VONKEN. HET VUUR.
wonen. Maar intussen zijn we ook op
andere vlakken actief en organiseren
we bijvoorbeeld ook zwemmen voor
peuters en kleuters. Wij doen de dingen
die de Gezinsbond niet kan of wil
doen. Ook wij vullen een leemte op.”
Dat gebeurt ook in Vosselaar, waar de
bewoners van hun straat een kindvriendelijke
speelstraat maakten. “We
wonen in een relatief veilige straat,
maar op straat spelen is er niet mogelijk.
Daar hebben we met de buurt,
en met de goedkeuring van eerst de
jeugdraad en nadien de gemeenteraad,
wat aan gedaan. Door allerlei kleine
ingrepen te doen en regelmatig samen
wat te organiseren, is de straat, en
daarmee de hele buurt, nu levendiger
en beter geworden.”
Gie Van den Eeckhaut: “Het zijn drie
voorbeelden van mensen die van een
vonkje een vuur hebben gemaakt. Ze
hebben ooit een zotte ingeving gekregen.
Maar dat zotte idee is tot volle
wasdom gekomen. Dat is exact wat
we vanavond willen doen. We willen,
hier en nu, een aantal ideeën lanceren.
Soms moeten ideeën rijpen, en moet er
aan geschaafd en gewerkt worden. Dat
kan niet op één avond. Maar voor we
naar huis gaan, moeten er een aantal
concrete, bruikbare ideeën op tafel liggen.
Die de kans krijgen om te rijpen.”
TRIPEL B
“Er zijn een aantal voorwaarden nodig
om dingen in beweging te laten komen,”
sloot Gie Van den Eeckhaut zijn
betoog af. “Ten eerste heb je de juiste
mensen nodig. Ik noem hen ‘Tripel
B-mensen’: ze zijn bewogen, bevlogen
en beweeglijk. Anders gezegd: ze zijn
geraakt of geëngageerd, daarnaast
ook ambitieus en getalenteerd en tot
slot ook nieuwsgierig en bereid om
kansen te grijpen. Die mensen zitten
hier vanavond bijeen. Ten tweede heb
je een plek nodig waar ideeën kunnen
ontstaan. Een café, bijvoorbeeld.
WAT? DE VONKEN. HET VUUR.
JAARLIJKSE NETWERKAVOND VAN
VORMINGPLUS ROND RELEVANTE
TRENDS. DIT JAAR OVER KLEINE EN
GROTE VERANDERINGEN.
hansvangeel.com

Het is geen toeval dat de beste ideeën
aan de toog ontstaan. Daar vallen
de regels weg, wordt niet in hokjes
gedacht en zijn er geen sociale of
andere belemmeringen: aan de toog
is iedereen gelijk. In zo’n klimaat
ontstaan ideeën.
Ten derde moeten ideeën de kans
krijgen te kunnen rijpen. Vormingplus
Kempen geeft hen die tijd. Tot slot mag
niemand bang zijn te mislukken. Besef
dat elke grote uitvinder minstens
tien keer zoveel uitvindingen gedaan
heeft die niet gewerkt hebben en waar
we nooit iets over gehoord hebben.
hansvangeel.com
WAT JE NODIG HEBT
OM DINGEN IN BEWEGING TE
ZETTEN:
de juiste mensen
een goede plek
rijptijd
geen faalangst
Mislukken hoort erbij. Het is geen
schande. Alleen wie bereid is te mislukken,
kan tot succes komen. Dat moet
ook vanavond de leuze zijn.”
DE DAAD BIJ HET
WOORD
Mark Vandael nam de taak op zich de
vele tientallen aanwezigen op ideeën
te laten komen. ‘Hoe kan ik in mijn
omgeving iets veranderen rond de
dingen die ik belangrijk vind?’ Dat
is de concrete vraag die we nu gaan
beantwoorden.”
Op 10 tafels legde hij telkens een thema:
mobiliteit, sport, cultuur, publieke
ruimte… De personen die rond de tafel
zaten, kregen exact 3 minuten de tijd
om rond hun ‘tafelthema’ ideeën op
een Post-It te schrijven.
49

hansvangeel.com
Daarna schoven ze door naar een
volgende tafel, zodat na een halfuur
iedereen aan alle tafels gezeten had.
