ACADEMY Magazine 2022-2023

GRAND HOTEL HUIS TER DUIN

ENJOY HOLLAND’S FINEST BEACH

Het majestueuze Grand Hotel Huis ter Duin is al meer dan 130 jaar het hoogste punt op het

Duin in Noordwijk, direct gelegen aan het strand met een geweldig uitzicht over de Noordzee.

De 254 kamers inclusief diverse suites en penthouses in combinatie met de 19 multifunctionele

vergaderzalen zijn de perfecte combinatie voor een geslaagd evenement!

Een uniek familiebedrijf;

254 kamers, waarvan 20 suites en 4 penthouses;

19 multifunctionele ruimtes, allen met direct daglicht

en airco. De grootste zaal beschikt over een plafond

hoogte van 5,7 meter en kan tot 500 personen in

cabaret stijl met ‘back projection’ faciliteren;

Direct gelegen aan het strand en daardoor perfect

geschikt voor incentives en sociale activiteiten;

Drie maal winnaar M&IT Award ‘Best Overseas Hotel’;

Winnaar CHS Award ‘Best International Hotel’ in 2018;

Slechts 20 minuten van Schiphol Airport en 30 minuten

vanaf Amsterdam en Den Haag;

Gratis WIFI verbinding in de kamers, vergaderzalen en

openbare ruimte.

WWW.HUISTERDUIN.COM

GRAND HOTEL HUIS TER DUIN - KONINGIN ASTRID BOULEVARD 5, 2202 BK NOORDWIJK AAN ZEE - WWW.HUISTERDUIN.COM

NAAR SPEAKERS ACADEMY ®

Routebeschrijving

Met de auto

Als je met de auto komt kun je het beste parkeren in de

nabij gelegen parkeergarage. Dit is de:

APCOA PARKING Westblaak

Hartmansstraat 35 | 3012 VA Rotterdam

Vanaf deze parkeergarage loop je in 2 minuten via de

gezellige Witte de Withstraat naar Speakers Academy.

Natuurlijk bevinden zich ook legio parkeerplaatsen rondom

Speakers Academy zelf echter die zijn vaak bezet.

Daarom adviseren wij de parkeergarage. Zowel de

parkeergarage als de nabij gelegen parkeerplaatsen

beschikken over elektrische laadpalen en parkeerplaatsen

voor minder validen.

Met het openbaar vervoer

Speakers Academy bevindt zich echt in hartje centrum.

Met het openbaar vervoer zijn we daardoor zeer goed

bereikbaar. Vanaf station Beurs is het slechts 3 minuten

lopen naar ons kantoor.

Vanaf Rotterdam Centraal neem je metro D of E richting

Slinge. Je stapt uit op Station Beurs, het belangrijkste

metrostation van Rotterdam.

Vanaf Station Blaak neem je metro A of B richting

Schiedam Centrum of metro C richting De Akkers. Je

stapt uit op Station Beurs.

Vanaf Station Beurs loop je in 3 minuten naar Speakers

Academy aan de Schiedamse Vest 67-71.

speakersacademy.com

2

SPEAKERS ACADEMY ® MAGAZINE 2022-2023

H

VOORWOORD

Jubileum

25

Jaar

SPEAKERS ACADEMY ®

W

E

O

R

L

D

-

B

R

I

N

G

I

N

G

Colofon

HOOFDREDACTEUR

T

O

T

E

G

D

E

L

O W

K

N

Marie-Leontine de Graaf

REDACTIE / GRAFISCH ONTWERP

Team Speakers Academy ®

Don de Bruijn, Jacques Geluk,

Walter Kallenbach, René Warmerdam,

Nina Kesar en team 500Watt-Casper Rila


Schiedamse Vest 67-71

3012 BE Rotterdam

info@speakersacademy.nl

Tel.: +31 (0)10 433 33 22

DRUKWERK

Roularta Printing NV, Roeselare België

COPYRIGHT

Copyright © 1997-2023 Speakers Academy ® .

Niets uit deze uitgave mag worden

verveelvoudigd en / of openbaar worden

gemaakt door middel van druk, fotokopie,

microfilm of op welke wijze dan ook zonder

voorafgaande schriftelijke toestemming van de

uitgever. Alle rechten voorbehouden. Speakers

Academy ® heeft de grootst mogelijke inspanning

gepleegd om de copyrights van de geplaatste

artikelen en foto’s aan de makers daarvan te

doen toekomen. Speakers Academy ® vraagt de

auteurs, fotografen en de sprekers copyrightvrije

foto’s aan te leveren. In het geval het foto’s

betreft die beschikbaar zijn gesteld door externe

fotografen, vermeldt Speakers Academy ® de

naam van de fotograaf op de foto zelf. In een

aantal gevallen is het wellicht niet mogelijk

(geweest) de te achterhalen. Mocht u menen

rechthebbende te zijn van een of meerdere foto’s,

neem dan contact op met Speakers Academy ®

via info@speakersacademy.nl

De interviews, artikelen en columns zijn van

onafhankelijke auteurs. ACADEMY ® Magazine

neemt een metapositie in ten aanzien van geloof,

religie, gender, ras, seksuele geaardheid en

aanvaardt geen enkele verantwoordelijkheid voor

de statements die worden gemaakt. ACADEMY ®

Magazine heeft vanuit deze onafhankelijk positie

mensen uitgenodigd, die vanuit verschillende

gezichtspunten hun visie naar voren brengen.

FOTOSTOCK

Bedrijven of organisaties die fotomateriaal nodig

hebben, kunnen tegen een vergoeding hiervan

gebruik maken. U kunt contact opnemen met de

informatiedesk van Speakers Academy ® via

redactie@speakersacademy.nl

TOESTEMMING HERDRUK / GEBRUIK

FOTO’S EN ILLUSTRATIES

Voor toestemming van herdruk van artikelen,

interviews, columns, foto’s en illustraties, kunt u

contact opnemen via

redactie@speakersacademy.nl

COLUMNSERVICE

Veel van onze sprekers zijn tevens goede

schrijvers. In een aantal gevallen bestaat

de mogelijkheid om een column te laten

schrijven voor uw personeelsblad, huisorgaan,

verenigingsblad, corporate magazine, jaarverslag,

website, publiekstijdschrift. Ook kunnen wij op

verzoek een column, kort verhaal of gedicht ter

ondersteuning van een congres (laten) verzorgen.

25 jaar Speakers

Academy, wat

een mijlpaal!

Speakers Academy bestaat 25 jaar en

daarom presenteer ik met trots de speciale

jubileumeditie van het Academy

Magazine. Het magazine staat vol interviews

met inspirerende sprekers en de

beste dagvoorzitters. Mijn persoonlijke favoriet:

het katern met interviews en foto's

van onze 'covermodellen' vanaf pagina

111. Allemaal topsprekers met wie we samen

een unieke dag hebben beleefd in

Huis ter Duin. Of het nu gaat om vooruitgang,

plezier of succes, je bereikt het altijd

samen; en dat is precies waar Speakers

Academy voor staat. Ik ben de vele sprekers

van Speakers Academy dankbaar

voor de jarenlange en fantastische samenwerking,

het warme contact, jullie

energie en professionaliteit.

Ik ben ook dankbaar dat wij in de afgelopen

jaren met zoveel organisaties hebben

mogen meedenken en mogen adviseren.

Van krachtige keynotes tot dagvoorzitterschappen,

van masterclasses tot workshops,

van boardroomsessies tot totaalconcepten,

we leren nog elke dag door de

vragen van onze opdrachtgevers.

Ten slotte wil ik dit voorwoord gebruiken

om speciale aandacht te vragen voor het

team achter Speaker Academy. Waar

© ENITH VAN TONGEREN

sommigen al betrokken zijn vanaf het eerste

uur en anderen sinds dit jaar; het zijn

allemaal collega’s die dag in, dag uit alles

doen om klanten zo goed mogelijk te adviseren

en sprekers het podium te geven.

Elke week, elke dag, elk uur is weer anders.

De collega’s pakken alles op: het regelen

van een invaller binnen enkele uren

tot het verzorgen van een volledige theatertour.

Samen vieren we ook graag de

successen! Bijvoorbeeld de kick van een

eerste boeking van een nieuwe spreker of

een bedankje van relaties voor een tour de

force. Dit zijn voor mij de mooie momenten.

Benieuwd naar een kijkje achter de

schermen bij Speakers Academy? Blader

vooral verder...

Marie-Leontine de Graaf

CEO Speakers Academy ®

SPEAKERS ACADEMY ® MAGAZINE 2022-2023 3

Inhoudsopgave

2_Routebeschrijving

3_Voorwoord

4_Inhoudsopgave

6_ Over ons

_ TEAM Speakers Academy ®

10_ Alex Sijm

_ Leef je droom

12_ Fadoua Alaoui

_ Mijn Passie

14 _ Generaal B.D. Tom

_

Middendorp

Klimaatverandering zorgt voor

conflicten, tenzij…

18_ Laurentien van Oranje

_ Niemand zou iemand anders

nodig moeten hebben om een

gezicht te hebben

23_ Roek Lips

_ Wie kies je om te zijn

24_ Michelle van Tongerloo

_ Straatarts ontving

tienduizenden euro’s aan

giften: Ik was het zat dat ik

mijn patiënten zag verzuipen

29_ Ynzo van Zanten

_ Over wiens purpose gaat het

nou écht?

30 _ Paul Hassels Mönning

_ Van de 5 P's naar 'Triple P'

31_ Joyce de Ruiter

_ Hoe ontwikkel je een

wendbare mindset?

32_ Ir. drs. Bob Wind

_ Snel denkvermogen en

communicatietalent zijn de

basis van mijn

dagvoorzitterschap

33_ Greg Shapiro

_ ‘American Netherlander’ dé

cheerleader voor Nederland

34_ Estée Strooker

_ Chef-kok Estée Strooker gaat

voor gezond en lokaal

36_ Jaco Ottink

_ Dare to Dream...

38_ Genieke Hertoghs

_ Door dit geheim nam mijn

invloed ingrijpend toe

40_ Pedro De Bruyckere

_ Kinderen blijven langer jong

44_ SpaceBuzz

_ Beleef de aarde als een échte

astronaut!

46_ Marelle van Beerschoten

_ Digitale en duurzame

transformatie gaan

hand-in-hand

48_ Juri Hoedemakers

_ Drs. Hofnar: voor uw

dagelijkse portie reflectie

50_ Martijn Aslander, Roos

Wouters & Mathijs Bouman

_ De toekomst van werk

56_ Prof. dr. Jan Jonker

_ Transitie als constante

58_ Prof. dr. Jan Latten

_ Hoe leven en wonen we over

25 jaar?

60_ Bea Aarnoutse

_ Happy employees make

change happen

61_ Pascal Fredrik

_ Brandend Verlangen, de

vurige wens naar succes

62_ Monique van Rooyen

_Belevingscommunicatie

63_ Marit van Bohemen

_ Een spitse ‘power house’ met

humor en diepgang

64_ Prof. dr. ir. Mathieu

Weggeman

_ Schoonheid is de nieuwe

kritische succesfactor

67_ Drs. Sven Rickli

_ Het is tijd voor de menselijke

revolutie!

68_ Margreet Spijker

_ Niet Verzonnen

69_ Merijn Tinga

_ ‘One man can make a

difference, and every man

should try’- Jackie Kennedy

70_ Frank Woreel

_ Publiek-private samenwerking

is een beproefd recept

72_ Michael Kortekaas

_ Je wordt goed in wat je doet

74_ Lucien Engelen

_ Dertig procent van de zorg

kan gewoon in de retail

76_ Prof. dr. Maarten

_ van Rossem

_Theatervoorstelling

77_ Henk-Jan

_Koershuis

_Theatervoorstelling

78_ Prof. mr. dr. Bernard Schols

_ Festivalbezoekers leren alles

over het samenlevingscontract

80_ Mardjan Seighali

_ Wereldburgers hebben de

regie over hun eigen leven

4



82_ Floris Alkemade

_ Dreiging als de motor van

vernieuwing

84_ Gerd-Jan Poortman

_ Winnen in een race rond de

wereld doe je niet alleen!

Teamwork begint bij jezelf!

85_ Hélène Oosterhuis

_ Ik weet het wel, maar doe het

niet

86_ Francesco Wessels

_ Mens, prestaties en goed

leiderschap horen bij elkaar

88_ Jolanda ter Maten

_ Nieuwe Technologie is géén

IT-feestje!

89_ Maarten van der Weijden

_ Hoe stel je doelen in onzekere

tijden?

90_ Robin van Galen

_ Opmerkelijke keuzes

92_ Ilja Gort

_ Ontkurk jezelf met Ilja Gort

93_ Sport Stories

_ Het realiseren van zakelijke

ambities van sporters die

willen spreken

94_ Richard van Hooijdonk

_ Sciencefiction wordt realiteit

98_ Eva Brouwer

_ Een verhaal werkt, mits je het

goed vertelt

100_ Dr. Ralf Bodelier

_ Optimisme helpt ons veel

verder

101_ Marie-José Bonthuis

_ Innovatie vraagt om ‘Privacy

by Design’

102_ Theo Jansen

_Strandbeesten

104_ Reinier van den Berg

_ Presentaties zetten aan tot

actie

105_ Toon Gerbrands

_ Presteren kent geen

compromissen

106_ Prof. dr. Paul Iske

_ ‘Vooruit falen’ maakt een

mislukking vaak achteraf

briljant

108_ Boeken

_ Leerzaam leesvoer van

_ onze sprekers

110_ Patrick van Veen

_ Jubileum felicitatie

111_ Covershoot@HuisTerDuin

112_ Annemarie van Gaal

_ Twee groepen leiders

115_ André Kuipers

_ Binnenkort lopen er weer

mensen op de maan

120_ Prof. dr. Bas Haring

_ Onvoorbereid praten twee

vreemden vanzelf over dingen

die ertoe doen

124_ Diana Matroos

_ We moeten met elkaar

optrekken, niet de tent

uitvechten

128_ Jimmy Nelson

_ Geadopteerde Nederlander’

legt onze identiteit vast en

verstevigt de zijne

134_ Diede de Groot

_ Mijn beperking is voor mij

hartstikke normaal

138_ Minchenu Maduro

_ De kracht van verschil én

gelijkwaardigheid

142_ Katinka 'Tinkebell' Simonse

_ Door angst stopt het brein

met denken

146_ Pierre Wind

_ KookStop gaat de wereld

écht veranderen

149_ Klaas Dijkhoff

_ Inspelen op hoe mensen

denken werkt

152_ Edith Bosch

_ De innovatie van het mens

zijn

156_ Farid Tabarki

_ Transformatie naar een

vloeibaar tijdperk

160_ Boardroom sessies

_ Een expert in de Boardroom?

Jubileum

25

Jaar



Jubileum

25

Jaar


ACHTER DE SCHERMEN

Over ons, maar

dan ook echt eens

van ónze kant!

“Online blijft, maar live evenementen en lezingen zijn

onverminderd populair. Persoonlijk contact is zowel

voor opdrachtgevers en sprekers als bezoekers heel

belangrijk. We hebben dat gemist.” Als we naar de

toekomst kijken zijn we het er hartgrondig over eens.

Ook wij genieten – al 25 jaar lang – van het persoonlijke

contact met klanten en sprekers en gaan tot het

uiterste om opdrachtgevers te helpen, ook als op het

laatste moment een spreker uitvalt. Als het dan lukt,

en dat is meestal zo, geeft dat een enorme voldoening.

Over de sfeer op de werkvloer zijn we het ook

eens. Die is warm en ongedwongen en maakt dat

iedereen graag een stapje extra zet als dat nodig is.

Niet alleen om de klant te helpen en

de ideale spreker te boeken, maar

ook om elkaar te ondersteunen. “Dit

werk is een cadeautje”, zegt een van de

collega's, waarmee ze het algemene gevoel

goed verwoordt. Op deze en volgende pagina’s maak

je kort kennis met ons. Tegelijk denken we even terug

aan de man met wie het allemaal begon in 1997 en

die in juni 2022 – een jaar na zijn afscheid als CEO

– plotseling overleed: Albert de Booij. “Even marineren”,

zei hij altijd als hij eerst over iets wilde nadenken

en dat is best een goede gewoonte.

TEAM Speakers Academy ®

AMY VAN BREUKEL

Sinds 2021

Functie: ‘front office’ en ‘finance’-

medewerker. “Het is leuk om

met mensen bezig te zijn. Als

medewerker van de front office is

er genoeg afwisseling.”

Bijzonder: “Ik mocht meewerken

aan de organisatie van de

covershoot van dit magazine,

super leuk!”

#zomeruitje

6


De nodige ontspanning, al laten we

elkaar zeker niet winnen!

FEMKE VISSER

Sinds 2019. Functie: Sociale media

en communicatie. “Mijn werk

sluit aan op mijn opleiding Media en

Entertainment Management en ik doe

bij Speakers Academy wat ik leuk vind.

Namelijk de marketing en communicatie,

de redactie onderhouden en het inrichten

van de sociale media, maar ook af en toe

videoproducties ontwikkelen. Voor de

fotoshoots van de ACADEMY Magazines

en Grand Speakers laat ik vaak zien wat er

achter de schermen is gebeurd.”

ERICA

BRITO

GOMES

Sinds 2022

Functie: ‘sales support’.

“Ik doe ondersteunend

administratief werk,

Bijzonder: “Als ik het

team zie werken leer ik

daar veel van. Ik werk

met veel inspirerende

sprekers en collega’s.

RENÉ WARMERDAM

Sinds: 1997 (stage), daarna in vaste dienst

Functie: sales directeur. Stuurt het ‘sales team’ aan, kijkt naar

nieuwe verdienmodellen en samenwerkingsverbanden en

ondersteunt inkooptrajecten, met als doel zijn collega’s in staat te

stellen te excelleren. Daarnaast blijft hij zelf een stukje sales doen.

Bijzonder: “Voor vaste klanten ben ik ook een vertrouwenspersoon

en dat is een leuk aspect van mijn werk.” René houdt ervan klanten

te verrassen die, soms op het laatste moment, een passende

spreker zoeken, maar niet goed weten wie. “Ons hele team doet

zijn uiterste best om klanten altijd zo goed mogelijk te helpen. Dat

is letterlijk wie wij zijn.”

Collega jarig? Zo doen we dat :-)

MELANIE MARTENS

Sinds 2013

Functie: ‘front office’ en

‘finance’-medewerker.

Sfeer op kantoor: “Warm

en ongedwongen.”

Bijzonder: “Speakers

Academy is een klein

bedrijf met een grote

boodschap. Het is mooi

daar onderdeel van te

mogen zijn.”

Proost!

Dit is Barbera, ook na

de VrijMiBo gewoon

nog even door...

BARBERA VAN

BOVEN

Sinds 2021

Functie: management

assistent. Bijzonder:

“Met dit hechte en

gezellige team is geen

uitdaging te veel.”


DINAH VAN BAVEL

Sinds 2022

Functie: junior consultant.

Zeer geïnteresseerd

in: taal. “Het idee dat

Speakers zoveel kennis

vertegenwoordigt is zeer

aantrekkelijk. Ik doe ook

projecten, bijvoorbeeld voor

het magazine, waarvoor

ik heb gewerkt aan de

boekenpagina.

AÏSHAH KRAMERS

Sinds 2022

Functie: junior consultant.

Bijzonder: “Het is leuk

en spannend met al die

bekende en onbekende

klanten en sprekers

contact te hebben, zeker

omdat dit eigenlijk buiten

mijn comfortzone is.

Maar het gaat goed en ik

merk dat ik groei.”

JACQUES GELUK

Sinds 2006

Functie: journalist

ACADEMY Magazine.

“Het mogen interviewen

van honderden sprekers

maakt dat ik mijn vak

kan blijven uitoefenen

en mijn geest jong en

scherp blijft.”

DESMOND DE JONG

Sinds: 2014. Functie: consultant.

Bijzonder: “Net na sluitingstijd op vrijdag werd ik

gebeld dat een spreker van een ander bureau was

uitgevallen. In dat soort gevallen zetten we alle zeilen

bij en het is gelukt een andere spreker te vinden die

meteen in zijn auto kon stappen. De opdrachtgever heeft

ons daarna bedankt, blij dat wij het gat snel konden opvullen.”

Wens: “Een cursus fotografie volgen, zodat ik samen met Walter

Kallenbach op termijn om de twee jaar nieuwe foto’s kan maken van

onze sprekers, die natuurlijk ook in het magazine kunnen verschijnen.”

MARISA BUTTER

Sinds 2018

Functie: consultant/redacteur

websiteprofielen.

Bijzonder: “Ik had voor mijn

studie een stage nodig en

kwam via een leraar/spreker

in contact met Speakers

Academy. Het werk is heel

divers en ik ontmoet veel

mensen. Daardoor was

het leuk de laatste Grand

Speakers mee te mogen

helpen organiseren.”

2

RANIA SOUMAIR

Sinds 2021

Functie: consultant “Het is een hele

andere wereld waarin je binnenkomt.

Dat is bijzonder als je die nog niet

kent. Het mooiste vind ik toch het

verbinden van mensen en het delen

van kennis. Het is zo mooi om te zien

dat men elkaar wil helpen, ieder op

zijn eigen manier.”

Ontvangst jubilarissen

René & Nina

Ook de kinderen

van Marie-

Leontine helpen

een handje mee!

^ Bowie

< Bailey

DON DE BRUIJN

Sinds 2013. Functie: grafisch

vormgever (ook van ACADEMY

Magazine), ‘klusjesman’ en drummer.

SONJA DIENER

Sinds 1999

Functie: ‘financial controller’.

“In al die 23 jaar heb ik de

onderneming zien groeien

en ben ik meegegroeid met

de organisatie. Een mooie

onderneming met een

gevarieerd sprekersbestand

van hoog niveau en

vakkundige medewerkers. Het

is altijd weer een feest om met

dit team te mogen werken.

8


Jubileum

5

MAUREEN ZUIDHOF

Sinds 2018 - Functie: consultant.

Bijzonder: “Walter Kallenbach had een paar

lezingen voor André Kuipers en moest daardoor

op één dag meerdere lezingen verzorgen.

Daarom vroeg hij aan mij of ik hem kon helpen,

want André moest van A naar B en van B naar

C, met een helikopter. Dat mocht ik regelen.

Dat was een beetje de aanleiding dat ik naar de

sales overging.”

Jaar

NINA KESAR

Sinds: 2002

Functie: adjunct-directeur

Nina werkt aan grotere projecten, zoals de

implementatie van een nieuw softwaresysteem,

is ‘in-house legal counsel’ en adviseert het

management, collega’s en sprekers over juridische

zaken. Bovendien heeft ze nog haar ‘eigen

sprekers’ met wie ze al jarenlang werkt. Uitspraak:

“Mijn werk is een cadeautje. Ik zit als nieuwsgierig

en leergierig mens op een berg met kennis.”

WALTER KALLENBACH

Sinds 2006

Functie: consultant. “Ik verzorg aanvragen van (inmiddels

veel vaste) klanten en de fotografie voor de website en het

magazine. “Een soort dubbelrol die me erg goed past.”

Uitspraak: “Het geeft nog elke dag voldoening om van je

klanten te horen hoe blij ze waren met de spreker die je

aan ze hebt voorgesteld.” Bijzonder: “Ik mocht het gehele

programma invullen van een personeelsbijeenkomst

in de Ziggo Dome voor 6.000 gasten met als hoofdact

Kensington. Dat vergeet ik nooit.”

ANDREA DEN HARTOG

Sinds 2018. Functie: consultant.

Uitspraken: “Ik vind samenwerken en

écht verschil maken belangrijk”

Bijzonder: “De afgelopen twee jaar

heb ik mijn werk mogen combineren

met de opleiding management en

leiderschap waarbij ik de kennis van

zowel ons ervaren team als onze

fantastische sprekers goed heb

kunnen inzetten.”

Collega's in opleiding :-)

De kinderen van Walter

Jubilarissen René & Nina!

NICK

LINDEIJER

Sinds 2009.

Functie: ITconsultant.

Jubilarissen René & Nina!


IN DE SCHIJNWERPERS

Bekijk profiel

ALEX SIJM

Leef je droom

Tekst: Jan Vriend | Fotografie: © Jan Buteijn

Dat kan nooit, zei iedereen. Met een lichamelijke beperking begin je toch geen eigen bedrijf? En

je koopt toch geen dure tent als je weet dat bijna alle circussen roemloos ten onder gaan? Toch

zette Alex Sijm door en bouwde hij in twintig jaar een succesvol circusbedrijf op. Zakelijk en privé

werden zijn dromen werkelijkheid. Zijn levensverhaal inspireert anderen bij het waarmaken van

hun eigen dromen. “De kern is om creatief te zijn bij het overwinnen van struikelblokken.”

10


Alex, wat was jouw droom?

“Als kind droomde ik ervan in het circus te werken. Dat was lastig, want door een

spasme loop ik moeilijk en een clown in een rolstoel wil niemand. Vanwege die beperking

werd ik op school bij gym ook als laatste gekozen. Maar toen ik een circus

in onze tuin organiseerde, wilden alle kinderen meedoen. Toen kon ik zélf mijn team

kiezen! Daarom wist ik al snel dat ik circusdirecteur wilde worden. Nadat ik bij het

kleinste en het grootste circus van ons land had gewerkt, begon ik mijn eigen circusbedrijf.

Dat trok uiteindelijk met drie tenten en dertig medewerkers door

Nederland en België.”

Wat zie je als je grootste succes?

“Dat ik ondanks het eerste wantrouwen van banken, de circusbranche en bekenden

toch twintig jaar met passie, liefde en vakmanschap mijn bedrijf heb geleid. Daarbij

bleven mijn medewerkers en het publiek me trouw. Mijn voorstellingen trokken meer

dan 100.000 bezoekers per jaar en ik werd onderscheiden met de Cultuur Award

van Noord-Holland en de Opsteker van Utrecht. Die waardering deed me veel. Het

leek een goedmaker voor de jaren waarin ik me soms alleen heb gevoeld, door mijn

lichamelijke beperking. Op zich is die beperking geen ramp, maar het probleem is

dat twintig procent van de Nederlanders niet weten hoe ze moeten reageren op iemand

met een beperking.”

Hoe heb je die tegenwind overwonnen?

“Door mijn droom niet uit het oog te verliezen en mijn nadelen om te buigen in voordelen.

Wie anders is wordt vaak uitgelachen. Maar in het circus krijg je juist applaus

als je anders bent dan de rest. Of als je iets anders kunt dan een ander. De circuswereld

zag me eerst als een vreemde buitenstaander. Doordat ik anders was dan de

concurrentie, kon ik echter mijn bedrijf winstgevend maken en uiteindelijk succesvol

verkopen.”

Wat kan een ander daarvan leren?

“Dat je trouw moet blijven aan je missie. Altijd doorzetten. Kan niet, bestaat niet, is

mijn motto. Dankzij creativiteit en veerkracht speelde ik in op veranderingen en zag

ik groeikansen. Zo neem je je succes in eigen hand en kom je verder. Je kunt je aanpak

aanpassen, maar de kunst is om je missie voor ogen te houden.’’

Voor wie is jouw verhaal bedoeld?

“Voor ondernemers en ondernemende doeners die durven te dromen. Dus voor iedereen

die zich niet door tegenslag van de wijs wil laten brengen, maar inspiratie

zoekt om obstakels uit de weg te ruimen. Bij mijn lezingen en trainingen gebruik ik

mijn eigen praktijkervaring als leidraad, maar wat ik leerde kun je toepassen in iedere

branche. Door met humor en openheid te vertellen over mijn eigen hoogte- en

dieptepunten, help ik anderen hun eigen droom waar te maken.”

‘Alex, je hebt ons allemaal op een inspirerende manier meegenomen in jouw verhaal.

Daarmee heb je ons aan het denken en aan het werk gezet. Dank voor je bijdrage.

We zien je graag weer terug!’ – Annette, bezoeker van een training door Alex Sijm.


‘Het feit dat ik

vooral alleen werk,

voor de camera of

op het podium, maar

tóch bij een team

hoor, voelt heel fijn’

12


COLUMN

FADOUA ALAOUI

Mijn passie

Bekijk profiel

Tekst: Fadoua Alaoui | Fotografie: © Marco ter Beek

“Op de terugweg van mijn eerste officiële interview, wist ik dat ik mijn passie had gevonden.

Ik kan me dat gevoel nog goed herinneren. Het was een mengeling van ongelooflijke blijdschap, herkenning en het

gevoel dat alles nu op zijn plaats viel; ik had mijn roeping gevonden. Eindelijk kon ik mijn brede interesse voor mensen

en verschillende onderwerpen – gecombineerd met mijn afkomst en opvoeding, het wonen in het buitenland, mijn

ervaringen als stewardess en de verschillende talen die ik spreek – combineren in een beroep. Een beroep dat ik nog

niet bedacht had, maar nu op mijn pad kwam.

Ik woonde op Curaçao waar een

nieuwe televisiezender Nos Pais

Television werd gelanceerd. Na een

intensieve ‘in-house’-opleiding heb

ik daar een dagelijkse talkshow gepresenteerd.

Hierin werd vooral gestreefd

naar het behandelen van educatieve,

informatieve en maatschappelijk geëngageerde

onderwerpen. Mijn talenkennis

kwam goed van pas, want het programma

werd in vier verschillende

talen gedaan. Het Caribisch gebied

kent verschillende talen en afhankelijk

van de taal van de gast werden de gesprekken

gevoerd.

Toen ik terugkwam in Nederland , kon ik

weer bij nul beginnen, behalve dan dat

ik een bak aan ervaring had opgedaan

en mijn passie had gevonden. Die liet ik

me niet zomaar afnemen! Van het één

kwam het ander en ik rolde in het presenteren

van evenementen. Het is

moeilijk te omschrijven wat mijn werk

als moderator eigenlijk inhoudt. Een belangrijk

aspect is de voorbereiding.

Vervolgens gaat het natuurlijk om het

moment zélf en om ervoor te zorgen dat

je de juiste snaar weet te raken tijdens

het evenement.

Als je een foto zou kunnen maken van

de binnenkant van mijn hoofd tijdens

een presentatie, dan zie je een grote gestructureerde

chaos. Toch weet ik precies

wat ik moet doen. Het presenteren

betekent voor mij een aaneenschakeling

van snelle keuzes maken en er is

geen weg terug. Deze keuzes bepalen

uiteindelijk het verloop van het evenement.

Keuzes die worden bepaald door

mijn persoonlijkheid, kennis, ervaring

en gevoel. Daardoor zie ik ook een andere

kant van mezelf.

Alter ego

Het lijkt wel alsof mijn alter ego het overneemt,

zodra een programma of evenement

begint. Het is een krachtig deel

van mij, dat niet twijfelt en precies de

juiste keuzes weet te maken. Vaak

wordt aan mij gevraagd of ik nog wel

eens zenuwachtig ben voor een presentatie

en ik antwoord dan altijd eerlijk:

Ja! Het is moeilijk voor te stellen na zoveel

evenementen en live tv-programma’s

dat dit fenomeen ook bij mij nog

steeds voorkomt. De druk die ik mezelf

opleg om het beste evenement neer te

zetten zorgt hiervoor. Daardoor ben ik

tegelijkertijd op mijn scherpst.

De samenwerking met Speakers

Academy brengt me veel. Allereerst

krijg ik hierdoor het gevoel: ik heb een

echt beroep en er is een bureau dat dit

beroep vertegenwoordigt. Daarnaast

hoef ik me niet meer om de zakelijke

kant te bekommeren. Dat deel wordt

door hen overgenomen, heerlijk! Het

feit dat ik vooral alleen werk, voor de

camera of op het podium, maar tóch

bij een team hoor, voelt heel fijn. Ik

merk dat er vanuit het ‘Team’ vertrouwen

is in mijn ‘kunnen’. Dat sterkt me

enorm. Tijdens de Sprekers-lunch,

ontmoette ik ‘mede-Speakers’ en het

gaf me een goed en trots gevoel om

hier onderdeel van te zijn.

Volgens mij heb ik het

gaafste beroep!!

De spanning en afwisseling houden

het voor mij levendig en interessant. Ik

vind het heerlijk dat dit een beroep is

waarbij je altijd leert en waarin je kan

blijven groeien. Dat vind ik een geweldig

vooruitzicht!”


KLIMAAT EN STRIJD

GENERAAL B.D. TOM MIDDENDORP

Klimaatverandering

zorgt voor conflicten,

tenzij…

Door: Jacques Geluk | Fotografie: © Walter Kallenbach

Als Commandant der Strijdkrachten heeft generaal b.d. Tom Middendorp

ondervonden hoe droogte en waterschaarste kunnen leiden tot conflicten.

Klimaat en veiligheid zijn volgens de klimaatgeneraal met elkaar verbonden.

Daarom moet iedereen samenwerken en het zijne of hare doen aan

klimaatadaptatie en -mitigatie. In zijn boek ‘Klimaatgeneraal’ staan

sprekende voorbeelden.

Tijdens militaire missies in het buitenland leert Tom Middendorp in de eerste

helft van het vorige decennium al dat ontwikkeling en veiligheid niet zonder elkaar

kunnen. Ook ziet de commandant dat klimaatverandering een steeds grotere

rol speelt in de internationale veiligheid. “De wereldbevolking verdubbelt deze

eeuw naar 11 miljard, terwijl er nu al tekorten zijn aan water en voedsel. Door klimaatverandering

is minder bebouwbare landbouwgrond beschikbaar. Oogsten mislukken

door droogte of overstromingen. Zonder aanpassing aan de klimaatverandering ontstaan

conflicten.” Middendorp denkt dat militairen tegenwoordig sowieso klimaatgevoeliger

zijn, hoewel ze tijdens missies vooral bezig zijn met het hier en nu. Elke

operatie of inzet begint met een analyse van het weer en het terrein. “We kijken altijd

eerst naar de klimatologische omstandigheden, omdat die veel beperkingen kunnen

opleveren. Terreinen kunnen onbegaanbaar zijn of het is zo heet dat helikopters minder

draagvermogen hebben. Klimaatverandering heeft ook invloed op de veiligheidsomgeving

en niet alleen op het eigen optreden. In het boek beschrijf ik allerlei voorbeelden,

omdat ik de relatie tussen klimaat en veiligheid vanuit verschillende

invalshoeken duidelijk wil maken. Denk aan het smelten van het Arctisch gebied, de

zeespiegelstijging en extreme droogte.” Hij geeft een voorbeeld uit zijn tijd als commandant

in Uruzgan, zuid Afghanistan. “Na een aantal intense gevechten rond het

dorp Chora hebben we de Taliban verdreven, maar de spanningen bleven want ze

konden zomaar terugkeren. Pas nadat we hadden bemiddeld om een waterprobleem

op te lossen verdween de spanning en kreeg de Taliban geen vaste grond meer onder

de voeten. Wat later kwam kroonprins Willem-Alexander op bezoek en wandelden

we met weinig beveiliging door Chora’s hoofdstraat.” Middendorp toont daarmee

aan dat een veiligheidssituatie kan omslaan, niet alleen door militair ingrijpen,

maar ook door bemiddeling en het helpen oplossen van een klimaatprobleem. “We

moeten daarvoor steeds meer oog hebben, de symptomen bestrijden en niet vergeten

de oorzaken aan te pakken. Anders plak je alleen maar een pleister op een wond

die gewoon blijft etteren.”

14


Generaal B.D. Tom Middendorp

‘Het is de

kunst voorop

te blijven lopen

en niet bezig te

blijven met de

oplossingen van

gisteren’

Samenwerking

Om het tij te keren moet het leger tijdens alle

missies samenwerken met NGO’s, andere

ministeries dan Defensie en het bedrijfsleven,

omdat het nooit alleen maar militaire

problemen zijn waar ze tegenaan lopen. “Als

ik mijn ervaringen uit de missiegebieden

projecteer op zich nu ontwikkelende scenario’s

over de impact van klimaatverandering,

vind ik dat zeer zorgwekkend. We zien nu al

dat dit nu al leidt tot migratiestromen, extremisme,

interne spanningen en conflicten.

Als de klimaatverandering verergert geldt

dat ook voor de gevolgen ervan, vooral voor

de veiligheid. Klimaatverandering geeft

mede door schaarste aan grondstoffen aanleiding

tot conflicten tussen grootmachten,

maar is ook op zichzelf een uitdaging. Ik

noem het dan ook liever klimaatontwrichting,

omdat het echt maatschappijen ontwricht.

Met name in fragiele landen kunnen

mensen hun gezin niet meer onderhouden

door de toenemende droogte en overstromingen

en drijft het hen tot wanhoop.”

Hoewel het voor Nederland nog meevalt,

gaan we ook hier de gevolgen van de klimaatverandering

merken. "Europa wordt

omringd door landen die daar heel kwetsbaar

voor zijn, met alle gevolgen van dien.

De Wereldbank voorspelt dat ongeveer 300

miljoen mensen gaan migreren binnen nu en

20, 30 jaar. Ook het extremisme groeit, door-


KLIMAAT & STRIJD

dat veel mensen geen andere uitweg zien dan zich aansluiten

bij bepaalde organisaties.” Het bestrijden van klimaatontwrichting

is cruciaal om toekomstige conflicten

te voorkomen."

Langetermijnvisie

Rond 2016 valt het op dat de hoogste militaire baas van

de krijgsmacht tijdens een toespraak in het Haagse

Vredespaleis met een langetermijnvisie komt over

klimaatverandering en hoe de krijgsmacht van de

toekomst er moet uitzien. “We hebben begin februari

2017, los van de toespraak, een Future Force Conference

georganiseerd. Daar kwamen 1100 mensen op af, onder

wie slechts 100 militairen.

De komst van vertegenwoordigers van universiteiten,

NGO's, bedrijven, overheden en internationale

organisaties leverde veel verschillende invalshoeken op

over veiligheid. Pratend over megasteden, cyber en

klimaat bracht dat een enorme kruisbestuiving teweeg,

wat leidde tot nieuwe initiatieven. Bij mij groeide daar

ook het bewustzijn dat klimaatverandering één van de

twee grootste ‘gamechangers’ of uitdagingen van deze

eeuw is”, zegt Middendorp die hier al in november 2016,

voor de toespraak in het Vredespaleis en de Future

Force Conference, publiekelijk over sprak in Halifax,

Canada, op het moment dat presidentskandidaat

Donald Trump aankondigde uit het Klimaatakkoord van

Parijs te willen stappen.

Impact op het bedrijfsleven

“Het meeste wat ik doe is Defensie-gerelateerd, maar ik

werk niet voor Defensie.” Hij is regeringsgezant op het

gebied van Europese Defensiesamenwerking en verschijnt

geregeld op televisie om oorlogsconflicten te duiden.

Tom Middendorp heeft ook een duidelijk verhaal

voor het bedrijfsleven. “Wij zijn enorm internationaal verweven

en erg afhankelijk. Onze hele economie draait op

handel, internationale contacten en handelsroutes.

Klimaatverandering heeft vele gevolgen voor het bedrijfsleven.

Het wegsmeltende Arctische gebied opent nieuwe

handelsroutes met China. Dat biedt potentie. Tegelijkertijd

ontstaat een nieuwe geopolitieke arena in het Noorden.

Rusland, China, Amerika en nog een aantal andere landen

willen daar grondstoffen uit de grond halen. Dat gebied

was altijd ontoegankelijk en nu komt daar een competitie

op. Voor de energietransitie geldt hetzelfde. Die is

positief, maar tast tegelijk de positie aan van landen die

voor hun inkomsten van fossiele brandstoffen afhankelijk

zijn, zoals Rusland en de OPEC-landen. Op het moment

dat wij onafhankelijker worden van hun brandstoffen gaat

dat ten koste van hun inkomsten. Dat tast hun positie aan

en zorgt voor andere verhoudingen en spanningen.

Klimaatverandering vormt een directe bedreiging voor de

aanvoerketens van bedrijven vanuit fragiele regio's in

Zuid-Azië. Ook worden we geconfronteerd met een toenemende

schaarste aan grondstoffen, wat weer tot con-

16


KLIMAAT & STRIJD

flicten kan leiden. In feite tast klimaatverandering

de hele waardeketen van bedrijven aan.”

Perspectief

In algemene zin vindt Middendorp dat we weerbaarder

moeten worden. In zijn boek biedt hij perspectief.

Hij is geen klimaatdeskundige en gaat

vooral uit van de rol die de veiligheidssector kan

spelen. “Ik kijk daar breed naar, dus ook naar hoe

Defensie zich moet aanpassen en hoe bedrijven

hun leveringsketens kunnen beschermen. Het

begint allemaal met bewustwording. Als je je niet

bewust bent van het probleem dan is er ook niet

de bereidheid er iets aan te doen.” In het leger

wordt de uitdaging vrij breed onderkend, “maar

de bereidheid dat in beleid te vertalen is nog beperkt.

Dat gaat wel komen. In de laatste

Defensienota is het belang van klimaatverandering

en duurzaamheid breed onderschreven. Dat

is de start van een verandertraject. Daarna wordt

het steeds meer, er is geen ontkomen aan.” De

klimaatgeneraal heeft al snel ondervonden dat er

meer militaire leiders zijn die zich zorgen maken

over de gevolgen van klimaatverandering. “Wij

hebben het International Military Council on

Climate and Security-netwerk opgericht, met

daarin (op persoonlijke titel) experts uit meer dan

40 landen. We wisselen praktijkervaringen uit

rond het thema klimaat en veiligheid.

Water uit de lucht

‘Klimaatgeneraal’ is geen doemscenarioboek en

niet te technisch. “Zwartgallige scenario’s komen

vaak uit, maar je moet niet alleen daarop hameren.

Ik kom ook met oplossingen en voorbeelden.

Bijvoorbeeld over iemand die water uit lucht

haalt.” Kunstenaar/uitvinder Ap Verheggen

spreekt Middendorp aan tijdens de Future Forceconferentie.

Een week later zit Verheggen in het

vliegtuig naar Mali. In het Nederlandse legerkamp

lukt het hem met goedkope technologie één glas

water per dag uit de lucht te halen. Vele tests later

is er een apparaat dat met een zonnepaneel

30 liter water per dag oplevert, genoeg om een

gezin te onderhouden. Tijdens de Expo in Dubai

toont Verheggen een groter model dat, nog

steeds met miniem stroomverbruik, 1000 liter

water per dag maakt en zelfs een waterval creëert.

“Ik help hem nu dit op te schalen. We moeten

toe naar nieuwe concepten voor water- en

voedselvoorziening. Stel je voor wat voor krachtig

middel dit zou kunnen zijn in de ontwikkelingsplannen

voor de Sahel en welke problemen hiermee

zijn te voorkomen. Het is de kunst voorop te

blijven lopen en niet bezig te blijven met de oplossingen

van gisteren.”

Tom Middendorp vindt dat iedereen het verschil

kan maken, op zijn eigen manier. Stoeptegels

weghalen en plantjes neerzetten kan al veel schelen

als genoeg mensen dat doen. Net als de regenpijp

ontkoppelen en het water de grond in laten

lopen. “Het bedrijfsleven kan en moet

onderdeel van de oplossing worden. Nieuwe innovaties

op het gebied van duurzaamheid en circulariteit

vormen een belangrijk exportproduct en

stellen ook hun toekomst zeker.

‘Met name in fragiele landen hebben

mensen geen perspectief meer, doordat

ze hun geld niet meer kunnen verdienen’

Beleggingsorganisaties en verzekeraars kunnen

hier een aanjagende rol in hebben.” De EU en de

NAVO kunnen in het groot in actie komen.

Middendorp: “De inlichtingen-, mitigatie- en

adaptatiekant. We moet niet vergeten dat

Defensie van alle overheden overal de grootste

vervuiler is. Ook vergeleken met bedrijven is er

geen bedrijf, in welk land dan ook, dat meer vervuilt

dan Defensie. Dat komt doordat we veel

schepen en vliegtuigen hebben die dagelijks veel

CO₂ produceren. Op mitigatiegebied zou

Defensie een soort innovatieplatform kunnen zijn.

Op het moment dat je groene technologieën

omarmt en kijkt naar de potentie ervan dring je

niet alleen CO₂ terug, maar kun je misschien ook

je operationele effectiviteit verbeteren. Door

schepen wat meer alternatieve energiebronnen

te geven of door een militaire basis die je bouwt

in Mali meer zelfvoorzienend te maken is veel

minder logistiek nodig. Dat scheelt ook geld.

Kunnen we in algemene zin het tij nog keren:

“Voor een deel is het onomkeerbaar en we moeten

ons erop voorbereiden.”


MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

LAURENTIEN VAN ORANJE

Niemand zou

iemand anders

nodig moeten

hebben om een

gezicht te hebben

Tekst en fotografie: Roek Lips

Prinses Laurentien van Oranje zet

zich in voor dialoog en gelijkwaardigheid.

‘Gezien de urgentie moet het

snel gebeuren, maar toch bereik je

die gelijkwaardigheid alleen stap

voor stap’.

