27. Hoger beroepsonderwijs in 2030_ vier toekomstscenario's

Deel V Toekomstscenario’s voor het hoger beroepsonderwijs
toetreders minder interessant en was inmenging van grote werkgevers minder
noodzakelijk. Bovendien maakte de maatschappelijke investeringsagenda
van de overheid het nagenoeg onmogelijk om met het publiek gefinancierde
onderwijs te concurreren. Sterker nog, de bredere sociale en culturele functie
die het hoger onderwijs daarmee krijgt toebedeeld, biedt juist tegenwicht.
Tegenover het disruptieve automatiseringsgeweld dat in de context van het
betaalde werk om zich heen slaat, zijn hogeronderwijsinstellingen een plek voor
ontmoeting, gemeenschapsvorming en betekenisvolle vrijetijdsbesteding.
Werk in 2030
Beroepsrollen met een belangrijke sociale component worden niet vervangen,
maar wel ondersteund door virtuele assistenten. In domeinen als zorg,
onderwijs, sociaal-maatschappelijk werk en de creatieve sector blijft daarom
een behoefte aan mensen bestaan. Maar vanwege de betere ondersteuning
met AI groeit de vraag naar betaald werk ook daar niet of nauwelijks ten
opzichte van 2020. In de techniek verschuift de behoefte van domeinspecifieke
kennis en vaardigheden naar bredere, transdisciplinaire kennis
en vaardigheden rondom toepassingsdomeinen doordat AI-platforms alle
vakspecifieke kennis en veel discipline-specifieke toepassingsvaardigheden
volledig machtig zijn, hetgeen de rol van de mens vooral naar het richtinggeven
aan en afwegen van de juiste inzet van die systemen verschuift. De
eerder zo explosieve vraag naar IT’ers vlakt tegen het einde van de jaren ’20
af en begint zelfs sterk te dalen. Het programmeren van applicaties, beheren
en onderhouden van systemen kan immers veel sneller, efficiënter en zonder
fouten door het AI-platform worden uitgevoerd. In het economische, juridische
en logistieke domein verdwijnt verreweg het meeste mensenwerk, aangezien
hier het grootste aantal beroepen bestaat dat tactisch en coördinerend van
aard is, zonder dat ze een belangrijke sociale component kennen (accountant,
bedrijfseconoom, inkoopmanager, juridisch medewerker en logistiek planner).
De beroepen die de automatiseringsgolf overleven vallen in drie categorieën
uiteen. De eerste is die waar sociale vaardigheden van dusdanig belang zijn
dat de inzet van intelligente systemen als onwenselijk wordt beschouwd, zoals
verpleegkundige, docent en maatschappelijk werker. Ten opzichte van 2020
zijn kennis en vaardigheden op sociaal- en psychologisch vlak veel belangrijker
geworden om dit soort rollen succesvol te vervullen. Maar daarnaast zijn
ook de interactievaardigheden met intelligente systemen over inhoudelijke
aspecten van het werk een belangrijke hygiënefactor geworden waar veel
58