In een volgende ronde mocht iedereen
zijn favoriete tafel uitkiezen. “Iedereen
heeft thema’s die hem beter of
slechter liggen dan andere. Ga naar
de tafel met het thema waar jij je het
meest verwant bij voelt… En kies een
diersoort.”
Het werd even stil in de zaal. Toen
aan elke tafel een diersoort gekozen
was, vroeg Mark Vandael om bij het
gekozen dier 10 typische eigenschappen
van dat dier op te schrijven. De
aanwezigen gingen aan de slag. Marc
Vandael legde het uit. “We werken nu
volgens een beproefd recept. Als je
twee dingen met mekaar in verband
brengt die in wezen niks met mekaar
te maken hebben, ontstaan er ideeën
die anders nooit bij je zouden opkomen.
Probeer nu dus linken te leggen
tussen de eigenschappen van het dier
en het thema waarrond je werkt. Laat
de vele Post-Its die al op tafel liggen als
inspiratiebron dienen. Laat je gedachten
de vrije loop en vooral:
wees concreet. Met slogans à la ‘Ik wil
minder auto’s in de straat’ zijn we niks.
Dat is een kreet, dat is niet con-creet.
Zeg hoe je dat wil verwezenlijken.
Haal uit alle Post-Its dan alleen het
allerbeste idee. Die willen we vanavond
rond de 10 thema’s samenbrengen.”
De aanpak werkte. Voor elk van de
tien thema’s konden concrete ideeën
worden voorgesteld die het leven op
kleine schaal en in de eigen omgeving
beter en aangenamer maken. •
MOBILITEIT Invoeren van autoloze
kernen met fietstaxi’s of riksja’s, en
eventueel sluizen om beperkt autoverkeer
toe te laten.
VOEDING Promoot het sociale
aspect van de voeding door zelfoogsten
pluktuinen, maar ook door initiatieven
te nemen als ‘samen eten’.
ENERGIE Rond hernieuwbare
energie wordt al veel gedaan. Blijf
erop inzetten, maar doe ook iets rond
je persoonlijke energie. Voorzie een
plek om samen batterijen op te laden
en energie uit te putten.
SPORT Een fitnesscentrum waar de
10 ideeën
sporters met hun toestellen energie
opwekken.
CULTUUR De introductie van een
‘cultuurbank’ in de straat: een bank
waar mensen samenkomen om te
lezen, voor te dragen, op te treden…
CIRCULAIRE ECONOMIE Bied een
talentenbank aan voor de buurt, zodat
iedereen zijn talenten kan ‘uitlenen’
aan anderen. Ook toestellen kunnen
uitgeleend en gewisseld worden.
PUBLIEKE RUIMTE Een grote
zandbak aanleggen met speeltuin en
barbecueruimte voor de buurt.
ZORGZAME, WARME BUURT
Voorzie een ontmoetingsplek rond
zorg en dienstverlening, van waaruit
je mekaar kunt helpen.
VERSTEVIGEN SOCIAAL
WEEFSEL Spreek een contactpunt
af in je buurt dat dienst doet als dienstencentrum
waar iedereen terechtkan.
Dat kan elke avond bij iemand
anders zijn. Elke avond is er dus
iemand bij wie je zeker terechtkan.
‘Daar brandt de lamp’ zou een goede
naam zijn voor het initiatief.
ANDERE Promoot het gebruik van
kraantjeswater. Vraag in cafés om
kraantjeswater op de kaart te zetten.
50
DE VONKEN. HET VUUR.

OP STAP
met bus of trein
Voor heel wat mensen is de bus of trein nemen niet zo
evident. Daar wilden we met Alleman Mobiel voor Meerhoutenaars
iets aan doen.
Samen met Kreatief vzw en Basiseducatie
Kempen werkten we vormingssessies
uit op maat van de deelnemers.
De begeleiding was in handen
van Basiseducatie Kempen.
Zestien mensen namen deel. We
kwamen twee voormiddagen samen in
Meerhout. Informatie opzoeken, tabellen
lezen, soorten vervoersbewijzen, …
het kwam allemaal aan bod.
PRAKTIJK OEFENEN
We gingen ook tweemaal op stap. Zo
namen we de bus in Meerhout naar
Geel, om te oefenen in de praktijk.
Het hoogtepunt van de cursus was de
daguitstap naar Antwerpen. Een ticket
nemen via de automaat, een rondleiding
in Antwerpen-Centraal, de metro
en tram nemen, ...: een echte oefendag.
De deelnemers waren dik tevreden.