“Als mensen zijn we aan het veranderen,

en dat moet ook, want het is belangrijk

dat we in deze tijd weer dichter bij onszelf

en elkaar komen. Ik heb nu vaak het

gevoel dat we heel hard naar een plek lopen

waar niemand wil zijn. Er zijn vast allerlei

wetenschappers die zeggen dat

veranderen reuze ingewikkeld is, maar

als je dat maar vaak genoeg zegt, wordt

dat de werkelijkheid. Kinderen hebben

geen moeite om te veranderen; misschien

moeten we daar iets meer een

voorbeeld aan nemen. Ik hoop heel erg

dat we aan de vooravond staan van een

nieuw tijdperk, waarin we weer meer

een nieuwsgierige en empathische houding

naar elkaar gaan aannemen. Maar

daar zijn we nog niet.”

“Er worden bijvoorbeeld nog altijd heel

veel plannen bedacht over mensen in de

samenleving. Vaak wordt de stap overgeslagen

om eerst in gesprek te gaan

met de mensen die de echte kennis en

ervaring hebben. Dat zorgt er weer voor

dat er met hele verkeerde aannames

plannen worden gemaakt en veel oplossingen

als gevolg daarvan mislukken.”

Onderstroom

“Neem mensen die moeite hebben met

lezen en schrijven. Het is niet genoeg

om te bedenken dat ze naar een taalcursus

moeten gaan. Want als je echt luistert

naar wat hen tegenhoudt, kom je er-

Roek Lips, spreker bij

Speakers Academy®

in gesprek met

Prinses Laurentien

van Oranje

18


‘Ik heb nu vaak het gevoel dat

we heel hard naar een plek

lopen waar niemand wil zijn’



achter dat hun probleem in essentie niet alleen over de

taal gaat, maar veel meer over het gevoel niet gehoord te

worden in onze samenleving, weinig zelfvertrouwen hebben,

bang zijn om hulp te vragen en angst voor instellingen.

Als je dát snapt, ontwikkel je initiatieven vanuit die

onderstroom en niet enkel vanuit het aanbod van een

taalcursus.

Als je een probleem wil oplossen, moet je het bij de bron

aanpakken en niet aan het uiteinde van de stroom. En

dingen bij de bron aanpakken kun je alleen maar doen

door echt te luisteren naar wat er speelt en door dialoog

waarin alle perspectieven gelijkwaardig zijn. Als je een

vraagstuk bij de bron niet goed definieert, zullen de stappen

die volgen het steeds net níet zijn.

Het kenmerk van een goede dialoog is dat je de tijd neemt

om het standpunt van anderen te ontrafelen, te onderzoeken

en jezelf toe te staan verward te zijn door de nieuwe

inzichten die je hoort. Door echt open te staan voor de

perspectieven en ervaringen van anderen ontstaat er, als

door een soort magie, een nieuw gedeeld beeld van de

werkelijkheid. Het vraagt wel een principiële bescheidenheid

om toe te geven dat je niet het hele beeld van de werkelijkheid

hebt. Zo is de logica van een systeem heel anders

dan de logica vanuit de mens.”

Rustig in je hoofd

“Het gaat erom dat je een gelijkwaardige ruimte creëert

voor iedereen en de juiste signalen opvangt. Dat houdt

ook in: voorbij de woorden luisteren en stilstaan bij wat

niet gezegd wordt. Dat is alleen maar mogelijk als je rustig

bent in je hoofd, anders hoor je niet wat er wordt gezegd

en waar de verbanden liggen.

Zo kom je er bijvoorbeeld achter dat ouders en kinderen

die zijn gedupeerd in de kinderopvangtoeslagaffaire niet

alleen slachtoffers, maar in de eerste plaats mede-burgers

zijn. Krachtige, hardwerkende mensen die immens

onrecht is aangedaan. Zorgmedewerkers, ambtenaren,

vrachtwagenchauffeurs, om maar een aantal beroepen te

noemen. Die waardigheid is hen ontnomen. Maar daar

kom je alleen achter als je oprechte interesse hebt: ‘Wie

ben jíj? Wat drijft jou?’, en daarna pas: ‘Wat is er allemaal

gebeurd en wat heb je nu nodig om je leven weer te kunnen

oppakken?’

Het is mooi om bijvoorbeeld in Almere te zien dat dat bewustzijn

nu echt is doorgedrongen binnen de gemeente.

Ik mag daar een kleine bijdrage aan leveren door de dialoog

te faciliteren, waarin de krachtige gedupeerde moeders

een gelijkwaardige positie beginnen te krijgen.

Gezien de urgentie moet het snel gebeuren, maar toch

bereik je die gelijkwaardigheid alleen stap voor stap.”

20


Bekijk profiel

Omgaan met weerstand

“Als je naar de kern van een probleem wil gaan moet

je niet bang zijn dat het gaat schuren en dat er weerstand

komt. Sterker nog, zo kom je dichter bij de overtuigingen

en belangen van mensen. Ik wil de patronen

die daar in het denken opgesloten zitten ontdekken,

om zo bij de bron tot verandering te komen. En dan dus

weer durven stil te staan om te kijken: wat is hier echt

aan de hand. Niet meteen in actie schieten vanuit een

logica.

‘De laatste tijd denk

ik steeds vaker aan de

bekende uitspraak van

Johan Cruijff:

‘Je ziet het pas als je

het doorhebt’

Die ‘vertraging om te versnellen’ voelt vaak dubbel:

veel vraagstukken zijn urgent om op te lossen maar

vragen om een systemische benadering. Onze actiebereidheid

is een kwaliteit van Nederland: we stropen

de mouwen op en gaan aan het werk. Maar daar zit ook

een keerzijde aan, namelijk het gevaar dat men in echt

complexe vraagstukken te snel met de verkeerde dingen

aan de slag gaat. De laatste tijd denk ik steeds vaker

aan de bekende uitspraak van Johan Cruijff: ‘Je

ziet het pas als je het doorhebt.’ Dat is echt zo. Pas als

je echt ziet wat het probleem is en waar het om gaat,

is het moment daar om in actie te komen.

Onlangs kreeg ik een belangrijk inzicht in een gesprek

met jongeren, waar ik tegelijk een beetje van schrok.

Voor mij – en ik denk voor veel mensen van mijn generatie

– is het ijkpunt voor democratie een gevoel van

gezamenlijkheid. Die jongeren zeiden echter:

‘Democratie is dat ík mijn stem mag laten klinken. Dat

ík mag zijn wie ik ben.’ Het is belangrijk om dat sentiment

serieus te nemen. Want als de ’ik’ het uitgangspunt

en je oriëntatiepunt is, kijk je anders naar vertegenwoordiging

van je stemgeluid en gezamenlijkheid.

Die grondhouding van mensen constateren, ontrafelen

en erkennen - zonder verder waardeoordeel - is zo

belangrijk als je de vraag wilt beantwoorden hoe we

onze samenleving goed met elkaar kunnen organiseren.

Om gezamenlijkheid te bereiken moet je echt zorgen

dat meerdere groepen elkaar weer gaan

ontmoeten.”

Dichter bij mezelf

“Ook om te ontdekken wie je zelf bent en wie je wil zijn

is ruimte nodig in je hoofd. Dat is niet iets dat je bedenkt,

maar wat gaandeweg ontstaat. Inmiddels weet

ik dat ik alleen maar kan leven vanuit bepaalde morele

keuzes. Je geweten zorgt ervoor dat je die niet kan negeren.

Uiteindelijk gaat het om onze bereidheid om zo

diep en zuiver mogelijk in onszelf te kijken wat er nodig

is en de vraag te stellen: wat staat ons te doen?

Het geeft veel kracht om getrouwd te zijn met iemand

met een heel zuiver kompas. Op het moment dat bij mij

de onzekerheid toeslaat, kan ik dat bij hem toetsen. En

andersom. We steunen elkaar in wat we doen en zullen

ook altijd eerlijk zijn in onze feedback.

Ik voel wel dat ik leef in een fase waarin ik voor mijn gevoel

heel erg ben wie ik ben. Je kunt het wel of niet leuk

vinden, maar dit is het. Dat is echt een zoektocht

geweest.

In het werk dat ik doe is het dagelijks een grote verwondering

over al die verschillende perspectieven op

de werkelijkheid die mensen erop nahouden. Misschien

helpt mijn eigen onzekerheid me om meer vragen dan

antwoorden te hebben. Mijn vader zegt altijd tegen mij:

‘Je bent in feite altijd onzeker gebleven, maar dat heeft



je nooit in de weg gestaan om zeker te zijn van wat je moet

doen.’ En toen ik vijftig jaar werd, zei hij: ‘Je hebt altijd op

het snijvlak geleefd van wagen en slagen.’ Ik denk dat

daar wat in zit.

Ik voel me bevoorrecht om met zovele verschillende

mensen een vertrouwensband te hebben opgebouwd:

mensen die dakloos zijn, die moeite hebben met lezen en

schrijven, kinderen en jongeren, mensen die door het

systeem zijn vermorzeld of in armoede leven. Hun blik op

de samenleving is vaak zo zuiver en helder, vaak helaas

zo ontstaan door intens negatieve ervaringen. Ik ontmoet

ook vele mensen binnen de systemen die vanuit een autonome

blik naar vraagstukken te kijken. Die autonomie

vraagt een bepaalde moed. Al die gesprekken en contacten

houden mij scherp en ja, maken me nederig. Ik vind

het echt vreselijk als mensen soms zeggen: ‘U geeft ons

een gezicht.’ Niemand zou iemand anders nodig moeten

hebben om een gezicht te hebben’.”

Een bijdrage aan Academy Magazine ® van Roek Lips

‘Voor iedereen

die op zoek is

naar zelfkennis,

inspiratie en

reflectie

op de vraagstukken

van onze tijd’

© JEROEN DIETZ

22


NIEUW LEIDERSCHAP

ROEK LIPS

Wie kies je

om te zijn

© Stella Gommans

Hoe vinden we onze weg in een wereld die in crisis en in

verwarring is? Wie kies je om te zijn in een tijd dat niets

meer vanzelfsprekend is? Hoe blijf je hoopvol? Waar vinden

we houvast?

Socrates wist het al: we hebben de echte dialoog nodig om te

ontdekken wie we zijn en hoe we ons tot de wereld om ons

heen verhouden.

Roek Lips is in gesprek gegaan met inmiddels meer dan 170

bestuurders, wetenschappers, kunstenaars en andere mensen

met een bijzonder verhaal, op zoek naar inspiratie en houvast.

Al deze gesprekken zijn met camera vastgelegd. Door

gebruik te maken van stijlvol gefilmde fragmenten zet Roek in

deze interactieve sessie aan tot reflectie en dialoog. Aan de

hand van opgedane inzichten, persoonlijke ervaringen en inspirerende

verhalen neemt hij je mee en daagt je uit met prikkelende

vragen.

Een interactieve keynote, inspiratiesessie, of masterclass die

houvast bieden in een tijd waarin niets meer vanzelfsprekend

is. Want ondanks alles wat er op je pad komt, is er altijd de vrijheid

om te kiezen.

Het dagblad Trouw publiceert met regelmaat artikelen met

verhalen uit de serie, die stuk voor stuk ‘best gelezen’ zijn. Zijn

meest recente boek 'Wie kies je om te zijn', dat onlangs bij uitgeverij

AMBO/ANTHOS verscheen is een groot succes en inspiratie

voor velen.

‘Wie kies je om te zijn’ met medewerking van onder anderen

Ahmed Aboutaleb, Paul de Blot, Claudia de Breij, Louis

van Gaal, Arnon Grunberg, Joke Hermsen, Reinbert de

Leeuw, Irene van Lippe-Biesterfeld, Ivo Van Hove, Gerdi

Verbeet, Damiaan Denys, Typhoon, Paul Verhaeghe, Jan

Terlouw, Laurentien van Oranje en vele anderen.

Roek Lips is een veelzijdig persoon: hij is journalist, schrijver,

mentor, motivator, filosoof, adviseur, film- en theatermaker.

Toen in 2011 zijn achttienjarige zoon Job onverwacht overleed

koos hij ervoor zijn leven een andere wending te geven.

Gefascineerd door de vraag ‘wat werkelijk van waarde is’ besloot

hij opgedane inzichten met zo veel mogelijk mensen te

delen.

Met zijn scherpe en realistische blik op heden, verleden en

toekomst heeft hij al velen weten te inspireren. Roek Lips:

“Echt en authentiek leven en persoonlijk leiderschap kan alleen

ontwikkeld worden als je fundamenteel reflecteert op wat

werkelijk van waarde is.”

Bekijk profiel

Hoe vinden we onze weg in een wereld die in crisis en verwarring is? Roek Lips is

daarover in gesprek met bestuurders, wetenschappers, kunstenaars, denkers en

vele anderen, op zoek naar inspiratie en houvast. Afgelopen najaar verscheen in

deze serie het boek Wie kies je om te zijn - Gesprekken en gedachten over een

nieuwe tijd van Roek Lips.


Straatarts

ontving

tienduizenden

euro’s aan giften:

‘Ik was het zat

dat ik mijn

patiënten zag

verzuipen’

Door: Ellen de Visser

Fotografie: Folkert Koelewijn

Als huisarts en straatarts in kwetsbare wijken ziet

Michelle van Tongerloo dagelijks de gevolgen van

de stijgende kosten voor voedsel en energie. Ze

tuigde een particulier systeem van hulpverlening

op en ontving al tienduizenden euro’s aan giften.

‘Ik was het zat dat ik mijn patiënten zag verzuipen.’

Op de LinkedIn-pagina van straatarts Michelle

van Tongerloo staat een filmpje van een enthousiaste

ex-dakloze die zijn nieuwe flat

laat zien. Drie jaar lang leefde hij op straat,

samen met zijn hond, nadat hij door oplopende schulden

in de problemen was gekomen. Toen hij eindelijk

van de gemeente een woning kreeg, had hij geen huisraad.

Van Tongerloo deed een oproep, waarna wildvreemden

hem in een paar dagen tijd een complete inrichting

bezorgden. ‘Ik heb eindelijk een bed’, klinkt het

in onvervalst Rotterdams. ‘Dat dit zo snel geregeld is

door mensen, ik ben jullie echt dankbaar.’ Camera op

de hond: ‘En hij ook.’

Zo gaat het vaker als Van Tongerloo op sociale media

over haar werk schrijft. Haar verhalen over patiënten

© JORDI SLOOTS

24


INTEGRAAL ARTIKEL UIT VOLKSKRANT 20 AUGUSTUS 2022

Bekijk profiel

die zo hun best doen en het toch niet redden, spreken haar

meer dan 30 duizend volgers op LinkedIn zo aan dat zich met

regelmaat particuliere donateurs melden. Voor een dakloze

jongen werd de tandartsrekening betaald, voor een alleenstaande

moeder die in de problemen was gekomen door de

dure energierekening werd een envelop bezorgd met 1.200

euro, voor de zwangere vrouw die het moest doen met 20 euro

in de week kwamen spullen en extra geld.

‘Soms maken anderen een soort moeder Teresa van me’, zegt

ze lachend terwijl ze zich in de schaduw op het terras aan een

late lunch zet. ‘Maar het is ook gewoon mijn werk. Wel werk

waar ik graag de schouders onder zet. Daar krijg ik energie

van.’ Iedere dinsdag houdt Michelle van Tongerloo (39)

spreekuur in de Pauluskerk in Rotterdam, waar ze hulp biedt

aan daklozen, psychiatrische patiënten, verslaafden en mensen

zonder verblijfsvergunning. Het spreekuur zit altijd vol.

Daarnaast werkt ze als huisarts in een achterstandswijk:

deels in een vaste praktijk, met elke donderdagavond een inloopspreekuur

voor Oost-Europese arbeidsmigranten, en

om het weekend bij een nieuwe, laagdrempelige huisartsenpost,

waar ook patiënten zonder huisarts welkom zijn. Daar,

in Rotterdam-Zuid, ziet ze vaak de problemen ontstaan die

een leven kunnen onttakelen. ‘Patiënten uit mijn huisartsenpraktijk

kan ik na een paar jaar in de Pauluskerk tegenkomen’,

zegt ze.

Dat miljoenen huishoudens nu in financiële problemen dreigen

te komen door de hoge energierekening en dure boodschappen

zet de schijnwerpers op problematiek die zij als

huisarts al jaren tegenkomt: patiënten die keihard werken en

die nét niet het hoofd boven water kunnen houden.

Als straatarts ziet ze de laatste jaren ook een ander type dakloze:

was het vroeger vooral de klassieke clochard, met lange

baard en plastic tassen, verslaafd of met psychiatrische problemen,

inmiddels gaat het veel vaker om mensen die wel een

baan hebben maar geen huis, die in hun auto slapen of af en

toe bij vrienden op de bank, mensen die we op straat niet als

dakloos zouden herkennen. Nederland telt volgens het CBS

32 duizend mensen zonder eigen woning, dat aantal is in vijftien

jaar bijna verdubbeld. Het is vermoedelijk een onderschatting,

de onzichtbare daklozen zijn niet meegeteld.

De overheid trekt zich terug, de burgers moeten meer zelf oplossen,

Van Tongerloo ziet de gevolgen op haar spreekuur en

voelt de noodzaak om daarover te vertellen. Ze geeft lezingen,

ze schrijft onder meer voor het online journalistieke medium

De Correspondent en dan is er nog haar populaire LinkedInpagina,

die leest als een serie columns.

Rotterdam was een bewuste keuze voor de in Nijmegen geboren

Van Tongerloo. Naast haar artsenopleiding, aan het

Radboud UMC, studeerde ze fotografie aan de kunstacademie

in Breda. Haar toenmalige docent was een Rotterdammer

en haalde haar weleens naar de stad om te fotograferen. ‘Daar

zag ik de armoede en de sociale ellende, en daar wilde ik mee

aan de slag. Foto’s maakte ik vooral in moeilijke, kwetsbare

wijken. Als ik later huisarts word, dacht ik, dan graag in zo’n

wijk.’

Waarom de keuze om dan ook nog straatarts te worden?

‘Ik vind mijn werk heel leuk en dat vinden mensen soms gek.

Hoe kun je ellende en armoede nou leuk vinden? Maar ik voel

veel verantwoordelijkheid en dat kan ik kwijt in mijn werk als

straatarts. Als het me lukt om mensen te helpen, is dat motiverend

en inspirerend.

‘De Pauluskerk vind ik een bijzonder instituut. Ik ben niet religieus

opgevoed, maar ik ben religie steeds meer gaan waarderen.

Omdat de liefde voor de medemens onvoorwaardelijk

is, omdat ik er de normen en waarden in vind die we nodig

hebben in dit leven. In de Pauluskerk wordt niemand opgegeven.

Natuurlijk hebben wij ook te maken met agressie, we zetten

mensen soms ook de kerk uit. Maar er moet wel veel gebeuren

willen ze niet meer welkom zijn.’

Hebben buitenstaanders een verkeerd beeld van

armoede?

‘Het idee is vaak dat mensen daar zelf schuldig aan zijn. Maar

armoede is gewoon een gebrek aan geld. Ik veroordeel niet

meer, daarvoor heb ik al te veel gezien. Ik kijk of ik mijn patiënten

kan helpen om betere keuzes te maken, maar dat is

vaak nog niet zo makkelijk.

‘Ik ken een alleenstaande moeder met drie kinderen en die

hebben allemaal overgewicht. Ze zit in de bijstand vanwege

een chronische ziekte, ze kan haar huur niet meer betalen omdat

de energierekening 250 euro is gestegen. Dus geeft ze

haar kinderen bijna elke dag friet. Ze krijgt ook eten van de

voedselbank, maar dat aanbod is een stuk eenzijdiger geworden.

Dan kan ik wel tegen haar zeggen dat ze volgens de schijf

van vijf moet gaan koken, maar als ik met haar uitpluis hoe

haar week eruitziet, welke keuzes ze maakt en wat daar financieel

achter zit, dan kom ik tot de conclusie dat ik waarschijn-



lijk hetzelfde zou doen. En dat ik gezegend ben dat ik

andere keuzes kan maken, omdat ik een goede baan

heb.’

Kansenongelijkheid zag Van Tongerloo al in haar jeugd,

laverend tussen de twee werelden waarin ze opgroeide.

Toen ze werd geboren, op een flatje in Nijmegen-

Dukenburg, waren haar ouders al uit elkaar. Haar moeder

zat in de bijstand, waar ze zich later uit werkte, haar

vader woonde met zijn nieuwe gezin in een chique wijk.

De kleine Michelle ging wekelijks heen en weer en

merkte dat ze zich veel meer thuisvoelde in de wereld

van haar moeder.

‘Misschien had ik bij mijn vader onbewust het gevoel

dat ik anders was dan de rijke mensen met wie ik daar

omging. Als ik terugdenk aan die tijd, besef ik wat rijkdom

deed voor de kansen van kinderen.’

Een kind van rijke ouders heeft de wind in de rug?

‘Niet per se, ik heb ook de druk gezien die er op die kinderen

wordt gelegd. Ik gaf bijles aan een jongen die pas

mocht komen eten als hij zijn Latijnse rijtjes voor zijn

moeder kon opdreunen. Dat vond ik volkomen gestoord,

maar hij deed wel gymnasium – terwijl ik mavohavo-advies

kreeg. De basis verschilt, een kind van rijke

ouders krijgt meer kansen.

‘Ik ben nooit in armoede opgegroeid, maar ik heb bij

vriendinnetjes wel gezien wat geldgebrek voor gevolgen

heeft. Te kleine huizen, geen ruimte om rustig je

huiswerk te maken, alleenstaande moeders die hard

moeten werken, die altijd uitgeblust zijn en tegen de

kinderen zeggen: ga maar de straat op.’

Wat u zag in uw jeugd, ziet u nu terug in de

spreekkamer?

‘Ik vraag vaak aan patiënten waar ze vandaan komen.

Nou, bijna niemand komt uit de gegoede wijken, het is

oneerlijk verdeeld. Een paar dagen geleden liep ik met

mijn kinderen door Rotterdam en zag ik een van mijn

patiënten liggen, laveloos, in de brandende zon.

Iedereen liep langs en niemand deed wat. Wij hadden

hem in de Pauluskerk tijdelijk een bed aangeboden omdat

hij moest herstellen van een ziekte. Maar hij is statenloos,

en daarom heeft hij volgens de gemeente geen

recht op opvang, dus was hij de straat weer op gestuurd.

Ik heb hem teruggebracht naar de kerk.

‘Als hij op een andere plek was geboren, had hij andere

kansen gehad en dat maakt me zo boos. Die onrechtvaardigheid,

daar struikel ik over in mijn werk.’

In de Pauluskerk, in het centrum van Rotterdam, biedt

Van Tongerloo met haar collega’s gratis hulp aan de

kwetsbaarste mensen in de stad. Er wordt gekookt, er

zijn tijdelijke slaapplekken, er is medische zorg, psychische

ondersteuning, en wie dat nodig heeft krijgt leefgeld,

kleding of spullen.

‘De Pauluskerk vind ik een

bijzonder instituut. Ik ben

niet religieus opgevoed,

maar ik ben religie steeds

meer gaan waarderen’

Maar de financiële middelen zijn beperkt, de Pauluskerk

is er bovendien niet voor werkende armen en in haar

huisartsenpraktijk komt Van Tongerloo ook steeds vaker

mensen tegen die hulp nodig hebben. Zo ontstond,

spontaan, een particulier systeem van hulpverlening,

van ‘donoren’, zoals ze de mensen noemt die reageren

op haar verhalen en geld beschikbaar stellen. ‘Ik was

het zat dat ik mijn patiënten zag verzuipen’, zegt ze.

De eerste voor wie ze op die manier hulp financierde,

was Elys, een 24-jarige alleenstaande moeder die ’s

nachts in een fabriek werkte zodat ze overdag voor haar

kind kon zorgen, een jongetje met ernstige gedragsproblemen.

De gemeente draalde met het toekennen van

een persoonsgebonden budget voor haar zoon en intussen

zwermde er een ‘bijennest aan zorgonzin’ om

haar heen: een jeugdcoach, een mentor, een psycholoog,

een medewerker van de sociale dienst – een wirwar

van hulpverleners, die niets van elkaar wisten en elkaar

tegenwerkten. Terwijl er maar één ding nodig was:

rust en een inkomen waarmee ze wél de rekeningen

kon betalen. ‘Ik kon het niet meer aanzien. Ik heb particuliere

financiering gevonden en met dat geld kon ze

hulp voor haar zoontje regelen bij iemand die zij vertrouwde.

Dat is gelukt, ze is inmiddels afgestudeerd

met een 9,4 gemiddeld. Het gaat nu veel beter met hen.’

Na Elys volgden meer patiënten. Het afgelopen jaar

26


ontving Van Tongerloo meer dan 80 duizend euro aan giften.

‘Geen overhead. Geen managers. Geen vergaderingen’,

schreef ze op LinkedIn. ‘Een op een dus het gaat snel.’

Hoe gaat dat in de praktijk, brengt u een donor met een

patiënt in contact?

‘Nee, de patiënt blijft anoniem, de donor betaalt een rekening,

rechtstreeks of via mij. Soms komen mensen ook zomaar een

envelop met geld bij mij afgeven, die breng ik dan langs. Al dat

contante geld is niet ideaal maar ik kan het niet op mijn rekening

laten storten, dus ik ben van plan een stichting op te richten.

Dan kan ik de donaties beter verdelen en ook gaan samenwerken

met andere hulporganisaties.’

Wat ziet u gebeuren met uw patiënten als ze zo concreet

worden geholpen?

‘Stress en armoede vergroten de slechte karaktereigenschappen

van mensen. Ik zie mijn patiënten echt veranderen als ze

meer steun krijgen. Je moet niet helpen door te praten, dat

komt later wel, je moet eerst vragen wat iemand nodig heeft.

En dat is vaak gewoon extra geld of praktische hulp.

‘Alleen wordt die vraag niet gesteld. Echt álle kwetsbare patiënten

die ik in mijn huisartsenpraktijk probeer te helpen, hebben

een sliert hulpverleners om zich heen die naar elkaar wijzen.

In het begin geloofde ik niet wat ik hoorde en dacht ik dat

patiënten dat aan zichzelf te wijten hadden. Maar nu bel ik alle

partijen, dat vind ik ook gewoon leuk om te doen, en ben ik ervan

overtuigd dat de werkelijkheid heel kafkaësk is.

‘Moeders met geldzorgen hebben vaak ook problemen met

hun kinderen en dan krijgen ze een coach toegewezen, vanuit

een wijkteam of vanuit de ggz, die opvoedkundige tips gaat

geven. Ik word daar helemaal kriegel van, ga gewoon de afwas

voor ze doen ofzo. Ik heb een paar van die dossiers ingezien

en daar gaan duizenden euro’s naartoe. Geef die moeders

dat geld, daar hebben ze veel meer aan. Dat soort

adviezen zijn vaak nog moraliserend ook. De coaches weten

het beter want zij hebben ervoor doorgeleerd, terwijl ze vaak

weinig of niets van de omstandigheden in een gezin

afweten.’

Kunt u iedereen helpen of moet u keuzes maken?

‘Toen ik pas begon in de Pauluskerk, had ik slapeloze nachten.

Ik zag zo veel ellende, maar het budget van de kerk is niet

onuitputtelijk. Er zitten regelmatig patiënten tegenover me die

oneigenlijk gebruik willen maken van de Nederlandse gezondheidszorg.

Mensen komen uit de hele wereld naar ons toe omdat

ze denken dat ze hier gratis zorg kunnen krijgen. Ik heb

zelfs een keer een man op mijn spreekuur gehad die zo van

het vliegveld kwam, zijn koffer nog in de hand. Hij had een nierdialyse

nodig, maar kon dat in zijn eigen land niet betalen. De

plaatselijke kerk had een ticket voor hem bij elkaar

gespaard.

‘De dominee van de Pauluskerk, die ik om advies vroeg, zei

me dat hij op mijn oordeel vertrouwt. Ik kwam aanvankelijk zo

met mezelf in de knoop. Die patiënten komen niet voor niets,

ze moeten naar het ziekenhuis, maar ze hebben er geen recht

op. Maar wat is dat voor recht? En trekken wij in Europa niet

een fort op waar deze mensen de dupe van zijn? Ik ga nu af

op mijn gevoel, ik weiger ook weleens. Dan worden patiënten

soms erg boos, maar dat vind ik niet erg meer.’

Zijn de patiënten uit de Pauluskerk eigenlijk welkom bij

uw collega-artsen en in ziekenhuizen?

‘In Rotterdam gaat het redelijk goed. Maar ik krijg onverzekerde

patiënten uit heel Nederland op mijn spreekuur en als ik die

probeer door te verwijzen naar ziekenhuizen elders, dan krijg

ik zo veel smoezen te horen, ze worden vaak gewoon geweigerd.

Terwijl er subsidieregelingen zijn voor de hulp aan onverzekerden.

Die regelingen zijn ingewikkeld, het kan moeite kosten

om aan je geld te komen en artsen hebben het al zo druk.

Ik snap het wel, maar ik zie de gevolgen bij mijn patiënten, ze

lopen veel te lang door met hun klachten. ‘Afgelopen week

nog kwam er een dakloze op mijn spreekuur die in zijn arm was

gebeten door een teek. De arts die hij bezocht, weigerde hem

te helpen. De plek ging ontsteken, hij meldde zich op eigen

houtje bij de spoedeisende hulp, maar werd weggestuurd omdat

hij eerst 250 euro moest betalen. Toen ik hem uiteindelijk

zag, was zijn arm zo gezwollen door de infectie dat zijn spieren

dreigden af te sterven, hij moest onmiddellijk worden geopereerd.

Dat had voorkomen kunnen worden als er een arts

was geweest die de teek er even uit had gehaald en hem een

antibioticakuur had gegeven.’

Komt het voor dat uw goede bedoelingen zich tegen u

keren in de een-op-eenhulpverlening die u heeft

opgezet?

‘Tot nu toe is er nog nooit een patiënt geweest die er misbruik

van heeft gemaakt en om geld heeft gevraagd. Maar dat risico

bestaat inderdaad: kom naar de huisartsenpraktijk van

Michelle, want dan krijg je een kinderwagen. De hulp die ik

bied, maakt me kwetsbaar, maar dat vind ik niet erg. We hebben

in Nederland zó geleerd om ons te distantiëren van de

mensen die we helpen, terwijl dat helemaal niet is waar deze

tijd om vraagt. Ik heb een jaar op Sint-Eustatius gewerkt en

daar heb ik gezien hoe mooi het is als je als gemeenschap voor

elkaar zorgt.’



‘Soms maken anderen een soort moeder

Teresa van me’, zegt ze lachend’

Bekijk profiel

Anderhalf jaar geleden kwam ze terug van Sint-Eustatius,

het op een na kleinste eiland van Caribisch Nederland (22

vierkante kilometer, 3.200 inwoners). Haar ervaringen beschreef

ze dit voorjaar in een artikel in Vrij Nederland met

eigen foto’s. Het eiland telt één ziekenhuis, dat ze runde

met drie andere huisartsen, van wie er twee lange tijd weg

waren. Ze werkte dag en nacht. En toen kwam corona.

‘Het was het beste en het slechtste jaar dat ik heb meegemaakt’,

zegt ze.

Waarom wilde u daarheen?

‘Ik werk zelf bijna alleen maar met migranten, ik heb veel

collega’s met een migratieachtergrond en ik was zelf nog

nooit migrant geweest. Dus ik dacht: zou werken in een

ander land met een andere cultuur een betere arts, een

ander mens van me maken?’

Wat heeft u er geleerd?

‘Op het eiland heerst veel armoede en er is geen sociaal

vangnet zoals hier, want het ene Nederland is kennelijk

het andere niet. Dus vangen de Eustatianen elkaar op, als

dat kan. De onderlinge betrokkenheid is groot. Dat vond

ik eerst heel lastig. Mijn mobiele nummer circuleerde al

snel over het eiland en als ik niet opnam, kwamen de patiënten

gewoon naar mijn huis toe. ‘De professionele distantie

die ik als Nederlandse arts gewend was, bleek daar

onmogelijk. Want de patiënten waren ook de docent van

mijn zoon en ook de oppas van mijn dochter. Ik heb er geleerd

hoe belangrijk het is om als arts dicht bij je patiënten

te staan. Omdat nabijheid en vertrouwen de zorg beter

maken.

‘Maar ik leerde ook een bittere les. Toen corona uitbrak,

kreeg ik mijn ernstig zieke patiënten nauwelijks het eiland

meer af. De andere eilanden sloten hun grenzen, van onderlinge

solidariteit in het koninkrijk was weinig te merken.

Ik heb Sint-Eustatius in coronatijd overleefd, dus nu

kan ik alles aan, de stress heeft minder vat op me, ik ben

minder bang geworden.’

Is dat handig voor uw vak, om minder bang te zijn?

‘Ik ben realistisch. Met de risico’s die ik neem, is de kans

op een tuchtzaak heel groot, zeker als straatarts. Ik geef

bijvoorbeeld soms methadon aan een verslaafde. Er komen

patiënten op mijn spreekuur die in de gevangenis

hebben gezeten en daar versuffende middelen hebben

gekregen om de situatie aan te kunnen. Op de dag van

hun vrijlating worden ze vaak meteen naar de Pauluskerk

gestuurd. Geef ik ze niks, dan is het risico groot dat ze het

slechte pad op gaan om aan spul te komen. Geef ik ze wel

wat, dan weet ik niet wat ze er verder nog bij gebruiken.

In een afkickkliniek is er overzicht, maar deze mensen

gaan de straat op en wie weet scoren ze daar ook nog heroïne

en spuiten ze zichzelf in een coma. Dan ben ik de

schuldige.

‘Ik heb het al eens zien misgaan, toen ik een onverzekerde

patiënt met een hartprobleem wegstuurde. Ik was

bang dat de ambulance niet voor hem zou komen en ik

dacht dat hij het wel zou redden, dat stukje naar het ziekenhuis.

En toen kreeg hij voor de Pauluskerk een hartstilstand.

Hij heeft het overleefd, maar als hij een tuchtzaak

had aangespannen, zou ik misschien wel zijn

veroordeeld. Ook al had ik kunnen uitleggen waarom ik

hem liet gaan. Maar als je dit werk doet, kun je jezelf niet

laten leiden door angst.’

We hebben voor het eerst een minister voor

Armoedebeleid. Ziet u voor uzelf een rol weggelegd

in de politiek?

‘Je moet mij niet vragen aan welke knoppen zij zou moeten

draaien, dat weet ik niet, daarvoor vind ik het beleid

te complex. Ik vind het ook te makkelijk om te zeggen dat

de oplossing altijd van de politiek moet komen. We hebben

een sterke overheid nodig voor een goede gezondheidszorg,

goed onderwijs en een functionerende rechtsstaat,

maar verder denk ik dat wij veel meer voor elkaar

moeten doen. Laten we proberen de oorzaak van de problemen

aan te pakken. Waarom zijn er zo veel daklozen,

waarom hebben zo veel mensen psychische problemen,

waarom lopen er in Rotterdam ’s avonds nog zo veel kinderen

op straat?’

Maakt alle hulp die wordt aangeboden u niet trots?

‘Toen ik terugkwam van Sint-Eustatius had ik veel moeite

om hier weer te wennen. Op het eiland maakten de

mensen altijd een praatje met elkaar, hier proefde ik onmiddellijk

weer die afstandelijkheid. Het doet me goed

dat er nu zo veel reacties komen op mijn verhalen, dat

mensen bereid blijken om volslagen onbekenden te helpen

omdat ze zijn geraakt door wat ik over ze schrijf. Trots

is niet het goede woord, het stemt me hoopvol.’

28


COLUMN

Bekijk profiel

YNZO VAN ZANTEN

Over wiens

purpose

gaat het

nou écht?

“De afgelopen tien jaar zag ik als ‘Chief Evangelist’ en

‘Head of People & Culture’ van Tony’s Chocolonely heel

vaak dat bedrijven, hoe goed bedoeld ook, de plank

missloegen wanneer het over ‘purpose’ of impact ging.

Bedrijven hebben het erg vaak alleen maar over zichzelf,

over hoe goed ze wel niet zijn voor de wereld en hoe

duurzaam ze bezig zijn.

Maar als je als organisatie écht impact wil maken, als je

écht gezien en genoemd wilt worden door mensen als

toonaangevend betekenisvol bedrijf, dan zorg je dat je je

klanten of leden of volgers helpt te worden wie ze ten

diepste willen zijn. Dan help je ze om hun leven leuker,

duurzamer, makkelijker, mooier, socialer, gelijkwaardiger,

spannender, groener en simpelweg beter te maken.

Ik vertel graag hoe jullie als organisatie je plek kunnen

pakken in deze nieuwe economie, deze nieuwe realiteit.

Ik laat je zien hoe jullie je eigen mensen en je cultuur de

boventoon laat voeren en waarom je de term HR maar

beter snel kan vergeten. Én ik vertel je hoe impact en

financieel succes prima hand in hand kunnen gaan en

elkaar versterken. Mits je het goed en doordacht

aanpakt natuurlijk.”

© COPYRIGHT CLEARED


IN DE SCHIJNWERPERS

Bekijk profiel

MARKETING

PAUL HASSELS

MÖNNING

B2B

marketing &

sales strateeg:

van de 5 P's

naar 'Triple P'

Paul Hassels Mönning is commercieel strateeg en

ondernemer in B2B. Vanuit zijn bedrijf dutchmarq helpt

hij B2B marketing- en salesteams tot betere, duurzame

groei te komen. Als nuchtere adviseur, meewerkend

strateeg en trainer. En met oog voor de juiste mix tussen

‘digitaal en toch persoonlijk’.

Bij Capgemini en Fujitsu deed hij internationale ervaring

op in diverse rollen zoals bidmanager, programmamanager

en marketingdirecteur. Paul schreef het

managementboek ‘Brainbound Marketing, nieuwe online

verkoopstrategieën in B2B’ (Van Duuren) en draagt als

trainer en docent bij aan diverse opleidingen: via

Edumundo en Beeckestijn Business School en

in-company.

© MARJOLEIN ANNEGARN GARN FOTOGRAFIE

Relevante ontwikkelingen en 'best practices' in digitalisering

en verduurzaming vertaalt Paul graag naar de

belangrijkste 'do’s en don’ts' in de zakelijke markt. Goed

zakendoen en goed doen kunnen in zijn optiek prima

hand-in-hand gaan: People, Planet & Profit.

Een keynote, webinar of lezing van Paul is energiek,

humorvol en toegankelijk en prikkelt zowel tot nadenken

als doen. Zijn ervaring als (amateur)acteur zet hij daarbij

ook op een zakelijk podium graag in om zijn publiek in

woord, gebaar én beeld een spiegel voor te houden en

te inspireren.

30


IN DE SCHIJNWERPERS

JOYCE DE RUITER

Bekijk profiel

Hoe ontwikkel je een

wendbare mindset?

Op haar zestiende krijgt Joyce de Ruiter een

diagnose die haar toekomstperspectief

ingrijpend verandert: ‘Je wordt doof én blind’.

© ERIK KOTTIER

Langzaam verliest ze haar twee zintuigen

waarmee ze communiceert en zelfstandig kan

functioneren. Ze leeft in een continu veranderproces

met de keuze: hoe ga ik hiermee om?

Ondanks alles ziet Joyce de wereld positief, want

zoals zij zelf zegt: “Ik hoef niet te kunnen zien om

een visie te hebben en ik hoef niet te kunnen

horen om gehoord te worden.”

Veranderingen krijgen we allemaal op ons pad en doen een

enorm beroep op onze persoonlijke wendbaarheid.

Ben jij een lijder of een leider?

Wendbaarheid is een van dé kerncompetenties van de toekomst.

Maar hoe word je wendbaar?

Als spreker is Joyce een autoriteit op het gebied van wendbaarheid

en veerkracht in tijden van verandering. Tijdens haar

maatwerk keynote neemt ze haar publiek mee in hoe je een

wendbare mindset ontwikkelt. Ze deelt haar persoonlijke verhaal

en de beste inzichten uit de psychologie van veranderen,

zodat je veranderingen gaat zien en benutten als

groeikansen.

Zo houdt zij live of online op verrassende wijze en met een

vleugje humor wekelijks honderden professionals, managers,

ondernemers en hun medewerkers dezelfde spiegel voor:

onderuit of vooruit?

‘Je kunt niet

het slachtoffer

zijn van de

verandering,

alleen van jouw

houding’

Impact, beleving en kippenvel gegarandeerd!

De keynote van Joyce kan worden aangevuld met interactieve

opdrachten, een talkshow of vocale intermezzo’s door zangeres

Hiske Bongaarts onder muzikale begeleiding van een

gitarist. Joyce is naast spreker ook ambassadeur van Stichting

Ushersyndroom en auteur van onder andere ‘Niet horen Niet

zien Niet zwijgen’. Een prachtig autobiografisch verhaal over

levenshaast en de zoektocht naar 'dealen' met het continue

veranderproces waar zij in leeft.


COLUMN

IR. DRS. BOB WIND, DAGVOORZITTER

Snel denkvermogen en

communicatietalent zijn de basis

van mijn dagvoorzitterschap

Bekijk profiel

Een kennismaking met Bob Wind, wat hem inspireert en wat zijn visie is op het dagvoorzitterschap.

“Ik ben in Groningen geboren (1976) en opgegroeid. Na het

Praedinius Gymnasium heb ik Technische Natuurkunde gestudeerd

aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Om mijn visie

te verbreden en mezelf ook op expressief en communicatief

vlak verder te ontwikkelen, besloot ik auditie te doen op de toneelschool

in Arnhem. Deze vier jaren vormden een mooie en

unieke basis om op te bouwen. Er volgde een aantal jaren van

acteren bij theatergezelschappen als het Nationale Toneel, diverse

films en televisieseries en ik sloot me aan bij ‘charity’

Ubuntu, waarvoor ik een tijd in Johannesburg heb gewoond

om kinderen met minder kansen dan wij continuïteit te geven

en hen te helpen zich te ontwikkelen.

Mezelf te blijven ontwikkelen en te groeien als persoon vind ik

belangrijk. Ik heb vele workshops en cursussen gevolgd, waarbij

ik een sterker beeld heb gekregen van mezelf. Waar liggen

mijn uitdagingen en wat stroomt? Waar en van wie kan ik leren

en wat heb ik de wereld te bieden. De verbinding tussen het

met je voeten in de klei staan, maar wel met een breed gezichtsveld

en inlevingsvermogen is mijn vorm van perfectie.

Energietransitie

Tien jaar geleden kwam er een bezinningsmoment: duurzame

energie en de enorme maatschappelijke uitdaging van de

energietransitie trokken mijn aandacht. Ik besloot een tweede

master in de Technische Natuurkunde te doen richting zonneenergie.

Ondertussen werd ik steeds vaker gevraagd om dagvoorzitterschappen

te doen en merkte ik dat dit podium mij de

juiste balans geeft tussen inhoudelijke kennis en communicatie.

Het gaat me vloeiend af en ik krijg er een enorme dosis

energie van.

Waarin ik mij onderscheid als dagvoorzitter

Mijn snelle denkvermogen en communicatietalent vormen

een geweldige basis als dagvoorzitter. Ik heb inmiddels vele

congressen voorgezeten, interviews gedaan en spreken in het

openbaar is iets waar ik van nature goed in ben. Ik vind het

leuk, het geeft me energie en ik hou ervan om de diepte in te

gaan samen met publiek en sprekers. Hoe techniek de mensheid

kan dienen en de energietransitie vorm krijgt is een maatschappelijk

vraagstuk dat mij enorm intrigeert. Er ligt zoveel

potentie in het verruimen van ons blikveld en onze aandacht

en kennis in een gezamenlijke richting sturen. Het creërend

vermogen van de mens is uiterst interessant en sterk. Na mijn

laatste congres afgelopen juni vertelde de organisator mij vol

enthousiasme dat ik een congres kan laten ‘swingen’. Toen ik

vroeg wat hij daarmee bedoelde zei hij dat ik inhoudelijke diepte

met lichtheid en humor heel toegankelijk weet te maken.

Wat mij inspireert

Mijn inspiratie komt voort uit de weidsheid van het denkvermogen,

verbonden met het hart. Wat heeft de wereld echt nodig

en hoe gaat de wereld er uitzien als wij mensen ons ten

volle gaan realiseren wie we zijn en vanuit die plek het compleet

toegankelijke potentieel gaan leven?”

32


LEZINGEN | DAGVOORZITTER

GREG SHAPIRO

‘American Netherlander’

dé cheerleader voor

Nederland

Bekijk profiel

Hij is wereldberoemd sinds hij de stem van Donald Trump perfect imiteerde in Arjen

Lubachs ‘Netherlands Second’-video (inmiddels bijna 30 miljoen keer bekeken). Greg

Shapiro was al bekend als acteur via Boom Chicago en als presentator en schrijver van

Comedy Central News. Inmiddels is hij ook auteur en vlogger, met als onderwerp Nederland en

Nederlandse innovaties. Hij is een zelfbenoemd ‘cheerleader van Nederland’.

