27. Hoger beroepsonderwijs in 2030_ vier toekomstscenario's

Scenario 1: Hoger onderwijs als kwalificatieplatform
Niet het werkveld, maar het hoger beroepsonderwijs heeft de meest ingrijpende
veranderingen doorgemaakt. De beroepen waar in 2030 voor wordt opgeleid,
hebben zich wel ontwikkeld maar zijn nog altijd op dezelfde domeinen en
vakdisciplines als in 2020 gebaseerd. Het aantal studenten dat zich daar
volgens het traditionele onderwijsmodel van een vierjarige voltijdsbachelor
op voorbereidt, is daarentegen in de minderheid. Hoger onderwijs is veel
meer een platform geworden: de ontwikkeling van onderwijsmateriaal, de
begeleiding en het afnemen van toetsen worden vaak door verschillende
partijen verzorgd. Studenten kiezen persoonlijke leerroutes die voor hun start
op de arbeidsmarkt veel korter duren dan de traditionele drie- of vierjarige
bacheloropleidingen van weleer, maar die daarna wel langer doorlopen als
onderdeel van de professionele ontwikkeling.
De weg naar dit scenario
Dat de verandering van het werkveld en de beroepen wel mee blijkt te vallen,
komt vooral doordat grote doorbraken in de technologische ontwikkeling van
kunstmatige intelligentie (AI) in de jaren ‘20 uitbleven. Wetenschappers en
software-ingenieurs slaagden er niet in om een AI-platform te ontwikkelen dat
zelfstandig abstracte en impliciete relaties kon begrijpen. Als gevolg daarvan
is de schaal waarop slimme systemen zelfstandig kunnen opereren, beperkt.
Werk wordt weliswaar meer dan in 2020 door slimme systemen ondersteund,
maar het gebruik daarvan is nog steeds in grote mate van mensen afhankelijk.
Dat het hoger onderwijs zelf zo ingrijpend is veranderd, is het gevolg van drie
ontwikkelingen die elkaar wederzijds beïnvloedden en versterkten.
De eerste daarvan is dat OCW haar strategische ambitie om het hoger
onderwijs flexibeler te maken ook daadwerkelijk en volgens plan (zie OCW,
2019) heeft gerealiseerd. Zo kreeg elke voltijd- en deeltijdopleiding vanaf
2022 de vrijheid om (a) haar vaste onderwijsprogramma’s los te laten en
(b) studiepunten toe te kennen voor het behalen van leeruitkomsten die
niet langer in termen van studielast hoefden te worden gelegitimeerd.
Daarmee ontstond de ruimte voor onderwijsinstellingen om studenten de
mogelijkheid te bieden om – naast het traditionele onderwijsaanbod in de
vorm van aaneengesloten, vierjarige, cohortgebaseerde, diplomagerichte
studieprogramma’s –persoonlijke leerroutes samen te stellen die flexibel zijn
qua inhoud, studietempo en onderwijsvorm.
17