De meeste zullen in de toekomst nog
dikwijls bus, trein en metro nemen. Ze
kregen alvast een Dagpas van De Lijn
en we verlootten ook een Rail Pass. •
51

YOUR
TURN
YOUR
TURN
Wijkuitleen
YOUR
TURN
YOUR
TURN
Een oefening
Als mensen de kans krijgen om te dromen, dan komen
er waardevolle, inspirerende en positieve ideeën naar
boven. En dus daagde Mijn 2040 (een project van De
Koep en Vormingplus Kempen) de burgers van Beerse,
Vosselaar, Turnhout en Oud-Turnhout uit om de geesten
open te zetten en vrijuit te kijken naar hoe de regio er
over 25 jaar ideaal zou kunnen uitzien.
Op een jaar tijd werden burgers op verschillende speelse
manieren bevraagd.
Die denkoefening over de stad van de toekomst
bleek achteraf vooral een oefening in burgerparticipatie
voor de toekomst.
WillemPirquin.be
19
TEKST DOMINIC DEPREEUW
52
Vlimmeren

YOUR
TURN
Wijkuitleen
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
Wijkuitleen
TURN
YOUR
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
Wijkuitleen
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
Wijkuitleen
Wijkuitleen
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
Wijkuitleen
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
YOUR
TURN
TURN
YOUR
TURN
YOUR
in burgerparticipatie
stes.be
In het voorjaar van 2015 kregen heel
wat mensen in de Turnhoutse stadsregio
een uitnodiging voor een Droomdag
in september. Het was de start van
een testtraject om beleid en burger
op een nieuwe manier met elkaar te
verbinden.
ANDERE TIJDEN
Jef Van Eyck (Vormingplus Kempen):
“We zijn tot die oefening gekomen
omdat we merkten dat de bestaande
modellen van inspraak en adviesraden
op hun retour zijn.
Er komt meer druk op vrijwilligers en
er zijn veel vragen vanuit verenigingen.
Tegelijk zitten die verenigingen
in ademnood omdat ze onderbemand
raken. Ze vinden geen mensen meer
om een bestuur te vormen en om die
organisatorische taken uit te voeren.
Misschien zitten we wel op een
kantelmoment van die representatiedemocratie,
waarbij lokale besturen via
adviesraden met burgers in gesprek
gaan.”
“Eigenlijk voel je dat de tijd van
adviesraden voorbij is. De vertegenwoordigers
van het klassieke verenigingsleven
die er deel van uitmaken,
worstelen met vervanging en invulling
door nieuwe mensen. Die verenigingen
zijn hoe langer hoe meer oud,
blank en traditioneel. Pas op: geen
fout woord over die mensen, want zij
engageren zich en dat is positief. Maar
je kan erover twijfelen of ze nog langer
representatief zijn voor de samenleving.
De vraag is: zijn er geen nieuwe
manieren om de dialoog tussen burger
en bestuur te organiseren?”
AAN DE SLAG
Met die vraag ging Vormingplus aan
de slag. Op zoek naar nieuwe overlegvormen,
andere methoden, nieuwe
mensen.
Die Droomdag was er daar eentje
van. Vormingplus verzamelde er een
zestigtal kruispuntmensen: mensen
die professioneel en in hun vrijetijd
omgaan met verschillende groepen.
Ze brainstormden er over hoe mooi
de Stadsregio zou kunnen zijn over
25 jaar. De droomdag leverde heel
wat mooie ideeën op die, haalbaar of
niet, op zijn minst blijk gaven van een
aanstekelijk enthousiasme.
Er ontstonden ideeën als een park in
het hart van de stad, een systeem van
openbaar vervoer over kleine waterlopen,
het slopen van tuinmuren, het
delen van tuinen en dergelijke meer.
Bovendien, zo bleek, vertoonden de
ideeën van de werkgroepen en de
individuele burgers opmerkelijk grote
overeenkomsten.