© ADRIE MOUTHAAN

Greg Shapiro woont sinds 1994 in Nederland en is getrouwd

met een Nederlandse vrouw. Doordat hij hier nu al

meer dan de helft van zijn leven woont kent hij zowel de

Amerikaanse als de Nederlandse cultuur door en door en

kan hij ze naast elkaar leggen. Regelmatig geeft hij masterclasses

over de Nederlandse cultuur: ‘Culture Shock

Therapy’ of ‘How to Be Dutch: the Quiz’.

Het maakt hem een gewilde tweetalige spreker op grote,

soms internationale evenementen. “I’ve lived here long

enough to be proud of the Netherlands, but I’m still

American enough to not care how loud I am about it”, zegt

Greg in zijn eerste moedertaal. “Vaak heb ik het eerst even

over de cultuurschok, de stereotypes zoals seks, drugs

en de Nederlandse bescheidenheid. Daarna ga ik er dieper

op in, beseffend dat het hier beter is dan ik gewend

was in Amerika. Eigenlijk ben ik als ‘The American

Netherlander’ een groot fan van Nederlandse uitvindingen,

innovaties, watermanagement en andere technieken.

Ik ben een soort cheerleader geworden.”

Visitekaartje

Hij vindt het opmerkelijk dat de ‘Netherlands Second’- video

als een soort visitekaartje is gebruikt door prins

Constantijn en het Netherlands Foreign Investment

Agency tijdens handelsmissies. “Net als in de video benoem

ik de Afsluitdijk, een wonder van waterengineering,

en maak ik de connectie met de New Orleans deltawerken

die gebouwd zijn met hulp van de Nederlanders.

Even Nederland bellen. Containership vast in het

Suezkanaal? Even Nederland bellen. Wil je de grote vuilnisbelt

in de Stille Oceaan opruimen? Even Nederland

bellen. Ik kan zoveel leuke voorbeelden noemen!

Vaak zijn buitenlanders verbaasd om te horen dat de uitvoerende

bedrijven Nederlands zijn. Maar in veel gevallen

zijn ook de Nederlanders zelf verbaasd! Dat verwerk

ik allemaal in mijn lezingen, bijvoorbeeld voor de TU Delft,

voor Mosa Meat (kweekvlees) en ook voor een project

met Wageningen University & Research.”

Greg introduceert binnenkort zijn vernieuwde YouTubekanaal,

Climate News Comedy, met nog meer voorbeelden

uit Nederland.

Dagvoorzitter

Als ‘improv comedian’ is Greg Shapiro bovendien de

welhaast ideale dagvoorzitter. Hij stelt gasten, publiek

en organisaties op hun gemak met veel humor en zonder

ooit grof te zijn. Als iets misgaat met het geluid, een

spreker zich niet comfortabel voelt of de verbinding hapert

tijdens een webinar… improviseert hij onmiddellijk.

Geen probleem dankzij zijn langjarige theaterervaring.

“Het onverwachte maakt het eigenlijk allemaal nog wat

levendiger en interessanter voor iedereen.”


‘Schil een kilo

asperges en je

hebt je portie

mindfulness

wel gehad’

34


LOKAAL & GEZOND

GEZOND CULINAIR

Chef-kok Estée Strooker

gaat voor gezond en lokaal

Bekijk profiel

Door: Jacques Geluk | Fotografie: © Sophia van den Hoek

Veel mensen kennen Estée Strooker als de vrouw die op haar twintigste de eerste ‘Master Chef’-televisiecompetitie

wint en dankzij het prijzengeld en de media-aandacht elf jaar geleden haar droom verwezenlijkt en haar eerste

eigen restaurant, ’t Amusement in Arnhem, opent. Of ze hebben haar recepten- en kookboeken gelezen, een

masterclass gevolgd of haar gezien op 24Kitchen en in programma’s als Nieuwe Garde. Zelf is ze het liefst chef-kok

en ondernemer.

“Die televisieoptredens doen wat ik allemaal heb gedaan geen

eer aan. Mensen zien me vaak als een tv-kok achter een deskje,

maar dan weten ze niet dat ik ook gewoon als ondernemer

een restaurant run dat in de Michelingids en andere bekende

gidsen staat. De afgelopen elf jaar heb ik op vele paarden gewed,

nu wil ik vooral mee met de Nederlandse top en mij daarom

profileren als chef-kok. Met mijn restaurant wil ik gaan

voor een Michelinster. Er is nog maar één andere Nederlandse

vrouwelijke chef-kok, Margot Janse (53), tegenover honderden

mannen”, vertelt Estée Strooker (31). “Het zou mooi zijn

als meer vrouwen op die eindfunctie komen en andere leidinggevende

functies krijgen in de keuken.” Dat het niet zo is komt

volgens haar door een combinatie van moeten werken in een

haantjeswereld en het feit dat veel vrouwen op een bepaald

moment een gezin willen en niet voltijds kunnen werken. “Ik

denk dat vrouwen, ook hoogopgeleide, nog te vaak kiezen

voor dan maar niet. Dat hoeft zeker in deze tijd helemaal niet

meer, maar dan moeten ze wel keuzes durven maken en moeten

mannen ervoor openstaan die te faciliteren.”

Expressief koken

Estée Strooker vindt dat gastronomisch of expressief koken

een ambacht is. “Je bedenkt zelf dingen en kunt je creativiteit

uiten. Gasten inspireren, gerechten laten proeven die ze nooit

eerder hebben ervaren en hen daarmee verrassen vind ik het

allerleukste aan koken. Ik doe het ook niet alleen voor mezelf,

maar wil het delen. Estées vader is veearts. “Wij eten allemaal

vlees, maar vinden het belangrijk respectvol om te gaan met

dieren. Dat is niet overal zo. De afgelopen decennia is er volgens

mijn vader een ontwikkeling in gang gezet van leuk boeren

naar megastallen, alleen maar om de prijs te drukken.

Mensen willen vaak niet meer betalen voor kwaliteit. Het is nu

allemaal consumentisme. Daarom spreek ik graag over de

korte keten, zoveel mogelijk gebruik maken van lokale seizoens-ingrediënten,

direct van de leverancier, maar ook over

hoe we in deze maatschappij de juiste keuzes kunnen maken,

wat we dichtbij huis kunnen halen en welke initiatieven er zijn

waar geen hele grote concerns tussen zitten. Geef eten meer

aandacht en tijd”, aldus de chef-kok, die – niet verrassend –

ook tegen de snelle maatschappij is waarin als zo snel mogelijk

bezorgd moet worden. “Koken ontspant ook. Schil gewoon

eens een kilo asperges en je hebt je portie mindfulness

gehad”, zegt Estée die zelf rust ervaart wanneer ze ingrediënten

plukt uit eigen tuin of het wild. “Daar doe ik wat gastronomisch

mee en dan ontstaan creatieve, verrassende combinaties

en gerechten die ik mijn gasten graag presenteer.” Die

gerechten zijn altijd gezond en vers, benadrukt de chef-kok,

die ook kookdemonstraties geeft in relatie tot haar kennis en

ideeën over gezonde voeding.

Wie haar restaurant – ’t Amusement

waar ze ‘Farm to table dining (Van de

boerderij op tafel-dineren) presenteert

met verrassende creaties bezoekt

– kan vast kennismaken via

haar derde kookboek ‘Pret à diner’.

“Een echt dinerkookboek voor thuis.

Je kunt een heel diner samenstellen

om je gasten mee te verrassen.”


IN DE SCHIJNWERPERS

JACO OTTINK

Dare to

Dream...

‘Being successful is setting yourself a goal that is

beyond your current capabilities and achieving it’

Elke dag stellen we onszelf een doel

en voordat het is bereikt, hebben we

al een nieuw doel. Maar wat doen we

met onze eigen dromen? Als ontdekkingsreiziger

van de wereld stelt Jaco

doelen die altijd voortkomen uit een

droom en een doel hebben. Daarom is

hij ervan overtuigd dat we als kind,

tiener of volwassene moeten durven

dromen. Deze dromen moeten ons

uitdagen, verrijken, energie kosten

en geven, maar ook passen in ons individuele

leven.

Durven dromen klinkt makkelijk, maar

nemen we de tijd om na te denken over

onze persoonlijke visie en als we dat

doen, kunnen we dit dan vertalen naar

onze dagelijkse praktijk? Jaco’s 20-jarige

reis om de Explorers’ Grand Slam (de

hoogste berg op elk van de zeven continenten

en beide polen) te voltooien,

komt 100% overeen met de wereld

waarin we werken en leven, maar vanuit

een andere hoek. Tijdens de presentaties

en workshops weet Jaco een intense

spanning op te bouwen en neemt hij

alle aanwezigen mee naar bijvoorbeeld

de top van Mount Everest of de eeuwige

ijsvlaktes van de Noord- en Zuidpool

waar hij meer dan drie maanden heeft

gebivakkeerd. Naarmate het verhaal

vordert, zal hij het publiek betrekken bij

het oplossen van enkele van de uitdagingen

of dilemma's waarmee hij werd

geconfronteerd. zoals tijdens zijn toppoging

naar het dak van de wereld en de

keuze die moest worden gemaakt op

het moment dat ze een klimmer van een

ander team van de berg zien vallen. Jaco

heeft naast het reizen over de gehele

wereld ook in vele landen gewoond en

bijna twintig jaar wereldwijde verkoopervaring

in de FMCG-industrie. Deze combinatie

maakt hem uniek voor zijn publiek,

maar door deze cultuur en

werkervaring heeft hij vooral de gave

voor iedere klant een verhaal op maat

neer te zetten, dat past bij de doelstellingen

die hem worden voorgelegd. Het

spreekt dan ook voor zich dat zijn recensies

er niet om liegen en dat dit naadloos

aansluit bij zijn missie met ‘Beyond

Summits’, die net zo gewaagd is als

Jaco’s vorige doel: ‘het inspireren van

één miljoen mensen om hun welzijn te

koesteren als een belangrijk ingrediënt

voor het vervullen van hun dromen’.

Jaco Ottink

Entrepreneur,

Explorer &

Full time Dad

© STUDIO71FOTOGRAFIE

36


Hillary Steps Mount Everest

Bekijk profiel

Als jij het aandurft te worden

uitgedaagd als individu of als

team en op zoek bent naar een

inspirerend event, willen wij je

graag in contact brengen met

Jaco Ottink en zijn wij ervan

overtuigd dat jullie gezamenlijk

komen tot een succesvol

programma dat zowel in het

Engels als het Nederlands kan

worden gerealiseerd.


‘De

opponent

in je

gesprek?

Dat is niet

die ander,

maar

je eigen

ego…’

© FOTOGRAFIE STUDIO ZIEZO

38


COLUMN

Bekijk profiel

GENIEKE HERTOGHS

Door dit geheim nam mijn

invloed ingrijpend toe

Tekst: Genieke Hertoghs

“Er is één gemene deler die ieder mens

onderschat… Het is je eigen ego! En

precies dit ego zit je in de weg om échte

verbinding tot stand te brengen. Het

maakt je minder sympathiek én minder

capabel in de ogen van degene die je

probeert te bereiken. En dat alles zorgt

ervoor dat de ander zich niet openstelt

om te verkennen wat het briljante is

achter jouw idee. Het houdt jouw impact

laag.”

‘Het verklaart met terugwerkende

kracht zóveel…’

“Voor mij persoonlijk ging er een wereld

open toen ik samen met Harrie van den

Berg ons gedachtegoed ontwikkelde.

Het verklaarde waarom ik soms wist dat

ik gelijk had, maar het niet kreeg.

Waarom ik soms zoveel weerstand ervoer

in de trainingen en sessies die ik

verzorgde. Waarom het met de één zo

soepel en vanzelfsprekend klikt en met

de ander niet. Het gedachtegoed bestaat

uit een nieuwe ‘mindset’ en 35 gesprekstechnieken

om je invloed ingrijpend

toe te laten nemen.”

Hoe bereik je de ander in z’n

onbewuste besliscentrum?

Genieke Hertoghs is ‘founding mother’

van het gedachtegoed Subconscious

Impact: een methode waarmee je leert

het onbewuste besliscentrum van de

ander te bereiken. Om daar verandering

tot stand te brengen. Samen met Harrie

van den Berg werkte ze 10 jaar aan de

ontwikkeling van het gedachtegoed dat

inmiddels 35 gesprekstechnieken rijk

is. Ze schrijft, spreekt en traint.

Daarnaast is ze partner van de organisatie

Subconscious Impact die dagelijks

tientallen mensen opleidt om anderen

écht te bereiken. En zo hun

persoonlijk leiderschap te ontwikkelen.

In welke valkuil stappen we

dagelijks?

“We proberen de ander steeds te overtuigen

van ons eigen gelijk door die

persoon te wijzen op argumenten, feiten,

meningen. Dat had fantastisch gewerkt

als mensen ook daadwerkelijk

bewust en rationeel waren. Maar de

wetenschap laat zien dat mensen 98%

van de tijd in hoge mate onbewust en

irrationeel zijn (bron: Daniel Kahneman,

2002). Ik vind het ongelooflijk dat we

als slimme en ontwikkelbare mensen

toch steeds hetzelfde paadje kiezen:

uitleggen, beargumenteren en vertellen.

Wat als de ander het dan nog niet

inziet? Dan gaan we het nog eens herhalen

of wat harder praten... Het effect?

Precies. Geen.”

Wat is het geheim van de smid?

“Een jaar of 10, 15 geleden liep ik behoorlijk

oordelend door het leven. Ik zag

direct wat er niet goed was aan mensen

of situaties. En mijn ego liet me dat dan

ook luid en duidelijk verkondigen. Wat

natuurlijk de nodige situaties onder

druk zette. Ons gedachtegoed vormde

voor mij persoonlijk de entree naar oordeelvrij

en waarderend onderzoeken

hoe de ander naar iets kijkt. Ik dwong

mezelf keer op keer net zolang door te

zoeken totdat ik iets vond bij de ander

wat ik eigenlijk niet wilde horen, maar

wel waardevol was. Iets dat mijn oorspronkelijke

idee beter maakte. Of er

zelfs voor zorgde dat ik mijn oorspronkelijke

idee herzag. Om samen met mijn

gesprekspartner een nieuw en sterker

idee neer te zetten.”

Invloed, impact: hoe

moeten we dat

zien?

“Met ‘Pull’ bouw

je aan stevige en

gelijkwaardige

relaties. Pull bestaat

uit 35 gesprekstechnieken

die landen in

het onbewuste

besliscentrum

van de ander. Je

zorgt ervoor dat

de ander onbewust

gaat openstaan voor jouw

zienswijze. Je kunt het zelfs gebruiken

om een ander keihard te beïnvloeden of

te overtuigen. Maar gebruik je het op

de manier zoals Harrie en ik oorspronkelijk

hebben bedoeld, dan zorgt het

voor de krachtigste en meest integere

versie van jezelf waar mensen zich

graag bij aansluiten.”


ONDERWIJS

ONDERWIJS

Kinderen

blijven langer

jong

Pedro De Bruyckere

Door: Jacques Geluk | Fotografie: © Walter Kallenbach

Onder jongeren worden tegenwoordig ook wel volwassenen tot 30 jaar gerekend. Vrijwel

alles schuift op en gebeurt op latere leeftijd. Dat is pedagoog, docent, onderzoeker en

spreker Pedro De Bruyckere en zijn medeauteurs Casper Hulshof en Liese Missinnne

opgevallen in enkele onderzoeken die zij hebben gebruikt voor hun boek ‘Bijna alles dat je

moet weten over psychologie’, waarin zij kijken naar het reilen en zeilen van jeugdigen in

de dagelijkse praktijk.

De periode van adolescentie loopt volgens

sommigen van het moment dat

mensen geslachtsrijp zijn tot de gemiddelde

leeftijd dat ze kinderen krijgen.

Die twee zaken zijn doorheen de tijd geëvolueerd”,

zegt Pedro. Geslachtsrijp zijn veel

jongeren eerder, “maar we zien dat kinderen

langer jong blijven en keuzes uitstellen. Een algemene

verlenging van de jeugdperiode? Feit

is dat ze gemiddeld langer thuis wonen en later

beginnen aan seks, relaties en kinderen.

Jongeren zoeken niet meer als ze 14, 15 jaar zijn

naar zichzelf en hun plaats in de samenleving,

maar doen dat drie à vier jaar later. De verklaring

is gissen. We hebben geen teletijdmachine

waarmee we kunnen teruggaan in de tijd.” Dit

geldt ook niet voor alle jongeren. “We zien dat

de onderlinge verschillen toenemen. Sommigen

staan op hun achttiende op eigen benen, andere

zijn op hun dertigste nog nestblijvers.” Voor

ouders, die zich tegenwoordig vaker dan vroeger

bewust met hun kinderen bezighouden, beschermender

zijn en zich zorgen maken als hun

15-jarige kind nog niet nadenkt over de toekomst

heeft Pedro een tip: ‘Join the club’.

“Doordat ouders angstiger zijn krijgen hun kinderen

minder beweegruimte. Dat zou een negatieve

evolutie kunnen zijn, maar dat is een causale

correlatie die ik eigenlijk niet mag maken.”

De grootste verrassing tijdens het schrijven van

hun boek? “Het feit dat pasgeborenen veel

meer kunnen dan altijd is aangenomen. Ook

qua denken. Een kind van rond vijf maanden

kan al bewust het verschil tussen vijf en tien qua

hoeveelheid vaststellen. Een baby van vijf dagen

ziet al bewust het verschil tussen één en

drie. Vroeger was dat niet meetbaar, nu wel. Dat

heeft mijn beeld van baby’s veranderd.” In

Nederland is commotie ontstaan over het stellen

van leerdoelen voor peuters vanaf twee jaar.

40


“Doelen stellen en spelen is geen contradictie.

Het gaat over anderhalf uur per week doelgericht

werken. Dat valt mee. Kinderen op hun

honger laten zitten, zoals wij in Vlaanderen zeggen,

is ook erg. Zij willen dingen kunnen. Als zij

nieuwsgierig zijn en dingen willen leren en jij

zegt: ‘Nee, nu nog niet, want je bent te jong’ is

dat jammer.”

'Volg uw passie

is ongeveer het

slechtste advies

dat je iemand

kan geven’

Nachtmerrie

“Het boek is onze grootste nachtmerrie geworden”,

zegt Pedro De Bruyckere. Hij doelt niet

op de inhoud en de conclusies, maar op het traject.

“We wilden iets eenvoudigs doen na alle

boeken over mythes die leven over onderwijs

en jonge mensen. De psychologie heeft de

voorbije 11, 12 jaar als wetenschap een enorme

replicatiecrisis doorstaan: veel klassieke

onderzoeken zijn niet meer reproduceerbaar

en soms al opnieuw uitgevoerd. Wanneer je de

ambitie hebt een overzicht te maken van alles

dat voor ouders, opvoeders en onderwijsmensen

in de psychologie nog relevant is, moet elk

onderdeel kloppen. Alleen al dat uitzoeken was

een titanenwerk. Jean Piaget (1896-1980) bijvoorbeeld,

grondlegger van de ontwikkelingspsychologie,

heeft beschreven hoe kinderen

zich ontwikkelen tot aan het abstract kunnen

denken tijdens de adolescentie. Van zijn werk

blijft quasi niets over.” De Bruyckere legt uit dat

de mogelijkheden om te kijken wat er gebeurt

in het brein van kinderen en jongeren veel groter

zijn. Lang is niet gepubliceerd over nul-resultaten

en mislukte experimenten, alleen over

onderzoeken met een positief resultaat. “Dat

gaf een vertekend beeld. Nu wordt dat een

stukje gecorrigeerd. Ik ben daar blij mee, want

dit is wetenschap zoals die hoort te zijn.”

Cliché: de lastige puber

Pedro, Casper en Liese hebben vierenhalf jaar

gedaan over hun boek, waarbij ze veel aandacht

hebben besteed aan het schrijven in begrijpelijke

taal. “Met constant ook de schrik of

we iets over het hoofd hebben gezien of een

fout gemaakt. We vragen altijd wetenschappers

het boek na te kijken en de uitgever laat

het anoniem ‘reviewen’. Het is niet geschreven

voor wetenschappers, maar we willen wel hun

kwaliteitscontrole. Daarnaast is gekeken naar

nieuwe, eveneens relevante zaken voor onderwijs

en opvoeding, zoals executieve functies

die samen de controlekamer in ons hoofd vormen,

waardoor we aandacht kunnen geven en

plannen. Gedragseconomie, die de voorbije

twee decennia Nobelprijzen heeft opgeleverd,


ONDERWIJS

komt nog steeds minder aan bod in opvoedings(hand)boeken, dus ook die leemte hebben

we geprobeerd op te vullen.” Niet alle ouders lezen die boeken, maar bij degenen die

dat wel en veel doen kan opvoedingsverlegenheid ontstaan. “Denk aan het clichébeeld

van de lastige puber, dat dateert uit 1904 en nog constant terugkomt. Het gaat volgens

de literatuur echter maar om hooguit één op vijf kinderen. Dat valt mee. Belangrijker is dat

wat wij als lastig gedrag zien ook vrij vaak voorkomt voor en na de adolescentie. Tijdens

vooral de vroege adolescentieperiode zeggen wij: ‘Dat ligt aan de puberteit’, terwijl er

vaak ook andere oorzaken zijn. “Soms is het beter het kind te helpen, in plaats van het

vanuit een clichébeeld te parkeren. Als een kind geen lastige puber is, is dat normaal.”

'Het is jammer als kinderen

nieuwsgierig zijn en dingen

willen leren, maar er gezegd

wordt dat ze nog te jong zijn'

“De samenleving verandert in haar geheel. We leven en werken langer en merken dat de

indeling van ons leven wellicht verschuift. Maar nu zijn we van psychologie naar sociologie

aan het gaan en ik ga geen boek over 'alles wat je moet weten over sociologie' schrijven.

We zijn wel begonnen aan een ander nieuw project in het verlengde van ons recente

boek, hoewel ik nochtans had gezworen dat ik dat na nu nooit meer zou doen. Het

bloed kruipt waar het niet gaan kan en de vraag komt. Ik heb mezelf zes maanden vakantie

gegund qua schrijven, maar de trein staat nu te wachten. Het werk, waarover ik nog

niets kan zeggen, kan ook weer jaren duren, maar we gaan het toch aan.” Pedro voegt

eraan toe dat het een fijne gedachte is dat hun boeken wereldwijd verschijnen. “Ik ben de

continenten aan het afvinken. Onze boeken moeten nu alleen nog in Oceanië terechtkomen

en op beide polen. Een boek over de psychologie van jeugdigen is ook internationaal

interessant. Daarom proberen we ervoor te zorgen dat iedereen zich ook herkent in

de internationale versie.” Soms is het moeilijk voor hem te controleren of een vertaling

klopt. “Op een bepaald moment krijg ik het Chinese manuscript van een eerder boek

doorgestuurd met de vraag het na te kijken. Waarop ik in paniek raak en begin met ‘knippen

en plakken’ in Google Translate. Dertig minuten later komt er een mailtje van de uitgever.

Het is een grap. Chinezen hebben duidelijk gevoel voor humor.”

Ten slotte: “Uit ons onderzoek voor ons psychologieboek komt ook dat de populaire kreet

‘Volg uw passie’ ongeveer het slechtste advies is dat je iemand kan geven. We hebben

ontdekt dat mensen die maar één passie hebben minder weerbaar zijn. Iedereen heeft tegenslagen

in het leven, die horen erbij. De één wat meer, de ander wat minder. Mensen

die slechts één brandende passie hebben en een tegenslag moeten verwerken hebben

een grotere kans af te haken dan degenen die gepassioneerd zijn, voor iets gaan en daarnaast

ook nog iets anders hebben, als een soort mentale buffer. Dus moet je zeggen: ‘Volg

je passie en heb er iets naast’." Weerbaarheid is nu – door alle crises die we doorstaan

hebben – een belangrijk thema in het nadenken over opvoeding. Maar dan is het wel belangrijk

dat je dit bijvoorbeeld ook kent.”

42


Bekijk profiel


CREATING NEW PERSPECTIVE

Tip! Ideaal

als event voor

personeel en

relaties

360° Virtual Reality

Space-Experience

Beleef de aarde als

een échte astronaut!

Een meeslepende VR-ervaring in de ruimte, die bijdraagt aan een wereldwijde verandering van onze visie

over de aarde. Do-good: met het boeken van de Spacebuzz steunt u het educatieprogramma voor kinderen.

Astronauten zien vanuit de ruimte hoe bijzonder

mooi, maar óók hoe kwetsbaar onze aarde is.

Deze unieke ervaring leidt tot een nieuw perspectief

op onze planeet. Dat heet het 'overview

effect'. SpaceBuzz Foundation heeft als missie

100 miljoen kinderen wereldwijd te inspireren

met dit overview effect, dat tot voor kort alleen

astronauten konden ervaren. Aan de hand van

een VR-educatieprogramma leren ze spelenderwijs

over de ruimte, technologie (STEAM),

duurzaamheid en onze prachtige maar ook

kwetsbare planeet Aarde.

Het bezoek aan de SpaceBuzz raket is een

reis die het perspectief op de aarde voorgoed

verandert. Bij uw bedrijf voor de deur!

44


Meer informatie

KLANTEN VERTELLEN

Qute Curtec:

'We kijken met een enorm goed gevoel terug

op onze Sustainability Week met daarin als

blikvanger de SpaceBuzz; het heeft veel

losgemaakt bij de collega’s die er allemaal

enthousiast over spreken. En natuurlijk het

mooie krantenartikel wat weer goed is voor

onze positionering als werkgever.'

© REMKO DE WAAL

De SpaceBuzz is een ruim vijftien meter lang

raketvoertuig voorzien van de nieuwste virtual

reality en augmented reality technologieën. Aan

boord vliegt men naar de ruimte, van de lancering

tot de spectaculaire landing – een missie met de

SpaceBuzz voelt levensecht!

Reserveer de SpaceBuzz nu voor jouw bedrijf!

010-4333322 | info@speakersacademy.nl

Bekijk de showreel


“Kijk verder

dan de huidige

klantbehoefte en

voorbij de eigen

sector om de

economische en

maatschappelijke

waarde van data

te ontsluiten”

Marelle van Beerschoten

Oprichter Digital Shapers

© JORDI SLOOTS

46


IN DE SCHIJNWERPERS

MARELLE VAN BEERSCHOTEN

Bekijk profiel

Digitale en duurzame

transformatie gaan

hand-in-hand

Veel organisaties maken naast digitale transformatie een

duurzame transformatie door. De disciplines digitalisering,

duurzaamheid en innovatie komen dan ook steeds dichter bij

elkaar te liggen en het een kan het ander versnellen. Zo kan

technologische ontwikkeling een katalysator zijn voor een

duurzame toekomst. Door bijvoorbeeld data-gedreven te

werken krijg je inzicht in waar je de meeste maatschappelijke

impact én economische winst kunt maken.

Data delen op grote schaal

Precies dit data-gedreven werken kenmerkt digitale transformaties

van dit moment. Belangrijk hierbij is de realisatie dat

data delen, binnen en buiten de sector, essentieel is. “Je kunt

het als Nederlands bedrijf niet langer alleen”, stelt Marelle.

“Als bedrijven geen initiatief nemen om data te delen en

slimme samenwerkingen aan te gaan, verliezen ze aan

innovatie- en concurrentiekracht.”

Beginnen bij de mens

´Er komt gelukkig steeds meer aandacht voor medewerkers

bij het realiseren van deze transformaties. De noodzaak van

de introductie en uitbreiding van nieuwe manieren van

werken en versnelde doorontwikkeling van digitale vaardigheden

wordt gevoeld. Maar hoe begin of versnel je? Hoe geef

je leiding aan transitie en wordt de organisatie je sterkste

kracht? Met deze vraagstukken houdt Marelle zich bezig, via

haar bedrijf Digital Shapers. Centraal hierbij staat het doel

samen vorm te geven aan ambities voor de toekomst, met

technologische en maatschappelijke ontwikkelingen als

kompas. “Het belangrijkst is dat de uitvoerbare strategie

breed gedragen is, eigenlijk nog voordat deze wordt

gepresenteerd.”

Succesvolle verandering

Met haar lezingen creëert Marelle bewustzijn en enthousiasme

over de laatste relevante digitale ontwikkelingen en

manieren van werken. Vaak dient dit als een eerste stap, of

om gevoel van urgentie bij leidinggevenden en organisaties te

versterken. Naast lezingen, dragen workshops, ‘serious

gaming’ en interne programma’s bij aan duurzame gedragsverandering.

“Mensen stapsgewijs comfortabel maken met

nieuwe technologie en werkwijzen, om zo te zorgen voor

succesvolle verandering.”

Leren van het ecosysteem

Marelle gelooft daarbij in co-creatie en de kracht van het

ecosysteem. Leren van elkaar; nieuwe en betere samenwerkingen.

Zo neemt zij leiderschapsteams graag mee op

‘Inspiratiereis’. Ervaren hoe anderen innoveren door een kijkje

in de keuken bij koplopers en uitdagers, zowel buiten als

binnen de branche. Daarvoor hoef je niet naar de andere kant

van de wereld; die inspiratie vind je ook dicht bij huis.

Marelle is een toonbeeld van vrouwelijk ondernemerschap in het techlandschap. Ze zet zich in voor een succesvolle

samenwerking tussen bedrijfsleven, universiteit en samenleving, om zodoende in Nederland meer digitaal leiderschap te

creëren. Ze valt op door haar open persoonlijkheid, positieve energie en professionele benadering. Naast haar succesvolle

bedrijf is Marelle lid van de prestigieuze denktank DenkWerk. Daarmee is ze nauw betrokken bij het publieke debat over de

maatschappelijke impact van digitalisering. DenkWerk wil bijdragen aan een welvarend, inclusief en vooruitstrevend

Nederland en publiceert rapporten over grote thema’s als klimaatverandering, de online wereld, en de toekomst van werk.

Ben je op zoek naar visie én korte termijn actie op het gebied van digitale transformatie, data-gedreven werken, digitale

innovatie en verandering? Marelle garandeert inspirerende en motiverende lezingen. Ook als dagvoorzitter te boeken.


DRS. HOFNAR:

VOOR UW

DAGELIJKSE

PORTIE

REFLECTIE

Bekijk profiel

© FAVORI – RIANNE TEMMERMANS

48


GEDRAGSWETENSCHAP

HOFNAR

GEZOCHT:

GENOMINEERD VOOR

MANAGEMENTBOEK VAN

HET JAAR 2022!

JURI

HOEDEMAKERS

Mijn naam is Juri Hoedemakers en ik leef mijn droom. In 2020

heb ik de scriptieprijs gewonnen aan de RSM Erasmus

Universiteit met mijn scriptie over het belang van de hofnar

voor leiders/leidinggevenden en hun moderne organisaties.

Vervolgens mocht ik daar een boek over schrijven. Dat boek

'Gezocht: Hofnar' bereikte plek 3 in de top 100 en is onlangs

genomineerd als Managementboek van het Jaar 2022. En dat

zorgt ervoor dat ik bijna iedere week lezingen mag geven bij

bedrijven en mag spreken op (digitale) evenementen.

Daarnaast ben ik ook nog benoemd tot expertblogger en radiocolumnist

op het gebied van reflectie (door de ogen van de

hofnar) bij De Ondernemer/DPG Media en ben ik vanaf september

2021 aan het promoveren op de hofnar aan de Erasmus

Universiteit. Als klap op de vuurpijl ben ik ook daadwerkelijk

voor één dag in de week aangesteld in de officiële functie van

hofnar bij AFAS Software en Monta.

Inzetbaarheid:

• Keynote spreker

• Motivatie spreker

Gezocht: Hofnar - Reflectie

voor leiders en leidinggevenden

Ieder mens heeft blinde vlekken. Waar zitten

die van jou?

Het is gevaarlijk om alleen jaknikkers om je

heen te verzamelen. Want wie wijst jou dan op

je fouten? Wie vertelt jou de onverbloemde

waarheid? Wie houdt jou een spiegel voor?

Voor de broodnodige reflectie heb je kritische

mensen om je heen nodig. Wat je nodig hebt, is

een hofnar.

De hofnar was eeuwenlang degene die het

reflectieve vermogen van de koning vergrootte.

Maar wie was die hofnar eigenlijk? En wat

kunnen we van hem leren in de huidige

werkomgeving?

In dit boek ontdek je hoe we anderen kunnen

inzetten om het reflectieve vermogen van

onszelf en de mensen om ons heen te

verbeteren. Je krijgt praktische handvatten

waarmee je reflectie in je dagelijks werk kunt

toepassen.

‘Mijn droom: De comeback

van de hofnar als instituut’

SPEAKERS ACADEMY ® MAGAZINE 2022 49

H

T

K

O

R

L

D

-

B

R

I

N

W

G

I

N

E

G

O

N

T

E

G

D

E

L

O W

SPEAKERS ACADEMY ® THEMA DOSSIER

De toekomst

van werk

Door: Jacques Geluk | Groepsfoto's: © Walter Kallenbach

Martijn Aslander

© DANIEL MAISSAN

Roos Wouters

© MAARTEN NOORDIJK

Mathijs Bouman

© GUUS SCHOONEWILLE

Martijn Aslander - Technologiefilosoof en internationaal spreker. Zijn laatste boek, geschreven

samen met Arjan Broere en Mark Meinema, heet ‘Ons werk is stuk’: “Ons gebrek aan digitale

fitheid leidt tot meer stress, minder werkplezier en steeds meer ‘burn-outs’. Veel kenniswerkers

schamen zich voor hun digitale onhandigheid. Ze laten zich te veel afleiden door een tsunami

aan mails, notificaties en andere digitale berichten. En kunnen zich niet meer concentreren op

hun échte werk.”

Roos Wouters - Politicoloog, sociaal ondernemer, oprichter en aanjager van de

Werkvereniging, het on- en offline belangenplatform voor Modern Werkenden: werkgevers,

werknemers en ondernemers die zich niet meer vertegenwoordigd voelen door traditionele

polderpartijen. “Zij hebben behoefte aan wetgeving die het hen makkelijker in plaats van

moeilijker maakt flexibel te werken. Wij geven hen een stem en zien bovendien geen ‘zzpprobleem’

of kloof tussen werkgevers en werknemers.”

Mathijs Bouman - Econoom en journalist, vaste columnist van het Financieele Dagblad en

‘huiseconoom’ van ‘Nieuwsuur’. “Ik geef regelmatig lezingen over de Nederlandse economie en

over internationale ontwikkelingen die daarop invloed hebben. Over economische problemen,

maar ook over wat er wel goed gaat en onderwerpen als de euro, de beurs, robotisering,

modernisering van de arbeidsmarkt, de problemen op de huizenmarkt en economisch rationeel

klimaatbeleid.”

50



‘Vakbonden blijven de bevolking bekijken alsof het

macro-economische variabelen zijn die kinderen

maken om de vergrijzing tegen te gaan’

“De toekomst van werk, daar is niks over te zeggen, dat is koffiedik kijken. We wisten

ook niet dat Poetin naar Oekraïne zou gaan. Demografische ontwikkelingen dicteren

dat verhoudingen gaan verschuiven. Welke kant op weet ik niet. Kan het veel slechter

dan nu?”, vraagt techfilosoof Martijn Aslander zich af na een uur discussiëren. Econoom

Mathijs Bouman constateert wel een trend die blijft, de vergrijzing. Uit wat beiden tijdens

de discussie zeggen blijkt echter dat het toch genuanceerder ligt. Politicoloog en sociaal

ondernemer Roos Wouters heeft een andere kijk op de toekomst en probeert daaraan

met de door haar geïnitieerde Werkvereniging richting te geven.

“Het gaat eigenlijk best goed. De werkloosheid

is vrijwel nooit zo laag geweest en tegelijk is de

vacaturegraad hoog. Meer mensen dan ooit

hebben een baan. Degenen die niet werken,

zijn meestal kortstondig of wenselijk werkloos,

omdat zij niet meteen naar de bollenvelden willen

gaan. Digitalisering, automatisering en robotisering

hebben de komende tijd veel te weinig

gevolgen voor de arbeidsmarkt”, trapt

Mathijs Bouman af. Volgens hem moeten we in

een krappe arbeidsmarkt zoals we die nu kennen

met dezelfde hoeveelheid mensen meer

produceren of – beter – met minder mensen

evenveel. “Daarvoor moet de productiviteit per

gewerkt uur omhoog.” Hij denkt niet, zoals eerder

wel Lodewijk Asscher, dat computers en

robots voor een grotere werkloosheid gaan

zorgen, maar ziet ook dat de arbeidsmarkt zo

krap is dat we er niet veel meer kunnen uitpersen.

De productiviteit groeit doordat we harder,

in plaats van slimmer werken. Automatisering

is daarom hard nodig, betoogt Bouman. “We

zitten niet te wachten op een bedrijf met duizend

banen. Nee!”

Roos Wouters merkt vooral dat organisaties

nog op heel ouderwetse manieren talenten wil-



len zoeken en inzetten, maar vaak “roosteren die zich vrij, doordat ze niet blij zijn met hoe de arbeidsmarkt

nu is georganiseerd. Wanneer je hen meer autonomie en regelruimte geeft en zekerheden

met hen laat meebewegen, denk ik dat ze veel productiever zijn in te zetten. We moeten kijken

hoe we mensen op een inventieve manier kunnen bevrijden uit bullshitjobs, onzinbanen, zodat ze

hun talenten echt kunnen ontdekken en gebruiken.” Bouman denkt dat juist die automatisering

daarvoor moet zorgen, waarbij de computer vooral zaken moet regelen, zoals ervoor zorgen dat er

voldoende mensen op de afdeling zijn. “Digitalisering, hybride werken en digitale transformatie zijn

allemaal holle containerbegrippen waar Erik van de administratie en Mien van de receptie geen enkel

handelingsperspectief op hebben: ‘Much ado about nothing’. Automatisering en robots vervangen

geen complete banen, slechts een deel ervan. Die harde werkelijkheid moeten we onder ogen

zien”, reageert Martijn Aslander. “Het verplicht gebruik van Microsoft Teams bijvoorbeeld is als een

misdaad tegen de mensheid. Uit de hersenwetenschap weten we dat kenniswerkers maar drie, vier

uur per dag geconcentreerd kunnen werken. Een gebrek aan digitale fitheid leidt dan al snel tot

werkstress, burn-outs en ander ongemak. Dat betekent dat ons werk gewoon stuk is. De it-boeren

zijn achter de it aangerend, maar het gesprek over de informatie die nodig is om je brein in staat te

stellen alle data te verwerken is niet op orde. Er is een soort Bermuda Driehoek ontstaan op dit onderwerp

en dat los je niet op met een Office 365-cursus.” Aslander denkt dat we het verkeerd aanvliegen.

“Bij een fabrieksmedewerker die meer uren moet draaien gaat de productie, wanneer het

werk niet al te gevaarlijk is, wel omhoog. Scherm- en kenniswerkers presteren als ze langer moeten

werken minder en vallen op een gegeven moment om.”

Aslander citeert Peter Drucker die in zijn boek ‘The Landmarks of Tomorrow’ (1956) al zei dat je kenniswerkers

niet moet managen en dat is precies wat we wel hebben gedaan met zo’n vijf à zes miljoen

met-hun-hoofd-werkers. “Mathieu Weggeman heeft ook gezegd dat je deze professionals

geen leiding moet geven, maar hen moet uitdagen, faciliteren, dienen, inspireren, ondersteunen,

een schop onder de kont of een draai om de oren moet geven. Je moet de workflow managen door

niet erboven te hangen, maar er tussen te gaan staan.”

‘Zzp’ers zijn de kanaries’

Roos Wouters bekijkt en beschrijft wat er aan de hand is op haar eigen, originele manier. “Zzp’ers

zijn eigenlijk de eerste kanaries die de kolenmijn verlaten. Het zuurstofgehalte op de arbeidsmarkt

is zodanig gedaald, dat de mensen die in een gouden kooi zitten daar ook blijven (ze zijn niet zichtbaar,

willen eerder met pensioen, zijn vaker en langer ziek, ongelukkiger, hebben het idee dat ze niet

tevreden zijn met de werk-privébalans). De overheid zegt immers dat een vaste baan de meeste zekerheid

geeft. Ja, op een burn-out, op de bank belanden en de garantie krijgen dat je terug mag naar

de baan die jou heeft ziekgemaakt. De mensen met lef vliegen uit, maar de overheid ziet hen onterecht

als stoute kanaries die het zuurstofgehalte omlaag brengen.” Mensen kunnen hun vak, zegt

Wouters, niet naar eer en geweten uitoefenen doordat ze veel tijd kwijt zijn aan administratieve rompslomp

die niets met vakinhoud te maken heeft. “Ze kunnen dan twee dingen doen: omscholen en

naar een andere sector gaan of als zzp’er toch hun werk doen, zonder de verplichting al die andere

dingen uit te voeren. Wanneer deze nieuwe zzp’ers toch terug moeten in hun baan, verlaten ze alsnog

hun vakgebied. Bijvoorbeeld het onderwijs, waar te veel wordt gemicromanaged en werkne-

52


H

© ALI PAZANI

‘De overheid

zegt immers

dat een vaste

baan de meeste

zekerheid geeft.

Ja, op een

burn-out!’

Werkweek van 15 uur

De discussie, die nog even aanhaalt dat we soms nog werken

met apparatuur en methoden die zover teruggaan als de kantoortuin

van de jaren zeventig, of de filmmontagetafel uit de jaren

tachtig, komt terecht op een ander belangrijke vraag over

de Toekomst van Werk. Hoeveel uur gaan we werken? Aslander:

“John Maynard Keynes (1883-1946) heeft lang geleden al geroepen

dat we toe moeten naar een werkweek van 15 uur.”

Bouman ziet het niet zitten. “Het CNV wil een 30-urige werkweek,

dat zou goed zijn tegen stress.” Maar niet heus, want

“dan moeten we in 30 uur het werk doen dat we nu al niet in 36

uur kunnen. We hebben al de kortste werkweek. Ik denk in deze

tijd van demografische waanzin, waarin vergrijzing naast klimaat

het enige onderwerp is dat de komende eeuw altijd op tafel

komt, we juist meer uren moeten maken, niet minder.” “Ik

vind het niet erg tachtig uur per week te werken als het niet als

werk voelt, maar als je dat afzet tegen het feit dat dit weinig zin

heeft wanneer je meer dan vijf uur per dag wordt gedwongen te

focussen, zeker als je werkt met verouderde apparatuur. We

kunnen echt met veel minder moeite meer gedaan krijgen in

minder tijd”, zegt Aslander. “Met meer uren lossen we het productiviteitsvraagstuk

niet per se op.”

T

W

E

O

O

T

R

L

E

D

G

D

-

E

B

L

R

O W

I

N

G

I

N

G

K

N



mers te veel moeten bijhouden om aan allerlei wetten en

regels te voldoen. Mensen vliegen dan uit, waardoor de arbeidsmarkt

verder in disbalans raakt. Hen daarin terugduwen

werkt niet, want ze geven aan dat de zuurstof niet

goed is. Bovendien is het niet hun schuld.”

Mathijs Bouman vertelt hoe hij daar met zorgjournalisten

over heeft gediscussieerd. “Sommigen noemden in hun

artikelen zzp-zorgmedewerkers die de nachtdiensten

overlieten aan nieuwkomers uitvreters. Ze vonden dat de

zzp’ers de zorg kapotmaakten, maar ik vond het tegenovergestelde.

Zij zijn zo kapotgemaakt dat ze wel zzp’er

moesten worden. Er zijn onder de nieuwe zzp’ers altijd

spijtoptanten (zo’n 5 procent), maar de meerderheid wil

nooit meer terug. Ze hebben nu minder stress, zijn gelukkiger,

werken meer uren zonder stress, mogen op werkgebied

veel zelf uitkiezen, en als ze werk moeten doen als

kenniswerker kunnen ze dat beter doen met de computer

thuis.”

‘Je moet de

workflow

managen door niet

erboven te hangen,

maar er tussen te

gaan staan’

Roos’ mensenkant

Roos Wouters brengt het gesprek nog meer naar de mensenkant.

“Vooral vrouwen werken meer uren dan zij betaald

krijgen. Dat hebben zij er vaak graag voor over omdat

ze een slag om de arm willen houden. Ze hebben nu

het idee dat ze niet genoeg autonomie hebben om werk

en privé op elkaar af te stemmen. Mensen zeggen vaak

minder uren te willen draaien, omdat ze niet door hun baas

oproepbaar willen zijn en ze het gevoel hebben dat er veel

meer van hen wordt gevraagd dan ze aan flexibiliteit terug

krijgen. Wanneer je niet stuurt op wantrouwen, maar hen

bevrijdt uit hun gouden kooi willen ze best meer werken,

als dat maar op hun voorwaarden gebeurt en binnen hun

tijdschema past. Dan zijn ze zeker bereid hun productiviteit

te verhogen.” Mathijs Bouman: “Onderzoek van het

CBS laat zien dat een half miljoen Nederlanders meer uren

wil werken. Deeltijders soms wel 12 uur meer.” Waar

Bouman uiteindelijk concludeert dat vergrijzing de grote

en blijvende trend is, voorspelt hij tijdens de discussie de

komst van nieuwe machtsverhoudingen. “De afgelopen

vijftig jaar was geld schaars, nu zijn mensen schaars.

Kapitaal wordt minder, rechten van werknemers wat meer.

Dat kan op allerlei manieren uitpakken. Het kan zijn dat iedereen

van ellende zzp’er wordt of dat we zorgen dat in

cao’s en SER-adviezen en bij Sociale Zaken iets van Roos’

visie doordringt. Dat mensen zeggen dat het echt anders

moet. Deze nieuwe wereld van vergrijzing en tekort aan arbeid

moeten we niet proberen te persen door de oude wereld

en alles dat daarmee samenhangt. De toekomst van

werk hangt mede af van hoe we omgaan met demografie.

Verandering is onvermijdelijk”, waaraan Martijn Aslander

toevoegt dat de oplossingen niet gaan komen van de beleidsmakers

in Den Haag.

Vakbonden

De toekomst van de vakbonden. Martijn Aslander vraagt

zich af of hun macht niet groter wordt bij toenemende arbeidsmarktkrapte.

Bouman: “Dat zou wel moeten, dit is

echt de tijd om vakbonden machtig te maken. Ik zou ook

willen dat iedereen lid werd. Alleen niet van deze. Als je

daar nu lid van wordt, help je wat je niet bedoelt, als we allemaal

tegelijk lid worden zouden ze misschien weer in het

algemeen belang gaan werken. Een kwart van leden is gepensioneerd,

maar als je niet meer werkt moet je geen lid

meer zijn en het beleid mede bepalen.” Roos Wouters: “De

Werkvereniging bestaat pas sinds 2017 en ik geloof niet

dat moderne werkenden types zijn die lid worden van een

vereniging. Ik ben eerst in het bestuur gegaan van een alternatief

voor een vakbond, zonder de ambitie te hebben

een vakbond te worden. De traditionele vakbonden vinden

mij ook als vereniging heel eng en we zijn ook tegengewerkt,

maar zonder traditionele leden mag ik sowieso

geen lid zijn van de SER. Onze gedachte was dat als we

rebels zouden doen, dat media-aandacht zou opleveren

en we daarna konden nuanceren. Nuancering alleen levert

geen aandacht op.

Wij gaan niet uit van wat wij willen, maar van wat degenen

die zich aansluiten nodig hebben om optimaal te functioneren.

Drie jaar lang hebben we dat in kaart gebracht en

we weten dat zij overal wantrouwen voelen en zich ook

zorgen maken over hun pensioen. Het draait om menselijke

eigenschappen, terwijl de vakbonden de bevolking blijven

bekijken alsof het macro-economische variabelen zijn

die kinderen maken om de vergrijzing tegen te gaan.”

54



Burgerservicemodel?

Werken we aan een toekomst die minder goed is dan die

zou kunnen zijn? Roos Wouters: “De verbeteringen die

nu door technologie mogelijk zijn houden we tegen door

op een ouderwetse manier naar de arbeidsmarkt te kijken.

De overheid redt nog steeds arbeiders van kapitalisten.”

Mathijs Bouman: “Doordat het starre arbeidsrecht

niet meer werkt zijn er wat gaatjes ingeprikt via de

zogenoemde flextoestanden. Juist de mensen die niet

goed voor zichzelf kunnen opkomen vallen er doorheen.

Die krijgen een 0-urencontract bij de kassa en zijn de pineut,

terwijl degenen in al die arbo-goedgekeurde stoelen

een vast contract krijgen.” Roos Wouters vertelt ten

slotte uitgebreid over het burgerservicemodel (BSM),

een sociaal zekerheidsstelsel dat inspeelt op de behoeften

van vandaag en ruimte laat voor de behoeften van

morgen. Een stelsel dat wederkerige flexibiliteit in combinatie

met zekerheid biedt en oog heeft voor individualisme

zonder asociaal te zijn. Bij het BSM is de toegang

tot verzekeringen, voorzieningen en opleidingsgelden

losgekoppeld van werkgever en branche. Iedere burger

die een bijdrage levert aan de arbeidsmarkt, of dat nu in

vaste dienst is of flexibel, draagt bij, krijgt een stem en

via wallets, waarvoor ook gespaard moet worden, toegang

tot een stelsel van sociale zekerheden en voorzieningen.

Mensen met vaste contracten kunnen zo weer

mobieler worden zonder dat zij bang hoeven zijn om hun

opgebouwde rechten te verliezen. “Hoe beter je in jezelf

investeert, hoe meer kansen. ’t Is al mogelijk, sommige

bedrijven werken al met een wallet.”

Bekijk profiel

Bekijk profiel

Bekijk profiel


COLUMN

PROF. DR. JAN JONKER

Transitie als

constante

Duurzaam Ondernemen | Circulaire Economie | Nieuwe Businessmodellen

We zijn met een – voor sommigen overrompelende – snelheid terechtgekomen in een turbulente tijd

van transitie. Toch zat die er echt al een poosje aan te komen. De problemen hebben zich de afgelopen

decennia onderhuids (maar lang niet altijd) opgestapeld en opgeteld lijkt het nu wel alsof alles ter

discussie staat. In de kluwen van opgaven rond, zeg grondstoffen, vervuiling, klimaatafbraak en water,

is een uitweg of heldere route ver te zoeken. Niet in de laatste plaats zitten we opgesloten in een

economie-opvatting waar we bijna niet buiten kunnen denken, laat staan afscheid van nemen. Het moet

radicaal anders, maar hoe dan? Die vraag stellen is haar zeker niet even beantwoorden.

We zijn bezig versneld afscheid te nemen

van een maatschappij zoals die is opgebouwd

in de periode na de Tweede

Wereldoorlog. Te lang hebben we problemen

waar we weet van hadden met de mantel der onwetendheid

bedekt.

De maatschappij van mijn en uw ouders, van het neoliberalisme

als panacee voor alles, van laissez-faire, van

de markt lost het wel op (wat de markt niet doet) is niet

langer een houdbaar concept. De gul beschikbare

Ruttiliaanse miljardenlapmiddelen zijn geen oplossing

voor de vraagstukken waar we voor staan, zoals water,

stikstof en klimaat. Maar, terwijl we moeten loslaten en

afbouwen zijn we niet op weg naar een helder nieuw

concept. En daarin zit de grote lastigheid van deze tijd.

We hebben geen heldere stip op de horizon, een gedeeld

frame of bindend verhaal. Dat betekent dat we elkaar

moeten toestaan veel meer te zoeken, prutsen en

proberen. Maar ook veel meer te falen.

Hypothetische stip

Ergens is wel een hypothetische stip op de horizon benoemd

als het streven naar een duurzame en circulaire

economie.

Dat is wel een lastige. Want voor veel mensen, bedrijven,

werknemers, burgers en politici heeft dit geen concrete

betekenis en zet niet aan tot dingen anders doen.

Zeker, het zijn brede en uitdagende concepten die

maar deels de opgave dekken en ook nog eens onder

de voorwaarde dat we ernaar gaan handelen. Perfecte

‘greenwashing’ ligt hier immers al te vaak op de loer. En

dwars daar doorheen blijven vooraanstaande economen

roepen dat zoiets alleen maar kan met (groene)

groei. Meer recyclen en de vraagstukken zijn opgelost,

maar komen we er zo wel? Moeten we niet, hoe lastig

ook, veel dieper graven – kijken naar onze economische

uitgangspunten en aannames, naar hoe we komen

tot andere vormen van collectieve waardencreatie.

Samen werken aan collectieve businessmodellen.

Met als gevolg een andere verdeling van rollen, van verantwoordelijkheden

en risico’s en niet zelden een radicaal

andere opvatting over wat van waarde is. Want wat

van waarde is, is in onze maatschappij verworden tot

56


Bekijk profiel


© Illustratie Shirley Warlich en Justus Bottenheft

Jan Jonker is emeritus hoogleraar Duurzaam Ondernemen

aan de Radboud Universiteit, Nijmegen (NL) en voor het leven

op deze leeropdracht benoemd. Zijn werk richt zich op

welhaast activistisch bijdragen aan een andere economie,

vormgegeven op basis van nieuwe vormen van waardencreatie

rond duurzaamheid, sociale inclusie en circulariteit.

Basis zijn voor hem de ‘trage’ trends die de economie én de

maatschappij vormen. Hij is gespecialiseerd in nieuwe businessmodellen,

strategie en transitiedenken. Werkt in binnen-

en buitenland. Bevlogen spreker in vier talen.

het monetariseren van alles wat we hebben, kennen of zijn.

En als dat niet kan, telt het niet.

‘Het roer moet

om, en daar

zijn we nog wel

even mee bezig’

Denken over veranderen

In dat streven naar een andere, duurzame en circulaire economie

moet er één op één en doorlopend een verbinding

komen met denken over veranderen. Niet alleen in organisaties,

maar veel meer of juist tussen organisaties, gericht

op waardenketens, netwerken en kringlopen. Duurzaamheid

en circulariteit moeten verbonden worden met interorganisatorische

opgaven die zij vertegenwoordigen. Dat

betekent (leren) loslaten en met elkaar inzetten op transformatie

en transitie. De vraag is wel of we mentaal en conceptueel

zijn toegerust voor de aard van de verandering

waar we aan willen werken. Maar dat zullen we onderweg

wel ontdekken. Maar er is geen keus dan al werkend de

weg ontdekken hoe het kan, hoe het moet. Teruggaan kan

niet. De economie van gisteren is geen oplossing voor de

complexe en verweven vraagstukken van vandaag. Dat

betekent dat we vol moeten inzetten op duurzaam én circulair

organiseren zowel in als tussen organisaties. We

hebben geen andere keuze. En ja, dat doet pijn. En daar op

inzetten is niet een keuze voor even, maar voor meerdere

decennia. Nee leuker is het niet te maken. Het roer moet

om en daar zijn we nog wel even mee bezig.”


IN DE SCHIJNWERPERS

PROF. DR. JAN LATTEN

Hoe leven en wonen

we over 25 jaar?

Om de toekomst te verkennen

moet er zicht zijn op sociale en

demografische trends

“De Speakers Academy viert haar 25e verjaardag. Met het oog op onze persoonlijke toekomst

reflecteren we op zo’n jubileummoment graag over de eigen levensloop. Hoe blijf ik gelukkig?

Hoe zeker is mijn inkomen, mijn relatie? Kan ik straks een geschikte woning betalen? Essentiële

vragen want onze toekomst is onzekerder dan ooit.

Ook organisaties, bedrijven en overheden evalueren

op zekere momenten hun functioneren en

vragen zich af hoe ze hun rol voor de toekomst

zullen invullen? Als het om mensen gaat hangt

keuze van nieuwe beleidsdoelen ook af van gedrag van

nieuwe generaties. 25 jaar geleden telde ons land 15,7

miljoen inwoners, over 25 jaar 4 miljoen meer. Waar zullen

mensen straks willen wonen, werken en recreëren? Welk

effect krijgt groei op regionale en sociale contrasten? Zal

de tegenstelling tussen arm en rijk toe- of afnemen?

Wilt u een visie op de toekomst ontwikkelen?

Hoe voorkom je als organisatie dat je de boot mist omdat

je voorbijgaat aan sociale en demografische signalen?

Juist voor organisaties die zich richten op welzijn en welvaart

is het zaak te voorkomen dat de focus te veel gericht

blijft op het gangbare en er te weinig oog is voor onderliggende

veranderingen in gedrag. Neem bijvoorbeeld

de explosieve toename van alleenwoners. In 1947 woonden

nog maar 300.000 inwoners alleen. Nu ruim 3 miljoen

en over 25 jaar wel 3,6 miljoen. Dat meer mensen alleen

wonen is één ding, maar waarom dan? Is samenwonen

met een partner niet meer van deze tijd? Hoe kan het zijn

dat toch zoveel mensen op zoek zijn naar een partner? Is

de ‘happy single’ de nieuwe realiteit en heeft de eengezinswoning

afgedaan? Kortom mensen zullen zich anders

gedragen dan voorheen. Om tijdig op nieuwe ontwikkelingen

in te spelen is het nodig actuele

sociaal-demografische gedragsveranderingen tijdig te

doorgronden.”

Belangrijke signalen sluimeren volgens Jan Latten al in de

samenleving en zijn te vinden in feitelijk gedrag. Om die

signalen te zien mag je echter niet blijven hangen bij de

waan van de dag. Om te begrijpen waar het naartoe gaat

neemt Jan Latten zijn toehoorders daarom mee in langetermijn-verkenningen

van sociale en demografische feiten:

hoe het was, hoe het is en hoe het kan worden.

Geen paniek

Jan Latten doet al decennia onderzoek naar zulke relevante

signalen in trends in huishoudens- en gezinsvorming.

In een samenhangende visie gebaseerd op feitelijk

materiaal weet hij de sociale- en ruimtelijke gevolgen

daarvan te duiden.

In zijn onlangs gepubliceerde boek ‘GEEN PANIEK liefde

en geluk in de 21e eeuw’ brengt hij cijfers tot leven en legt

hij onder meer uit waarom komende jaren meer dan ooit

58


© TRUUS VAN GOG

Bekijk profiel

Eenpersoonshuishouden zwakkere

economische eenheid

In een van zijn vele essays adviseert hij meer rekening

te houden met het groeiend aantal partnerloze woningzoekenden.

Nieuwe generaties maken in hun leven

namelijk steeds meer eigen keuzes met onbedoelde

gevolgen. Zo voelen starters op de woningmarkt

zich steeds vaker benadeeld omdat ze te weinig inkomen

hebben voor een betaalbare woning. Tegelijkertijd

lijkt men onvoldoende te beseffen dat het nogal uitmaakt

of je als starter een tweepersoons- of eenpersoonshuishouden

bent. Een huishouden is immers

een economische eenheid. Vroeger was een huishouden

vrijwel altijd een koppel, maar nu steeds vaker een

single, Bovendien zijn koppels steeds vaker tweeverdieners.

Een ‘single starter’ staat er financieel daardoor

krapper voor dan een koppel met twee inkomens.

De woonuitgaven zijn dan al snel hoger. Jan Latten laat

zien dat andere opvattingen over relaties een prijs hebben.

Het staat niet los van huishoudinkomen en mogelijkheden

op de woningmarkt.

mensen geborgenheid zullen zoeken in nieuwe woonen

leefvormen. Men zoekt naar andere woonvormen

om te compenseren wat

verloren gaat. De groei van

het aantal alleenwonenden

heeft namelijk niet uitsluitend

te maken met de stijgende

leeftijd van bewoners. Dat is

niet het hele verhaal. Jong en

oud maken inmiddels ook andere

keuzes in het leven. Er

zijn meer bewoners die ervoor

kiezen na een scheiding

alleen te blijven.

In zijn presentaties wordt

zichtbaar hoe op lange termijn

het ongewone gewoon wordt zodra grotere groepen

ander gedrag gaan overnemen. Zo kun je je,

bijvoorbeeld als woningbouwer, voorbereiden op de

nieuwe consument.

Demografische prognoses en verborgen sociale

en regionale verschillen

Dé Nederlander bestaat niet. Noch op het vlak van levensloop,

noch qua kansen in het leven. Er is veel te

doen over ongelijkheid, diversiteit, tegenstelingen of

kloven. In sociale zin is er weinig besef van de rol van

relaties in het ontstaan van verschillen tussen huishoudens.

In zijn boek legt Jan Latten een dilemma

bloot tussen gelijkheidsstreven en hoe we onbedoeld

door ons persoonlijk handelen ongelijkheid in stand

houden. Verrassend is ook de correlatie met regionale

verschillen. In sommige delen van het land concentreren

mensen die achterblijven in welvaart en welzijn,

in andere delen een bovenlaag met meer kans op

gunstige omstandigheden. Selectief verhuisgedrag

van de potentiële bovenlaag in de bevolking

blijkt een belangrijke rol te spelen in de feitelijke

sociale en demografische verschillen

tussen regio’s. Wat kunnen we verwachten op

middellange termijn? Zullen de sociale en regionale

kloven minder diep worden? Of juist groter? Zijn analyses

leggen een verborgen werkelijkheid bloot en

bieden een dwarsperspectief op gangbare denkwijzen.

De uitkomsten blijken niet altijd parallel te lopen

met wensdenken. Daarin zit de kracht van zijn analyses.

Ze geven aan waar het naartoe kan gaan als dingen

op hun beloop worden gelaten of niet worden

herkend. Wie het anders wil zal voor de toekomst tijdig

reële doelen moeten stellen.


IN DE SCHIJNWERPERS - EEN VROUW MET EEN VERHAAL ÉN ANTWOORDEN

BEA AARNOUTSE

Bekijk profiel

Happy employees

make change happen

Bea Aarnoutse is expert op gebied van ‘employee alignment’ en ‘employer branding’. Ze schreef

twee boeken over het vak en is fervent voorstander van het constant verbeteren van de ‘employee

journey’. Door de vele verandertrajecten in diverse organisaties waarbij ze betrokken was, heeft

ze veel voorbeelden uit de praktijk. Ze biedt handvatten voor een aanpak, heeft de recente cijfers

accuraat en inspireert. Ze combineert theorie en praktijk. Inspiratie voor directies, leidinggevenden,

HR- en communicatieprofessionals.

© KRIJN VAN DUIJVENBODE

De grootste uitdaging van de huidige arbeidsmarktproblematiek is niet het aantrekken van talent, maar het

behouden ervan. Dat stelt Bea Aarnoutse, docent aan Nyenrode en Beeckestijn, auteur van ‘Alignment 2.0’ en

‘Happy change’ en partner van PROOF. “‘Happy employees’ komen niet vanzelf. Dat vraagt om een investering.

Het wordt hoog tijd dat medewerkers op één, twee en drie worden gezet. En dat begint bij bewustzijn bij directies:

medewerkers zijn geen kostenpost, maar creëren waarde. Zonder medewerkers geen organisatie.”

Dat ‘intern beginnen, extern winnen’ betekent,

blijkt wel uit recente cijfers van

Motivaction, McKinsey en Gallup.

Wanneer medewerkers ‘aligned’ – mensen

die de juiste dingen doen in lijn met

de strate gie van de organisatie – zijn, dan

leidt dit tot een afname van het ziekteverzuim

en verloop en een toena me van het

welzijn en de productiviteit van medewerkers..

Uiteindelijk resulteert dit in een

hogere klantloyaliteit en meer winst.

Weten, willen en kunnen

Dat veel organisaties hun eigen medewerkers

nog niet als hun belangrijkste

stakeholdergroep beschouwen is een

gemiste kans volgens Aarnoutse. Want

vandaag de dag hangt succes van de

organisatie niet alleen af van je strategie,

maar des te meer van het investeren

in medewerkers; in de ‘employee

journey’ dus. Aarnoutse legt uit:

“Medewerkers die weten wat hun bijdrage

is aan de organisatiestrategie en

die ook willen en kunnen leveren, bepalen

het succes van de organisatie. Een

sterk werkgeversmerk begint binnen.”

‘Zonder medewerkers

geen organisatie’

Samenwerking directie, HR en

Communicatie: cruciaal voor een

optimale ‘employee journey’

Een optimale ‘employee journey’ begint

met een heldere belofte aan potentiële

en huidige medewerkers. Die vormt de

basis van je werkgeversmerk en geeft

richting aan alles wat je intern doet. Zo

zorg je dat je binnen waarmaakt wat je

buiten belooft. En het juiste talent aantrekt

én behoudt. De directie speelt een

cruciale rol. “Een optimale ‘employee

journey’ staat of valt met een bewuste

keuze van de top. En het gedrag van alle

leidinggevenden.”

Leidinggevenden, HR- en communica-tieprofessionals

moeten wat haar

betreft achter hun bureau vandaan komen.

Meer samenwerken en vaker de

organisatie in. Aarnoutse: “Werk je bijvoorbeeld

voor een supermarktketen,

dan weet je niet wat vakkenvullers en

teamleiders vinden en nodig hebben

als je op het hoofdkantoor blijft zitten.

Ook belangrijk: maak duidelijk wat er

leeft en maak het bespreekbaar.

Iemand moet de luis in de pels zijn richting

de directie.”

‘Er toe doen’ is belangrijk voor

iedere medewerker

Aarnoutse stelt dat HR- en communicatieprofessionals

moeten inzien dat een

organisatie net zo goed uit doelgroepen

bestaat. “Het is geen ‘one size fits all’.

Het gaat erom dat alle verschillende

medewerkers snappen waar je als organisatie

naartoe wilt, want pas dan kan

een medewerker nadenken over de

vraag hoe hij of zij daaraan kan bijdragen”,

legt Aarnoutse uit. “Iedereen wil

namelijk bijdragen aan iets – of je nu

caissière, verpleegkundige of consultant

bent. Daarvoor kom je je bed uit en

ben je voor jezelf en je organisatie het

meest waardevol. Iedere medewerker

wil ertoe doen.”

60


COLUMN

PASCAL FREDRIK

Bekijk profiel

Brandend Verlangen,

de vurige wens naar succes

Fotografie: © Remco van den Braak

“Zaterdagmiddag iets na tweeën, zit ik in de studio voor de

opname van m’n radiotalkshow ‘Brandend Verlangen’.

Tegenover mij zit radio-dj Lindo Duvall, onder andere bekend

van Radio 538. We praten over zijn carrière en de route die hij

bewandelde naar de top. En dan ineens... schiet Lindo vol. Hij

realiseert zich waar de stimulans van zijn vader vandaan komt.

De stimulans om Lindo zijn dromen na te laten jagen. Hij beseft

wat de waarde is van een brandend verlangen...

Geëmotioneerd vertelt Lindo over de dag dat hij tegen zijn vader

heeft gezegd dat hij radio-dj wil worden. ‘Op één voorwaarde

Lindo... Beloof me dat je er voor de volle 100% voor

gaat om deze droom na te jagen’. Zijn vader legde vervolgens

uit waarom hij die voorwaarde stelde. ‘Mijn vader, jouw opa,

had een passie voor theater en acteren. Hij moest die droom

laten varen om voor zijn gezin te kunnen zorgen. En ondanks

het feit dat hij dit met trots en overtuiging deed, heb ik altijd aan

hem gezien hoe het aan knaagde dat hij niet voor zijn droom

kon gaan. Zorg ervoor dat jij je droom niet opgeeft zoon...’

Wie is Pascal Fredrik?

Energie (!) is het handelsmerk van deze radio- en televisiepresentator,

die ook als dagvoorzitter zakelijke evenementen

faciliteert. Pascal beschikt over NLP-kennis, is afgestudeerd

als communicatiedeskundige en heeft ruim honderd

uitblinkers in hun vak geïnterviewd. De rode draad van die

gesprekken heeft hij uitgewerkt tot een formule van 10 regels

voor succes. Dat vormt de basis van zijn expertise als

motivatie -en inspiratiespreker.

Succes laat sporen na

De aflevering met Lindo is voor mij de meest bijzondere. En

niet zozeer door het verhaal achter zijn succes, maar door wat

ik er bij hem uit kon halen. Hij schoot vol omdat hij door het interview

ineens besefte, dat zijn brandend verlangen voortkwam

uit twee generaties voor hem. Ik moet de afgelopen jaren

wel honderden interviews hebben gedaan. Stuk voor stuk

met toppers in hun vak.

De rode draad van dit programma is een beeld te krijgen bij

wat zij hebben gedaan om succesvol te worden. Ik heb zangers,

ondernemers, sporters en tal van andere ervaringsdeskundigen

aan tafel gehad. Hun verhalen, tips & tricks en de

lessen van de fouten die zij hebben gemaakt, heb ik geanalyseerd

en uitgewerkt tot een succesformule van 10 regels. In

deze column richt ik me op de belangrijkste regel: Verlangen.

‘Daar begint het mee!’

Voor het succes is er de droom. En ondanks dat we allemaal

dromen hebben (gehad), kan maar een handjevol mensen die

ook verwezenlijken. Wat maakt het verschil? Hun verlangen.

Het is de brandstof die ervoor kan zorgen dat je verder komt

dan anderen met meer talent of meer rijkdom.

Michael Jordan wordt gezien als de beste basketballer aller

tijden. Zijn recept voor succes? Meer meters maken dan de

anderen. Toen acteur Dwayne Johnson nog professioneel

worstelaar was, begon hij om 06.00 uur zijn training. En als hij

hoorde dat zijn aankomende tegenstander om 05.30 uur al

begon, dan ging Johnson de volgende dag om 05.00 uur al

van start. Die drijfveer komt voort uit verlangen... 10 regels

voor succes met als regel nummer 1: verlangen.”

Benieuwd geworden naar de overige 9 regels? Pascal

komt graag langs om erover te vertellen. Bekijk nu de clip

op zijn profielpagina op de website.


ADVERTORIAL

BELEVINGSCOMMUNICATIE

Je bereik alleen zegt

niets over het effect

dat je bereikt!

Monique van Rooyen is

communicatiestrateeg en

Visual Artist

Vertel een verhaal dat je klant onthoudt, begrijpt

en verder wil vertellen. Want het effect

van je communicatie wordt uiteindelijk bepaald

door de ontvanger en niet door de zender!

We weten vanuit de wetenschap en praktijk

dat je met beeld meer effect bereikt.

Iedere boodschap is in of mét beeld te vatten.

Een beeld zegt immers meer dan 1000 woorden.

Beelden worden veel sneller door je hersenen

verwerkt dan tekst en beklijven beter. Sterker

nog, ons brein kan geen tekst onthouden, maar

wel verhalen! Gebruikmaken van beeld is dus dé

manier om aandacht te krijgen voor je verhaal.

Want wees eerlijk… zo’n jaarverslag of koersplan

waar je maanden druk mee bent geweest, dat belandt

na oplevering toch meestal in een la?

Effectiever is het om er een praatplaat van te maken

en het op te hangen in de teamkamer of kantine.

Daar wordt het iedere keer weer gezien.

Monique visualiseert strategie- en jaarplannen,

jaarverslagen, webinars en seminars. Haar illustraties

worden bovendien gebruikt in boeken en

lesmateriaal, zoals bovenstaande visual over de

zeven beïnvloedingsprincipes volgens Robert

Cialdini. Ook geeft Monique workshops ‘zakelijk

tekenen’ aan teams van managers en professionals.

Die gaan daarna onder haar begeleiding zelf

aan de slag met de stiften. Zo ontwikkel je een gemeenschappelijke

taal en een gedeeld beeld van

de strategische opgave.

Wil je Monique ook inhuren voor meer impact

tijdens je evenement of seminar?

Monique is te bereiken via www.movaro.nl en

monique@movaro.nl

naar de website

62


IN DE SCHIJNWERPERS

MARIT VAN BOHEMEN

DAGVOORZITTER

Een spitse

‘power house’

met humor

en diepgang

H H H H H

“Toen ik ontdekte wat het werk van een dagvoorzitter

inhield was ik verkocht. Hierbij komt alles wat ik ooit

geleerd heb op een fantastische manier samen. Een

congres of evenement is als de première van een theatervoorstelling,

je bereidt je tot in de puntjes voor om die ene

ultra belangrijke dag alles uit de kast te halen. De interviews,

de paneldiscussies, het aanvoelen van de zaal, het

publiek betrokken houden; allemaal elementen uit mijn

werk als actrice en presentatrice. Geweldig om even

onderdeel te mogen zijn van zo’n vaak heel belangrijk

moment voor de ondernemer of het bedrijf.

Soms kan het mij ook enorm ontroeren, dan komt er

opeens een reactie vanuit de zaal die zo oprecht en eerlijk

is of geeft iemand op het podium een knaller van een

speech, dat zijn echt de parels waar je nooit overheen

mag hollen. Wauw, denk ik dan, dat ík hierbij mag zijn, wat

een cadeau.”

Bekijk profiel

De lange lijst van contente klanten laat zien dat Marit

goed aanvoelt wat nodig is om van de congressen,

seminars, ‘award shows’ en andere bijeenkomsten van

haar opdrachtgevers een succes te maken.

Opdrachtgevers vragen haar dan ook geregeld terug.

“Ik voel mij enorm verantwoordelijk voor het verloop van

het event en ben door al mijn ervaring niet snel van mijn

stuk te krijgen, ook niet als er van alles anders loopt dan

gepland. Improviseren geeft mij vleugels.”

“Een goede voorbereiding is ‘key’. Ik ga als het even kan

bij de opdrachtgever langs om het bedrijf te kunnen

ervaren, de sfeer te proeven, het hart van de onderneming

te leren kennen. Desgevraagd denk ik mee over het

programma. Doordat ik al zoveel verschillende events heb

meegemaakt weet ik wat goed werkt en wat minder.”

© MARJOLIJN LAMME

© NATHAN REINDS © MARTIN HOLS


LEIDINGGEVEN

PROF. DR. IR. MATHIEU WEGGEMAN

Schoonheid is de

nieuwe kritische

succesfactor

Door: Jacques Geluk

Mathieu Weggeman schrijft als wetenschapper en adviseur

toonaangevende boeken over management. “Die gaan vaak over sympathie

voor professionals en een beetje antipathie voor managers, die het anders

moeten doen. Genoeg daarvan. Deze keer zet ik in ‘Goeie mensen, mooi

werk’ positieve verhalen – die ik gedurende 35 jaar ben tegengekomen

over managers – bij elkaar en vertel aan de hand van voorbeelden over de

schoonheid van het werk op de vloer.”


Hij is groot voorstander van bedrijfsvoering

en maatschappelijke

ordening op basis van

het Rijnlands model, waarin –

in tegenstelling tot het Anglo-

Amerikaanse model – de liefde voor het

vak groter is dan die voor het geld. “Veel

jonge ondernemers zijn voor dit model,

doen het al zo, maar gebruiken het etiket

niet. Zij werken vanuit een natuurlijk

respect voor mensen en ik ben blij met

de manier waarop ze in het leven staan.”,

vertelt prof. dr. ir. Mathieu Weggeman.

Zijn makkelijk leesbare, verrassende

boek ‘Goeie mensen, mooi werk’ staat

vol aansprekende verhalen die – na jarenlang

onderzoek dat hij samen heeft

gedaan met promovendi en geïnteresseerde

collega’s – aantonen dat er wel

degelijk schoonheid is in organisaties.

Hij weet dat verhalen over de positieve

kant van organisaties dun zijn gezaaid,

maar Mathieu maakt nu graag een uitzondering.

Hij schrijft, geheel volgens

de Rijnlandse houding, niet alleen over

schoonheid, maar ook over vakmanschap

en betrokken leiderschap. “Niet

alle managers zijn doerakken”, lacht hij.

Onder Mathieus onderzoek en boek liggen

twee proefschriften over schoonheid.

Dat van Jef van den Hout gaat over

flow. Steven de Groot, wiens proefschrift

heeft geholpen bij het definiëren

van zoiets subjectiefs als schoonheid

(die iedereen anders beleeft), heeft twee

begrippen ontwikkeld: de PEE en de

NEE, die respectievelijk staan voor een

positieve en een negatieve esthetische

ervaring. “Mag het ook mooi zijn en worden

professionals en uiteindelijk de bedrijven

daar beter van?” Buitenstaanders

vinden dat vaak irrelevant, maar PEEs

64


H

T

K

O

R

L

D

-

B

R

I

N

W

G

I

N

E

G

O

N

T

E

G

D

E

L

O W

blijken vaak juist kritische succesfactoren te zijn. Samengevat:

vakmensen die eigenaarschap voelen en verantwoordelijkheid

nemen voor wat zij doen – en werken in een omgeving die

dat waardeert – zijn meer betrokken, presteren beter en komen

vaker met creatievere ideeën. “Vraag aan mensen wanneer

zij een PEE tussen negen en vijf hebben gehad en als ze

dan antwoorden dat alles mooi in elkaar paste, vind ik dat

prachtig. Wanneer ze antwoorden dat tijdens een vergadering

weer dezelfde punten zijn behandeld, zonder resultaat, en

zeggen ‘Ik weet niet wat ik daar doe’, is dat een NEE. Om te

bepalen hoe het staat met de schoonheid als kritische succesfactor

deel je de PEEs en NEEs op een werkdag. Als van

de vijf ervaringen er drie positief zijn is dat drie vijfde, zes tiende

en dus een zes en is de dag bovengemiddeld. Wanneer er

slechts één positieve ervaring is en er vier knap vervelend zijn

geweest, is dat twee tiende, een twee. Om subjectiviteit te

vermijden leggen we het bij de mensen zelf.” Door hun ervaringen

te tellen zijn de onderzoekers tot een soort gemiddelde

schoonheid gekomen. “Wanneer ik daarover mag spreken

zijn er managers die mijn narratief over schoonheid inderdaad

oppikken en zeggen dat ze er verder over gaan denken. Voor

sommigen is het herkenbaar, want het zit dicht tegen flow

aan.”

‘Mooi, hè?’

“We hebben gezien dat operateurs die na negen uur staand

werken een moeilijke operatie tot een goed einde gebracht

hebben kunnen na afloop niks meer kunnen zeggen. Als iemand

dan rechtstreeks zegt: ‘Mooi hè’, zonder dat verder in

taal te kunnen uitdrukken, is dat ontroerend. Dat beschrijf ik

in mijn boek. Het zijn ervaringen die je behalve in een organisatie,

ook bij muziek of beeldende kunst kunt hebben”, zegt

Mathieu. Een lijn van welbevinden in een organisatie kan als

consequentie hebben dat de productie omhoog gaat. “Als

mensen het idee hebben dat wat zij doen mooi is, is de kans

groot dat ze daar graag langer mee bezig blijven en eigenaarschap

ontwikkelen. Dan krijg je goede werknemers, die het

werk missen als ze te lang thuis zijn. Het idee is dan dat het

kunnen genieten van schoonheid misschien wel meer oplevert

dan allerlei efficiëntiestudies met een stopwatch en tijdschrijverij.

Een manager/leidinggevende moet bereid zijn een

werknemer ander, in diens beleving mooier werk te geven,

wanneer hij of zij zich in de huidige functie niet prettig voelt.

Eigenlijk draai je dan iets om wat psychologen niet zo goed

vinden. Eerst kijken of iemand zijn werk graag doet en gemotiveerd

is en dan pas naar de competentie.” Als het eerste

klopt, volgt het tweede vaak vanzelf. Managers die openstaan

voor schoonheid kunnen op hun beurt genieten als gemotiveerde

werknemers daardoor hun formulieren goed invullen

of binnen budget zijn gebleven. Iedereen wint en uiteindelijk

ook de organisatie.

‘‘Goede managers laten

de hiërarchie los, staan

tussen hun mensen en

faciliteren hen’

Alstom

Waarom behalve onderzoek ook weer een boek? “Ik heb lang

aan ‘management bashing’ gedaan en geschreven dat de

professionals het leven zuur gemaakt wordt door managers

en leidinggevenden. Vaak babyboomers die hiërarchisch

denken. Vaak is dat nog zo, maar er zijn ook positieve uitzonderingen

en die heb ik willen beschrijven, hoewel die verhalen

niet voor het oprapen liggen. De gevallen die ik beschrijf zijn

echter exemplarisch, zodanig dat mensen er ideeën aan kunnen

ontlenen. Het was fijn om te schrijven, dat ik eens niet

boos hoefde zijn een beetje kon meegenieten van die schoonheid.”

Tijdens dat proces bezoekt Mathieu Weggeman zelf

veel organisaties. “Sommige leidinggevenden vinden het irreëel,

maar vooral irrelevant. Schoonheid kost immers tijd en

aandacht. Bij Alstom, een Frans bedrijf waar in de jaren negentig

50.000 mensen samen onder andere stroomgeneratoren,

energieturbines, transformatoren, treinstellen en locomatieven

maken, ligt dat anders. Daar werken ze twee jaar aan

een machine, maar ze maken eerst foto’s bij de Nederlandse

klant om te zien waar die terechtkomt. Ze drukken de foto’s

groot af en hangen die in de werkruimte. Het idee is dat die

machine zich al een beetje kan inleven in de situatie waarin die

straks zijn werk gaat doen. Bij aflevering moet de machine van


LEIDINGGEVEN

Bekijk profiel


de katholieke bazen van Alstom worden ingezegend. Het

bedrijf levert kosteloos een pastoor voor wie dat niet zelf

kan regelen, want de inzegening is verplicht. In het koopcontract

staat dat die anders niet wordt geleverd. De

meeste klanten zeggen: baat het niet, dan schaadt het

niet. Het is maar water. Het zijn misschien wel irrelevante

dingen, maar voor mij en anderen leveren ze schoonheid

op. Dat geldt ook voor het feit dat de Alstom machine de

voornaam krijgt van een kind van een medewerker dat

geboren is tijdens de fabricage van de betreffende machine.

Wanneer moet worden gekozen wordt het de

naam van het kind van de medewerkers die het dichtst bij

de plek werkt waar de nieuwe machine komt te staan.”

Niemand is hier eigenlijk tegen, hoogstens irrelevant

vindt men het, maar dat irrelevante kan later relevant blijken

te zijn als het werkt en het personeel erdoor wordt gestimuleerd:

‘Goed dat we het hebben gedaan’.

KLM – Eyjafjallajökull

Het boekje vertelt ook hoe schoonheid is te vinden in de

studio van The Beatles, het Picasso Museum in Malaga

en een zorginstelling, bij Sony, Philips en natuurlijk andere

organisaties in eigen land. Zo beschrijft Mathieu hoe

de voormalige president-directeur van de KLM, ingenieur

en econoom Peter Hartman, in 2010 is omgegaan met de

eerste uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull

in 200 jaar. “De IATA verbood, vanwege alle as in de lucht,

dat er nog werd gevlogen. Hartman ergerde zich eraan en

stelde een experiment voor, waarbij boven en onder de

aswolk zou worden gevolgen. Dat mocht, wat goed

nieuws was voor de vele gestrande reizigers die wachtten

op een vlucht naar huis. Hij vond een bemanning die

– met instemming van de ondernemingsraad – bereid

was mee te werken. De avond voor de experimentele

vlucht was voor hen best spannend, dus speelden ze een

extra spelletje met hun kinderen. Een van hun partners

vroeg: ‘Niemand vliegt, waarom jij wel?’. Uiteindelijk gingen

ook een paar mensen van TNO mee die metingen

zouden uitvoeren en foto’s maken. Hartman kreeg een

compliment dat hij zelf meevloog.”

Fragment uit 'Goeie mensen, mooi werk'

Het is zo’n twee uur vóórdat het KLM-toestel de lucht in

zal gaan als Peter Hartman telefoon krijgt van de voorzitter

van de OR. Hij dankt de president-directeur voor het

dappere besluit dat de directie heeft genomen, zegt dat

de OR achter het initiatief staat, en wenst Peter Hartman

en de crew veel succes met de uitvoering van de bijzondere

vlucht die niet zonder risico’s is. De voorzitter besluit

het telefoongesprek met een compliment: ‘Namens de

OR en het personeel van KLM wil ik u graag nog zeggen

dat wij het zeer waarderen dat u zelf meevliegt.’ Ik werd

er even stil van toen mij dat verteld werd.

Veel verhalen hebben volgens Mathieu Weggeman te

maken met het feit dat de manager, leidinggevende, de

hiërarchie loslaat, tussen de mensen staat en zich realiseert

dat hij een facilitator is met als motto: ‘Ik kan niet

wat zij doen, maar het wel mogelijk maken dat zij dat zo

aangenaam mogelijk kunnen doen. Dat ze met rust worden

gelaten, zonder dat te veel regels en procedures hen

het leven zuur maken’.

66


IN DE SCHIJNWERPERS

DRS. SVEN RICKLI

Het is tijd voor de

menselijke revolutie!

Bekijk profiel

Werkgeluk | Werkdruk | Bevlogenheid | Behoud van mensen

Sven Rickli is oprichter van HR onderzoeks- en adviesbureau

Nolost. 15 jaar geleden heeft hij het bedrijf

opgezet met als ambitie mensen en organisaties te laten

floreren. Een droom om het bedrijfsleven mensgerichter

te maken, waardoor welzijn en welvaart hand-in-hand

gaan. Met zijn achtergrond in de organisatiepsychologie

en bedrijfskunde heeft hij een gat in de markt gezien,

want mensen met een hoge levenskwaliteit blijken

significant beter te presteren: ‘Feeling Good, Working

Better!’

Sven wordt écht gelukkig van anderen helpen. Met name

mensen die andere mensen helpen, zoals in de zorg, het onderwijs

of bij de overheid. “Ik geniet van de mooie, intieme en

diepgaande relaties die ik heb mogen opbouwen en van alle

geluksmomenten in onze reis als dé marktleider in mensgerichtheid.

Vanuit onze kennis en expertise in cultuur en leiderschap

hebben we al vele vooraanstaande organisaties mogen

helpen zoals de Efteling, Meander Medisch Centrum, KLM,

Isala, KPN, Capgemini, Transavia, Unique, Zeeman, Driscoll's,

Rituals, Hutten, Rabobank, Randstad, Shell, Gemeente

Rotterdam, TNO, Miele, Holland Casino en DHL, maar we willen

graag dat nog meer mensen zich aansluiten bij deze beweging.

Samen maken we het verschil!”

De menselijke revolutie

Schaarste aan mensen is en blijft de grootste uitdaging voor

organisaties, want de mens zal nooit volledig te vervangen zijn

door middelen of techniek. De vraag naar gekwalificeerde

mensen stijgt, terwijl het aanbod afneemt door uitval: verzuim

en verloop zijn nog nooit zo hoog geweest als nu. In de industriële

revolutie moest alles steeds groter. In de technologische

revolutie moest alles steeds efficiënter en nu is er nood aan de

man, dus de hoogste tijd voor een menselijke revolutie.

Telkens groter en sneller, dat kan niet in oneindigheid en we

zijn nu op een punt beland dat mensen structureel overvraagd

worden. Het aantal burn-outs rijst de pan uit en mensen ervaren

heel veel spanningsklachten en

stress. Sven is ervan overtuigd dat

deze manier van leven en werken niet

duurzaam is. Het ontketenen van de

menselijke revolutie betekent dat mensen

niet langer als middel worden beschouwd,

maar als het hart van de organisatie.

© TIMO BLANKSMA

Werk vermenselijken

Werk vormt een belangrijk onderdeel van ons leven: in

Nederland werken we gemiddeld 31 uur per week. Doordat

we relatief gezien een groot gedeelte van ons leven werken,

heeft werk een grote invloed op onze gemoedstoestand.

Traditioneel gezien worden mensen gezien als middel om resultaten

te behalen, waarbij de behoefte van de mens onvoldoende

belicht wordt. Om het individuele (werk)geluk van

mensen en daarmee ook de prestaties van organisaties te verbeteren,

is een omslag in denken en doen noodzakelijk: een

wijze waarin de mens centraal staat. Door oog te hebben voor

wat de mensen in een organisatie echt nodig hebben en daarmee

in te zetten op het verhogen van het werkgeluk en mensgericht

werken, volgen de resultaten vanzelf.

Mensgerichte organisaties zijn de toekomst

Met de toenemende druk op de arbeidsmarkt, hebben mensen

de banen voor het kiezen. In de vergelijking tussen twee

overeenkomende banen, zal de medewerker hoogstwaarschijnlijk

kiezen voor de baan met de beste (mensgerichte)

voorwaarden. Daarnaast blijven gelukkige medewerkers langer

werken binnen mensgerichte organisaties. Sven vertelt

graag vol passie welke acties je kunt ondernemen om je organisatie

mensgerichter te maken en personeelstekort (of het tekort

doen van je personeel) op een duurzame manier het

hoofd te bieden

Ook benieuwd hoe jij bij kunt dragen aan de mensgerichte revolutie?

Sven inspireert enorm in zijn lezingen, waarbij hij je

uitnodigt om buiten de gebaande paden te denken.


IN DE SCHIJNWERPERS

MARGREET SPIJKER

Bekijk profiel

Niet Verzonnen

Economie | Gezondheidszorg | Innovatie | Journalistiek | Overheid | Politiek

Margreet Spijker werkt al decennia als presentator en journalist bij nieuwsprogramma’s van

RTL en de publieke omroep. Katholiek opgevoed maar van haar geloof afgekeerd kon ze niets

met spiritualiteit. Het begint haar nu op te vallen dat spiritualiteit onder de niet-gelovigen geheime

© WALTER KALLENBACH

gespreksstof is. Als ze een journalistieke zoektocht doet in haar naaste omgeving blijkt vrijwel

iedereen bijzondere spirituele ervaringen te hebben gehad, waarover ze in het openbaar zwijgen. Ze besluit een

podcast te maken voor wie zegt juist niets te hebben met spiritualiteit, er stiekem een beetje in gelooft of er juist

niet meer aan twijfelt. De verhalen zijn buitengewoon, inspirerend en vragen om duiding.

Margreet valt van de ene in de andere verbazing

als ze verhalen optekent over de impact van

spiritualiteit in de samenleving, bedrijven en de

wetenschap. Ze hoort over visioenen van

succesvolle leiders, academici die hun hele leven al meer

zien dan ze kunnen bewijzen en burgers die hun eigen niet

verzonnen verhaal ongeloofwaardig vinden en bizar.

Margreet denkt dat het van belang is dat deze verhalen

gedeeld worden.