17
9
26
19
7
31
11
12
THE HUB
COWORKSPOT
13
DE RIKSJAFABRIK
STADS
9
BOERDERIJ
18
TAXI
Oosthoven
34
29
35
DE LIEREMAN
1
CoHousing ʻt Oud Fabriek
14
ELECTRANS
36
ELECTRANS
20
DE WATERLIJN
P
23
15
10
SCHOOLBOOT
8
TAXI
24
3
18
BEERSE
6
23
P
21
30
VOSSELAAR
16
Wijkgezondeidscentrum
RUSTOORD AVONDROOD
REPAIRCAFÉ BUURTBIO
TROEVENBANK
33
YOUR
TURN
TAXI
2
TURNHOUT
28
22
32
HET SALON VAN DE KEMPEN
5
35
Schorvoort
4
13
OUD-TURNHOUT
10
Zwaneven
1
TE KOOP
P
3
P
25
7
TAXI
27
ELECTRANS
53
Zevendonk

Veel deelnemers droomden bijvoorbeeld
dat er ruimte werd gecreëerd
waar experiment en kunst zich konden
ontwikkelen. Of dat jong talent werd
ondersteund en kansen kreeg om zich
te ontwikkelen.
Mensen hoopten te leven in een
omgeving waar er tijd en plaats is voor
plezier, voor genieten, voor onthaasten.
Woorden die daar vaak bij voorkwamen:
warmte, vriendschap, geluk,
harmonie, vrijheid, sereniteit, balans.
“DE TOEKOMST DIENT ZICH
UIT EIGEN BEWEGING AAN,
VOORUITGANG NIET.”
PAUL HENNINGSEN
Het was belangrijk dat de mens
centraal staat in het gevoerde beleid:
wie deelnam aan de oefening van
Mijn2040 rekende erop dat er genoeg
structuren zouden bestaan waarin
mensen elkaar vinden, zodat ze niet
alleen komen te staan. Dat uitte zich
bijvoorbeeld in andere manieren van
samenwonen dan vandaag. Cohousing
en kangoeroewonen maken nu ook al
opgang.
ANDERE BESTUURSSTIJL
Mensen rekenen op een andere
bestuursstijl in het vormgeven van
de samenleving. Burgers willen mee
architect worden van hun stad. Dat betekent
dat er niet louter van bovenuit
naar beneden wordt bestuurd, maar
eerder van onderuit, vanuit de burgers
zelf. Niet ‘top down’, maar ‘bottom up’.
Dat vraagt en creëert tegelijkertijd
meer engagement van burgers en
meer burgerzin. Als er meer gebruik
wordt gemaakt van de talenten van de
burgers, vraagt dat inspanning, maar
het levert ook meer betrokkenheid
op. En dat is waar het onze dromers
uiteindelijk om te doen was: meer
verbondenheid, meer samenhorigheid.
En opnieuw weerklinkt de hoop op een
stad/gemeente/regio waar men trots
op kan zijn, op open geesten, op durf
in het denken.
LIJM TUSSEN MENSEN
Diversiteit is een ander wezenlijk
onderdeel van verbondenheid. De deelnemers
aan Mijn 2040 erkennen
dat de multiculturele samenleving
nu eenmaal een realiteit is. Het
komt er dus op aan hoe je met die
diversiteit omgaat. Naast ‘bekend
en vertrouwd’ is er ‘nieuw en onbekend’.
Daar moeten we met respect
mee omgaan en er voor zorgen dat
iedereen gelijke kansen krijgt. Angst
moet worden weggewerkt en in de
plaats daarvan moet er voor worden
gezorgd dat we elkaar ontmoeten en
elkaar leren kennen.
In dat streven naar sociale cohesie
en tolerantie is ook aandacht voor de
leefomgeving belangrijk.
IN 30.000 BUSSEN
Na de droomdag zet Vormingplus het
traject nog verder. In april 2016 wordt
de Mijn 2040-krant huis-aan-huis
bedeeld in de stadsregio. De krant
licht het project toe, vat samen wat de
droomdag opleverde én bevat een fictieve
stadsregiokaart van 2040, waarop
al enkele van de droomdagprojecten
als gerealiseerd staan. Vooral die kaart
blijkt velen te intrigeren.
OP KEETTOUR
De Keet (een oude werfkeet die
omgebouwd werd tot publiekstrekker)
sleepten we ook nog naar vier
evenementen. De uitvergrote kaart
levert makkelijk gesprekstof op en een
toevloed aan ideeënkaartjes.
Op Keettour in Oud-Turnhout: de kaart op de Keet is een blikvanger die vragen en meningen over de
toekomst oproept
54

Op Keettour op de Lentemarkt in Vosselaar
DROMEN? OKÉ. MAAR
WAT NU?