Fragmenten uit de podcast ‘Niet Verzonnen’ waarover

Margreet vertelt:

“Wie zegt niets te hebben met spiritualiteit is niet eerlijk”,

aldus hoogleraar Business en spiritualiteit Sharda Nandram

van Nyenrode Business Universiteit. Volgens haar neemt het

aantal publicaties over spiritualiteit in de wetenschappelijke

literatuur toe, evenals de bereidheid over ‘het niet gekende’

te communiceren. “In het onbekende is een oneindige bron

van vernieuwing. Dat is waar veel ondernemers hun ideeën

uit putten en hun successen vandaan halen. Ondernemen

begint met ideeën die er nog niet zijn. Ondernemers putten

uit hun oneindige bron.”

Academicus dr. Alex Klein, docent bedrijfseconomie en

duider in de media van de economie, beleeft een spirituele

‘coming out’, vertelt wat hij al zijn levenlang ziet en meemaakt

en hoe hij zijn niet langer verborgen talent inzet.

Verhalen van bekenden – onder wie Johan Cruijff – en

onbekenden die verklaarden en verklaren tekens te krijgen

van overleden dierbaren die hen in het leven helpen, over

een student die vertelt over haar peutertijd toen zij zonder

kennis van reïncarnatie een zoektocht wilde starten naar

‘haar echte moeder’ uit een eerder leven. Iets horen, zien of

meemaken waarbij geen genoegen meer genomen wordt

met toeval.

Spiritualiteit een kernwaarde

Volgens Stef Aupers, hoogleraar Media Cultuur aan de KU

Leuven, kan spiritualiteit een kernwaarde zijn als het gaat

om de persoonlijke ontmoeting op het juiste moment. Hij

vindt spiritualiteit een breed spectrum met ook als onderdelen

zwart/ wit-denken, polarisatie, buitensluiten en

groepsnarcisme. Dat deel van de spiritualiteit is er ook en

daar ben ik me net als hij van bewust.

Op alle niveaus in de maatschappij, zakelijk en privé,

getuigen mensen van ervaringen die hun leven op het juiste

moment een andere richting gaven. Ervaringen of inzichten

waardoor ze niet opgeven en beter omgaan met tegenslagen

of die ombuigen naar een positieve weg.

Margreet Spijker wil haar brede ervaring als radio- en

televisiepresentator nu inzetten om bij te dragen aan het

bespreekbaar maken van spirituele ervaringen. Ook in

bedrijven. Niet zweverig, angstwekkend maar een nuchtere

journalistieke zoektocht naar verwondering en liefdevolle

duiding. Ze laat fragmenten horen, verklaringen en toont een

onontgonnen gebied binnen de journalistieke realiteit.

Het enige wat zij nodig heeft is een publiek dat daarvoor

openstaat en bereid is zich te laten inspireren.

68


IN DE SCHIJNWERPERS

MERIJN TINGA

‘One man can make a difference,

and every man should try’- Jackie Kennedy

Bekijk profiel

Duurzaamheid, verandermanagement, persoonlijke groei, inspiratie

Kan jij in je eentje heet verschil maken? We zijn vaak cynisch en

afwachtend. Of het nu gaat om klimaatverandering, de plastic problematiek

of de zoveelste reorganisatie binnen het bedrijf. Bioloog en kunstenaar

Merijn Tinga, alias de ‘Plastic Soup Surfer’, toont dat je als eenling wel

degelijk het verschil kunt maken. Met zijn bijzondere surf-expedities op

zelfgemaakte surfboards van plastic afval vraagt hij aandacht bij politiek en

bedrijfsleven voor concrete oplossingen voor dat plastic probleem. Met de

expedities als rode draad en wat zelfspot sleept hij je mee in zijn verhaal. Hij

laat je voelen dat ook jij het verschil kan maken!

Tinga onderneemt sinds 2014 lange afstand surfrecords om aandacht te vragen

voor het wereldwijde plastic probleem. Zijn soms risicovolle avonturen vormen het

geraamte van een wervelend verhaal over verandering. Hoe werkt dat in onze hersenen?

Hoe doorbreken we gewoontes en patronen? Hoe veranderen we de gevestigde

orde?

De ‘Plastic Soup Surfer’ laat zien waarom je onbescheiden mag zijn als het om je

idealen gaat. Dat je mag strijden voor dingen die groter zijn dan jezelf. En dat ook de

kleine verandering het waard is om voor te vechten.

Statiegeld-doorbraak

Tinga speelde een beslissende rol bij een doorbraak die lange tijd ondenkbaar leek:

de invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes in 2021. Met een record oversteek

van Scheveningen naar Engeland, met 60.000 handtekeningen, een Tweede

Kamer-motie en creatieve juridische middelen wist hij die doorbraak te forceren.

Nu – tientallen campagnes verder – heeft hij op allerlei niveaus verandering in de

praktijk gezien. Hoe je van idee tot uitvoering komt, hoe je campagne voert, hoe

je focus creëert en wat het belang is van momentum.

Ja, onze wereld is in gevaar. Door onszelf; dat maakt het complex en

wrang. Maar jij kan er wél wat aan doen.

In het verhaal van Tinga is het plastic probleem slechts een handvat

tot verandering. Plastic is een middel, want het is zichtbaar. Maar

het verhaal vertaalt zich moeiteloos naar abstracte milieuproblematiek

of een reorganisatie binnen het bedrijf. Erachter steken

dezelfde veranderprocessen. Tinga laat in zijn inspirerende

speech zien dat je onbewust al deel bent van die verandering.

Dat jij zonder dat je het weet ook gelooft dat jijzelf hét verschil

kan maken.

© HIELCO KUIPERS


H

T

K

O

R

L

D

-

B

R

I

N

W

G

I

N

E

G

O

N

T

E

G

D

E

L

O W

“Al 30 jaar help ik bij het

realiseren van overheidsdoelen

en het verminderen van

bureaucratie en administratieve

lasten, met als beproefde

recept het tot stand brengen

van allerlei vormen van publiekprivate

samenwerking. Ik doe

dat als lobbyist, spreker en

dagvoorzitter van publiek-privaat

brancheoverleg. Dat

overleg is geheel vraag-georiënteerd

van opzet en wordt

georganiseerd vanuit de

onafhankelijke stichting

Samenwerkend Nederland die

overheid en markt dichter bij

elkaar brengt. Gestreefd wordt

naar nieuwe, andere en betere

oplossingen voor maatschappelijke

problemen.”

© JORDI SLOOTS

70


COLUMN

FRANK WOREEL

Bekijk profiel

Publiek-private samenwerking

is een beproefd recept

Sinds 2002 wordt jaarlijks een flink aantal malen publiek-privaat

brancheoverleg georganiseerd en worden marktconsultaties

gehouden in veel verschillende branches, sectoren en

beroepsgroepen. Op werkvloerniveau worden dan krachten

gebundeld tussen overheid en markt. Ondernemers en

zzp’ers uit elke branche en beroepsgroep krijgen tijdens

deze bijeenkomsten de kans mee te denken over verbetering

van het beleid van aanwezige overheidsorganisaties.

Overheid en markt zoeken dan naar krachtenbundeling op

wezenlijke maatschappelijke en bestuurlijke thema’s. Het

gaat echt ergens over en het levert ook wat op.

Het is inmiddels een indrukwekkende lijst van ‘issues’ waar

overheid en markt op werkvloerniveau veel meer aan elkaar

hebben dan gedacht. Denk aan versnelling van duurzaamheidsbeleid,

energietransitie en klimaatadaptatie. Of

verbetering van het functioneren van overheidsorganisaties.

Wat te denken van vereenvoudiging van vergunningverlening,

toezicht en handhaving en bevordering van integrale

veiligheid? Er is ook grote behoefte aan betere jeugdzorg,

meer preventie van huiselijk geweld en kindermishandeling

en verbetering van leefbaarheid, burger- en bewonersparticipatie.

Ook willen we de circulaire economie dichterbij

brengen en de detailhandel en lokale bedrijvigheid beschermen.

En dan is er de enorme bouwopgave. Ten slotte wordt

ondanks maatschappelijke weerstand hard samengewerkt

aan pragmatische bestrijding van gevaarlijke en milieuvervuilende

stoffen, zoals asbest en stikstof.

Zeker resultaat

• Rijkswaterstaat moest na Kamervragen een acute en

drastische inhaalslag plegen op het gebied van onderzoek

aan asbestgevaarlijke Rijksobjecten. Dankzij de

opstelling van een publiek-private raamovereenkomst is

succesvolle samenwerking tot stand gebracht tussen

Rijkswaterstaat en de asbestinventarisatiebranche als

werkbaar alternatief voor tijdrovende en dure aanbestedingsprocedures.

Resultaten: enorme tijden kostenbesparing

voor Rijkswaterstaat. De opdrachten gaan alleen

naar bonafide ondernemers.

• Tijdens jaarlijkse publiek-private overlegbijeenkomsten

tussen zorgaanbieders, ervaringsdeskundigen en

gemeentelijke afdelingen jeugdzaken, worden afspraken

gemaakt over preventie van huiselijk geweld en kindermishandeling,

waardoor gemeenten minder snel naar de

Meldcode hoeven te grijpen. Resultaten: kinderen worden

soms minder snel uit huis geplaatst of onder toezicht

gesteld.

• Alle gemeenten is geadviseerd het functioneren van hun

organisatie te verbeteren door meer (ex-)ondernemers

(parttime en tijdelijk) vacatures bij de gemeente te laten

invullen. Resultaten: overheid en bedrijven gaan letterlijk

elkaars taal spreken, procedures worden versneld.

Nog veel te doen

• Het inkomensonafhankelijke Wmo-abonnementstarief

zorgt voor oneigenlijk gebruik van Wmo-gelden door

draagkrachtuge ouderen die zelf een huishoudelijke hulp

kunnen betalen, maar door het inkomensonafhankelijke

abonnementstarief in de verleiding komen de huishoudelijke

hulp te ontslaan en op kosten van de gemeente een

nieuwe te nemen.

• De wettelijke systematiek in het sociaal domein kent

weeffouten. Er is geen duidelijke afbakening tussen de

toepassing van ingewikkelde wetten in het zorgdomein.

Daardoor wordt vaak naar elkaar verwezen, waardoor

burgers van het kastje naar de muur worden gestuurd.

• De wettelijke asbestnormen zijn onduidelijk, ingewikkeld

en inconsequent, waardoor veel partijen erop los

interpreteren.

• De overheid maakt te veel beleid, wat de praktische

uitvoering en de overheidsorganisatie onnodig belast.

• Overheidsproblemen worden vaak bestreden door meer

ambtenaren aan te nemen en/of nieuwe organisaties of

organen op te richten. De lijnen worden er alleen maar

langer door.

Ik ben gaandeweg steeds meer gaan dromen van een veel

kleinere overheid die veel meer samenwerkt met de markt en

de samenleving om maatschappelijke doelen te bereiken.


H

PERSOONLIJKE ONTWIKKELING

MICHAEL KORTEKAAS

W

E

O

R

L

D

-

B

R

I

N

G

I

N

G

Je wordt

O

T

E

G

D

E

L

O W

K

N

goed in

wat je doet

T

Door: Jacques Geluk

Je wordt goed in wat je doet. Dat heeft in je werk, sport of persoonlijk leven een

positieve uitwerking. Als je bijvoorbeeld veel zeurt en daar goed in wordt, gebeuren

er alleen maar negatieve dingen. Dan ga je om met angst, teleurstelling, enz.

Michael Kortekaas is een motiverende spreker die zijn toehoorders ruim 150 keer

per jaar met zijn kennis en ervaring inspireert op het gebied van leiderschap,

werkgeluk en Mentale (v)eerKracht. Hij geeft mentale handvatten om anders te

leren denken en te doen waar je echt goed in wilt worden.

© AAD VAN VLIET

Michael Kortekaas studeert onder

andere aan het CIOS (1993), de

Sportacademie (2000-2002) en

de politieacademie (gevaar- en

crisisbeheersing, 2006-2009 en

2013) en werkt vervolgens 12,5 jaar voor politie

en Defensie. Hij traint militairen en politiemensen.

Niet alleen fysiek, maar vooral op gevechtsvaardigheden,

procedures en mentale veerkracht.

Sinds 2011 richt hij zich op de (persoonlijke) ontwikkeling

van mensen die werken in teams in een

omgeving waar zij optimaal moeten presteren.

“Ik kom net van een advocatenkantoor op de

Zuidas waar ik een ‘inspirational’ heb gedaan. Ik

heb daar verteld over de werking van ons brein

en hoe belangrijk het is om te doen. Niet alleen

letterlijk. Mensen moeten zich ook bewust worden

van het feit dat het brein enorm veel feedback

krijgt door wat men denkt, voelt en doet. Er

wordt vaak gedacht ‘zo ben ik nu eenmaal’, ‘zo

ben ik bedraad’ (ook wel ‘gewired’). Daar klopt

niets van. Iedereen heeft een bepaalde ‘nature’

(een bepaald DNA- of genenpakketje), maar het

gaat ook om ‘nurture’: hoe sta je erin, wat denk

je, wat voel je de hele dag en wat doe je dan?’.

Dan kom je vanzelf weer op de uitspraak ‘je wordt

goed in wat je doet.’

Doelen stellen, visualisatie, gedachte- en aandachttraining

zijn mentale instrumenten die mensen

helpen het bewustzijn te vergroten, waardoor

zij vervolgens anders kunnen denken, voelen en

doen. “Ik wil hen meegeven dat ze nu weliswaar

een aantal inzichten op mentaal gebied hebben,

maar dat het er vooral om gaat die in praktijk om

te zetten, dus in actie te komen. Niet alleen de

kennis telt, natuurlijk ook het doen.”

72


Bekijk profiel

Bekijk profiel

Over Michael

Als spreker en coach kan Michael Kortekaas

(onder andere bekend van het NPO3-

televisieprogramma ‘Hunted’) met diverse

mentale instrumenten (als teambuilding voor

bedrijven) prestaties, reflectievermogen, beleving,

maar ook herstel bevorderen. Op teamniveau

gaat het vaak ook over essentiële mentale

processen die nodig zijn om te komen tot

duurzame ‘High Performance’ en geaccepteerd

leiderschap.

© NADINE

Energiemanagement

Michael (ook CrossFit-trainer) noemt energiemanagement

als een van de mentale instrumenten die horen

bij zijn stelling dat fitheid en vitaliteit – en het managen

van de energie die zij opleveren – het fundament zijn

van mentale veerkracht. “Wanneer mensen zich niet

lekker voelen en niet goed in hun vel zitten, gaat die

mentale veerkracht snel onderuit en is het voor degenen

van wie het brein moe en niet zo fit is moeilijker

anders te leren denken. Vanuit het concept denktherapie

of gedachtetraining, kun je mensen handvatten

geven om vanuit een ander perspectief te kijken of om

belemmerende gedachtes om te vormen tot realistische

en helpende.” Michael spreekt voor verschillende

doelgroepen, denk aan advocaten, leden van de

Raad voor de Rechtspraak (in feite het topsegment

van het Openbaar Ministerie), maar ook banken en

bedrijven als Facebook, Reebok of Adidas, het

Loodswezen en onlangs tijdens het landelijke

Vrouwencongres.

2x MK: Michael Kortekaas – Mentale Kracht

Op Michael Kortekaas’ website staat een logo met de

afkorting MK Die slaat niet alleen op zijn naam. “Alles

dat ik doe valt daaronder. Of ik nou over energie, leiderschap,

teambuilding of werkgeluk praat, de paraplu

die erboven hangt is Mentale (veer)Kracht, omdat

het op mijn lijf geschreven staat. Op mijn website praat

ik over presteren onder druk, omgaan met verandering

en volhouden, in feite gedragsverandering zijn. Die

drie grote thema’s kan ik – naast Mentale Kracht – beïnvloeden

en dat geldt dan ook voor succes, gezondheid

en geluk. Ook drie mooie overkoepelende pilaren

waarop je kunt sturen.

Mijn bescheiden advies is dan vaak om in alle drie te

investeren in je leven, dus niet één alleen in succes.

De Zuidas is daar een goed voorbeeld van. Dan zijn

mensen op hun veertigste financieel binnen, maar

hebben ze vervolgens diabetes type 2 en drie scheidingen

achter de rug.”

Michaels tweede thema – omgaan met verandering –

houdt ook in omgaan met teleurstelling en tegenslag

in je leven. “Ik zeg ook wel in mijn lezingen dat de thema’s

alle drie mooi zijn, maar dit is misschien wel de

mentale competentie pur sang, want mensen die dit

beter kunnen, zijn dus vaak succesvoller, gezonder en

gelukkiger in hun leven.

Wie leert van teleurstellingen en angstwekkende live

gebeurtenissen wordt er juist sterker van. De een kan

dat op eigen kracht, anderen hebben er extra handvatten

voor nodig. Voor iedereen die dit goed toepast

geldt dus dat ze er anders in staan dan degenen die

na zulke gebeurtenissen en ervaringen niets meer

durven en willen.”


GEZONDHEIDSZORG

LUCIEN ENGELEN

Dertig procent van de zorg

kan gewoon in de retail

Door Jacques Geluk

‘We hebben mooie digitale technologie, maar maken nog altijd vuur met stokjes’, aldus

Lucien Engelen, CEO van Transform.Health en gezondheids(zorg)strateeg, in 2017 in

ACADEMY Magazine. Vijf jaar later zegt hij: “We zijn jarenlang zwanger geweest van

digitale zorg en het kind is nu met de keizersnede ter wereld gekomen. Dat moest, mede

door de pandemie, in één keer.” Er is in korte tijd volgens hem iets veranderd, maar we

stevenen desondanks af op een verdubbeling van de zorgvraag in 2030 en een tekort

aan personeel. Een zorginfarct dus, tenzij digitaal en retail dichter bij elkaar komen. “Dat

kan als mensen met hun ‘wearables’ steeds meer zelf meten en doorgeven en de detailhandel

in haar winkels dertig procent van de zorgvraag overneemt, zoals in Engeland.” Volgens Engelen heeft

elke organisatie een rol in de gezondheid van zowel medewerkers als klanten. "Gezondheid is te veel

gemedicaliseerd en retail kan een voorname rol spelen bij het nuanceren daarvan."

© JANNE VAN DEN WEIJER

BLUE OFFICE BATTERY

De pandemie heeft ervoor gezorgd dat consumenten,

“die af en toe ook patiënten zijn”, vaker

online hun arts consulteren, maar dat is niet genoeg

wanneer er verder niets verandert. In

2030, dat is al over zevenenhalf jaar, kan de zorg ons volgens

sommige berekeningen 174 miljard per jaar kosten

tegen 100 miljard nu. “Dat kunnen we met elkaar niet opbrengen,

laat staan dat er dan voldoende zorgpersoneel

is. In 2020 werkten er 1,4 miljoen mensen in de zorg. Dat

betekent een op de zeven werkenden. In 2040 zullen er

volgens berekeningen van de SER meer dan twee miljoen

mensen nodig zijn in de zorg. Dat is dan een op de vier

werkenden! Dat gaat echter niet gebeuren en dat is de

ook de insteek van mijn lezingen. Apparaten zijn nu zo

klein dat je ze vaak als ‘wearables’ aan je pols kunt dragen

en – heel belangrijk – bovendien makkelijker te bedienen

zijn, waardoor digitale technologie bereikbaar wordt

voor veel meer mensen. Met een speciale app op een

Apple-horloge kun je een ECG (hartfilmpje) maken en binnenkort

zelfs je glucosewaarde meten als je diabetes

hebt. Naalden zijn niet meer nodig.” Lucien Engelen geeft

twee voorbeelden: “Je kunt je nu al niet meer voorstellen

dat iemand naar de huisarts of het ziekenhuis gaat om zijn

gewicht te laten meten. Tegenwoordig zijn er al digitale

weegschalen die je gewicht via het persoonlijke dossier

rechtstreeks naar het ziekenhuis sturen. Bloeddruk zelf

meten gebeurt al en is over enkele jaren ook heel normaal.

Daarnaast is er in de fysieke en mentale gezondheidszorg

steeds meer aandacht voor preventie, waardoor de zorgvraag

ook daalt. Ook gaan we wat doen voor mensen die

financiële problemen hebben en daardoor ook ongezonder

zijn.” Voorkomen is ook hier beter dan genezen.

Apotheek in de hypermarkt

Voor onze gezondheid moeten we naar de winkel, vindt

Lucien, of zoals hij het noemt ‘Van 'HEALTHcare' naar

'health'. “Flappentappen vind je, net als postbalies tegenwoordig

meestal als laatste bastion in winkels en supermarkten.

Waarom moeten we nog naar een aparte

apotheker om onze medicijnen te halen en kunnen we dat

bij herhaalrecepten niet gewoon doen bij het Kruidvat?”

In Engeland zijn apotheken al vaak (nog niet overal) onderdeel

van grote hypermarkten zoals Tesco en ASDA,

die zeven dagen per week open zijn. “Tesco gaat nú breder

opschalen en ook gezondheidsadvies geven. Net als

het Kruidvat in Nederland gebeurt dat door gekwalificeerd

personeel. "Ik zou dat graag ook in een Nederlandse

'retail setting' zien en ben daarover aan het verkennen

74


Bekijk profiel

met bijna alle grote partijen. De centrale vraag daarbij is: hoe

kan retail helpen om dertig procent van het huidige zorgverleningsaanbod

uit de gezondheidszorg te halen door samen

deze grote uitdaging aan te gaan.” Dat betekent dus niet dat

we de dokter en de verpleegkundigen naar het Kruidvat of AH

sturen.” Zij zijn keihard nodig in de ziekenhuizen en de huisartsenpraktijken,

maar dit soort initiatieven waarbij mensen

meer zelf doen, schept wel ruimte waardoor zorgverleners

ook daadwerkelijk zorg kunnen verlenen. Zij hoeven immers

ook niet meer veertig procent van hun tijd achter een scherm

te zitten om gegevens in te voeren. Lucien Engelen werkt anderhalve

dag per week in het Laurentius Ziekenhuis in

Roermond. In een zelfmeetkiosk kunnen patiënten in een

soort Sinterklaasstoel gaan zitten. Ze stoppen een arm in een

‘mouw’ en hun bloeddruk wordt gemeten en een vinger in een

opening en de saturatie is bekend. Die data komen rechtstreeks

in het patiëntendossier van het ziekenhuis terecht.

“Daarvoor hoef je straks niet meer naar het ziekenhuis, dat kan

ook bijvoorbeeld bij de Jumbo of in het outletcentrum.” De

vraag die Lucien zich daarbij stelt is: ‘hoe kunnen wij daar in

een soort concept store dingen uitproberen en de burger eerder

betrekken bij zijn of haar eigen gezondheid, zonder dat dat

belerend overkomt?’ “Je moet mensen niets opleggen, maar

verleiden. Niet alleen consumenten, maar ook werknemers.

Werkgevers moeten met behulp van digitaal gereedschap en

wellicht in retailachtige constructies hun medewerkers beter

ondersteunen en binden, zeker in deze tijd van de ‘War for talent’,

want dat werkt preventief als het gaat om hun

gezondheid.”

‘Digichonders’

Zitten consumenten/patiënten en het bedrijfsleven in binnenen

buitenland (het gezondheidszorgprobleem speelt wereldwijd)

op Luciens ideeën te wachten? “Consumenten zijn verwend,

die krijgen alles al online als ze dat willen, maar

sommigen moeten nog wel de mentale horde nemen om op

dezelfde manier met hun gezondheid om te gaan. Met privacy

en data zit het inmiddels wel goed. De detailhandel is een

ander verhaal. De retail verkent dit veld op dit moment, veelal

in het buitenland, maar ook meer en meer in Nederland.

Tijdens lezingen laat ik zien dat bijna elk bedrijf een rol kan

spelen in het bredere pakket van de Duurzame

Ontwikkelingsdoelen en zo eraan kan bijdragen dat iedereen

zolang mogelijk gezond blijft. Dat geldt voor medewerkers én

klanten.” Dingen bij het Kruidvat doen die nu in de huisartsenpraktijk

plaatsvinden en zelf allerlei gezondheidswaarden meten.

Het digitale naar de mensen brengen kan gevaarlijk zijn

voor hypochonders (mensen die overmatig bang zijn dat ze

‘Hoe gaan we dertig

procent van het huidige

zorgverleningsaanbod uit

de gezondheidszorg halen?

Door samenwerking

met retail?’

een ernstige lichamelijke ziekte hebben, terwijl hiervan uit onderzoek

niets blijkt). “Dat risico is er zeker. Het is zelfs een actueel

fenomeen. Er zijn nu ook hypochonders die wekelijks om

acht uur in de wachtkamer zitten, maar er is een nieuwe variant:

de digichonders. Hier ligt een grote kans, want hen kunnen

we duidelijk maken dat ze niet naar de exacte nummertjes

moeten kijken, maar naar de grote lijn. Vroeger had je

boven 37,5 graden verhoging, nu gaat geen kip meer met 38

graden naar de dokter, omdat we weten dat het niet om dat

ene cijfer, maar om de ‘range’ gaat waarbinnen zich dat beweegt.

Een keer een wat hogere bloeddruk is niet erg als die

meestal goed is, maar drie dagen lang hele hoge waarden is

reden de arts te bellen.” Dat is de nieuwe werkelijkheid.

We kunnen in onze maatschappij niet alles in één keer voor elkaar

krijgen. Zolang de nieuwe apparatuur en mogelijkheden

duur zijn zullen alleen beter gesitueerden er gebruik van maken,

maar de geschiedenis leert dat ze daarna voor iedereen

bereikbaar zijn. Iedereen heeft nu een smartphone en internettoegang.

Dat leek een anderhalf decennium geleden nog

een utopie. Wanneer is wat Lucien Engelen nastreeft meer

normaal dan bijzonder? Lucien: “Daar heb ik wat minder goed

nieuws. Ik kom uit Limburg, ben katholiek opgevoed, maar

niet meer praktiserend en benoem in mijn lezingen toch dat

iets negen van de tien keer die zeven Bijbelse jaren nodig heeft

om van een idee tot mainstream te komen. Bij ongewijzigd beleid

verdubbelt de zorgvraag, zijn er te weinig mensen werkzaam

in de zorg en wordt die bijna twee keer zo duur. Als we

echter alles snel maar verantwoord wetenschappelijk kunnen

onderbouwen is er een kansje dat tegen 2030 een belangrijk

deel van de dingen waar ik het over heb is gerealiseerd en dan

bedoel ik met name dat de retail verantwoordelijk is voor dertig

procent van het huidige gezondheidszorgbestel en op betaalbare

wijze zorg levert.


THEATERVOORSTELLING

2022-2023

bekijk de speellijst

KIJK OP

NTK

.NL

DE BEKENDSTE HISTORICUS VAN

NEDERLAND GAAT OP HUMORISTISCHE

WIJZE EN MET DIEPGAANDE

KENNIS IN OP ACTUALITEITEN EN

MAATSCHAPPELIJKE VRAAGSTUKKEN

PROF. DR.

MAARTEN

VAN ROSSEM

© FOTOGRAFIE: CASPER RILA | ONTWERP: SPEAKERS ACADEMY

76


s e i z o e n

2022

2023

bekijk de speellijst

THEATERVOORSTELLING

Henk-Jan Koershuis

Hoe word ik gezond 90?

De meest wervelende en energieke theatershow van het land.

In recordsnelheid dringt zijn gouden boodschap bij je binnen!

© HARM DOMMISSE PHOTOGRAPHY

Let op: een bezoek aan deze voorstelling verhoogt het risico om negentig te worden!

ERF-, SUCCESSIERECHT EN WETTEN

PROF. MR. DR. BERNARD SCHOLS

Festivalbezoekers

leren alles over het

samenlevingscontract

Door Jacques Geluk

Praten én lezen over erfrecht, successiebelasting en wetteksten is dankzij prof. mr. dr.

Bernard Schols steeds minder saai. Deze man van uitersten, die alles van twee kanten

bekijkt, spreekt voor rechters en advocaten, notarissen en ondernemers, maar ook onlangs

nog voor jongeren en jong-voelenden tijdens muziek- en motorcrossfestival Zwarte Cross

in Oost Gelre. In de boekjes ‘Voorkom ruzie bij de kist’ en ‘Voorkom ruzie in bed’, die hij

samen met journalist Heidi Klijsen heeft geschreven, geeft Bernard mét humor serieuze

fiscale en erfrechtelijke tips en prikkelt hij relaties, wat (juridische en emotionele) ellende kan

voorkomen en soms veel kan opleveren.

© PIM EVERS

In de gemeente Oost Gelre spreekt hij tussen het muziek-

en motorgeweld door over het samenlevingscontract.

Lekker boeien, zou je zeggen, maar prof. Bernard

Schols weet het zo te brengen dat zijn toehoorders het

nooit meer vergeten. “In Nederland bestaat officieel een

wederzijdse zorgplicht. Dat betekent dat iedereen moet

meebetalen aan de kosten van de huishouding. Tijdens

de Zwarte Cross gaan er heel wat kratjes Grolsch door.

Dan slaat het aan als je de samenwonende festivalbezoekers

meegeeft dat ze bij de notaris moeten verklaren dat

ze aan dat kratje meebetalen. Wanneer hij die zin opneemt

in het samenlevingscontract is dat voldoende om

ervoor te zorgen dat ze geen 40 procent erfbelasting hoeven

betalen bij het overlijden van de partner en zelfs recht

hebben op de vrijstelling van 6,5 ton die ook geldt voor

gehuwden. Dat kratje vergeten ze nooit meer. Die verklaring

kan tonnen opleveren, dus ik wil nooit meer horen dat

500 euro voor de notaris duur is”, zegt Bernard. “Pas was

er iemand die dat zinnetje over het meebetalen aan de

huishoudkosten van de huishouding er niet had instaan.

Hij was over de datum (43 jaar), maar dacht een jubeltonnetje

van zijn ouders te kunnen krijgen omdat hij een jongere

partner had. De belastinginspecteur miste dat ene

zinnetje en die jubelton ging niet door.”

Bernard Schols is altijd extreem onder de indruk geweest

van de erfrecht- en belastingregels als zodanig, maar is

nu op het punt gekomen dat het voor hem niet meer alleen

gaat om een juridische techniek. “Alles rondom

schenken en ervan gaat gewoon over het leven. De mooiste

dingen gebeuren bij leven als je ervan geniet. Zoals

bijvoorbeeld kinderen en kleinkinderen wat geven voordat

je doodgaat. Het is mooi hen bij leven te zien genieten,

bijvoorbeeld van de computer die ze zelf niet hadden

kunnen kopen, daarom het ik de spreuk ‘schenken is erven

zonder te sterven’ bedacht.” Nadenkend: “Eigenlijk

is de dood een hoogtepunt, de stok achter de deur van

een gelukkig leven, want ze laat je nadenken of je niet alles

uit het leven moet halen voordat je je laatste adem uitblaast

(misschien niet alles, want je hebt nog wat geld

over dat je niet hebt opgemaakt en dat alsnog naar de nabestaanden

gaat).” In de finale fase, de afwikkeling, van

de inmiddels weer afgeschafte jubelton kun je nu het eerste

deel van 50.000 euro nog schenken en volgend jaar

het restant, zelfs op je sterfbed. Dat soort fiscale prikkels,

met name de vrijstellinkjes, kan heel wat opleveren en zijn

ook nodig om mensen aan de gang te krijgen en een testament

op te laten maken. Ik heb er in elk geval veel lol

aan om het te vertellen en er ook een goed gevoel bij.”

78


Bekijk profiel

Nieuw: het levenstestament

Een testament geldt als je geen boe of bah meer kunt

zeggen, omdat je overleden bent, een levenstestament

stel je op wanneer je nog bij zinnen bent voor het

geval je ‘niet volledig overlijdt, de dingen wat moeilijker

kunt of er geestelijk niet meer bent’. “Je kunt dan

niet alleen nog zelf naar de plaatjes luisteren die ze op

je begrafenis gaan draaien, maar ook op je sterfbed het

jubeltonnetje uitdelen. We hoeven je niet wakker te

maken, als alles al klaarligt in de vorm van dat getekende

levenstestament. Dus ook als je op dat moment niet

meer bij zinnen bent.” In zijn boek ‘Voorkom ruzie bij

de kist’ geeft Bernard Schols het voorbeeld van

Angelique die in haar levenstestament heeft opgenomen

dat bewind, mentorschap of curatele niet behoeven

te worden aangevraagd. ‘Angelique vindt de rechter

aan haar kant, omdat een levenstestament expliciet

als doel heeft zelf te bepalen wie jou mag vertegenwoordigen’.

Zij wijst haar twee jongste kinderen aan.

De oudste zoon krijgt nul op het rekest als hij de rechter

vraagt een externe bewindvoerder aan te stellen,

omdat de verstandelijk vermogens van zijn moeder

achteruit gaan. “Een levenstestament is een soort volmacht,

waardoor je belangrijke beslissingen naar voren

haalt als het nog kan.” Een wilsbeschikking geldt

niet meer als je dementeert. Een levenstestament is

precies het omgekeerde en blijft geldig. “Dat is een

hele nieuwe cultuur, maar pas wel op voor misbruik.”

Testament toont wie je bent

“Toon mij je testament en ik vertel u wie u bent. Besef

dat testamenten er niet zijn voor jezelf, maar voor de

mensen wier leven doorgaat. Veel mensen willen er

niet over praten en niet te lang nadenken of het niet

asociaal is dat ze geen testament hebben. Ze hebben

wel een brandverzekering, want dan zijn ze er zelf misschien

nog, maar geen brandverzekering voor aan het

einde van hun leven. We kloten wat dat betreft maar

wat aan, maar moeten het uiteindelijk niet verkloten. In

de laatste fase kun je nog dingen rechtzetten. In de internationale

succesbelastingregels en het internationale

erfrecht zijn verbeteringen, maar of je je kind mag

onterven is overal anders. De tendens is dat je daarmee

steeds verder kunt gaan. Een van de redenen is

dat ook de gemeenschapszin verandert. Mensen zijn

minder vaak lid van een bepaalde groep en individueler

dan vroeger.” Daar komt bij dat er steeds meer

echtscheidingen zijn, één partner gedurende het ganse

leven is zeldzamer geworden, en dat er steeds meer

wordt onterfd en uitgesloten. De schoonzoonclausule

is daarvan een voorbeeld, maar je kunt ook verdergaan.

In Nederland kun je eigenlijk je eigen kinderen

niet helemaal onterven, maar – zo schrijft Bernard in

zijn boek – ‘wie veroordeeld is voor een misdrijf jegens

de overledene, waar in theorie een gevangenisstraf op

staat van tenminste vier jaar, is onwaardig om te erven’.”

Het erfrecht dateert uit 1838, maar is in 2003 gemoderniseerd.

Erfrecht gaat langzaam. Dat (nog immer

geldige) oude testament weerspiegelt niet een

cultuur die mensen onterft. Sinds 2010, dankzij een

uitzending van ‘Radar’, dringt langzaam door dat een

modern testament wel toestaat een kind te onterven,

maar dat die wel recht houdt op zijn legitieme portie –

de erfrechtelijke vergoeding in geld die een onterfd

kind kan claimen op de nalatenschap.

Wie er alles over wil weten zou naast ‘Ruzie bij de kist

– 101 spraakmakende erfrechtelijke kwesties en fiscale

tips’ ook ‘Voorkom ruzie in bed – 101 juridische tips

en relatieprikkels’ moeten lezen. Beide boekjes met

een fijnproevers- en een inspiratieregister en achterin

veel informatie over wetten en regels

die van pas kan komen. Ook

in het tweede boek vele

voorbeelden in de

vorm van met humor

opgeschreven korte

verhalen, die duidelijk

maken waarover

het gaat. Wie een of

beide boekjes leest

heeft de relatief beperkte

investering er

zo uit!


H

T

K

O

R

L

D

-

B

R

I

N

W

G

I

N

E

G

O

N

T

E

G

D

E

L

O W

Begin jaren negentig vlucht

Mardjan Seighali, een jonge

moeder met twee kleine

kinderen, van Iran naar

Nederland. Ze zet hier alles op

alles om haar leven betekenis

te geven, na alles wat ze heeft

doorstaan in de Iraanse

gevangenis. Nu ruim drie

decennia later wordt ze gezien

als energieke leider, die zich als

bestuurder inzet voor

mensen(rechten) en

vluchtelingen. Ze wil hen

helpen, net als zij, regisseur te

worden over hun eigen leven.

Onder meer door haar

levensverhaal te delen in haar

samen met Job Hulsman

geschreven inspirerende boek

‘Tot op de dag’, op podia,

tijdens lezingen, in de media en

bij organisaties.

© JORDI SLOOTS

80


INCLUSIE, VRIJHEID, GELIJKHEID

MARDJAN SEIGHALI

Bekijk profiel

Wereldburgers hebben de

regie over hun eigen leven

Door: Jacques Geluk | Fotografie: Walter Kallenbach

Wereldburgerschap heeft de toekomst, vindt

Mardjan Seighali, die ook als voorzitter van het

Humanistisch Verbond, onafgebroken werkt

aan haar ideale wereld: een vrije, menselijke samenleving

die plek biedt aan iedereen. “Voor vluchten kies je

niet, maar uiteindelijk word je zoals ik genoodzaakt stappen

te zetten. Ik moest een weg kiezen die mij dichter zou brengen

bij veiligheid, vrijheid en een perspectief voor mij en mijn kinderen.

Die achtergrond speelt zeker mee bij mijn opvatting dat

we in principe als mens op de wereld zijn om van betekenis te

zijn voor onze medemensen, de natuur en alles dat daarbij

hoort. Daarom ben ik ook humanist.”

Mardjan heeft sinds ze in Nederland is geen dag stilgezeten.

Ze heeft met de stichting Vluchtelingen Studenten UAF veel

bereikt en is na negen jaar opgestapt als directeur om een wat

breder perspectief te krijgen op het sociale domein en te ervaren

wat het betekent menselijk-maatschappelijk actief te

zijn. “Ik heb altijd gezocht naar zingeving. Die heb ik gevonden

door mij verder te ontwikkelen in het van betekenis zijn

voor mijn medemens. Iedereen heeft daarvoor zijn eigen talent

en bij mij ligt dat op het bestuurlijke, leidinggevende vlak.

Ik heb geleerd hoe je regisseur wordt over je eigen leven, dat

past bij mij en stelt me in staat mij in te zetten voor mensgerichte

maatschappelijke organisaties. Meteen toen ik aankwam

in Nederland heb ik om dat te leren en om te voorkomen

dat ik met mijn gezin in het sociaal-culturele lagere deel

van de samenleving zou terechtkomen, een opleiding gevolgd.

Ik wilde al het mogelijke uit het leven halen. Hoe ik dat

heb gedaan wil ik graag doorgeven, zodat ik ook anderen een

betere uitgangspositie kan geven en hen kan overtuigen ook

voor anderen beschikbaar te zijn. Mensen kunnen wel een ijzeren

discipline hebben, maar er zijn altijd andere mensen nodig

– leiders of mensen in een bepaalde positie – om een netwerk

te creëren en toegankelijk te maken. De wereldburger

heeft de toekomst, maar we moeten ook een situatie creëren

waarin mensen zich in die richting kunnen ontwikkelen.”

“Ik kan slim en intelligent zijn en afstuderen, maar als niemand

mij de kans biedt ervaring op te doen en te leren, dan hebben

zij mij iets ontnomen én ook zichzelf”, vervolgt Mardjan. “Ik zie

het delen van mijn verhaal dan ook als een belangrijk middel

om mensen te inspireren: je kunt van ver komen, maar ook

meedoen. Eerst ben je zelf op zoek naar perspectief en als je

dat hebt moet je het ook creëren voor andere mensen. Niet

vanuit een soort dankbaarheid, maar vanuit wederkerigheid.”

Bevlogen zegt ze: “Het zijn niet alleen mensen die hun land

(moeten) verlaten die perspectief zoeken. Ook in Nederland

zijn er genoeg gezinnen die nooit kansen krijgen. Ik ken de

klassieker ‘Kees de jongen’ van Theo Thijssen en denk dat

zulke kinderen nog steeds in de Nederlandse samenleving

rondlopen. Natuurlijk zijn zij ook zelf verantwoordelijk voor het

grijpen van hun kansen, maar we hebben allemaal de verantwoordelijkheid

een betere uitgangspositie voor hen te

creëren.”

Diversiteit en inclusie

“Tijdens lezingen praat ik over vrijheid en leg dan al snel de relatie

met kansen die je kunt creëren en toegankelijk

maken, zodat iedereen zich verder

kan ontwikkelen.

Ik praat ook over gelijkheid in een

samenleving waarin mensen tot

hun recht komen. Het gaat tegenwoordig

erg over diversiteit en inclusie.

Ik houd het bij inclusie, want

dat betekent dat iedereen kan meedoen.

Nederland wordt helaas minder

tolerant, zeker als het gaat om

vluchtelingen, het is tijd dat we teruggaan

naar de kern en ons afvragen

waarom we op aarde zijn. We

moeten voorbij het egoïsme.”


SOCIALE ARCHITECTUUR

FLORIS ALKEMADE, ARCHITECT

Dreiging als de motor

van vernieuwing

Door: Jacques Geluk

Architect Floris Alkemade is sinds maart Ridder in

de Orde van de Nederlandse Leeuw. ‘Als

Rijksbouwmeester heeft hij van 2015-2021 ‘een

exceptionele bijdrage geleverd aan de aanpak van

complexe maatschappelijke opgaven op het

terrein van migratie, wonen en klimaat’. Ook is

hem dit jaar de Grote Maaskantprijs toegekend

‘vanwege zijn vele verdiensten in zijn vakgebied’.

Als spreker deelt hij het verhaal van deze tijd dat

verteld móet worden. Door bouwstops kantelt de

hele bouwcultuur. “Dat is geen dreigend verlies,

maar een nieuwe doorstart.”

Met de koninklijke onderscheiding wordt niet alleen

Floris Alkemade’s intensieve betrokkenheid geëerd bij

rijksvastgoedprojecten, zoals de renovatie van het

Binnenhof en Paleis Huis ten Bosch. Hij heeft de onderscheiding

ook gekregen vanwege de kracht van verbeelding

die zijn Rijksbouwmeesterschap typeert: ‘Hij

daagde ontwerpers uit door middel van ontwerpprijsvragen

om niet alleen te kijken naar fysieke ontwerpen,

maar tegelijkertijd naar grote maatschappelijke opgaven,

zoals het tekort aan (betaalbare) woningen, eenzaamheid

onder ouderen, verduurzaming van kerkgebouwen

en nieuwe perspectieven voor het platteland’.

Over architectuur en zijn sociale bewogen- en bevlogenheid

gaan veel van zijn lezingen en presentaties.

De nu aanstaande uitvoering van de renovatie van het

Binnenhof maakt hij niet meer van dichtbij mee als

Rijksbouwmeester. “Dat is een wisselfunctie die je tussen

drie en vijf jaar bekleedt. Ik heb het uiteindelijk zes

jaar gedaan, omdat ik het een goed idee vond in elk geval

de ontwerpfase mee te helpen afronden. Het was

ontzettend leuk de professionals te selecteren, de planuitwerking

te begeleiden en contact te houden met de

architecten die zich met dit complexe ontwerp bezighouden.

Natuurlijk had ik ook wel de uitvoeringsfase

willen begeleiden, maar de essentie

van het Rijksbouwmeesterschap is

juist dat het een roulerende functie is

en dat tevoren bekend is dat je die ook

weer moet loslaten. Mijn opvolger kan zich

nu vooral op de uitvoering storten.” Het

Rijksbouwmeesterschap op zich heeft hij ervaren als

mooie én grote eer, die ‘wel met heel hard werken gepaard

gaat’. “Dat komt doordat je daardoor in staat

bent, los van politieke of commerciële belangen, echt

over de kwaliteit na te denken van de architectuur en de

regering te adviseren op het gebied van architectuur en

stedenbouw.”

© MARC DRIESSEN

Binnenhof is een grote rijkdom

Over zijn grootste project als Rijksbouwmeester, de renovatie

van het Binnenhof, kan Floris Alkemade boeiend

vertellen. “In het oude gedeelte is geprobeerd een

aantal zaken in de oorspronkelijke staat te herstellen.

Zo'n gebouw erodeert in het gebruik en door aanpassingen.

Dat levert een mooi spel op tussen de verbeeldingskracht

van architecten en de aarzeling van gebruikers

om verandering toe te laten.” Volgens Alkemade

zijn onder anderen politici ‘niet getraind om in dit soort

architectuur en processen van verandering te denken’.

“Ik was graag verdergegaan met het terugbrengen van

een aantal oorspronkelijke onderdelen. Bijvoorbeeld de

hofkapel, het oudste deel van het Binnenhof. Die herken

je nu niet als een apart deel, maar het weer in beeld

brengen van de oude afbakening, bestaande uit mooie

kappen, zou te veel verschuivingen hebben veroorzaakt.

Als ik zie wat wel lukt ben ik blij. Het Binnenhof is

wereldwijd één van de oudste regeringscentra. Puur kijkend

met een architectenblik lijkt het niet te kloppen.

Oude en nieuwe gedeelten en stijlen door elkaar. Toch

voelt het als een prachtig afgewogen geheel en een grote

rijkdom voor het land.”