Die vraag was doorheen het hele
project vaak te horen. Was het allemaal
niet wat naïef ? Wat kunnen beleidsmakers
er nu werkelijk uithalen? Gaan
die ermee aan de slag en hoe? Maar
zoals gezegd: het was de bedoeling
om met nieuwe inspraakkanalen te
experimenteren, niet om rechtsreeks
beleidsresultaten te boeken.
Jef van Eyck: “Bekijk het als een schok
die we even door de regio joegen.
Zoiets als: veel voeder gooien om een
beetje te vangen. Daarmee maak je een
soort van referentie, een ijkpunt.
We hebben goed gevoederd. Het
belangrijkste is dat je een mind shift
krijgt. Dat is de voedingsbodem om
later op door te gaan. We hebben een
kleine stap voorwaarts gezet die aanstuurt
op een meer open manier van
denken over beleid en inspraak.
Maar resultaten zullen er pas zijn over
jaren.
En we hebben ook gezien dat zo’n
kaart wel iets losmaakt. Het uittekenen,
het verbeelden van ideeën werkt
sterker dan nota’s en dossiers.”
PAKKETJE VOOR HET
BELEID
Alles samen ligt er nu een stevig pak
burgerdromen, ideeën en verzuchtingen.
In september stelden we ze voor
aan de colleges en de adviesraden uit
de Stadsregio. Luisterbereidheid was
er alleszins.
Jef Van Eyck: “Er zijn besturen die
onze kaart al hebben opgevraagd,
omdat ze het interessant vinden om
daar op stadsregionaal niveau op voort
te gaan. Maar wanneer we resultaten
zullen zien? Daar is geen jaartal op te
plakken. Maatschappelijke verandering
vraagt zijn tijd. Dat dwing je niet
af op korte termijn.
Het belangrijkste is dat we op zoek
kunnen gaan naar creatieve manieren
om de dialoog tussen burger en bestuur
op gang te brengen, die op gang
te houden en die actiever en concreter
te maken.
Participatie mag dan niet betekenen
dat mensen eender wat gaan toeteren
wanneer ze het niet eens zijn met het
beleid. Wel moet het burgers betrekken
vanuit de gedachte dat je op een
constructieve manier wil bijdragen
aan de samenleving.
Het gaat dus zeker niet over belangenbehartiging
van individuen, wel over
constructieve concepten voor betrokkenheid,
verantwoordelijkheidsgevoel
en de verdere ontwikkeling van de
samenleving.” •
55

12N STEDEBOUW | ACV | ACV BEERSE | ACV KEMPEN | ACV LAAKDAL | ACV ME
GRATIE EN INBURGERING - SUBREGIO KEMPEN | AIF | AL-ARM | ALFONS SMET RES
NET | BEWONERSGROEP WIJNGAARDBOS | BIBLIOTHEEK ARENDONK | BIBLIOTHE
BIBLIOTHEEK HERENTALS | BIBLIOTHEEK HERSELT | BIBLIOTHEEK HOOGSTRATEN
BRIGHT FUTURES | BURGERGROEP GROBBENDONK | BURGERGROEP OEVEL | BUR
WERK STOKT | BUURTWERK WEZEL | CAMPINA ENERGIE | CAW DE KEMPEN | CDO
GEZONDHEIDSZORG TURNHOUT | CITIZENLAB | COHOUSING KEMPEN | COÖPE