82


Een opmerkelijk gebrek aan angst

In een bouwcultuur en het verlengde daarvan vormt zich de

hele cultuur, vindt Floris Alkemade. “Nederland heeft ontzettend

goede architecten die over de hele wereld gekend en geroemd

worden, dus laten we dat kapitaal ook daarvoor inzetten.

Buitenlanders hebben het vaak over de prachtige

architectuur in onze steden. Opmerkelijk lijkt het, doordat we

in Nederland het vermogen hebben met lage budgetten te werken.”

Waarschijnlijk leidt dat juist tot de creativiteit en verbeeldingskracht

die onze gebouwen soms heel bijzonder maken.

“En een neiging tot een zekere vrijmoedige ongehoorzaamheid.

Radicale voorstellen, als de tijd of de situatie daarom vragen,

onthullen dat er een opmerkelijk gebrek aan angst heerst

onder Nederlandse architecten. Dat doet de architectuur veel

goed”, vult Floris Alkemade aan. Gooien bouwstops nu roet in

het eten? “Hét verhaal van deze tijd. We staan echt op het punt

dat een hele bouwcultuur gaat kantelen.”

Nieuwe ontwerpvrijheid

Is dat niet zonde? “Nee, juist het begin van een prachtige nieuwe

doorstart. Zo vormen bouwculturen zich. Een voorbeeld.

Na de Tweede Wereldoorlog verdween hout uit de woningbouw.

We moesten door de wederopbouw en een naoorlogse

geboortegolf snel huizen produceren, dus werd alles van beton

met een bakstenen bekleding. Nu komt hout terug, want

we moeten bouwen zonder stikstof en CO₂-uitstoot. Toch is

die omschakeling niet gemakkelijk, want we willen altijd alles

blijven doen zoals we het deden. Dan loop je vast. Dit kan echter

het moment zijn een aantal kantelingen in gang te zetten en

een andere wending te geven aan onze bouwcultuur en architectuur.”

Het zou, volgens de architect, goed zijn opnieuw te

leren nadenken over houtgebruik in de bouw. Nederlanders

willen immers niet in blokhutten wonen. “Hout als materiaal

komt terug in een andere vorm. Dat geeft ons een compleet

andere ontwerpvrijheid en dat beginnen opdrachtgevers te

ontdekken. We staan aan de vooravond van een leuke wending

met ‘bio based’ architectuur, die bovendien goed te prefabriceren

is.” Alkemade vindt het ook een mooi moment om

– in combinatie met ‘van het gas af gaan’ – te beginnen met het

vergroenen van wijken, die daardoor beter tegen hittestress

kunnen. Tegelijk moeten we wijken verdichten, door nieuwe op

bestaande woningen te bouwen of tegen blinde kopgevels.

Ontwerptechnisch is dat volgens hem eenvoudig en levert tien

procent verdichten al gauw 800.000 nieuwe woningen op.

“Bedreigingen, zoals mensen de huidige situatie zien, kunnen

een prachtige motor zijn voor het in gang zetten van een keten

van verrassende essentiële vernieuwingen.” Daarnaast moeten

we kijken naar meer mogelijkheden om mensen te laten

doorstromen en andere woonvormen te omarmen, waaronder

ook hofjes met een gedeelde tuin.”

Sociale ombouw voormalig klooster

Floris Alkemade heeft in 2008 zijn eigen ontwerpbureau FAA –

en later BAU+, opgericht, na jarenlang voor het internationale

Bekijk profiel

architectenbureau OMA in Rotterdam te hebben gewerkt. “Ik

werkte vooral vanuit Brussel, Parijs en Sint-Oedenrode, maar

heb dat op een laag pitje gezet toen ik Rijksbouwmeester

werd. Nu doe ik weer architectuuropdrachten. Ik ben bezig met

verschillende projecten. Zoals de ombouw van het voormalige

klooster van de Zusters Franciscanessen in Veghel, wier gemiddelde

leeftijd nu rond de negentig is. Veel projectontwikkelaars

azen op het gebouwencomplex met prachtige tuin, maar

de zusters gaan niet voor het geld en kiezen voor een sociale

agenda. Dat is precies de agenda die ik als Rijksbouwmeester

voortdurend gevoerd heb.”

Alkemade is samen met een aantal mensen bezig een grote

mix van verschillende woningtypes te realiseren, ook voor

zorgbehoevenden. “Dat sluit aan bij het idealisme van de zusters

die hun gedachtegoed op die plek willen laten voortleven.”

De buitenkant van het klooster blijft, er komt een aantal gebouwen

bij en de tuin, het park, wordt openbaar. “Ik vind het belangrijk

als architect de esthetiek van het ontwerpen en het

vakmanschap te beheersen, maar dat is de helft van het vak.

De andere helft gaat over de vraag voor wie je het doet. Heb je

maatschappelijk bewustzijn? Dat is eigenlijk te veel ondergesneeuwd

in de afgelopen decennia. Architectuur en projectontwikkelaars

zijn te zeer verweven geraakt. Vanuit projectontwikkelaars

totaal begrijpelijk, maar ik vind dat je als architect

een eigen verhaal op moet houden. Daar vertel ik graag over.”

Revolutionaire tijd

“Architectuur is een deel van een veranderingsproces dat voor

veel domeinen in onze cultuur geldt en op ons afkomt. We

moeten daar niet bang voor zijn, maar beseffen dat we met de

juiste verbeeldingskracht en creativiteit een verandering in

gang kunnen zetten waarvan we uiteindelijk allemaal plezier

beleven. “Wetenschappers moeten beroepsmatig blijven twijfelen

aan wat ze zeker denken te weten en voortdurend verder

zoeken. Kunstenaars, daar reken ik ook onze ontwerpers onder,

moeten zeker weten waaraan zij twijfelen. Een gespiegeld

universum, maar wel gespecialiseerd in veranderingsprocessen.

Onze politiek en onze markt zijn vooral ingericht op simpele,

snelle veranderingen. Maar een jaar vooruitkijken lijkt al

veel. De vragen waarmee we tijdens crises te maken hebben

vragen om veel verder vooruitdenken, met ook meer integraliteit.

Alleen in fundamentele veranderingen ligt nu nog een weg

naar voren. Wetenschappers denken als ontwerpers. Bij beiden

komen de benodigde improvisatie, creativiteit, verbeeldingskracht

en veranderprocessen naar voren. Het zijn geen

gemakkelijke tijden, maar wel zeldzaam relevant. Ik vertel een

optimistisch verhaal. Daarover moet het gaan en daar ligt de

echte opgave, want het kost geen enkele moeite doemscenario's

als het eindpunt te zien. Gelukkig is dat ook niet nodig,

zonder het in de gaten te hebben, zitten we in een enorme revolutionaire

tijd.”


COLUMN

GERD-JAN POORTMAN

Winnen in een race rond de wereld doe

je niet alleen! Teamwork begint bij jezelf!

Leiderschap | Teambuilding

Bekijk profiel

“Om in de Volvo Ocean Race te presteren moet alles kloppen! Maar of je het nu hebt over keuzes maken,

materiaal ontwikkelen, strategie bepalen of tactiek uitvoeren, het zijn toch altijd weer de mensen die

door goed samenwerken het verschil maken. De leden van het team maken namelijk vaak ‘The final call’.

Teamwork in mijn ogen is optimaal gebruik maken van

het beschikbare talent en zorgen dat ieder individu

zoveel mogelijk kan leveren waar zijn of haar motivatie

ligt. Op deze manier kan een team tot op grote

hoogte stijgen.

Het lijkt zo simpel, maar als ik terugkijk op mijn 25 jaar ervaring

als oceaanzeiler kan ik echt zeggen dat we vooral met de

teams waarbij ik met mijn borst vooruit stond – doordat ik het

gevoel had gemotiveerd en vanuit mijn kracht echt van toegevoegde

waarde te zijn – successen boekten! Niet om dat ik

alleen dat gevoel had, maar ieder individu in deze teams. Dit

zorgde voor de extra energie die nodig is om met een team te

presteren. Ik kan ook zeggen dat de teams waarbij dit gevoel

ontbrak vaak minder presteerden.

‘We By Me’

Na mijn actieve racecarrière heb ik mijn gedachten en lessen

samengevat in een soort concept genaamd ‘We By Me’. Dat

betekent: ‘ik neem verantwoordelijkheid voor mijn positie binnen

het team, ik vind het belangrijk mijn eigen drijfveren te weten

en die van mijn teamleden’. Als we vervolgens in elkaar

kunnen investeren door met elkaar te praten en elkaar beter

te leren kennen, dan creëert dit vertrouwen. Met dit vertrouwen

kunnen we vervolgens elkaar goed in onze kracht laten

functioneren. Na de corona-epidemie zijn we nog meer op afstand

gaan werken en daardoor is het zogenaamde koffieapparaatgesprek

op losse poten komen te staan. Het is niet alleen

aan het leiderschap maar ook aan individuele teamleden

om elkaar weer beter te leren kennen en optimaal van elkaars

vaardigheden en kennis te profiteren.

Mijn lezingen en trainingen zijn een hele mooie aftrap voor dit

proces. Ik laat zien door middel van verhalen, video’s uit de

Volvo Ocean Race en mijn ‘We By Me’-concept hoe we dit als

team systematisch hebben weten aan te pakken. ‘Play books’

en Tuckmans ‘Phases of team development’ zijn onderdeel

van de presentatie. Tevens vertel ik wat de geleerde lessen én

emotionele voorbeelden zijn van hoe het niet moet.”

© STEFAN COPPERS

84


COLUMN

HÉLÈNE OOSTERHUIS

Bekijk profiel

Ik weet het wel,

maar doe het niet

Gedragsverandering

“Het blijft voor mij iets fascinerends, gedragsverandering. We willen van

bepaalde gewoontes af. We zijn ons er ook van bewust, alleen we doen het niet.

© PETRINA

Ooit heeft iemand tegen mij gezegd:

‘Weten en niet doen is niet weten’.

Misschien krijg je nu gelijk de neiging

om te zeggen: ‘Dat weet ik wel’.

Je weet het niet, anders deed je het wel.

Maar waarom doe je het dan niet?

Er worden boeken over volgeschreven,

wetenschappelijke onderzoeken zijn er

volop en veranderingsmanagement is

hot. Dus er is genoeg informatie over te

vinden.

Natuurlijk weten we al dat ons mensenbrein

ons flink in de maling kan nemen,

zeker als ons reptielenbrein en zoogdierenbrein

het hebben overgenomen.

Ik herken en erken dat direct. Als de zomer

in aantocht is, kijk ik toch weer wat

kritischer naar mijn lijf. Een goede reden

om de bitterbal en het wijntje op een

netwerkborrel over te slaan.

Zogezegd zo gedaan. De eerste ronde

neem ik keurig Spa rood en sla het eerste

hapje over. De tweede ronde gaat

ook prima. Dan komt de derde ronde

met de bitterballen en wijn. Mijn reptielenbrein

besluit direct dat dit heel herkenbaar

en veilig is. Geen reden om te

vechten of vluchten. Mijn zoogdierenbrein

geeft gelijk aan dat ik hier ook veel

plezier aan ga beleven. En al die duidelijke

informatie wordt verzonden naar

mijn mensenbrein. Dat is al wat uitgeput

aan het einde van de dag en besluit direct

de informatie als waarheid aan te

nemen. En geeft de ultieme goede reden.

‘Ah joh je hebt het verdiend, begin

je maandag toch?’

‘Een goede reden om de

bitterbal en het wijntje

op een netwerkborrel

over te slaan’

Herkenbaar?

Is dit bij jou ook herkenbaar? Zo’n heerlijk

logisch excuus dat ervoor zorgt dat

je de slechte gewoonte lekker in stand

kunt houden.

We worden in de maling genomen door

ons overlevingsbrein. Een grote valkuil

bij gedragsverandering is, we gaan voor

het direct korte genot in plaats van de

beloning op langere termijn.

De vraag: ‘Wat wil ik écht en wat doe ik

nu?’ helpt je om even uit die vol automatische

pijn vermijdende piloot te komen.

Wat ook helpt om jezelf af te vragen, wie

wil je zijn en welke gewoontes passen

daarbij?

Als we dit toepassen op de werkvloer

zien we ook dat het doorbreken van

‘slechte’ gewoontes en creëren van

‘goede’ gewoontes een uitdaging is.

We praten goed wat we doen. Helemaal

aan het begin van corona wilde bijna

niemand thuiswerken, want dat was

een gedoe. Sommige organisaties werden

al misselijk bij het idee dat hun

werknemers thuis zouden werken. En

nu willen we liever thuiswerken, want

naar de organisatie komen is een gedoe.

En wat onmogelijk leek is nu toch

een mogelijkheid. We zijn gewoontedieren

die zichzelf snel aanpassen. De

nieuwe gewoonte is automatisch geworden

en daardoor weer veilig en vertrouwd.

Dat is geweldig nieuws. Het laat

zien dat we gewoontes echt kunnen

veranderen, zeker als het plezier en veiligheid

oplevert. Dus zullen we nu alsjeblieft

stoppen met het zeggen van: ‘Zo

ben ik nu eenmaal’. Nee, zo DOE je nu

eenmaal. En wees blij want dat betekent

dat je ook iets anders kunt doen.

En dat we deze kennis in organisaties

kunnen gebruiken om bepaalde gewoontes

te doorbreken voor een beter

en blijvend resultaat.

In mijn lezing ‘Gedragsverandering

zonder terugval’ vertel ik over HOE je

dit kunt toepassen in de praktijk.”


MOTIVATIE | LEIDERSCHAP

FRANCESCO WESSELS

Mens, prestaties en goed

leiderschap horen bij elkaar

Door: Jacques Geluk

Wie Francesco Wessels uitnodigt voor een lezing of presentatie over gedrag, leiderschap en de

impact daarvan op prestaties, weet één ding zeker: de mensen lopen vol energie, denkprikkels en

met een lach de zaal uit!

In de verhalen die Francesco tijdens zijn lezingen en

presentaties vertelt, verwerkt hij de thema’s samenwerken,

leiderschap, samen een doel bereiken en elkaars

gedrag beïnvloeden onder unieke moeilijke of bijzondere

omstandigheden. Hij heeft jarenlange ervaring bij

elite-eenheden van Defensie, waarmee hij meerdere keren

is uitgezonden op missies naar bijvoorbeeld

Afghanistan en Bosnië. Met verschillende ‘peace keeping’-missies

voor de VN is hij de hele wereld overgegaan.

Sinds 2012 is Francesco de coach van coaches bij sportkoepel

NOC*NSF en in die rol meegegaan naar tien

Olympische en Paralympische toernooien. Hij beleeft de

Olympische toernooien van binnenuit. Zo heeft hij bijvoorbeeld

ervaren hoe in Tokio en Beijing onder unieke (corona-)omstandigheden

succesvolle spelen zijn neergezet

door TeamNL.

“Mensen vragen vaker aan mij wat nu het verschil is tussen

Defensie en de topsport. Uiteraard is de context tussen

beide heel verschillend, maar er is ook veel overlap.

In de kern gaat het over mensen die het beste uit zichzelf

willen of moeten halen op het juiste moment. Dus over

mensen, hoe zij zich ontwikkelen en hun prestaties. In beide

functies gebruik ik mijn visie en ervaringen op het gebied

van leiderschap en het opereren in extreme omstandigheden,

aangevuld met kennis over crisismanagement

en conflictbemiddeling. Belangrijk is om in de vaak unieke

omstandigheden de juiste keuzes te kunnen maken en

met gedrag en handelen het verschil te maken. Dat is de

omgeving waarin ik goed gedij en waar ik met veel enthousiasme

over kan vertellen. Ik probeer mijn ervaringen

tijdens de lezingen en presentaties op een waardevolle

manier in te zetten.”

Leidinggeven

Een van de hoofdthema’s in zijn lezingen en presentaties

is leidinggeven. Dat staat niet op zichzelf en vindt niet

plaats in isolatie, maar heeft met de context en de prikkels

er omheen te maken. Leiderschap, met daaraan gekoppeld

woorden als autonomie, zelfsturing en coachen, gaat

altijd over het op allerlei verschillende manieren beïnvloeden

van gedrag. Ben je je bewust van het effect van je eigen

gedrag en dat van de ander (waarom vertoont de ander

dat gedrag)? Dit is de kern van wat Francesco zijn

toehoorders vertelt. Maar de vorm en inhoud zijn nooit

verpakt in een standaard verhaal. Zeker als het gaat over

thema's als motivatie, leiderschap, presteren onder druk,

conflictbemiddeling en vooral moeilijke morele dilemma's

kun je moeilijk een standaard verhaal houden, vindt hij. “Al

mijn kennis en ervaringen zijn opgeslagen in mijn rugzak,

maar wat ik uiteindelijk vertel, hangt af van het onderwerp

en de doelstelling van de bijeenkomst, die ik van tevoren

samen met de opdrachtgever bespreek.”

Lezingen of presentaties van Francesco zijn enthousiast

en confronterend tegelijk. Hij probeert de zaal vol toehoorders

uit te dagen te denken buiten de bestaande

denkpatronen, om het echte gesprek op gang te brengen.

Met als doel dat iedereen huiswaarts keert met nieuwe

energie om weer een stap voorwaarts in hun eigen ambitie

te zetten.

Lezing om gedragsbeïnvloeding te stimuleren

Een presentatie van Francesco Wessels is daardoor bedoeld

als een beleving en motiveert en stimuleert toehoorders

na te denken over de thematiek van de gekozen onderwerpen.

Hij gebruikt daarbij veel indrukwekkend

beeldmateriaal, dat vaak als leidraad dient voor wat hij te

vertellen heeft. Zijn presentaties bevatten dan ook geen

‘slides’ vol met tekst, maar korte pakkende video’s en

aansprekende foto’s. Als er ruimte is gaat Francesco ook

graag het gesprek aan met de mensen in de zaal. “Het is

natuurlijk super mooi om aan de hand van gerichte vragen

ook echt een bijdrage te kunnen leveren aan het beant-

86



Bekijk profiel

voorbeelden en metaforen neemt Francesco de toehoorder

mee.

Binnen de topsport, en de afgelopen periode meer dan

ooit, zijn er veel morele dilemma’s. “Een van de kenmerken

van topsport is het verleggen van grenzen.

Elke dag een beetje beter te worden. Dit geldt voor de

sporter, de coach en hun omgeving. Het behalen van

een medaille is daarbij een belangrijk streven. Maar als

die medaille wordt geassocieerd met bijvoorbeeld

grensoverschrijdend gedrag, dan heeft dat veel invloed

op de waarde en de glans van deze medaille.”

Francesco benadrukt dat een medaille moet stralen,

dus dat de manier waarop de medaille wordt behaald

zeer relevant is. Omdat het invulling kunnen geven aan

het verleggen van grenzen regelmatig gepaard gaat

met morele dilemma’s en conflicten hecht Francesco

als opgeleid mediator veel waarde aan aangaan maar

juist ook omgaan met conflicten.

woorden van de vragen waar de toehoorders zelf mee

in hun hoofd zitten.”

Bewust

Het bewust beïnvloeden van gedrag, wat leiderschap

eigenlijk is, betekent voor leiders dat zij zich bewust

moeten zijn van hun eigen gedrag, daden en impact.

Dat is niet eenvoudig, mede ingegeven door het feit dat

80% van ons gedrag onbewust is en vaak voortkomt

uit de eerder benoemde prikkels uit de context.

“Wanneer ik coaches en leidinggevenden bezig zie,

zoek ik antwoord op de vraag: wordt een ander beter

van het gedrag dat jij vertoont? Is het gedrag in lijn met

de ambities van ander of van jullie samen? Dat bespreekbaar

maken en erop reflecteren, geeft niet alleen

inzichten maar ook handvatten voor praktisch handelen.

Het klinkt natuurlijk heel mooi maar als je Francesco

hoort praten zie je al snel de waarde van het voeren van

het juiste gesprek. Dat is een van die prikkels waarmee

hij iedereen naar huis stuurt.

Dat belangen bij (sporten bedrijfs-) organisaties vaak

zo groot kunnen zijn dat dit ook tot veel conflicten kan

leiden is iedereen duidelijk. Francesco ontvouwt dat

die extreme of unieke omstandigheden vaak door onszelf

gecreëerd worden door niet goed om te gaan met

de tegenstrijdige belangen. Het is verbazend om te

zien hoe ingewikkeldheden teruggebracht kunnen

worden tot oplosbare puzzelstukken. Met pakkende

‘Ik wil het verlengde

zijn van de boodschap’

Mensen-mens

Francesco is een mensen-mens, enthousiast en toegankelijk.

Veel mensen ervaren zijn lezingen als energiek

en motiverend, waar ze veel van opsteken. Niet

vreemd, want met die rugzak vol ervaringen en kennis

weet hij waarover hij praat. Hij vindt oprecht dat wie in

Nederland geboren is bij de gelukkigste 0,001 procent

van de wereld hoort. En wie mag doen wat hij/zij leuk

vindt, behoort misschien wel tot de gelukkigste

0,00001 procent. “Het enige wat er van je gevraagd

wordt, is om je best te doen. Dat is alles. Ga niet achterover

leunen, geef eens gas”. Dat is waar hij op enthousiaste

wijze toe probeert aan te zetten tijdens zijn

presentaties, om iedereen te motiveren een stap voorwaarts

in zijn/haar eigen ambitie te zetten.”

Francesco realiseert zich dat een enkele presentatie

zelden tot gedragsverandering leidt als er geen vervolg

op komt. Daarom gaat hij graag met de opdrachtgever

in gesprek op welke manier de organisatie hier procesmatig

invulling aan wil of kan geven, waarbij meerdere

mogelijkheden worden besproken om te komen tot

een duurzame cultuur van kwalitatief goed leiderschap

binnen elke organisati.


COLUMN

JOLANDA TER MATEN, AUTEUR VAN ‘FROM BUZZ TO BIZZ’

Bekijk profiel

Nieuwe Technologie

is géén IT-feestje!

Kennis over nieuwe technologie is essentieel voor álle professionals

“Niets is zo blijvend als verandering. Sociale, politieke en economische veranderingen blijven

elkaar in hoog tempo opvolgen. Ontwikkeling van nieuwe technologie speelt hierbij een

belangrijke rol. Digitale technologie verandert organisaties, producten en dienstverlening

sneller dan ooit tevoren. Tegelijkertijd verandert ook de klantverwachting steeds sneller.”


© ANJA GRUNDBOECK

Wil je als organisatie van betekenis blijven, dan kun je deze

ontwikkeling niet langer negeren. Het gaat erom te ontdekken

welke kansen nieuwe technologie biedt en hoe hier een

bij de organisatie passende invulling aan te geven. Wordt het

aanhaken of afhaken?

“Als je kijkt naar opkomende technologieën zoals ‘Artificial

Intelligence’, ‘Blockchain’ en ‘Internet of Things’, is het

speelveld van organisaties veel breder dan alleen IT geworden.

Nieuwe technologie heeft effect op de volledige

bedrijfsstrategie en de houdbaarheid van een businessmodel.

Dit vraagt om een digitale strategie: visie en een

integrale aanpak.”

Nieuwe Technologie in begrijpelijke taal

Om in te kunnen inspelen op deze snel veranderende

realiteit, heb je kennis nodig van de verandering. Wat houdt

deze nieuwe technologie in? Wat betekent dit voor ons als

organisatie en onze klanten? En de impact op ons bestaande

businessmodel? En wat hebben medewerkers nodig om

hier invulling aan te kunnen geven?

“Ik ervaar dat met name de kennis op het hoogste organisatieniveau

vaak nog ontbreekt. Slechts een enkeling heeft een

scherp beeld bij de effecten en consequenties van nieuwe

technologie en/of digitale transformatie. Op het gebied van

kansen, bedreigingen, technologieën en kosten, dient men

een volwaardige gesprekspartner te zijn.”

Met een lezing of workshop in begrijpelijke taal ben je snel

up-to-date met over nieuwe technologieën.

88


© RAYMOND VAN OLPHEN

Bekijk profiel

Maarten van der Weijden

Olympisch kampioen,

zwemmer en spreker

© KARIN BUITENHUIS

‘Hoe stel je

doelen in

onzekere

tijden?’

KLANTEN VERTELLEN

HAS Hogeschool:

‘Maarten van der Weijden sloot bij ons de Carrièredag

af als eindspreker. Zijn verhaal over hoe je met veel

doorzettingsvermogen heel ver kunt komen, en zijn

boodschap dat het vaak juist niet gaat om het

doorvoeren van grote ingrijpende veranderingen om

gestelde doelen te behalen, en daarmee de weg naar

succes, boeide en inspireerde zowel de aanwezige

studenten als docenten. Een aanrader!’


IN DE SCHIJNWERPERS

ROBIN VAN GALEN

Opmerkelijke

keuzes

Interview met Robin van Galen, veertien

jaar na het historische Olympische

goud van de waterpolodames,

van wie hij de coach was. De eerste

vraag is hoe het met hem gaat.

“Prima. Ik ben een paar maanden geleden

50 jaar geworden en voel dat als een

positieve mijlpaal. Ik ben gezond en doe

veel leuke dingen. Zaken die de meeste

mensen als werk zien maar ik ervaar het

meer als ‘uit de hand gelopen

hobby’s’.”

Hoe bedoel je dat?

“Ik doe verschillende werkzaamheden

en voel dat niet als een opgave. Sterker

nog, ik vind het heerlijk. Drie jaar geleden

ben ik gestopt als waterpolocoach

en daarna commercieel directeur van de

Zwembond geworden. Daarnaast geef

ik veel presentaties over leiderschap en

teamontwikkeling en mag ik voor een

consultancybedrijf Dutch Leaders een


aantal mensen persoonlijk coachen. Erg

leuk om de transitie te maken vanuit de

sport naar het bedrijfsleven.”

En ook nog eens je oude vak weer

opgepakt?

“Ja. Ik ben zelf afgestudeerd aan de

Hogeschool Rotterdam in 1995 als leraar

Economie en na vier jaar lesgeven

gaf ik de voorrang aan fulltime coachen

in het waterpolo. Na het Olympisch

goud van 2008 vroegen m’n oude collega’s

of ik niet een keer per jaar een gastcollege

wilde geven over teamontwikkeling

in het onderwijs. Dat was een

jaarlijks terugkerend ‘feestje’, want ik

heb altijd liefde gehouden voor het onderwijs.

In de coronatijd waren er een

paar vacatures ontstaan op de

Hogeschool Rotterdam en vroegen ze

mij die in te vullen en dat doe ik nu alweer

een jaar ongeveer. Erg leuk om te doen.

Jongens en meiden van rond de twintig

jaar proberen te raken op het gebied van

sportmarketing, economische vraagstukken

en zelfontplooiing.”

Voel je nooit meer de drang weer

langs de badrand te staan en een

team te coachen?

“Zeg nooit nooit, maar op dit moment

zeker niet. Vergeet niet dat ik door een

schouderblessure de top als speler

nooit heb kunnen bereiken en ben begonnen

met coachen in het waterpolo

toen ik zestien was. Na 32 jaar onafgebroken

veertien verschillende teams gecoacht

te hebben was ik er wel klaar

‘Ik moet

wat te doen

hebben

waar ik m’n

tanden in

kan zetten.

Nou, dat is

gelukt’

90 SPEAKERS ACADEMY ® MAGAZINE 2022-2023

Bekijk profiel

mee en wilde ik wat anders. Dat ‘anders’ heb ik nu gevonden in

een combinatie van werkzaamheden die ik allemaal erg leuk

vind.”

Daarnaast heb je ook nog een paar boeken geschreven?

“In mijn studententijd heb ik ooit een beroepentest gedaan, omdat

ik niet precies wist wat ik wilde worden. Uit de test bleek mijn

voorkeur voor het schrijven! Dat had ik zelf nooit verwacht en

heb er op dat moment ook niets mee gedaan. Die uitkomst heeft

altijd wel in m’n achterhoofd gezeten. Nadat we goud wonnen

was dat het moment er iets mee te doen. In 2009 kwam ‘Mijn

Olympische missie’ uit, welk boek ik met name verkocht tijdens

mijn presentaties. Na mijn opmerkelijke overstap van coach

naar commercieel directeur kwam het tweede boek, ‘Dilemma’s

van een topcoach’, uit waarin ik met diverse topcoaches als

Louis van Gaal allerlei dilemma’s besprak. Ook m’n eigen dilemma’s.

Dat liep zo goed dat ik de smaak te pakken had. In coronatijd

heb ik de roman ‘De coach en zijn geheim’ geschreven en

vorig jaar ‘Drijfveren van een topsporter’.”

Dus de coronaperiode gebruikte je om je schrijverstalent

verder te ontwikkelen?

“Opeens zat iedereen thuis en miste ik de dagelijkse uitdaging

in m’n werkzaamheden zoals omgaan met veel mensen. Het

schrijven vond ik toen heerlijk. Op je zolderkamer wegdromend

over de avonturen die je kan meemaken als coach of leidinggevende.

Ik ben van nature een actieve impulsieve positieve

Rotterdammer. Ik moet wat te doen hebben waar ik m’n tanden

in kan zetten. Nou, dat is gelukt.”

En met succes, er zijn bijna 50.000 boeken van je verkocht!

“Dat is natuurlijk superleuk en elk boek heeft zo z’n achtergrond.

Ik heb natuurlijk ook de mazzel dat bedrijven waar je te gast bent

als spreker er gelijk honderd of tweehonderd kopen. Ja, dan

gaat het hard.”


Ten slotte. Na 14 jaar geef je nog steeds veel presentaties en

workshops. Hoe kan dat?

“Door het vak echt serieus te nemen en je verhaal elke twee jaar

aan te passen en te verbeteren. Sommige sprekers doen het er

een beetje bij en worden wat makkelijk op den duur, maar ik heb

echt gemerkt dat het een vak is dus dan pak ik het ook professioneel

aan. Ik verdiep me in het bedrijf waar ik te gast ben, wil

een paar weken van tevoren altijd eerst een persoonlijke voorbespreking

en blijf na afloop altijd een uurtje napraten. Klanten

waarderen dat enorm!”


Bekijk profiel

92


ADVERTORIAL

Sport Stories

Naar sportstories.nl

Sport is emotie; elke dag opnieuw gaan succes

en tegenslag en vreugde en verdriet

hand in hand. Metaforisch voor ons leven,

ook op de werkvloer.

Als sportmarketingbureau weet Sport Stories

als geen ander wat sport in het algemeen en

sporthelden in het bijzonder voor onze samenleving

betekenen. Sport Stories gaat voor langdurige

relaties, in de begeleiding van sporters en in de samenwerking

met bedrijven. Niet voor niets behoren meerdere

talenten, die allen de top willen bereiken, tot het team van

Sport Stories. We presenteren je graag onze (internationale)

toppers, die al vele Europese-, werelden zelfs Olympische

titels hebben behaald. Ieder met hun eigen verhaal. Sport

Stories begeleidt een select team van topsporters

en topsporttalenten en creëert voor hen een omgeving

waarin ze zich maximaal op hun sportprestaties

kunnen richten. De aanpak van Sport

Stories werpt zijn vruchten af. Niet voor niets

kiezen toppers als Olympisch en Paralympisch

kampioenen, onder wie Esmee Visser, Kiran

Badloe en Jetze Plat maar ook wereldkampioen

Kai Verbij voor de ondersteuning door Sport Stories.

De topprestaties van onze sporters maakt Sport Stories

zeker ook interessant voor bedrijven. Op het vlak van management,

marketing en communicatie bieden we tal van

diensten die succesvol zijn in te zetten voor het realiseren van

zakelijke ambities en doelen. Een keer afspreken?

Team Sport Stories


WERELD VAN MORGEN KRIJGT VORM

RICHARD VAN HOOIJDONK

‘KEYNOTE’ SPREKER,

TRENDWATCHER EN FUTURIST

Sciencefiction

wordt realiteit

Door: Jacques Geluk

De wereld verandert en daarmee ook de toekomst. Een stevig verhaal dat

inspireert, vragen oproept en schreeuwt om antwoorden. Trendwatcher

en futurist Richard van Hooijdonk ziet het als zijn taak uit te leggen wat er

aankomt, hoe we daarmee moeten omgaan en wat we moeten doen wanneer

bepaalde ontwikkelingen te snel gaan of indruisen tegen onze ethiek. Een

andere belangrijke vraag waarop hij ingaat is wat dit allemaal betekent voor

het leiderschap. “Er is op dit moment geen behoefte aan een algemeen

verhaal. Daarom richt ik mijn lezingen specifiek op bepaalde sectoren, zoals

de politie, de brandweer, de gezondheidszorg, het onderwijs, de agrarische

sector, de detailhandel en marketeers. “Ik geef mijn klanten wat zij willen.

Op maat, inclusief veel energie, show en – heel belangrijk – onderbouwing

van alles wat ik zeg. Mijn ‘future intelligence’ TrendForce.One-team, dat nu

vijf jaar actief is, zorgt voor de nodige ondersteuning.

Richard van Hooijdonk levert, samen met zijn internationale team dat uit 35

mensen bestaat, organisaties, waaronder ook multinationals, informatie

over de allernieuwste trends waarmee ze in de toekomst te maken krijgen.

“De week van een futurist als ik zit dan ook vol gesprekken, vergaderingen

en brainstormsessies over nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast ben ik heel vaak op

reis. Er zijn het afgelopen jaar momenten geweest dat ik het bijna niet meer trok.

Wakker worden in Zweden, ’s middags Zwitserland bezoeken en de dag erna ’s

avonds ergens bij aanwezig zijn in Dubai. Dat probeer ik nu te voorkomen, maar ik

heb wel een vastomlijnd patroon en een volle agenda. Mijn lezingen bevallen kennelijk,

want ik word regelmatig teruggevraagd door dezelfde organisaties en personen.

Vaak vragen ze ook hoe ik mijn eigen toekomst zie. Het zou best kunnen dat ik over

tien jaar door kunstmatige intelligentie aangedreven hologrammen van mezelf tegelijk

naar diverse podia kan sturen om lezingen te geven en zelf kan bepalen wanneer

ik doodga. Om anderen hun toekomst te laten zien, willen we kennis en inspiratie wereldwijd

verspreiden met TrendForce.one, ons ‘future intelligence team’ en bijdragen

aan het onderwijs van de toekomst.”

‘Het kan

zijn dat

robots al

het werk

overnemen,

maar als

we dat niet

aankunnen

moeten dat

gewoon niet

willen’

94


Openingsspreker bij

World PoliceSummit in Dubai

Sommige van Richards lezingen en bijeenkomsten

hebben een bijzonder karakter. Hij werkt al

enige tijd samen met de politie van Dubai en

Interpol tijdens evenementen en bijeenkomsten,

zoals dit jaar de World Police Summit tijdens de

Dubai Expo. “Ik had de eer gedurende de openingsceremonie

vanaf het fantastische podium

ruim 10.000 deelnemers toe te spreken. Ten

overstaan van kabinetsleden, politiecommissarissen

uit de hele wereld en sjeik Mohammed bin

Rashid Al Maktoum, de kroonprins van UAE,

mocht ik mijn visie delen over de toekomst van

veiligheid en de politie-organisatie van de toekomst.

Leveranciers en overheidsdiensten presenteerden

tijdens deze top innovaties op het

gebied van de misdaadbestrijding. Ik zag veel interessante

projecten met betrekking tot zelfrijdende

politieauto’s, dronetechnologie, virtual reality,

‘data forensics’ en technologie voor de

herkenning van mensen en objecten.

© ARUNTHARAKAN

MASTERCLASS VOOR INTERPOL

“Vanuit het kennisprogramma van Interpol

mocht ik op de tweede dag van de World

Police Summit 50 Interpol-agenten tijdens

een masterclass van drie uur inspireren over

de toekomst van misdaad en de impact ervan

op de toekomst van de Interpol-organisatie.

Die masterclasses zijn uiteraard ook in

Nederland te boeken.”


H

T

WERELD VAN MORGEN KRIJGT VORM

O

R

L

D

-

B

R

I

N

G

I

N

G

K

W

E

O

N

T

E

G

D

E

L

O W

‘We worden onze avatars’

Volgens Richard van Hooijdonk nemen machines de wereld

niet in één keer over, maar vindt dat proces stapsgewijs

plaats. “Er zijn uitleggers nodig, dus moet ik net als

iedereen zeker nog wel een jaartje of twintig werken”,

zegt Richard. Er zijn heel wat ontwikkelingen die hij aanstipt

in zijn gratis e-books en tijdens lezingen. Zelfrijdende

robotsystemen in magazijnen (logistiek), hersenchips en

operatierobots die er straks voor zorgen dat doodgaan

vaker een keuze is, razendsnelle kwantumcomputers die

bijvoorbeeld binnen enkele weken medicijnen ontwikkelen,

de ontwikkeling van slimme steden, robottractoren in

de landbouw, samenwerken met hologrammen en ‘gamification’

in het onderwijs. Het zijn enkele significante

voorbeelden die aan bod komen. Hij beantwoordt ook de

vraag hoe hij verwacht dat de overheid zich gaat opstellen.

Een ontwikkeling die al gaande is speelt zich af in het

metaversum (‘metaverse’), het gehele netwerk van gekoppelde

virtuele 3D-ruimtes waarin de gebruikers, vaak

door middel van avatars of karakters, interactief kunnen

rondkijken en interageren. “In de game ‘Fortnite’ dompelen

miljoenen kinderen en jongeren zich al onder in de virtuele

wereld, waarin hun avatars (de digitale versies van

henzelf) actief zijn. Het gekke is dat grote merken als Nike

en Balenciaga deze jongeren nu de kans gaan geven kledingstukken

en schoenen te koppelen aan hun avatars.

Voor 20 dollar kunnen ze dan (in de echte wereld, misschien

wel met papa’s of mama’s creditcard) kleren of een

paar schoenen kopen voor hun karakters. Ik ben nu met

Unilever bezig om de vraag te beantwoorden hoe zij zich

in de virtuele wereld, die uit meer bestaat dan alleen

games, als merk gaan gedragen. Er zijn natuurlijk enorme

mogelijkheden om mensen te beïnvloeden. Hersenchips

maken het straks mogelijk dat mensen in de virtuele wereld

echt hun avatar zijn en zich ook zo voelen, uiteraard

gekleed in de kleding die ze zelf hebben gekocht.” In de

toekomst versmelt onze fysieke wereld steeds meer met

de digitale. “Sterker nog, volgens sommige voorspellingen

zullen we uiteindelijk het grootste deel van onze tijd

in virtuele omgevingen als het metaversum doorbrengen.

De private sector pompt al miljarden in dit parallelle en

virtuele Walhalla, dit digitale universum, waarin we alles

kunnen doen wat we ook in de echte wereld doen – en

nog veel meer. Eigenlijk is het er een verlengstuk van,

waarin de fysieke obstakels en beperkingen ontbreken

en we sensaties ervaren die tot nu toe alleen in onze fantasie

voorkomen. Het draait echter niet alleen om lol en

spelletjes in het metaversum. We zullen er ook kunnen

werken, studeren en zakendoen. Dit compleet immersieve

domein zal ons zelfs echte (economische) voordelen

bieden.”

‘Ik had de eer gedurende de

openingsceremonie vanaf

het fantastische podium

ruim 10.000 deelnemers

toe te spreken’

Ethiek: ‘Moeten we het willen?’

“De grote vraag is echter of we dit allemaal moeten willen

en hoever we ethisch gezien kunnen en mogen gaan.

Willen we zo zo’n wereld wel? En hoe zorgen we ervoor

dat we krijgen wat we willen? Om dat te bepalen moeten

we vooral kijken naar vaardigheden als filosofie, antropologie,

psychologie en sociologie. Voor het ontwikkelen

van een door technologie gedreven wereld moet je enerzijds

op de hoogte zijn van de technologie en de kansen

van morgen en anderzijds weten hoe mensen gelukkig

blijven. We hebben echt filosofen nodig, die diep nadenken

over hoe we kunnen bereiken dat de mensheid ‘in

sinc’ kan blijven met haar eigen behoeften. Het kan zijn

dat robots al het werk overnemen, maar als we dat niet

96


Bekijk profiel

aankunnen moeten dat gewoon niet willen. We moeten voorkomen

dat de maatschappij de verkeerde kant opgaat.” Over

algoritmen zegt Richard van Hooijdonk dan ook: “Het algoritme

maakt bepaalde keuzes, maar wij bepalen de regels, hoe

vrij we algoritmen laten en wanneer de overheid zich ermee

moet bemoeien. Die grote vraagstukken behandel ik allemaal

tijdens lezingen.”

Nieuwe leiders in de organisatie van de toekomst

Richard van Hooijdonk gaat ook uitgebreid en intens in op het

leiderschap dat nodig is de wereld van morgen te bouwen,

waarin sciencefiction verandert in realiteit. Wat is een toekomstige

leider voor een persoon en moet hij/zij zich door de organisaties

heen manoeuvreren? Zeker is dat de vaardigheden

van leiders voortdurend moeten mee veranderen met de arbeidsmarkt,

als gevolg van de onvermijdelijke en continue

technologische ontwikkelingen. Vooral nu kunstmatige intelligentie

de werkplek steeds vaker verovert, bij de besluitvorming,

maar ook in cognitieve processen. Leiders krijgen veel

meer mogelijkheden om betrokkener te raken bij de menselijke

aspecten van leiderschap. “Dit betekent ook dat leiders

van de toekomst zich meer zullen (moeten) richten op emotionele

intelligentie, menselijke connecties en het ontwikkelen

van hun persoonlijke kenmerken en capaciteiten.”

Lezing Mexico-Stad: Technologie geeft

toeleveranciers veerkracht

Hoe kan de huidige weerstand tegen verandering in de

wereldwijde toeleveringsketen worden veranderd? Op

die vraag heeft Richard van Hooijdonk antwoord gegeven

tijdens een bijzondere lezing over de problemen in

de mondiale toeleveringsketens in het kader van The

Logistics World Summit & Expo 2022 in Mexico-Stad.

(“Onderweg heb ik het gemak van astraal internet – via

satellieten – ontdekt tijdens het vliegen, waardoor ik kon

doorwerken.

Dat is ook een prachtig backup-systeem wanneer er

iets misgaat met netwerken en servers.”) Volgens

Richard zijn de huidige problemen van de toeleveranciers

het gevolg van pandemieën, oorlogen en diplomatieke

conflicten en het feit dat ze gebruikmaken van

structuren die niet zijn ontworpen om te veranderen.

“We leven in een tijd waarin degenen die de gegevens

bezitten, de touwtjes in handen hebben. Elke dag verschijnen

er nieuwe technologieën en apparaten die vandaag

trending zijn. Over vijf jaar zullen bedrijven ze willen

gebruiken en krijgen ze meer veerkracht.”

Na afloop van de World Police Summit spreekt Richard

met sjeik Mohammed bin Rashid Al Maktoum, kroonprins

van de Verenigde Arabische Emiraten


ONLINE PRESENTEREN

EVA BROUWER

Een verhaal

werkt, mits

je het goed

vertelt

Door: Jacques Geluk

Eva Brouwer is schrijver van de Managementboek #1 besteller

‘In 10 stappen online presenteren’, spreker en bekend van haar

bedrijf Pak je Podium en haar eigen seminar De Impactversneller.

Energiek, prikkelend en vol humor helpt zij ondernemers en

professionals in het bedrijfsleven hun verhaal te vertellen op een

manier die interesse in en waarde voor hun bedrijf genereert.

Verhalen zijn de sleutel tot succes, mits je ze goed vertelt.”

© ELENA TARABAROVA - PHOTOSCYPRUS.COM

Het (grote) tekort op de arbeidsmarkt is volgens Eva Brouwer een

actueel voorbeeld van de noodzaak als werkgever een goed verhaal

te kunnen vertellen. “Waarom lukt het de een wel veel vacatures

in te vullen en de ander niet? Dat heeft ook te maken met

hoe zij zichzelf naar buiten presenteren als individu of organisatie en welk

verhaal zij vertellen. De een laat zichzelf al geruime tijd zien, deelt verhalen

en zet collega’s in het zonnetje, doet dus aan ‘employer branding’, de ander

heeft alleen een supersaaie website en houdt praatjes waarop niemand

reageert. Voor hen is het belangrijk dat ze het podium pakken en hun

verhaal nu al naar buiten brengen om op termijn een sterk merk te bouwen

waarvoor mensen graag willen werken. Daar kan ik hen bewezen goed bij

helpen”, zegt Eva Brouwer.

Als motivatiespreker laat Eva ondernemers zien hoe belangrijk het is een

persoonlijk verhaal te vertellen over wat hun bedrijf of organisatie doet.

“Laatst was ik spreker op een bijeenkomst die het management van een

bedrijf had georganiseerd voor de medewerkers. Iemand in de zaal stelde

de formidabele vraag hoe hij op een verjaardag kon vertellen wat het bedrijf

doet. De CEO antwoordde met een lang en wollig verhaal, dat eindig-

98


Bekijk profiel

de met ‘Maar ja, dat is moeilijk uit te leggen’. Die zin was

de doodsteek. Hij miste daardoor een prachtig schot

voor open doel om iets vanuit zichzelf door te geven aan

de zaal, waardoor het publiek had kunnen begrijpen

waarmee zijn bedrijf bezig is.”

De Impactversneller

Eva vertelt over haar seminar De Impactversneller. “Ik

ben zelf een impactversneller. Ik vergelijk het met

de klapschaats: mensen konden al heel hard

schaatsen, maar door een technologische innovatie

konden ze dat ineens veel sneller. Zo is het ook

met mijn technieken. Mensen zijn al experts op

hun vakgebied, maar hierdoor kunnen ze het overtuigender

vertellen en hebben ze meer invloed.

Daardoor worden ze zelf ook impactversnellers!

“Het voorbeeld van die CEO, bij wie het helemaal

is misgegaan, is er een van vele die ik als dagvoorzitter

en presentator bij RTV Utrecht jarenlang heb

gezien. Ik kwam veel slechte sprekers en andere

mensen tegen die niet in staat zijn over te brengen wat

zij eigenlijk willen zeggen. In plaats van veilig zelf andermans

verhalen op te dreunen, vond ik dat ik er dan zelf

ook wat aan moest doen! Ik besefte dat ik van toegevoegde

waarde kon zijn door die ondernemers en andere

leiders te helpen zichzelf beter te presenteren. Ik was

toe aan die verdiepingsslag en heb afscheid genomen

van RTV Utrecht, waar ik overigens met veel plezier heb

gewerkt.”

Ze wordt heel veel gevraagd voor evenementen en ook

vaak teruggevraagd. Geen wonder, Eva is super enthousiast,

vrouw, staat haar mannetje (zegt ze zelf met een

knipoog) in de eigenlijk zeer mannelijke sprekerswereld

en heeft een verfrissende kijk op leiderschap en persoonlijk

leiderschap. “Je zou me een soort ‘New kid on

the block’ in sprekersland kunnen noemen. Ik vertel dat

het er niet per se om gaat hoe je je handen houdt tijdens

het presenteren van je verhaal. Mijn boodschap is dat het

belang van het presenteren zelf eigenlijk veel te overtrokken

is, daar wordt te moeilijk over gedaan. Het belangrijkste

is dat je persoonlijk moet durven zijn en je realiseert

dat er elke dag wel een podium is dat je kunt

pakken.”

Pak je Podium

Eva staat niet alleen als spreker op het podium, ze komt

ook veel binnen bij bedrijven (ook om bijvoorbeeld incompany

trainingen voor te bereiden en daarna te geven)

en heeft eigen Pak je Podium-programma’s op maat

voor ondernemers en professionals. In Pak je Podium

komt het durven weer terug, want persoonlijk zijn voelt

soms ongemakkelijk. Maar het kan wel. "Een manager

stond aan de vooravond van een grote reorganisatie. De

medewerkers hadden al veel verandering voor hun kiezen

gehad, dus hij vreesde hakken in het zand. We gingen

samen aan de slag en ik ontdekte een parallel met

een verhaal over zijn eigen zoon. Hij gebruikte het in zijn

presentatie en kreeg na afloop de feedback van zijn medewerkers:

Dank je wel! Ik ben blij dat ik bij een bedrijf

werk waarin het draait om de mensen en niet alleen maar

cijfers. Hoe mooi is dat?”

Die trajecten kunnen korter of langer duren. Ze verzorgt

ook seminars voor en in bedrijven. Het pakket dat Eva

aanbiedt zorgt er uiteindelijk voor dat CEO’s en andere

leiders goed kunnen communiceren en daardoor mensen

kunnen meenemen in hun verhaal. “Ook dat durven

komt in Pak je Podium weer terug. Verder wijs ik erop dat

je niet te veel informatie in zo’n verhaal moet stoppen.

Veel leiders doen dat, omdat ze denken daarmee meer

waarde te creëren of bang zijn incompleet te zijn. Ze hebben

de beste intenties, maar hoe meer ze dat doen, des

te minder verbinding ze maken met hun publiek.

Datzelfde geldt wanneer ze in een soort expertrol stappen,

omdat ze denken dat het zo moet.”

© ESTHERVANPUTTEN


IN DE SCHIJNWERPERS

DR. RALF BODELIER, FILOSOOF EN INSPIRATOR

Bekijk profiel

Optimisme helpt

ons veel verder

Filosofie | Innovatie | Motivatie & Inspiratie

Nuchtere feiten, inspirerende verhalen en humor. Ondervind

hoe een somber wereldbeeld binnen één lezing, workshop of

inspiratietalk omslaat in een ervaring van hoop en optimisme.

Leer waarom we vaak zo naargeestig zijn. En luister naar.

Martin Luther King. Hij motiveerde zijn aanhang met ‘I have

dream’. Hij zei niet ‘I have a nightmare’.

Dr. Ralf Bodelier is een rasinspirator. Hij negeert de grote wereldproblemen

niet maar wijst op de enorme vooruitgang die

we boeken. Met een uitgekiende mix van weemoed, wetenschap

en wijsbegeerte, verschaft hij ons een bemoedigende

kijk op de dynamische werkelijkheid van dit moment.

Over dr. Ralf Bodelier

“Een lucide denker. Bodelier is helder, hij is eigenzinnig, hij is

autonoom en staat aan de kant van de ratio. Een goed polemist

op een heel zachtaardige, Limburgse manier.”Dat zegt

journalist, columnist en presentator Jort Kelder.

“Bodelier heeft een uitstekend oog voor wat er allemaal wel

goed gaat. Hij denkt in mogelijkheden, nooit in sombere berusting.

Er is altijd hoop, maar nooit tegen beter weten in.”

Aldus cabaretier Vincent Bijlo.

Ralf Bodelier is zoon van een Limburgse mijnwerker. Hij promoveerde

aan een rechtenfaculteit en werd bekend als filosoof

en reiziger. Bodelier neemt gasten meer op inspiratiereis

naar Parijs, Wenen, Jeruzalem en Malawi. In oude kloosters

organiseert hij Abdijsessies ‘Inspireren met hoop en vooruitgang’.

35 jaar geleden liftte Ralf Bodelier maandenlang door

communistisch Oost-Europa en schreef zijn eerste boek

© JULES VAN IPEREN

‘Ordeverstoringen’. 25 jaar geleden trok

hij dwars door Afrika en goot zijn ervaringen in de roman

‘Atheïst in Afrika’. 10 jaar geleden produceerde hij met jongeren

uit Afrikaanse sloppenwijken minidocumentaires over de

aantrekkelijke kanten van het leven in ‘slums’. 5 jaar geleden

schonk hij een nier aan een onbekende: in het volle vertrouwen

dat het met hem én de ontvanger weer goed

zou komen. 4 jaar geleden startte hij

met anderen de milieubeweging

Ecomodernisme/RePlanet.

2 jaar geleden wandelde hij 4.200 kilometer

van Jeruzalem naar het Belgische

Bouillon. Wekelijks schreef hij erover in

het Financieele Dagblad en de Groene

Amsterdammer. Dit jaar verscheen zijn

boek ‘Lang Leve de Mens. Redden we

het ook met 10 miljard?’

Onderwerpen

1. Lang leve de mens. Hoe onze creativiteit ons

verder helpt.

Warm pleidooi voor een positief en optimistisch beeld

over onszelf. Voor iedereen die twijfelt of wanhoopt over

de mens.

2. Inspireren met hoop en vooruitgang. Waarom we er

beter voorstaan dan we denken.

Krachtig verhaal over de vooruitgang die we wereldwijd

boeken. Voor wie die meent dat we op weg zijn naar de

afgrond.

3. RePlanet. Bevrijd de natuur, verrijk de mens. Tijd voor

een nieuwe milieubeweging

Opgeruimd betoog over de successen van onze inzet

voor een schoner milieu, meer natuur en welvaart voor

iedereen. Voor alle somberaars over natuur en klimaat.

4. Te voet van Jeruzalem naar Bouillon.

Meeslepende lezing over Bodeliers ‘omgekeerde

kruistocht’ van Israël naar de Ardennen.

Voor allen die toe zijn aan rust en bezinning maar niet

weten waar te beginnen.

100


IN DE SCHIJNWERPERS

MARIE-JOSÉ BONTHUIS

Innovatie vraagt om

‘Privacy by Design’

Bekijk profiel

Innovatie | Privacy | Recht & Maatschappij

Vrijwel alle organisaties hebben te maken met de Algemene

Verordening Gegevensbescherming (AVG) en vele beschouwen

dat vooral als administratieve last. IT-jurist Marie-José

Bonthuis, sinds 2005 eigenaar van adviesbureau Privacy1, is

op de hoogte van de recentste ontwikkelingen rond gegevensbescherming.

Als pragmaticus zoekt zij naar innovatieve

methoden die leiden naar het ideale scenario: ‘Privacy by

design’ en ontkracht tijdens lezingen zoveel mogelijk AVGmisverstanden.

Ze zoekt altijd naar hoe het wél kan.

“Het feit dat organisaties de AVG vaak als administratieve last

zien komt bijvoorbeeld doordat zij zich er onvoldoende in verdiepen.

Daardoor is onduidelijk wat onder privacy moet worden

verstaan en denken veel mensen ten onrechte meteen

aan het afschermen en zo min mogelijk verwerken van gegevens.

Tijdens lezingen vertel ik precies hoe het in elkaar zit, te

beginnen met de essentie van gegevensbescherming. Pas

wanneer ze die kennen begrijpen ze wat ze doen”, zegt Marie-

José Bonthuis. “Het gaat er niet over dat organisaties gegevens

hebben, maar meer om wat ermee gebeurt”, citeert de

IT-jurist de Amerikaanse filosoof Helen Nissenbaum (boek:

‘Privacy in Context’). Als een ziekenhuis iemands medische

dossier heeft is het logisch dat niet alleen de patiënt zelf, maar

ook de bij de behandeling betrokken ziekenhuismedewerkers

het kunnen raadplegen.” Zorginnovatie is dus zeer gebaat bij

gegevens, maar soms gaat het mis. “Gegevens van ‘realityster’

Barbie zijn in 2017 ook ingezien door 85 ziekenhuismedewerkers

die niets met haar behandeling te maken hadden.

Het ziekenhuis kreeg een boete, omdat de toegang tot het

elektronisch patiëntendossier niet op orde was.”

Essentieel recht

“Het essentiële recht op privacy houdt in dat je onbespied en

autonoom door het leven moet kunnen. Data moeten dus niet

alleen ontoegankelijk zijn voor – in dit geval – onbevoegd zorgpersoneel,

maar ook in het ziekenhuis blijven en niet bij werkgevers

op tafel kunnen komen.” Volgens Marie-José moeten

professionele organisaties zich

afvragen of ze bepaalde privacygevoelige

informatie echt nodig


hebben en kunnen uitleggen waarom.

“Ze moeten een soort privacy-missie bedenken en vaststellen

wat de belangrijkste punten zijn als ze goede dienstverlening

willen leveren. De kern van mijn lezingen is dat organisaties

moeten zoeken naar mogelijkheden. Enkele

privacy-professionals tijdelijk naar binnen hengelen en denken

dat het daarmee klaar is, is niet genoeg. Het gaat altijd om

‘Privacy by design’ – dus privacy meenemen in het ontwerp –

en tevoren bedenken wat je met data gaat doen. “Per sector

zijn er grote verschillen. Ik houd mij voornamelijk, maar niet

uitsluitend bezig met zorg, overheid en onderwijs”, aldus

Marie-José, die in september 2021 met haar eigen ‘Privacy by

design’-innovatie voor spoedeisende zorg heeft deelgenomen

aan de handelsmissie ‘Urban Mobility - Life Sciences &

Health’ van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in

Californië.

Zij behandelt in haar lezingen niet alleen AVG in het algemeen,

maar ook sectorspecifieke privacy weten regelgeving, het

beoordelen van de impact van privacy en privacy in ketens,

samenwerkingsverbanden en informationele zelfbeschikking

versus toestemming.

Boeken

In 2020 is Marie-José’s boek ’50 misverstanden over de AVG’

uitgekomen. Haar tweede boek ‘Senior Privacy Professional’

is net uit en gaat over de praktische vaardigheden voor privacy-professionals

bij het uitvoeren van hun taak binnen een

organisatie.

Wie een panellid zoekt dat het belang van gegevensbescherming

tijdens innovaties pragmatisch kan invullen,

kan contact opnemen met Speakers Academy of Marie-

José’s pagina op de website bekijken.


IN DE SCHIJNWERPERS

THEO JANSEN

Strandbeesten

Fotografie: © Marco Zwinkels

Hoe ben je op het idee gekomen van de strandbeesten?

Van 1986 tot 2008 schreef ik stukjes in de Volkskrant over zaken

die mij bezighielden. Vaak waren dat technische ideetjes, fantasieën

of filosofietjes. Dat een van de columns uiteindelijk de rest van

mijn leven zou bepalen, kon ik toen nog niet vermoeden. De

strandbeesten begonnen als een stukje in de krant in 1990. Het

ging over windaangedreven geraamtes die zand zouden moeten

opwerpen om de duinen op te hogen tegen de stijging van de zeespiegel.

Na het verschijnen van het stukje gebeurde er een half jaar

niets. Toen, op een zomerse dag in september, ben ik naar de

Gamma gegaan om wat van die buisjes te kopen. Ik heb er wat

mee zitten spelen. Je bleek er van alles mee te kunnen doen.

Diezelfde dag besloot ik een jaar van mijn leven te geven aan de

buisjes. En dat is volkomen uit de hand gelopen.

Sinds die tijd er een evolutieproces opgang gekomen waarbij de

beesten steeds beter de gevaren van het strand (stormen, zand en

het water) aankonden. Tijdens het werk meende ik inzichten op te

doen die betrekking hadden op de evolutie en de wortels van het

bestaan. Daar heb ik later dikke boeken over geschreven. De beesten

gingen ook steeds meer elementen van echte levensvormen

bevatten: zenuwcellen, spieren en een soort hersenen. Allemaal

gebaseerd op maar één materiaal: elektriciteitsbuis. Later kwamen

daar PET-flessen bij. Het bleek mogelijk om de windenergie middels

perslucht op te slaan in PET-flessen. De evolutie gaat nog

steeds voort. Tegen het eind van leven hoop ik deze beesten als

autonome wezens achter te laten.

Hoe verloopt het scheppingsproces van je nieuwe natuur?

Ik kan ’s morgens opstaan met een geniaal idee. Dan ga ik naar het

strand en probeer ik dat idee te realiseren. Dat is het handige van

die buisjes: je kunt in een paar uur een constructie bouwen. Maar

wat blijkt dan? Die buisjes protesteren altijd. Ze lijken iets anders

te willen. Het idee blijkt dan iets minder geniaal dan in de vroege

ochtend. De volgende dag sta ik weer op met een fantastisch idee,

maar dat is gebaseerd op de ervaringen met de buisjes van de dag

ervoor. De buizen dicteren me als het ware wat ik moet doen. Het

pad dat ik bewandel, wordt daardoor erg kronkelig en onvoorspelbaar.

De wendingen worden niet door mij bepaald maar door de

buisjes. Aan het eind van de rit, als het beest af is, ben ik zelf verbaasd

hoe mooi het beest is geworden. Terwijl ik niet geprobeerd

heb mooie beesten te maken. Je zou mijn werk kunnen zien als

een voortdurende dialoog tussen de buisjes en mij. De buisjes adviseren

mij. Mensen prijzen mij om de schoonheid van de beesten,

102


Bekijk profiel

‘De echte evolutie is

uitsluitend gebaseerd op

één materiaal: eiwit’

maar uiteindelijk is dat te danken aan de buisjes.

Ik heb alleen hun wil gevolgd. Hun ideeën zijn zoveel

beter dan die van mij.

Ik denk dat het in de echte evolutie ook zo werkt.

Beesten zijn mooi. Als je een paard of een hond

ziet rennen, dan is dat mooi. Het is moeilijk een

lelijk beest te noemen. Ja, een spin misschien.

Toch kan ik gefascineerd een spin begluren.

Beetje eng, maar toch leuk om naar te kijken. Je

ziet aan de vorm en de beweging dat daar miljoenen

jaren van 'trial-and-error' aan voorafgegaan

zijn. Toch ziet het er niet naar uit dat er een god is

geweest die mooie beesten voor ons gemaakt

heeft. Waarom zou hij? Nee, het is vanzelf zo gekomen.

Het eiwit heeft zijn werk gedaan. De onvoorspelbare

avonturen van het zichzelf reproducerende

eiwit hebben het beest gevormd tot het

perfect aangepast was aan de omgeving. En dat

prikkelt kennelijk ons oog.

Waarom beperk je jezelf tot maar één

materiaal: elektriciteitsbuis!

Nou ik ben niet de enige die zich beperkt in de

keuze van zijn materialen. De echte evolutie is uitsluitend

gebaseerd op één materiaal: eiwit. Met

eiwit kun je huid, ogen en longblaasjes tot stand

brengen.

Je zou zeggen dat de beperking je ook beperkt in

het aantal mogelijkheden. Maar ik heb gemerkt

dat het juist andersom werkt. De beperking

dwingt je tot het zoeken naar oplossingen die niet

voor de hand liggen. Je volgt dan niet je hersenen

maar het materiaal. We denken wel dat we bijzondere

hersenen hebben (en natuurlijk hebben we

die ook), maar ze vertonen beschamend veel

overeenkomst. Alles wat wij bedenken, kan in

principe ook door een ander worden bedacht.

Nee, zoals uit de evolutie bekend is, ontstaan

echte ideeën door het toeval. Het is dan meer een

ontstaansproces en niet zozeer een bedenksel

dat gematerialiseerd wordt.


IN DE SCHIJNWERPERS

REINIER VAN DEN BERG

Bekijk profiel

Presentaties zetten

aan tot actie

Klimatoloog | Duurzamoloog | Weerexpert

Op de basisschool wist Reinier van den Berg al wat hij wilde worden. Weerman op de televisie.

Het weer was al vroeg zijn passie en is dat tot op de dag van vandaag. Hij heeft vijfmaal een

spectaculaire tornadojacht georganiseerd in Amerika en komt voor een onweersbui nog altijd

zijn bed uit. Niet uit angst maar vanwege die fascinatie. En inderdaad, vanaf 1989 zien we hem

wekelijks op de buis als weerman van RTL 4. De jongensdroom is uitgekomen.

© ROY BEUSKER

Zijn studie bracht hem naar

Wageningen waar hij afstudeerde

in milieukunde en zich

vooral bezighield met

luchtverontreiniging. In die tijd, in de

tachtiger jaren, was klimaatverandering

overigens nog helemaal geen

‘issue’. Zure regen des te meer. Daar

heeft hij nog onderzoek naar gedaan.

Onder andere door met een klein

meetvliegtuig langs de grens tussen

Oost- en West-Duitsland te vliegen om

grensoverschrijdende luchtverontreiniging

uit Oost-Europa te monitoren. Dat

was nog best spannend want in die tijd

was de muur nog niet gevallen, en kon

een kleine navigatiefout je zwaar in de

problemen brengen. Het probleem van

de zure regen heeft overigens duidelijk

gemaakt, dat milieuproblemen met

een radicale en internationale aanpak

effectief kunnen worden bestreden.

Na zijn studie kon hij meteen aan de

bak bij een startup in het maken van

weersverwachtingen. Zijn broer was

notabene een van de oprichters. Ze

begonnen met z’n vijven in een barak

in Wageningen, tussen de studenten

die ook in barakken woonden. Een

mooie tijd. Het bedrijf groeide snel en

toen de commerciële televisie

doorbrak, werd Reinier weerpresentator

bij RTL 4. In de loop der jaren werd

hij steeds vaker gevraagd als spreker

op bijeenkomsten, congressen en

events. Eerder was zijn belangrijkste

onderwerp het weer. Met de mooiste

foto’s en video’s deelden hij zijn

passie met het publiek. Het aparte is

dat er werkelijk geen doelgroep is te

bedenken die een verhaal vol passie

en mooie beelden over het weer niet

kan waarderen.

‘We kunnen het

tij (nog) keren’

Klimaatverandering

In de loop van de negentiger jaren

begon klimaatverandering in de

wetenschap een ‘hot topic’ te worden.

Ook Reinier ging zich er steeds meer

op focussen. Het was zo helder als

wat, dit zou wel eens het belangrijkste

thema van de 21e eeuw kunnen gaan

worden. Het raakt in feite alle facetten

van onze samenleving en van de

economie. “En inderdaad, vandaag de

dag kunnen we er niet meer omheen.

De opwarming van de wereld is in volle

gang, het weer wordt steeds extremer

en dit alles is nog maar het begin. Een

voorproefje. Tenzij we nu radicaal en

eensgezind vol aan de bak gaan met

de grootste hervorming van economie

en samenleving ooit. Niets doen is

geen optie. Elke dag dat we de radicale

aanpak uitstellen, betekent alleen maar

dat we vanaf morgen nog radicalere

maatregelen moeten nemen.”

Reinier heeft het weerkundige bedrijf

in 2018 verlaten om zich als zelfstandig

ondernemer veel meer met het

uitdragen van die boodschap bezig te

houden: We kunnen het tij (nog) keren.

En het levert bovendien interessante

kansen op. Op het gebied van onder

meer landen tuinbouw, voeding, de

bouw, mobiliteit en uiteraard energie.

Die kansen deelt hij in zijn presentaties

met passie en overtuiging. Een

presentatie van Reinier is een pure

beleving vol passie en inspiratie, die

aanzet tot denken en echt in beweging

komen.

104


IN DE SCHIJNWERPERS

Bekijk profiel

TOON GERBRANDS

Presteren kent geen

compromissen

Topcoaches, CEO’s en opinieleiders

over Toon Gerbrands:

• “de coachprofessor bij uitstek”

• “een topbestuurder op wie je kan bouwen”

• “een fenomeen in de topsport”

• “de managementgoeroe van BNR Nieuwsradio”

• “een unieke combinatie van coach,

manager en inspirator”

Toon Gerbrands is coach, manager, bestuurder, spreker,

schrijver van 10 boeken, docent, columnist bij BNR en

inspirator.

Zijn stijl wordt omschreven als: hard & hart, ‘to the point’,

scherp, gefocust, gecommitteerd, volhardend,

voorbeeldgedrag, winnende houding, verantwoordelijk

en een ‘game changer’.

‘In welke

vorm dan

ook, Toon

Gerbrands zal

altijd coach

blijven’


40 jaar succesvol presteren leidde tot een palmares

van 21 grote sportprijzen en de landelijke

milieuprijs.

De krantenkoppen van Toon Gerbrands,

die hem typeren:

• Leiderschap vraagt een bikkelharde zelfevaluatie

• Een topcoach twijfelt elke dag

• Een goede coach meet met meer maten

• Succes is een manier van denken

• Mijn mooiste jaren komen nog

• Hoe groter de ellende, hoe meer ik opleef

Zijn expertise: top ‘performance’, coaching, leiderschap

4.0, prestatiecultuur, teambuilding, ‘next level’-denken,

actie-intelligentie, excellent presteren, crisismanagement

en visie & strategie-ontwikkeling.

Het format is afgestemd op uw vraag en uw unieke

omstandigheden: lezing, workshop, expertmeeting,

masterclass, inspiratiesessie of…


105

KENNISMANAGEMENT | PROF. DR. PAUL ISKE

‘Vooruit falen’ maakt

een mislukking vaak

achteraf briljant

Door: Jacques Geluk | Fotografie: © seeityourself.nl

"Door mensen de ruimte te bieden dingen te doen die kunnen mislukken, dus achteraf geen 'naming, blaming &

shaming', geef je hen de vrijheid te experimenteren en risico’s te nemen zonder zich schuldig te voelen wanneer iets

niet lukt. Bovendien creëer je dan ook ruimte voor serendipiteit: de kunst om toevallig iets belangrijks te ontdekken.

Zaken als penicilline, viagra en Post-IT zijn voorbeelden van ontwikkelingen die nooit tot stand zouden zijn gekomen

zonder die ruimte. Er zijn maar weinig mensen lang en gelukkig getrouwd met hun eerste date…", zegt prof. dr. Paul

Iske, hoogleraar en oprichter van het Instituut voor Briljante Mislukkingen.

“Bij zaken met een lange looptijd die je op dit moment

aanpakt, moet je dus meteen inbouwen dat er dingen gaan

gebeuren waardoor alles anders kan lopen”, is de eerste

boodschap die Paul Iske wil meegeven als we vragen

welke mislukkingen er dit en volgend jaar aankomen en

wat we ervan kunnen leren om ze achteraf als briljant te

kunnen beschouwen. “Van twee jaar vrijheidsbeperkende

maatregelen hebben we bijvoorbeeld geleerd dat de

wereld constant verandert en besluitvorming een

belangrijke factor is voor de politiek en iedereen.” Dat

maakt van het overheidsbeleid een mislukking, die dankzij

het inzicht dat we erdoor hebben gekregen positief kan

uitpakken. “Dat geldt in dat geval voor de politiek, maar

ook privé zijn mislukkingen absoluut om te toveren in

briljante mislukkingen.”

Ik ben wel de hogepriester van het mislukken, maar hou helemaal

niet van mislukken”, vervolgt Iske. Een oorlog heeft

vaak direct de potentie één grote mislukking te worden,

maar vaak wordt die niet briljant, doordat keer op keer blijkt

dat de komst van een nieuwe niet is vermeden. “Ik voorspel

niet de toekomst, maar praat over wat mogelijk is. Al aan het

begin van de oorlog in Oekraïne waren er symptomen die erop

wezen dat dit anders zou kunnen lopen dan velen, misschien

inclusief het Kremlin zelf, op dat moment dachten. De strijd is

niet zo snel gestreden als aanvankelijk gedacht, mede door de

sterke reactie van het Westen en de felle en georganiseerde

weerstand vanuit Oekraïne. Als Poetins doel was à la de Krim

snel een gebied veroveren – het blijft gissen – kun je spreken

van een grote mislukking. Zonder winnaars.” Is dat dan een

briljante of een grote mislukking? “Om te definiëren wat een

briljante mislukking is, maak ik gebruik van de VIRAL-formule”,

zegt Iske. De V staat voor ‘Value’ (het initiatief is de moeite

waard en getuigt van Visie), de I voor Inzet, de R voor Risico’s

(niet per se te vermijden, maar er wel verantwoord mee omgaan),

de A voor Aanpak (goed gebruikmaken van aanwezige

kennis en middelen) en de L voor Leren. Kan die oorlog een briljante

mislukking zijn? “Nee, want we hebben het probleem met

de eerste factor, Visie, maar ervan leren om een soortgelijke

mislukking te voorkomen kan wel.”

Vooruitkijkend zegt hij: “Vanwege de toestand in de wereld

gaat een aantal projecten de komende tijd niet slagen.

Bijvoorbeeld door tekorten aan mensen en chips blijft de introductie

van nieuwe producten en technieken uit. We willen af

van Russisch gas, maar om dat te realiseren zijn er onvoldoende

installateurs.” Iske noemt een visie voor het opkalefateren

van drie wijken in Den Haag die op zich goed is, maar dreigt te

mislukken doordat bewoners er onvoldoende bij zijn betrokken

en weten regelgeving belemmerend werken. Die mislukking

wordt pas briljant als dat is rechtgezet. Een ander voorbeeld:

“Als ondernemer vind ik het e-herkenningssysteem dat

de Belastingdienst introduceert schandalig, omdat dit inhoudt

dat je nu (108 euro per drie jaar) moet betalen om BTW-aangifte

106

SPEAKERS ACADEMY ® MAGAZINE 2022

te doen.” We praten over de 0% BTW

op gezonde voeding, die niet meteen

kan ingaan doordat de systemen van de

Belastingdienst het niet aankunnen, de

toeslagenaffaire, NOW-regelingen en

studenten die worden afgescheept met

een ‘hondenfooi’ als compensatie voor

het moeten afsluiten van dure leningen.

Daar is nu nog weinig briljants in te

herkennen.”

Privacy en e-herkenning

“De wereld staat in de fik. Hoe haal je

het in je hoofd op zo'n moment nog

even nieuwe dingen er doorheen te jassen

waar niemand op zit te wachten?”

Van fraudegevoelige QR-codes, als

toegangsbewijs een mislukking, heeft

Iske geleerd dat die ervaring briljant kan

uitpakken: “Er is een goede oplossing

die gebruikmaakt van gezichtsherkenning.

Mensen maken zich zorgen over

privacy en denken aan China en snappen

er dus helemaal niks van. Ik werk

met een club die je gezicht scant.

Daaruit halen ze kenmerken die ze vertalen

in een getal dat hoort bij jouw gezicht.

De Autoriteit Persoonsgegevens

heeft het afgeschoten, maar dit op vele

terreinen toepasbare systeem biedt

juist meer privacy. Wanneer je langs een

tehuis voor demente mensen loopt en

het herkent jouw getal niet, dan loop je

gewoon door en niemand weet wie je

bent. Als je een bewoner bent en niet

buiten mag zijn wordt het getal wel herkend

en halen ze je naar binnen. De wet

zegt nu nog dat je bent geregistreerd als

je met je hoofd voor een camera bent

geweest, maar die dateert uit de tijd dat

deze technologie niet bestond. Mensen

zitten helemaal vast in het oude denken

dat gezichtsherkenning privacyschending

is.” Is het geen mislukking dat over

dit systeem zo weinig bekend is? “Het

tegenovergestelde is waar. Dat komt

voor een deel doordat de overheid lijdt

aan informatieobesitas, die wil zoveel

mogelijk informatie van je hebben. Dat

willen we dus niet en is een grote mislukking.

Maar het kan een briljante mislukking

worden als een volgend kabinet

leert van de fouten van dit kabinet.”

Oproep

We hebben de financiële crisis gehad,

de gezondheids-, stikstof-, PFAS- en

klimaatcrisis zijn nog niet weg, er is een

oorlog tussendoor gekomen en er komen

nog crises aan, zoals de volksverhuizingen

en de huizencrisis. “Mijn oproep

is daarom: Ga er vanuit dat de

komende tijd dingen gebeuren die de

meeste plannen onderuit halen en vraag

je af wat je geleerd hebt van crises uit

het verleden. Ik doe nu onderzoek met

vijftien partijen naar wat we doen met

de wetenschap dat we allerlei dingen

zullen meemaken die we nu niet weten.

Alle nu gemaakte plannen die jaren bestrijken

gaan mislukken of in elk geval

anders uitpakken dan we verwachten.

Dat geldt ook voor bedrijven die bijvoorbeeld

compleet nieuwe productlijnen in

de markt zetten en tijdens dat traject tegen

allerlei zaken aanlopen.” We praten

over timing met als voorbeeld de introductie

van e-herkenning. “Vraag je of je

op het goede moment met plannen

komt. Wanneer je te laat bent heeft het

dan überhaupt nog zin en als je te vroeg

bent is de vraag of de wereld er al ontvankelijk

of klaar voor is. En kijk eens

naar de weten regelgeving en bepaalde

patronen die moeten worden opgelost:

past jouw nieuwe oplossing in die

wereld met de bestaande aanpakken,

wetten en regels?”

De kern

“De kern van het verhaal: aan de ene

kant weten we dat dingen anders lopen.

Dat kunnen we leren uit het verleden,

maar toch trappen mensen toch telkens

weer in de valkuil door zich niet te realiseren

dat anderen anders kunnen denken

en structuren en weten regelgeving

verhinderen dat jij kunt veranderen.

Mensen zijn ook weinig wendbaar en

nemen niet de tijd om dingen uit te zoeken

voordat ze iets proberen.

Kennisontwikkeling is zo belangrijk. Ze

moeten ook leren op tijd te stoppen met

iets.” Voordat het helemaal mislukt en

het briljante uit het zicht raakt.

‘Door vooruit te falen, dus

voordat je begint leren

van dingen die mis hadden

kunnen gaan, maar dus

nog niet daadwerkelijk mis

zijn gegaan, heb je wel de

faalopbrengsten, maar niet

de faalkosten’

Bekijk profiel

© JAN-KEES STEENMAN


H

T

K

O

R

L

D

-

B

R

I

N

W

G

I

N

E

G

O

N

T

BOEKEN

E

G

D

E

L

O W

Leerzaam

leesvoer van

onze sprekers

Veel sprekers beperken zich niet tot het podium,

maar verspreiden hun gedachtegoed ook via de

boekwinkels! In leerzame overzichten, grappige

verhalenbundels en intieme portretreeksen delen

zij hun kennis en ervaringen met het publiek - en

zichzelf. Leer de sprekers op een andere manier

kennen door hun perspectief als uitgangspunt te

nemen en - misschien - zelf te ondervinden dat

jouw wereldbeeld is verschoven.

We zouden je tekort doen door geen titels te

noemen natuurlijk! Hiernaast vind je een paar van

onze favorieten! Welke verschijnt binnenkort op

jouw nachtkastje?

108


1 2

Generaal zonder leger

Özcan Akyol

Waar zijn de rebelse schrijvers gebleven? Deze

vraag probeert Özcan te beantwoorden terwijl hij

kijkt naar de huidige conformistische publicaties

en het gemis aan schokkende literatuur.

Van Zomerdag tot Winternacht

Helga van Leur

Een betoverend boek over de wonderen van de

seizoenen, bekeken vanuit een meteorologische

en astronomische achtergrond.

3 4

Subconscious Impact

Genieke Hertoghs

Hoe maak je impact op anderen? Bereik hun

onderbewustzijn! Hertoghs en Van den Berg

beschrijven hun zoektocht naar hoe je anderen

bereikt en beïnvloedt, en hoe jij er gebruik van

kunt maken!

Veranderen voor Luie Mensen

Ayca Szapora

Hét boek voor iedereen die liever lui dan moe is,

maar niet weet waarom! Niet alleen legt dit boek

uit waarom gewoontes veranderen zo moeilijk

kan zijn, maar ook hoe je het toch voor elkaar

krijgt.

5 6

Gezocht: Hofnar

Juri Hoedemakers

Zelfreflectie is leuk, maar hoe dan! Juri geeft in dit

boek praktische tips en advies over hoe je je

eigen reflectieve vermogen kunt vergroten, én

hoe je kunt omgaan met het ontvangen van

feedback.

Geen Paniek

Jan Latten

De eeuwige zoektocht naar liefde en geluk leidt

voor velen naar teleurstelling en frustraties; maar

wat zijn de fouten nu precies? Gebaseerd op

statistische gegevens schets Jan Latten een

beeld van onze tijdsgeest, met een duidelijke

conclusie: geen paniek! Je bent niet alleen.

7 8

Niet horen, Niet Zien, Niet Zwijgen

Joyce de Ruiter

Omgaan met veranderingen kan moeilijk zijn;

daar weet Joyce alles van. Wetende dat ze haar

zicht en gehoor zal verliezen, Joyce beschrijft hoe

ze haar plek, kracht, en geluk weet te vinden – en

hoe jij dat ook kan.

Wie kies je om te zijn

Roek lips

Wie zijn we zonder de ander? Roek Lips gaat de

dialoog met zijn medemens aan om te ontdekken

wat een zinvol leven is, en geeft de lezer kans om

niet alleen een nieuwe kant van de ander te zien,

maar ook die van henzelf.

9 10

Pret á Diner

Estée Strooker

Koken is veel meer dan alleen een recept volgen,

en Estée weet dit: haar boek benoemt dan ook

alle stappen die bij voor goed diner nodig zijn! Van

een menu samenstellen tot smaakcombinaties

tot restjes, Estée loodst je door het perfecte diner

gebaseerd op haar jarenlange ervaring als

chefkok.

Bijna alles wat je moet weten over

psychologie; Voor wie kinderen en

jongeren opvoedt

Pedro De Bruyckere

Een makkelijk en toegankelijk overzicht van

psychologische en pedagogische inzichten en

tactieken die bewezen effectief zijn.

SPEAKERS ACADEMY 25 JAAR

Bekijk profiel

‘Gefeliciteerd met

jullie jubileum en

bedankt voor de fijne

samenwerking de

afgelopen jaren met

het hele team van

Speakers Academy.

Ook de komende

jaren is het weer een

genoegen om met

jullie team te mogen

samenwerken.’

TEAM APEMANAGEMENT

PATRICK VAN VEEN

GEDRAGSBIOLOOG | SOCIAAL OERGEDRAG

© SUZANNE VAN DE KERK

110


Covershoot

@Huis-ter-Duin

The making of Academy Magazine® 2022-2023

Voor de covershoot van onze jubileumeditie wilden we iets speciaals; een special met glamour.

Dat is gelukt! De covershoot bij Huis ter Duin was een feest. Alles was top verzorgd en iedereen

werkte fantastisch samen. Voor de cover en van de sprekers zijn waanzinnige foto's gemaakt.

Wat een prachtig resultaat! Veel lees- én kijkplezier.

MET DANK AAN

Art director

Productieassistent

Speakers Academy ® Walter Kallenbach

Speakers Academy ® Amy Breukel en Femke Visser

Styling

Stylingassistent

Kleding

Visagie

Visagieassistent

Fotografie

Locatie

Pieter van Loon

Eva van Wolven

Dutch Dandie | Mart Visser | English Hatter

Elisabetta Franchi | Marina Rinaldi

Judith van Dongen

Patricia Zeeuw

500Watt Casper Rila en Jet van Schie

Grand Hotel Huis ter Duin

Op de volgende

pagina's de

interviews

mét foto's!


‘Sommige

leiders zijn zó

gepassioneerd

over hun eigen

product of

dienst, dat

zij zich mee

laten voeren in

hun passie tot

het te laat is.

Tegen die tijd

noem ik het een

passieval, want

dat is het’

112


COLUMN

DOOR ANNEMARIE VAN GAAL

Twee groepen

leiders

Fotografie: © Casper Rila

“In mijn hoofd verdeel ik ondernemers en managers altijd in twee groepen. De eerste groep

bestaat uit de mannen en vrouwen die het altijd beter weten. Je kent ze vast wel. Ze hebben

vaak tientallen jaren ervaring in de branche waar zij actief zijn en zijn ervan overtuigd dat

het product of de dienst die ze leveren perfect is en dat daar verder niet aan gesleuteld hoeft

te worden. Je hoeft hen níets te vertellen, want zij weten namelijk ook precies waar hun

klanten zich bevinden en ook hoe die het beste bereikt kunnen worden. Als het niet goed

gaat met het bedrijf ligt het altijd aan anderen, zoals verkeerde leveranciers, of aan oneerlijke

concurrentie en lange zomers. Het ligt nooit aan hen. Ze willen niets weten over andere

markten, nieuwe verdienmodellen of een verandering van hun product of dienst. Je hoeft hen

namelijk niets te vertellen, zij weten het zelf het beste: ‘In onze branche doen we het zo en

dat is de beste manier’, ‘deze markt ken ik als de binnenkant van mijn broekzak, ik weet wat

werkt’ of ‘mijn klanten zijn dit product gewend en willen niets anders’.

De tweede groep is van een heel ander

kaliber. Dit zijn ondernemers en managers

die van nature kwetsbaar durven te

zijn. Natuurlijk proberen zij een zo goed

mogelijk product te maken of dienst te leveren,

maar zij realiseren zich ook dat het áltijd beter

kan. Ze bedienen met succes een bepaalde

markt of doelgroep, maar weten ook dat er altijd

andere markten zijn die beter of groter zijn. Dus

zijn ze continu op zoek naar nieuwe inzichten en

tips om het nóg beter te doen en hun bedrijf te laten

groeien.

Voor een buitenstaander lijkt het soms alsof de

eerste groep, gepassioneerder is over hun bedrijf

of product dan de tweede groep. Maar dat is niet

zo. Passie is bovendien niet altijd goed, want je

kunt er gemakkelijk aan ten prooi vallen. Sommige

leiders zijn zó gepassioneerd over hun eigen product

of dienst, dat zij zich mee laten voeren in hun

passie tot het te laat is. Tegen die tijd noem ik het

een passieval, want dat is het.

Ik denk dat ik in mijn ondernemerscarrière altijd

tot de tweede groep hoorde. Ik ben niet bang om

te ondernemen in landen of sectoren waar ik geen

ervaring heb, sterker nog; dat heeft mijn voorkeur.

Onervarenheid voelt kwetsbaar, maar zorgt aan

de andere kant voor een ‘open mind’. En het is

precies die onervarenheid die maakt dat je open

staat voor nieuwe, frisse ideeën waardoor je ge-


COLUMN

Bekijk profiel

makkelijk alles wat je in andere sectoren gezien of geleerd hebt,

toe kunt passen zonder dat je je laat tegenhouden door wat in

deze specifieke branche gewoon is, hoe je concurrenten het doen

of wat de klanten gewend zijn. Je niet laten tegenhouden door de

status quo of door wat je weet, maar op zoek gaan naar onbekende

terreinen is meestal de sleutel tot succes.

‘Ik ben niet bang om te

ondernemen in landen

of sectoren waar ik geen

ervaring heb, sterker

nog; dat heeft mijn

voorkeur’

Wat let je?

Ik heb ook altijd veel vertrouwen gegeven aan de mensen op de

werkvloer. Zij hadden per slot van rekening, meestal meer contact

met de klanten dan ik. Zij werkten ook dagelijks met de systemen

en structuren die ik bedacht had en die misschien helemaal niet

het meest efficiënt of effectief waren. Ik vroeg de mensen op de

werkvloer altijd expliciet om mij te voeden met hun ideeën, want

zij waren mijn ogen en oren naar de markt. Als ze een verbetering

zagen, dan was het hun taak die in de praktijk te brengen. Als ze

een verandering in consumentengedrag zagen en daar ideeën bij

hadden, dan wilde ik het meteen weten. De beste marketingideeën

en campagnes zijn op die manier geboren.

Ik probeer leiders er altijd van te overtuigen zich zoveel mogelijk

te gedragen als de tweede groep én om daarnaast groot te blijven

denken.

Want waarom zou je tevreden zijn met de omvang van je bedrijf

of met de markt die je nu bedient, als je ook kunt veranderen,

groeien en met wat durf de absolute wereldtop kunt bereiken?

Hoe goed je het nu ook doet en hoeveel succes je ook hebt, er is

altijd een verbeterde versie van je bedrijf mogelijk mét een nog

veel grotere en betere markt. Wat let je?”

114


NIEUWE ONTWIKKELINGEN IN DE RUIMTEVAART

ANDRÉ KUIPERS, ASTRONAUT EN ARTS,

SCHETST ‘THE BIGGER PICTURE’

Binnenkort

lopen er

weer

mensen

op de

maan

Door: Jacques Geluk




‘We bezitten al die fantastische kennis,

maar als een brokstuk richting de aarde

komt kunnen we op dit moment niks doen’

Iedereen gebruikt ruimtevaart, vaak dagelijks en zonder het te beseffen. Er zijn tal van

nieuwe ontwikkelingen, waarbij de focus in de zeer nabije toekomst ligt op de maan.

Ruimtevaartorganisatie NASA heeft onlangs dertien gebieden in de buurt van de zuidpool

van de maan aangewezen als geschikte landingsplaatsen voor de bemande maanmissie

Artemis III. Een opstapje voor bemande reizen naar Mars? André Kuipers ziet het grotere

plaatje en vertelt daar enthousiast over. Hij benoemt ook andere ontwikkelingen, zoals het

toenemende internationale en commerciële gebruik van de ruimte door steeds meer landen.

Vanuit de ruimte kun je de aarde zien. Dat levert een

goed overzicht op van wat zich op onze planeet afspeelt.

Dag en nacht. Dat kun je ‘the bigger picture’

noemen. Binnen de ruimtevaart zijn op vele fronten

ontwikkelingen gaande die betrekking hebben op

bijna alle aspecten van de maatschappij. Satellieten

spelen daarbij een immense rol. Klimaatverandering,

luchtvervuiling, het smelten van poolijs meten we allemaal

met satellieten. Het gaat ook over zaken die

iedereen tegenwoordig vrijwel dagelijks gebruikt,

denk aan navigatie en communicatie, maar ook het

weerbericht zoals we dat nu kennen is niet mogelijk

zonder satellieten. En de landbouwsector profiteert

ook van satellietmonitoring. Ruimtevaart is kortom

niet meer weg te denken uit het leven van mensen.

Het is een integraal onderdeel van ons bestaan

geworden.

Internationaal

In zijn lezingen vertelt André Kuipers niet alleen over

zijn persoonlijke ervaring als ruimtevaarder, maar

met name over het feit dat ruimtevaart steeds meer

een wereldwijd én een commercieel gebeuren

wordt. Eind december 2011 begon de Nederlandse

astronaut aan zijn tweede ruimte-avontuur met een

verblijf van ruim zes maanden in het internationale

ruimtestation ISS. “Op die vlucht koppelde ik voor

het eerst het vrachtschip van een commerciële

ruimtevaartonderneming, SpaceX van Elon Musk.

Dat was een primeur. Zeker drie ondernemingen zijn

nu bezig met de ontwikkeling van commerciële

ruimtestations. Relatief jonge ruimtevaartlanden als

China en India timmeren hard aan de weg in een

sector waarin al decennia wordt samengewerkt

door Amerika, Rusland, Canada, Europa en Japan.