DE WARANDE | CULTUREEL CENTRUM DE WERFT | CULTUREEL CENTRUM ‘T GETOU
CULTUURFORUM TURNHOUT | CULTUURRAAD BALEN | CULTUURRAAD MERKSPLAS
| C-WORKS | DAM ARCHITECTEN | DAVIDSFONDS BEERSE | DAVIDSFONDS GEEL
FONDS LILLE-POEDERLEE-WECHELDERZANDE | DAVIDSFONDS MOL | DAVIDSFOND
ANTRACIET | DE SPRONG | DE VOORZORG | DECENNIUMDOELEN 2017 | DEMEN
FEMMA | FEMMA GINDERBUITEN MOL | FEMMA KASTERLEE | FEMMA LICHTAART
GEMEENTE BALEN | GEMEENTE BEERSE | GEMEENTE HERENTHOUT | GEMEENTE H
| GEMEENTE MOL | GEMEENTE OLEN | GEMEENTE OUD-TURNHOUT | GEMEENTE
GEVANGENIS HOOGSTRATEN | GEVANGENIS MERKSPLAS | GEVANGENIS TURNHOU
| GEZINSBOND HERENTALS | GEZINSBOND HERENTHOUT | GEZINSBOND HOUTV
| GEZINSBOND VEERLE | GEZONDHEIDSRAAD OUD-TURNHOUT | GRIJZE PANTER
GROEN LAAKDAL | HET GEVOLG | HOFKE VAN CHANTRAINE | HUIS VAN HET KIND
PIJ DE ZONNIGE KEMPEN | IOK | ISOM | KAMP C | KERKFABRIEK BEERSE | KERN
KREATIEF LAAKDAL/MEERHOUT | KRINGWINKEL ZUIDERKEMPEN | KULTUURKONTA
| KVLV HEULTJE | KVLV OOSTHOVEN | KVLV REGIO MOL | KWB | KWB GEEL PU
LOGO KEMPEN | MARKANT BEERSE | MARKANT HERENTALS | MARKANT HOOGST
MOBIEL 21 | MOLSHOOP | MONDIALE RAAD TURNHOUT | MOOOV | NATUURPUN
| NEOS GROBBENDONK | NETWERK BEWUST VERBRUIKEN | NETWERK TEGEN ARM
OCMW GEEL | OCMW HERENTALS | OCMW HERENTHOUT | OCMW LIER | OCMW
LEBROEK | OKRA KEMPEN | ONDER ONS | ONS HUIS | OPVANGCENTRUM WEEL
VESTE | PAROCHIERAAD SCHORVOORT | PERMACULTUURTUIN RETIE | PONTIFAX
| REGIONAAL DIENSTENCENTRUM REGIO MECHELEN-TURNHOUT | REGIONAAL LAN
SAMENLEVINGSOPBOUW ANTWERPEN PROVINCIE | SAMENWERKINGSVERBAND OCM
BALEN | SENIORENRAAD BEERSE | SENIORENRAAD MOL | SENIORENRAAD RETIE
HOGESCHOOL HEVERLEE | SOCIUS | SPAAK | SPACE-LAB | SPEARHEAD | SP
STADSBOERDERIJ TURNHOUT | STADSREGIO TURNHOUT | STILTEPLATFORM DE ME
| TANDEM | TEAM VLAAMSE BOUWMEESTER | TEWERKSTELLINGSCOÖRDINATOR
| TIME2CARE | TRANSITIE MOL EN BALEN | TRANSLAB K | TREINTRAMBUS | UNI
GIO TURNHOUT | VILLA MESCOLANZA | VIVA-SVV | VIVA-SVV AFDELING TURNH
VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN | VORMINGPLUS ANTWERPEN | VORMINGPLU
REGIO MECHELEN | VORMINGSCENTRUM HIVSET | VRIJETIJDSCENTRUM DE KRUIER
WAKKERDAL | WELZIJNSSCHAKEL DE SCHAKEL | WELZIJNSSCHAKEL HOU VAST |
LIDARITEIT | WERKGROEP ALLEMAN MOBIEL | WETENSCHAPSCAFÉ TURNHOUT | W
TURNHOUT | ZIEKENZORG MOL-ACHTERBOS | ZORG-SAAM
Partners
56
99% van onze activiteiten in 2016 gebeurde in samenwerking met partners. Die vind je hie

ERHOUT | ACV PROVINCIE ANTWERPEN | ACV REGIO GEEL | AGENTSCHAP INTE-
IDENTIES | AR-TUR | BAR JARDIN | BARZOEN | BC DE LIEREMAN | BEWEGING.
EK BALEN | BIBLIOTHEEK BEERSE | BIBLIOTHEEK DESSEL | BIBLIOTHEEK GEEL |
| BIBLIOTHEEK HULSHOUT | BIBLIOTHEEK LAAKDAL | BIBLIOTHEEK TURNHOUT |
GERGROEP RIJKEVORSEL | BUURTCOMITÉ DOMEIN KASTEEL MEERLAER | BUURT-
NOORDERKEMPEN | CENTRUM BASISEDUCATIE KEMPEN | CENTRUM GEESTELIJKE
RATIE HET BELS LIJNTJE | CULTUREEL CENTRUM BAARLE | CULTUREEL CENTRUM
W | CULTUREEL CENTRUM ‘T SCHALIKEN | CULTUREEL CENTRUM ZWANEBERG |
| CULTUURRAAD MOL | CULTUURRAAD VOOR DE KEMPEN | CURIEUS LAAKDAL
| DAVIDSFONDS HERENTALS | DAVIDSFONDS KASTERLEE-LICHTAART | DAVIDS-
S RIJKEVORSEL | DAVIDSFONDS VORSELAAR | DE FAKKEL | DE KOEP | DE RODE
S.NU | DEMENS.NU HERENTALS | DEN DORPEL | DINAMO | ERFGOEDCEL K.ERF |
| FEMMA MERKSPLAS | FEMMA PROVINCIE ANTWERPEN | GEMEENTE ARENDONK |
ERSELT | GEMEENTE HULSHOUT | GEMEENTE LAAKDAL | GEMEENTE MEERHOUT
RAVELS | GEMEENTE RETIE | GEMEENTE VOSSELAAR | GEMEENTE WESTERLO |
T | GEVANGENIS WORTEL | GEVANGENISMUSEUM | GEZINSBOND ACHTER-OLEN
ENNE | GEZINSBOND MINDERHOUT | GEZINSBOND MOL | GEZINSBOND OEVEL
S HERENTALS | GRIJZE PANTERS TURNHOUT | GROEN GEEL | GROEN KEMPEN |
ARENDONK | HUISVESTINGSMAATSCHAPPIJ DE ARK | HUISVESTINGSMAATSCHAP-
GROEP HART BOVEN HARD KEMPEN | KON-TACT | KREATIEF | KREATIEF GEEL |
KT BEERSE | KVG REGIO TURNHOUT | KVLV BAARLE-HERTOG | KVLV EINDHOUT
NT | KWB GIERLE | LANDELIJKE GILDE HERENTHOUT | LEVEN IN AANDACHT |
RATEN | MARKANT KASTERLEE | MAX-MOBIEL GENT | MILIEURAAD TURNHOUT |
T DE WULP | NATUURPUNT/CVN | NEDERLANDSTALIGE VROUWENRAAD | NEOS
OEDE | OCMW ARENDONK | OCMW BALEN | OCMW BEERSE | OCMW DESSEL |
MOL | OCMW OLEN | OCMW VORSELAAR | OCMW WESTERLO | OCMW WIL-
DE | OPZ | ORBIT | OUDERCOMITÉ GBS DE PAGADDER | OUDERRAAD VBS TER
| PRIKKERS | PROVINCIE ANTWERPEN | PULSE | PWA MEERHOUT | RECHT-OP
DSCHAP KLEINE EN GROTE NETE | RESOC KEMPEN | RURANT | SAMENHUIZEN |
W BALEN-DESSEL-MOL EN RETIE | SENIORENRAAD ARENDONK | SENIORENRAAD
| SINT-JAN BERCHMANSCOLLEGE MOL | SOCIAAL FORUM KEMPEN | SOCIALE
K | STAD GEEL | STAD HOOGSTRATEN | STAD KORTRIJK | STAD TURNHOUT |
RODE | SUSTAINMOBILITY ROTTERDAM | T ANTWOORD | ‘T PASST | TALANDER
GEEL/LAAKDAL/MEERHOUT | THOMAS MORE | THUISZORGCENTRUM TURNHOUT
VERSITEIT HASSELT | UPV | VELT MIDDENKEMPEN - KERN HERENTALS | VELT RE-
OUT | VIVA-SVV HERENTALS | VIVA-SVV MEERHOUT | VIVA-SVV MOL | VLM |
S LIMBURG | VORMINGPLUS MIDDEN EN ZUID-WEST-VLAANDREN | VORMINGPLUS
IE | VROUWEN OVERLEG KOMITEE | VROUWENRAAD HERENTALS | WAERBEKE |
WELZIJNSSCHAKELS | WELZIJNSZORG | WELZIJNSZORG KEMPEN | WERELDSO-
ILLEMSFONDS TURNHOUT/OUD-TURNHOUT | ZIEKENZORG CM REGIO MECHELEN-
rboven opgelijst.
57

WAT? GIE
VAN DEN EECKHAUT
STOPT NA TIEN JAAR ALS
VOORZITTER VAN
VORMINGPLUS KEMPEN
het vertrek van gie
TEKST MARTINE COPPIETERS
“TIEN JAAR IS NIET NIKS. ER IS
ZOVEEL GEBEURD, ZOVEEL VER-
ANDERD.”
MARTINE
Tien jaar voorzitterschap. Een hele periode. Een boeiende periode. Van pionieren
en ontwikkelen, van zoeken en groeien, van vinden en bestendigen.
Die periode sluit Gie nu af. Als voorzitter en als raadslid.
Wat een privilege voor ons dat Gie al die jaren onze voorzitter was. Zijn
passie voor leren in de brede zin van het woord, zijn kennis van het sociaal-cultureel
volwassenenwerk en zijn expertise in sociale innovatie, maakten van hem een
gedroomde voorzitter. Maar niet enkel dat. Met de flair die zo eigen aan hem is,
wist hij ons telkens weer aan te moedigen ons verhaal te brengen. Met een open
houding en veel respect voor de visie van het team, nodigde hij ons uit tot dialoog
en reflectie over de thema’s die op dat moment aan de orde waren. Zijn kritische
vraagstelling stimuleerde ons om net dat ietsje verder te gaan. Verrijkend, inspirerend.
Hij was onze coach, ons klankbord, onze adviseur en nog zoveel meer.
De ongedwongen, enthousiaste manier waarop Gie de vergaderingen van de raad
leidde, met veel ruimte en respect voor ieders inbreng, zal bijblijven. Zijn keuze
voor een sterke inhoudelijke focus, het uitwisselen van ideeën en het voeren van
het debat stimuleerde de collega’s raadsleden om er telkens
opnieuw bij te willen zijn. Heel wat anders dus dan de vele
formele, technische raden van bestuur die ons allemaal wel
bekend zijn. Zijn aanpak kon op veel bijval en waardering
rekenen. Dat is zeker.
Tien jaar is niet niks. Er is zoveel gebeurd, zoveel veranderd.
We kenden vooral ups en spijtig genoeg ook wat downs. Die
laatste overkwamen ons gewoon. We hadden er weinig impact
op. In die moeilijke tijden van besparingen was hij onze steun en toeverlaat, onze
raadgever, onze rots in de branding. Want voorzitter ben je niet enkel in gemakkelijke
tijden, maar ook als het net wat minder gaat. Hij was er voor ons, altijd.
Met spijt in ons hart nemen we nu afscheid van jou, Gie. Een welgemeend dankjewel
voor de tijd en energie die je in onze organisatie stak. Het was een voorrecht
om samen met jou de organisatie te maken tot wat ze nu is. Veel geluk in alles wat
je in de toekomst onderneemt. Het ga je goed.
58

DE MENSEN
HET TEAM
martine coppieters
coördinator
martine@vormingpluskempen.be
JAN VAN HOUT
adjunct-coördinator
jan@vormingpluskempen.be
jef VAN eyck
sociaal-cultureel werker
jef@vormingpluskempen.be
christa Truyen
sociaal-cultureel werker
christa@vormingpluskempen.be
katrien loots
sociaal-cultureel werker
katrien@vormingpluskempen.be
jolien hermans
sociaal-cultureel werker
jolien@vormingpluskempen.be
sarah deckx
sociaal-cultureel werker
sarah@vormingpluskempen.be
viviane schuer
sociaal-cultureel werker
viviane@vormingpluskempen.be
dirk raeymaekers
communicatiewerker
dirk@vormingpluskempen.be
DE RAAD VAN BESTUUR
De Raad van Bestuur bestaat uit
Myriam Bergmans, Paloma
Buhaceanu, Stefaan De Wit, Leen
Dries, Assunta Geens, Igor
Geubbelmans, Paul Goossens, Pol
Goris, Mieke Hens, Wendy Mercelis,
Lut Mertens, Tinne Peeters, Gust van
Dongen en Nico Verhoeven.
Voorzitter: Gie Van den Eeckhaut.
DE ALGEMENE
VERGADERING
De Algemene Vergadering van
Vormingplus Kempen bestaat uit
mensen uit diverse maatschappelijke
sectoren van de Kempen. Ze telt momenteel
45 leden.
CONTACT
Vormingplus Kempen vzw
Prins Boudewijnlaan 9 bus 2
2300 Turnhout
Open elke werkdag van 9 tot 17 uur
T 014 41 15 65
E info@vormingpluskempen.be
W www.vormingpluskempen.be
ontwerp: Vormingplus Kempen
druk: www.maes-natuurlijk.be, op Cyclus-100% gerecycleerd papier
verantw. uitg. Martine Coppieters, p/a Prins Boudewijnlaan 9 bus 2, 2300 Turnhout
59

60
met steun van