Het ISS is een prachtig voorbeeld van internationale

samenwerking, er zijn sinds 1998 ongeveer tachtig

projecten gezamenlijk uitgevoerd. Helaas komt

dat binnen afzienbare tijd tot een einde. Waarschijnlijk

blijft het ISS tot 2030 operationeel, maar

Rusland stapt eerder uit vanwege de aanvallen op

Oekraïne.” Volgens André zijn er al sinds de

Russische annexatie van de Krim barsten in de samenwerking

voelbaar.

“Voorlopig zitten we wat ISS betreft fysiek nog

even aan elkaar vast, maar ik verwacht dat de samenwerking

met Rusland waarschijnlijk in 2024

ophoudt. Dan is de vraag waartoe Rusland qua

financiën in staat is. Die samenwerking was er

natuurlijk niet voor niks, want ruimtevaart is een

kostbare aangelegenheid. Bovendien hebben ze

daar nu andere dingen aan hun hoofd dan geld in

de ruimtevaart stoppen.”

116


Terug naar de maan

Het wetenschappelijk onderzoek loopt intussen gewoon

door. André noemt de recente lancering van de

James Webb-ruimtetelescoop op eerste kerstdag

2021 en het sturen van robots naar Mars als belangrijke

ontwikkelingen, maar eerst verhaalt hij van een grote

verandering die voor de deur staat. “We gaan mensen

terugbrengen op de maan.” Op 21 juli 1969 hebben

de Amerikaanse Apollo 11-astronauten Neil Armstrong

en Buzz Aldrin de eerste stappen op de maan gezet.

De laatste bemande maanmissie vond plaats in 1972

en na al die jaren gaan we – een halve eeuw later – opnieuw.

Deze keer om er te blijven.

Het huidige maanprogramma heet Artemis, genoemd

naar de tweelingzus van Apollo. NASA verwacht in

2025 de eerste mensen erheen te brengen. Er zijn onlangs

dertien geschikte landingsplaatsen aangewezen

in de buurt van de maan-zuidpool. Deze worden gronding

bekeken. Is er voldoende zonlicht om als energie

te gebruiken? Is het terrein begaanbaar? Is communicatie

met de aarde daar mogelijk? De komende tijd bekijkt

men welke gebieden in wetenschappelijk opzicht

het meest interessant zijn om te bezoeken. Ter voorbereiding

op de bemenste Artemis III-missie vliegt in

2022 eerst een onbemande superraket in zes weken

naar de maan en terug. Is deze Artemis I-missie succesvol,

dan volgt nummer II, een bemande vlucht die

een ronde rond de maan maakt. Waarna NASA zich

opmaakt voor Artemis III met mensen aan boord die op

de maan zullen landen. Wat gaan we daar doen? André

Kuipers: “Er gebeurt heel veel in de ruimtevaart op verschillende

gebieden. Denk aan de komst van een

Chinees staatsruimtestation en meerdere commerciële

stations, maar ook aan ruimtetoerisme. We gebruiken

de ruimte niet alleen om de aarde te observeren en

onderzoek te doen, maar ook om bijvoorbeeld internet

te leveren. Daarvoor zijn duizenden satellieten nodig,

die vaak niet groter zijn dan een melkpak.

Ruimtevervuiling is dan ook een belangrijk aspect om

rekening mee te houden. Er moeten goede afspraken

worden gemaakt over het gebruik van de ruimte, zodat

we ons niet in de vingers snijden. Voor overheden en

ruimtevaartagentschappen als NASA en ESA is terugkeer

naar de maan hét grote doel van dit moment en

ook in de nabije toekomst de focus van alles. NASA

heeft weliswaar het voortouw genomen bij het

Artemisproject, maar Europa doet ook mee. Boven op

de superraket komt het nieuwe ruimteschip Orion, wat

voorheen de Apollo-capsule was. Daarin komt de bemanning

te zitten. Europa levert daarvoor het servicedeel,

de elektriciteit, zuurstofvoorziening en apparatuur.

Het in Nederland gevestigde bedrijf Airbus

Defence and Space bouwt bijvoorbeeld de zonnepanelen.

Dat is heel waardevol voor ons land.”

Ruimtestation rond de maan

De terugkeer naar de maan is de opmaat naar een internationaal

ruimtestation rond de maan: Gateway, gebouwd

door Amerika, Canada, Japan en Europa.

Waarom? André: “Prestige speelt nog steeds een belangrijke

rol. De Sovjet-Unie had destijds een grote

voorsprong, dus wilde Amerika als eerste op de maan

staan. Dat werd een indrukwekkende race. Maar na

Apollo 17 zijn de geplande missies 18, 19 en 20 vanwege

de hoge kosten geschrapt. Inmiddels was wel

duidelijk dat Amerika de Sovjet-Unie had verslagen.

Wetenschap speelde een bijrol. Van de twaalf mensen

die op de maan hebben gelopen, was er één wetenschapper.

Ook nu is prestige opnieuw een factor. India

en Israël hebben tevergeefs geprobeerd een ‘lander’

op de maan te zetten. China lukt het wel, dit land is er

zelfs in geslaagd een landing te laten plaatsvinden aan

de achterkant van de maan. Dat was nooit eerder vertoond.

Amerika wil niet laten gebeuren dat de Chinezen

een voorsprong nemen. Naast prestige speelt onderzoek

een serieuze rol. Tot nu toe zijn maar enkele plekken

rond de evenaar van de maan bezocht. We willen

nu naar de zuidpool. Daar zijn kraters die altijd in de

schaduw liggen. In die kraters ligt waterijs en dat is

heel interessant, want water is te splitsen in waterstof

en zuurstof. Dat levert, naast zuurstof om te ademen,

ook een energierijke brandstof op, knalgas, waarmee

je een raket kunt vullen.”

Er zijn ambities om een permanente basis te bouwen

op de maan. Bij een langer verblijf van mensen op de

maan kan onderzoek worden gedaan naar technieken

om op een ander hemellichaam te kunnen overleven.



Ook onderzoek naar het eventueel mijnen van mineralen of Helium-3 voor kernfusiereactoren speelt een

rol. Lanceren vanaf de maan kost veel minder brandstof, dus wordt ook gekeken naar de maan als lanceerplatform

voor bemenste missies naar Mars. En er zijn ideeën om op de maan een grote telescoop

te bouwen voor verder ruimteonderzoek. Gateway zal het een stuk gemakkelijker maken om mensen te

laten landen op de maan.

Landsgrenzen op de maan?

“Dat er Amerikaanse vlaggetjes op de maan staan, betekent niet dat de maan van Amerika is. Daar zijn

regels voor. Dat is allemaal begonnen met Hugo de Groot, die het zeerecht heeft beschreven. De oceanen

zijn van iedereen, maar wat je eruit haalt is van jou. Hetzelfde geldt voor Antarctica, want dat is van

niemand. Je mag erheen, maar mijnbouw en militaire activiteiten zijn verboden. Je mag er wetenschappelijk

onderzoek doen en beperkt toeristen toelaten, maar je kunt niet zomaar een stuk land op Antarctica

claimen. Dat is met de maan ook zo. Daar zijn regels voor. Een hemellichaam kun je je niet toe-eigenen.

Natuurlijk kan het in de verre toekomst zo zijn dat bedrijven die op de maan met mijnbouw bezig zijn een

conflict krijgen, daar moet je op zijn voorbereid. Ruimterecht is een uitermate boeiend en relevant onderwerp

wat ik soms ook aanstip in mijn lezingen. Dan komen vragen aan de orde over wie verantwoordelijk

is voor wat, waar de ruimte begint of wat er gebeurt bij schade. Spreken over het juridische aspect

van de ruimte is een groeiende tak van sport en speelt steeds meer een rol. Denk aan de schade door

ruimtepuin.”

Lezingen en theatershows

In zijn lezingen behandelt André Kuipers een breed pakket aan onderwerpen, afhankelijk van zijn publiek,

variërend van innovatie, technologie en duurzaamheid tot samenwerking, veiligheid en medische

aspecten. “Tijdens COVID gingen veel lezingen over isolatie, quarantaine bijvoorbeeld. Er waren veel

parallellen te trekken tussen leven in een kleine ruimte in het heelal en het gedwongen moeten verblijven

in je eigen woning. Dus afhankelijk van wat zich op de aarde afspeelt, komen er verzoeken om bepaalde

onderwerpen te behandelen in mijn lezingen. Steeds vaker gaan vragen over onze toekomst en

de invloed van de ruimtevaart daarop, want die is duidelijk veranderd.”

André krijgt tijdens presentaties ook veel vragen over astronomie. Van zwarte gaten, een zonsverduistering

tot het neerstorten van planetoïden. “Dat laatste is heel relevant, want onze aardbol wordt omringd

door brokstukken. Asteroïden of planetoïden, zoals we ze tegenwoordig noemen, zijn potentiële

massamoordenaars. De inslag van een planetoïde heeft de dinosauriërs zo’n 65 miljoen jaar geleden de

kop gekost. Gelukkig zijn er allerlei projecten om een herhaling te voorkomen. Dit onderwerp zou veel

meer aandacht verdienen.”

Brokstukken afbuigen

“Op het aardoppervlak zijn grote telescopen die letten op wat eraan komt. Er zijn plannen om telescopen

in de ruimte te brengen die uitsluitend in de gaten houden of brokstukken de aarde naderen en waar

deze zich bevinden. NASA heeft de ruimtesonde DART (‘Double Asteroid Redirection Test’) een paar

maanden geleden de ruimte ingestuurd om deze opzettelijk met grote snelheid te gaan laten botsen met

een planetoïde. Het idee is: de planetoïde krijgt een tik, raakt uit zijn baan en mist de aarde. De Europese

Hera ruimtesonde die erachteraan vliegt, meet hoe groot die afwijking precies is. Zie het als een olietanker

in Schotland die richting IJmuiden vaart. Geef ‘m bij Schotland een minuscuul tikje opzij en hij komt

bij Rotterdam uit. Dit soort nieuws haalt de voorpagina’s niet, maar deze testen zijn natuurlijk van essentieel

belang. Dit soort stukken steen kunnen immers de hele menselijke beschaving vernietigen.” André

118


Bekijk profiel

‘Dat er

Amerikaanse

vlaggetjes

op de maan

staan, betekent

niet dat de

maan van

Amerika is’

benadrukt dat dit veel belangrijker is dan

mensen beseffen. “We bezitten al die fantastische

kennis, maar als een brokstuk

richting de aarde komt kunnen we op dit

moment niks doen. We hebben allemaal

kernraketten, maar die staan op onszelf gericht

en zijn niet bedoeld om brokstukken uit

de ruimte af te buigen van hun baan. Als

brokstukken al te dichtbij zijn, is het sowieso

te laat. Uitsluitend wanneer we dat puin

vroeg opmerken, kunnen we het afbuigen.

De kans dat ‘Near-Earth-Objects’ (NEO’s)

de aarde bereiken is superklein, maar als het

gebeurt dan kan de schade ongelooflijk

groot zijn. Daar proberen we met de ruimtevaart

iets aan te doen.”

André Kuipers terug in het

theater met nieuwe familieshow

'Space Academy'

Astronaut André Kuipers is terug in

de theaters. Samen met journalist

Sander Koenen neemt hij jong en

oud mee op een waanzinnige reis

naar de ruimte. Space Academy

live (8+) is een show vol spannende

astronautenverhalen en experimenten.

Maar óók een verhaal met een

boodschap. André Kuipers kan uit

eigen ervaring vertellen hoe het is

naar de ruimte te reizen en de aarde

vanaf daar te zien. En daarover

vertellen doet hij graag. Zijn

succesvolle ‘theatercollege’ trok

van 2016 tot 2018 volle zalen in het

hele land. Nu is hij terug in het

theater met een show die speciaal

is ontwikkeld voor kinderen vanaf

acht jaar en hun familie.


PROF. DR. BAS HARING - WETENSCHAP & FILOSOFIE

Onvoorbereid praten

twee vreemden

vanzelf over dingen

die ertoe doen

Door: Jacques Geluk | Fotografie: © Casper Rila

Bas Haring (54) is druk met de afronding van zijn nieuwe kinderboek over kunstmatige

intelligentie, maar voor dit interview heeft hij even tijd. Volgens afspraak hebben we ons

allebei niet voorbereid en kijken we waar het gesprek naartoe gaat. Eigenlijk gaat het

vanzelf, geïnspireerd door de sfeer van het gezellige hotel-café De Zwaan in het pittoreske

Ransdorp (Waterland), waar de tijd lijkt stil te staan.

Bas Haring is hoogleraar Publiek Begrip

van Wetenschap en filosoof, volksfilosoof

zelfs. Niet alleen omdat zijn oorspronkelijke

studie kunstmatige intelligentie

onderdeel was van het vak filosofie. Het

beschrijft namelijk goed wat hij doet en wie hij

is. Hij nipt van zijn biertje. Dat kan, want hij

woont al zeventien jaar praktisch om de hoek

van het café, destijds een criterium om uit

Utrecht te verhuizen. “Praten zonder voorbereiding?

Goed idee. Het is irritant als dingen tevoren

te veel dicht getikt zijn. Dan ben je op het

moment zelf niet meer scherp. Je moet niet vanuit

je geheugen een tevoren bedacht verhaal

houden. Zelf bedenk ik altijd kort tevoren wat ik

ga vertellen en dan kan ik ter plekke improviseren.

Ik wil wetenschap zo vertellen dat iedereen

die haar wil begrijpen dat ook kan, maar dat is

voor mijn werk aan de universiteit. Voor een lezing

word ik daar zelden voor gevraagd, meestal

willen ze dat ik zaken vanuit een ander gezichtspunt

benader.”

Ook dan kost het weinig tijd zich voor te bereiden.

“Ik begin met een frisse blik naar een on-

120


H

T

K

O

R

L

D

-

B

R

I

N

W

G

I

N

E

G

O

N

T

O W

Kunstmatige intelligentie

AI gaat over systemen en apparaten die onze intelligentie

imiteren om zelfstandig taken uit te

voeren, waarbij ze op basis van informatie die

ze krijgen zichzelf steeds verbeteren (‘machine

learning’). Sommige robots, die daarvoor geprogrammeerd

zijn, kunnen uiterst doelgericht

denken en heel veel gegevens analyseren, maar

zijn niet bedoeld om mensen te vervangen. AI is

bedoeld om te helpen. Zolang we net als Bas’

6-jarige zoon het verschil begrijpen tussen een

mens die wat denkt en een robot die wat denkt

hebben we alleen maar plezier van kunstmatige

intelligentie.

E

G

D

E

L

‘Ik zeg nooit dingen

waarmee ik het

helemaal niet mee

eens ben, maar het

is niet altijd per se

datgene wat ik vind’

derwerp te kijken, zodat wat ik zeg niet is wat

mensen normaal horen. Ik kan best snel denken,

een half uur nadenken is onwijs veel. Drie

kwartier voor de lezing weet ik dat ik een verhaal

heb. Veel mensen vinden dat rottig, want

ze willen drie weken tevoren weten wat ik ga

doen.” Bas vindt het leuk niet alleen grote,

maar vooral kleine onderwerpen te doen. “Het

stomste onderwerp dat ik ooit heb gedaan ging

over zeep, voor de Nederlandse Vereniging van

Zeepfabrikanten. Dat kostte wat meer moeite,

daar moest ik al rondlopend over nadenken.

Zeep is een interessant molecuul, dat weet ik

nog van mijn opleiding.” Zeepmoleculen hebben

twee kanten, de een houdt van water, de

ander juist niet. “Van zeepmoleculen kun je een

membraan maken waarmee je een cel kunt

bouwen. Feitelijk komt het begin van het leven

van zeep. Dat is natuurlijk superleuk voor die

zeeplui om te horen.” Hij vertelt dat hij een tijdje

geleden het pand van Speakers Academy

verliet en de nieuwe CEO, Marie-Leontine de

Graaf, zei: ‘Misschien heb ik binnenkort wat

voor je over kozijnen. Kun je daarmee uit de

voeten?’ Heel leuk, want dat is zo’n mooi klein

onderwerp. Bij een groot thema, zoals verbinding,

probeer ik altijd het tegenovergestelde te

laten zien. Als het gaat over verandering in de

samenleving zeg ik juist dat er niets verandert

en dat het goed is. Daar houd ik dan een pleidooi

voor. Vastgeplande lezingen, daar is niets

aan.”

Met Oekraïne kan Bas Haring iets minder uit de

voeten, omdat hij niet van alles actuele kennis

kan hebben. “Ik moet het hebben van een andere

kijk, nieuwe interpretaties. Met het concept

conflict kan ik wel wat en dan kan ik

Oekraïne als voorbeeld nemen.”

Weerstand

Ondervindt hij veel weerstand of boosheid van

zijn toehoorders. Vrijwel nooit, antwoordt hij.

Ook niet bij thema’s als corona of duurzaamheid.

“Ik geloof in duurzaamheid, maar het is


WETENSCHAP & FILOSOFIE

leuker niet braaf mee te lopen en het tegenovergestelde te beargumenteren. Ik hoor eigenlijk nooit

dat mensen boos worden. Ze kunnen er geen speld tussen krijgen, maar vinden het soms irritant

wat ik zeg. Het is een beetje plagen van mijn kant. Je moet het wel gestructureerd en gefundeerd

doen en het voordeel is dat ik vrij slim ben. Dan denken sommigen ook dat het een slim, net wat ander

verhaal is. Als filosoof ben ik getraind in het innemen van een positie en van daaruit na te denken

over wat iemand zou vinden. Ik kan me vrij makkelijk verplaatsen in iemands positie. Als ik met

een zekere gedrevenheid iets wil vertellen is het fijn als ik mezelf daarin tenminste een beetje kan

verplaatsen. Ik zeg nooit dingen waarmee ik het helemaal niet mee eens ben, maar het is niet altijd

per se datgene wat ik vind. Ik probeer mensen altijd aan te zetten tot zelf nadenken.” Wat later geeft

hij aan een onderwerp als biodiversiteit interessant te vinden. “Ik vertel steeds vrij goed beargumenteerd

dat de achteruitgang van biodiversiteit geen ramp is, terwijl dat helemaal niet de modus is

waarin mensen zitten die denken dat alles wat verdwijnt klote is en misschien vreselijke gevolgen

kan hebben. Bij hen ontmoet ik vrij veel weerstand.” Van wie? “Mensen, die de afname van de verscheidenheid

in de natuur op zichzelf een ramp vinden, zoals biologen en natuur-liefhebbende connaisseurs

misschien. Zij vinden, in tegenstelling tot de gewone man, alle achteruitgang rampzalig.

De belangrijkste reden om te denken dat het een ramp is, is vanwege de gevolgen. Als planten en

diersoorten uitsterven kan dat een domino-effect hebben en zitten we op den duur in een onleefbare

woestijn. Of we hebben straks niks meer te eten, maar die uitspraken zijn gewoon niet waar. De

natuur is zeer veerkrachtig. Ik wil niet per se alle problemen bagatelliseren. Ik geloof erg dat klimaatverandering

rottig kan zijn voor veel mensen in de wereld, maar het verlies aan biodiversiteit niet.

Voor de meeste mensen gebeurt niks merkbaars. Dat is niet erg, maar het gaat tegelijk dankzij ons

hard.” Dat lijkt met elkaar in tegenspaak, maar is eigenlijk onderdeel van Bas’ strategie.

“Nadeel van het begrip biodiversiteit is dat het een mening is die is verpakt in een wetenschappelijk

woord, waardoor het wetenschap lijkt.” Jouw missie is toch wetenschap begrijpelijk te maken?

“De weerstand die ik krijg bij dit onderwerp is niet leuk, omdat ik merk dat mensen zoveel ingesleten

denkfouten maken dat het frustreert. Iedereen mag alle meningen hebben, maar we moeten wel

netjes redeneren.” Soms vinden mensen wat hij zegt te simpel, ook al is het een essentiële versimpeling

die de lading dekt. Dan geloven ze liever iemand die ze niet begrijpen en moeilijk klinkt. “Mijn

truc: dingen makkelijk maken en soms iets moeilijks zeggen.”

Kunstmatige intelligentie

Bas heeft zoals hij tegenover me zit, sportief gekleed, met klompen aan (“die draag ik altijd behalve

tijdens lezingen”) nog steeds iets onbevangens, alsof het kind nog altijd in hem zit. Hij is zijn werk in

2001 begonnen met het met de Gouden Uil bekroonde kinderboek ‘Kaas en de Evolutietheorie’.

“Dat boek was niet bedoeld om uit te geven, maar voor mezelf bedoeld om de evolutie te begrijpen.

Dat zou iedereen moeten doen. Het nieuwe kinderboek gaat over kunstmatige intelligentie. Mijn

zoon van zes kijkt naar de tekenfilmserie ‘The Avengers’ van Marvel. Daarin zitten ook wezens die

kunstmatig intelligent zijn. Hij kent het concept al, denkende apparaten hebben betekenis voor hem.

Hij begrijpt ook het verschil tussen een mens die wat denkt en een robot. Net als bij het evolutieboek

begin ik met het kleinste begin en wil ik allereerst weten of men weet wat een computer is.

Uiteindelijk hoop ik dat mensen het door mijn uitleg beter begrijpen en er minder bang voor worden.”

Bas heeft geen algoritme op zijn boek losgelaten, maar vertelt enthousiast over Ronald

Giphart. Die heeft een tiende hoofdstuk toegevoegd aan het boek ‘I, Robot’ van Asimov voor de actie

Nederland Leest. “Hij typte een zin en liet de computer er, via speciale software, een paar zinnen

achter typen. Na drie, vier zinnen werd dat geraaskal. Dan typte Giphart weer een zin en zo ging het

door. Gaaf.”

Na een verbaasd ‘Echt?’ als ik ten slotte vertel dat ik schrijf over technische onderwerpen waarvan

ik geen verstand heb, en zijn constatering “Dat zou ik leuk vinden”, constateren we dat een niet voorbereid

gesprek toch loopt. “Als je mekaar niet kent ga je vanzelf praten over dingen die op dat moment

ertoe doen. Die kies je onbewust.” En dan: “Het was veel van de hak op de tak en toch zit er

een rode draad in.”

122


Bekijk profiel

Marie-Leontine

van Speakers

Academy zei laatst:

‘Misschien heb ik

binnenkort wat voor

je over kozijnen.

Kun je daarmee uit

de voeten?’ Ik zei:

‘Heel leuk, want dat

is zo’n mooi klein

onderwerp.’


DIANA MATROOS

DAGVOORZITTER | SPREKER OVER INCLUSIE EN DIVERSITEIT

We moeten met

elkaar optrekken,

niet de tent

uitvechten


Ze is een inmiddels zeer ervaren dagvoorzitter. Dat blijft haar hoofdtaak, maar journalist,

presentator en interviewer Diana Matroos geeft nu ook lezingen op maat over diversiteit

en inclusiviteit. Met een positieve blik vooruit, zonder te blijven hangen in het negatieve

of slachtofferschap. “Het gaat erom hoe je dit bespreekbaar maakt, bijvoorbeeld op

de werkvloer, en ervoor zorgt dat een werkcultuur ontstaat waarbij iedereen zich veilig

voelt.” En, zegt ze: “Ik denk dat er een soort angst heerst om dingen naar elkaar uit te

spreken. Je mag het ook oneens zijn.”

Eigenlijk had ik het gesprek willen beginnen met het nieuws dat Diana Matroos voortaan ook

lezingen geeft, maar ze benadrukt dat ze eerst wil praten over het dagvoorzitterschap dat

heel belangrijk voor haar is en blijft. In haar gezellige keuken in hartje Amsterdam zegt ze:

“Ik voel bijna alsof ik dan een soort dirigent ben en iedereen in de flow meekrijg, terwijl het

toch inhoudelijk is. Daar houd ik van, want alleen af- en aankondigen van sprekers is niet heel boeiend.

Interactie met de zaal en de sprekers op het podium is belangrijk, bovendien wil ik de sprekers

in hun kracht zetten.” Soms is ze een beetje streng, omdat het anders uit de hand loopt, maar dan

wel op een ontspannen manier. “Door al mijn ervaring, ik doe dit al zo lang, heeft die dirigentenrol

zich ontwikkeld.” Daarbij helpt het feit dat Diana zich altijd goed inleest en voorbereidt. “Ik vind het

niet leuk als ik niet goed begrijp waarover het gaat. Dan kun je ook geen evenwichtige partner zijn

op zo’n dag. Ik ben echt wel iemand van de inhoud.”

Ze houdt ervan congressen, seminars en andere bijeenkomsten (op maat) te leiden over een grote

variëteit aan onderwerpen. “Alles heeft met alles te maken. Los van zakelijke en menselijke aspecten,

heb ik kennisgemaakt met wat er in allerlei verschillende sectoren gebeurt. Doordat ik in al die

124


sectoren gedoken ben, heb ik geleerd dat het een wat

zegt over het ander. Ik kan goed de verbanden zien en

dat kan ik gebruiken om het beste te halen uit een bijeenkomst

die ik mag leiden.” Ze ziet het als een belangrijke

taak het publiek bij de discussie of het programma

te betrekken en aan te spreken. “Tijdens de

voorbespreking met de opdrachtgevende organisatie,

‘Ik maak me echt

wel zorgen over

die twee werelden

die nu dreigen

te ontstaan door

polarisatie’

die haar publiek en klanten goed kent, vraag ik wat nodig

is om de ogen van die mensen te openen en hoe je

hen in beweging krijgt. Vaak is daar dan nog niet over

nagedacht. Ik probeer eveneens de mensen in de zaal

te begrijpen om een goede connectie te kunnen maken.

Dat is super belangrijk, want om hen bij de les te

houden moet je weten wat hen drijft en in hoeverre dat

correspondeert met de organisatie die die dag ‘in the

picture’ wil staan.” Diana Matroos staat erom bekend

dat ze zowel in de media (eerder onder andere RTL,

RTL Z en de VPRO – ‘Buitenhof’ – en sinds 2016 BNR)

als tijdens congressen en seminars scherpe vragen

stelt. “Ik zal altijd een onafhankelijke denker blijven,

daarvoor vragen mensen mij ook.” Ik haal een interview

aan dat Diana in 2021 heeft gehouden met Sjaak

de Gouw, directeur publieke gezondheid GGD en

GHOR Hollands-Midden, over coronavaccinaties. Zij

stelt daar kritische vragen over, wat dan nog vrij ongebruikelijk

is. “In zo’n interview ben ik eigenlijk weer de

dirigent. Ik moet ervoor zorgen dat de mensen iets zien

en horen dat hout snijdt en diepte heeft, maar waarbij

iedereen zich ook goed voelt. Je kunt scherpe vragen

stellen en toch ervoor zorgen dat de geïnterviewde

zich gerespecteerd blijft voelen. journalist, presentator

en interviewer als dagvoorzitter, ook op verzoek van de

organisatie. Dat is een leuke combinatie.”


DAGVOORZITTERSCHAP | LEZINGEN OVER INCLUSIVITEIT EN DIVERSITEIT

‘Ik wil nooit Miss Diversiteit worden’

“Ik word vaak gevraagd te spreken over inclusiviteit en diversiteit, termen die tegenwoordig vaak

vallen, maar ben dat altijd een beetje uit de weg gegaan”, vertelt Diana. Eigenlijk zou het zo normaal

moeten zijn dat iedereen gelijk is in een diverse maatschappij, dat we het er niet over zouden hoeven

hebben. “Ik wilde en wil nooit Miss Diversiteit worden, daar heb ik een beetje moeite mee en

een van de redenen dat ik zolang nee heb gezegd. Als dagvoorzitter gaat het niet over mij en dat

vind ik fijn, desondanks ga ik nu toch spreken. Ik vind het mooi dat de gemeente Amsterdam, mijn

eigen stad, dat heeft gevraagd. Bovendien zijn er veel bedrijven die mij achter de schermen vragen

om eens mee te denken, omdat ze niet altijd weten hoe ze ermee moeten omgaan.” Het onderwerp

is ook al voorbijgekomen tijdens interviews op BNR, het bevragen van ondernemers en door haar

voorgezeten congressen en topconferenties over culturele diversiteit voor de Sociaal-Economische

Raad (SER), waarbij ook koningin Máxima aanwezig was. “Daar heb ik veel kennis opgedaan en die

kan ik nu tijdens lezingen delen, gecombineerd met mijn persoonlijke verhaal.”

Ze wil niet dat haar lezingen verworden tot obligate diversiteits- en inclusiviteitspraatjes. “Ik zie diversiteit

en inclusiviteit echt als een kracht en probeer vanuit de weerstand die ik tegenkom het positieve

dat we er met elkaar kunnen uithalen te benadrukken, zonder schuldigen aan te wijzen of

steeds naar het verleden te kijken. Ik geloof in de weg vooruit. Natuurlijk zijn activisten nodig om

transformaties door te gaan, maar ik ben dat nadrukkelijk niet. Ik ben hen dankbaar voor hun werk,

activisme past echter niet bij mij. Ik denk juist dat je elkaar moet vinden om verder te komen en het

negativisme dat er over en weer is te doorbreken. Op mijn website staat ‘Ik ben wit, ik ben zwart’.

Het zit allebei in mij. Het is in mij verenigd dankzij een witte moeder en een zwarte vader. Toen ik opgroeide

waren zij zo’n beetje het eerste gemengde stel, met een handjevol anderen.” Volgens Diana

gaat het bij inclusiviteit en diversiteit vaak om onbewuste vooroordelen en het feit dat we nauwelijks

meer met elkaar in gesprek. Daar wil ze verandering in proberen te brengen. “Zeker op de werkvloer

is dat een probleem. De mens is als een soort machine aan het werk en we zijn super efficiënt,

maar we vergeten contact met elkaar te maken.”

Gewoon met elkaar optrekken

In 2015 heeft ze een statement gegeven waarin ze – na twee interviews over het feit dat ze gediscrimineerd

was bij een van haar werkgevers – pleitte voor meer culturele diversiteit in de media,

met name op de nieuwsredacties. “Dat statement heeft vrij veel stof doen opwaaien. Daar is echt

mijn missie begonnen om te proberen verandering aan te brengen in Nederland door gewoon met

elkaar op te trekken en in gesprek te gaan en niet de tent uit te vechten. Ik merk dat veel bedrijven

zoekende zijn. We leven sowieso in een tijd van angst, maar we moeten durven fouten te maken

en dat is moeilijk, doordat de maatschappij ons constant op de vingers tikt. Dat overschaduwt helaas

de meerwaarde van diversiteit, die zich bijvoorbeeld uit in meer creativiteit en denkkracht binnen

organisaties.” Dankzij diversiteit komen vele invalshoeken bij elkaar en daar is een mooie mix

van te maken. “Mijn lezing voor TEDx had als thema ‘Diversiteit wint’ en ik ben ervan overtuigd dat

je daardoor krachtige organisaties krijgt, die de winnaars zijn van de toekomst doordat ze de kracht

en positiviteit van diversiteit inzien.” Tijdens haar lezingen benadrukt Diana dat. Tegelijk benoemt

ze alle weerstanden die er zijn. Vervolgens geeft ze, mede gebaseerd op breder en wetenschappelijk

onderzoek, aan hoe je die kunt doorbreken. Daarbij richt ze zich niet in eerste instantie op

gebeurtenissen uit het verleden. Haar insteek is altijd positief en nooit vanuit slachtofferschap. Alle

levens doen ertoe, ‘all lives matter’, vindt ook Diana Matroos, die niet snapt dat sommige zwarte

groepen vinden dat witte mensen het niet mogen opnemen voor donkere mensen ‘omdat zij het

niet zelf hebben meegemaakt’. “Het gaat erom dat we samen verder komen en als een witte man

mij kan helpen ook in zakelijke context, waarom niet? Ik maak me echt wel zorgen over die twee

werelden die nu dreigen te ontstaan door polarisatie. Ik denk dat we een soort angst hebben om

dingen naar elkaar uit te spreken. Je mag het ook met elkaar oneens zijn!”

126


H

T

K

O

R

L

D

-

B

R

I

N

W

G

I

N

E

G

O

N

T

E

G

D

E

L

O W

Bekijk profiel

‘Ik ben wit,

ik ben zwart, het

zit allebei in mij’

Kinderarmoedecampagne

Diana Matroos kan mensen hard, maar altijd

respectvol aanpakken tijdens interviews,

maar heeft een sterk ontwikkelde

menselijke kant, die ze tijdens ons hele

gesprek etaleert. Ze is ook bestuurslid bij

SIRE (Stichting Ideële Reclame) en denkt

mee over campagnes. “Ik heb de ideeën

voor twee campagnes bedacht, waarna

een professioneel team aan de slag is gegaan

met de uitvoering ervan. De kinderarmoedecampagne

heeft al gelopen. Met

de volgende zijn we nu druk bezig. Zelf

ben ik opgegroeid in armoede, wat deels

met kleur en de situatie waarin we ons als

gezin bevonden te maken had, en persoonlijke

anekdotes daarover gebruik ik in

het grotere verhaal dat ik wil vertellen.

Daardoor weten mensen ook dat ik weet

waarover ik praat.”


CULTUUR

JIMMY NELSON

Geadopteerde

Nederlander’

legt onze

identiteit vast

en verstevigt

de zijne

Door: Jacques Geluk

Fotografie: © Casper Rila en Jimmy Nelson

De Brits-Nederlandse kunstenaar Jimmy Nelson pakt tijdens de

pandemie in plaats van het vliegtuig de fiets. Deze keer bezoekt

hij niet de Masai in Oost-Afrika of de oorspronkelijke stammen

in Papoea Nieuw-Guinea. Vanaf de lente van 2020 rijdt hij langs

vissersdorpen en vestingstadjes, dwars door de polder, op zoek

naar de Nederlandse identiteit en tegelijk de zijne. In zijn nieuwe

boek ‘Between the Sea and the Sky’ portretteert hij bewoners

van ruim twintig gemeenschappen in streek- en klederdracht in

hun eigen omgeving. De portretten, gemaakt met een analoge

8x10 platencamera, ogen als schilderijen, de overige foto’s zijn

eveneens niets minder dan kunstwerken. Je moet ze zien om te

beseffen wat woorden niet kunnen omschrijven.

Jimmy Nelson is wereldberoemd dankzij zijn gestileerde portretten van de

oorspronkelijke bewoners van wat hij verweggistan noemt. Voor zijn project

‘Before They Pass Away’ bereist hij in de eerste helft van het vorige decennium

een groot deel van de wereld om de laatste, meestal nog onbekende

inheemse culturen vast te leggen met zijn traditionele platencamera.

Zijn passie komt mede voort uit een jarenlange zoektocht naar zijn eigen

identiteit. “Ik was de weg een beetje kwijt, nadat ik op mijn zevende door

mijn ouders op een Noord-Engelse Jezuïeten-kostschool was gedaan en

ik later als 16-jarige door een verkeerd malariamedicijn mijn haar perma-

128



CULTUUR

nent verloor.” Zijn zoektocht zet hij als geadopteerde

Nederlander net voor de pandemie en na zijn laatste boek uit

2018 voort. “Ik begon te zoeken naar wie ik ben als kunstenaar.

Wat zou mijn volgende ontdekking(sreis) zijn? Nu ik eindelijk

voelde wie ik ben, maar nog niet waar ik naartoe ga, wilde ik nu

wat teruggeven aan Nederland en ook persoonlijk een balans

vinden om gezond te blijven. Nederland is een van de bijzonderste

landen op aarde en kent in een kleine ruimte een enorme

rijkdom. Het land is net zo mooi als Papoea Nieuw-Guinea

of Mongolië. Reciprociteit is heel belangrijk”, zegt Jimmy. Voor

zijn gevoel heeft hij al dertig jaar in lockdown gezeten, dus wil

hij tijdens de pandemie niet stilzitten. Er moest in Nederland

iets zijn om te documenteren. “Ik woon hier al sinds mijn 23ste,

maar had nog niets van het land gezien. Ik wist alleen dat er in

Volendam een fotostudio was voor toeristen.” Jimmy begint

het land door te fietsen en komt overal echte, authentieke mensen

tegen. Hij heeft zijn traditionele analoge lichtgewicht titanium

10 x 8 technische camera bij zich, raakt in gesprek en

gaat – zoals hij zo vaak doet bij het fotograferen – op zijn hurken

zitten. Eigenlijk doet hij niets anders dan in verre oorden,

waar hij ook eerst contact maakt, vertrouwen opbouwt en dan

zijn foto maakt. Eén foto, die meteen goed moet zijn en dus

vraagt om de nodige voorbereiding. “Het enige verschil is dat

mensen hier al weten wat een camera is.”

Subjectief perspectief

Het boek dat hij wil maken bestaat dan nog niet. “Het mocht

niet antropologisch zijn, niet oubollig, maar wel een inspiratiebron,

gemaakt met liefde, zorg en romantiek. Ik voel me

Nederlands, ben verliefd op dit land en Nederland metaforisch

misschien ook op mij. Tess heeft als stagiaire bij ons gewerkt

en komt uit Marken. Zij heeft ons geholpen in contact te komen

met de gemeenschap daar, waarvoor ze zich actief inzet. Tess

heeft ook een eigen kledinglijn, afgeleid van de traditionele

dracht op Marken. Zij staat op de cover met twee van haar

vriendinnen. Wij hebben haar gevraagd een essay te schrijven

over wat de dracht voor haar en haar gemeenschap betekent.

Jimmy heeft Arthur Japin tijdens een gezamenlijk reis door

Afrika bij de hand genomen op voor de schrijver onbekend terrein.

Nu schrijft Arthur in zijn essay in het boek dat Jimmy dit

nu opnieuw doet, maar nu op heel bekend terrein, namelijk

Nederland. Het 500 pagina’s tellende tweetalige boek

(Nederlands/Engels) vol prachtige foto’s is zijn dank voor het

feit dat hij vanuit zijn verleden kan teruggaan naar een redelijk

gezond evenwicht. “Het is nooit af, maar dit investeer ik om die

balans te houden. Wat in het boek staat heb ik niet ontdekt

maar gezien en zet ik neer vanuit mijn zeer eigen perspectief,

dat kan helpen anderen te inspireren.” Een illustrator heeft

landkaarten in de stijl van ongeveer de zeventiende eeuw gemaakt

die de ‘coole verhalen’ uit de diverse Nederlandse gemeenschappen

waar men zich nog altijd of soms in klederdracht

hult illustreert. “Elk detail is verbonden met een verhaal

dat wij hebben geschreven. Als document, maar ook als kunst,

doordat het gaat om een heel subjectief perspectief.”

Klederdracht

Jimmy’s nieuwe boek is niet alleen uniek voor buitenlanders,

maar zeker ook voor Nederlanders. Ik bijvoorbeeld wist niet

dat er zoveel drachten zijn, heb ook niet beseft dat ze nog zo

vaak worden gedragen en ook jongeren geïnteresseerd zijn.

“In Volendam hebben ze drie botters voor mij georganiseerd

om foto’s in een authentieke omgeving te kunnen maken.

Eigenlijk was er een soort sneeuwbaleffect die mij naar al die

gemeenschappen heeft geleid. Heel veel jonge vrouwen zijn in

de kledingkasten van hun opa’s en oma’s gedoken en hebben

die dracht aangetrokken. Tijdens de lockdown heb ik twee jonge

dames van Marken en Hindeloopen ontmoet, die daarna

hier zijn gekomen als stagiaire. Zij hebben enorm geholpen.”

Op het Museumplein zijn op 17 september 2022 500 mensen

in dracht bijeengekomen voor een uniek fotomoment. Daarna

is het boek onthuld en heeft iedereen die er aan heeft meegewerkt

een gratis exemplaar gekregen. In Amsterdam is vanaf

13 oktober 'The Last Sentinels' te zien bij Fabrique des

Lumières. Een veertig minuten durende onderdompelende,

immersieve belevenis waarin bezoekers met Jimmy Nelson op

reis gaan van Papoea Nieuw-Guinea tot en met de plekken

waar de laatste nieuwe beelden in Nederland zijn gemaakt.

Volgend jaar stellen we ook de negatieven daarvan tentoon als

kunst.” Jimmy vertelt dat jongeren soms niet snappen dat hij

een klassieke camera gebruikt. Dat legt hij graag tijdens zijn

vele lezingen uit: “Het gaat niet om het jezelf makkelijk maken,

maar om een gevoel, een investering die je beleeft als je uren

bezig bent om die ene foto te maken. Ik wil terug naar analoog,

naar het vakmanschap van de fotografie met een handgemaakt

toestel dat al honderd jaar geleden is ontwikkeld.”

Avatars

“Ik ben vrij gevoelig in het algemeen en heb soms te veel empathie.

Ik weet hoe rijk dat is en hoe ver weg dat is van het digitale”,

zegt hij alvorens te waarschuwen: “Als we allemaal

avatars worden hoeft het niet meer. Dan voelen en respecteren

we niet meer. We hoeven in de digitale wereld niets meer. Dat

vinden mensen gemakkelijker en is nu aan het gebeuren. Ik kijk

naar wat de rijkdom is van een cultuur en wil dat terug- en door-

130


‘Between

the Sea and

the Sky’ is

een ode aan

Nederland

In zijn nieuwste boek portretteert Jimmy Nelson twintig Nederlandse gemeenschappen in streek- en

klederdracht en de omgeving die hen gevormd heeft. Het is zijn meest persoonlijke boek tot nu toe.


132


Bekijk profiel

geven. Naast reciprociteit is educatie belangrijk.

Het metaversum – een soort

3D-versie van het internet waarin gebruikers

zich kunnen identificeren als avatars

– is in 25 jaar zo ontwikkeld dat een alter

ego naast ons echte leven een digitaal bestaan

kan leiden. Toen internet begon

dachten we dat het onzin was, nu kunnen

we niet zonder. Zo gaat het ook met het

metaversum. Nu houden zich vooral

nerds daarmee bezig, maar over nog

eens 25 jaar leiden veel mensen parallelle

levens. Hun digitale ik kan kiezen voor

een bepaald uiterlijk, gevoelens, hoe je

het lekkerste zoent. Het gevaar is dat ze

niet meer echt hoeven voelen en niet met

één been in het mensversum blijven

staan, maar met beide benen in het metaversum.

We moeten verbonden blijven

met de aarde. Inheemse volken, die lang

voor de ochtend ontwaken, bidden en de

aarde schoonmaken voordat zij aan de

dag beginnen, zijn een metafoor voor hoe

het zou moeten. Onze ontwikkeling gaat

andersom. Wij maken de aarde leeg,

want we willen het niet met minder doen.

Op dat punt zijn we nu aangeland. De toekomst

is extreem opwindend in het metaversum

dankzij digitale controle, maar ik

wil wel blijven voelen om in balans te blijven.”

Daaraan geeft hij uiting in zijn fotografie,

zijn kunst.” Om zijn droom te kunnen

waarmaken – een cultureel diverse

en gezonde planeet waar mensen elkaar

respecteren – is de Jimmy Nelson

Foundation opgezet, die via het Cult-EDprogramma

een jonge generatie wil inspireren

bewust te zijn van het belang van

menselijke diversiteit en inheemse kennis.

De stichting steunt gemeenschappen

die hun culturele identiteit willen bewaren

en dat kan ook in Nederland zijn.

Op de valreep zegt hij: “Er zijn twee nieuwe

dingen: wij gaan beginnen aan het

‘Als we

allemaal

avatars

worden hoeft

het niet meer’

project over het Midden-Oosten waar de

landen weer van het slot gaan en hun rijkdom

willen laten zien. Het andere verhaal

gaat over het verzamelen van culturele

identiteit in heel Europa.”

COVER REVEAL

Bekijk hoe de cover

van het boek tot stand

is gekomen op Vimeo.


DIEDE DE GROOT, ROLSTOELTENNISKAMPIOEN

Mijn beperking is

voor mij hartstikke

normaal


Rolstoeltennisster Diede de Groot (25) heeft door de afgelopen zomer zowel Roland Garros als

Wimbledon (voor de vierde keer!) te winnen inmiddels vijftien grandslamtitels op haar naam

staan. Nadat ze begin 2021 voor het laatst een wedstrijd verloor, heeft ze 51 overwinningen

op rij behaald, waaronder een gouden plak op de Paralympische Spelen in Tokio 2021. Daarna

heeft ze ook als eerste rolstoeltennister een Golden Slam (alle Grand Slam-toernooien en de

Paralympische Spelen in een jaar) gewonnen. Zelf voelt ze zich absoluut niet beperkt, maar

beperkingen komen vaak van buitenaf. Sommige topsporters worden geconfronteerd met

torenhoge kosten voor bijvoorbeeld een rolstoel en veel extra papierwerk, die valide collega’s

niet hebben. Daarom – en doordat er geen gelijk speelveld is – werkt ze mee aan de campagne

‘Maak sport eerlijk voor iedereen’ van het Fonds Gehandicaptensport.

Het klopt dat Diede de Groot een lichamelijke beperking heeft. Al snel na haar geboorte

blijkt dat haar rechterbeen niet even lang is als haar linker en de heup niet goed is aangelegd.

Ze krijgt een prothese, maar is in het dagelijks leven niet afhankelijk van een rolstoel.

Op advies van een revalidatiecentrum besluit ze als ze 7 jaar is wel te kiezen voor

rolstoeltennis. Het klopt niet dat haar beperking haar beperkt. Misschien is het tegendeel wel

waar. Ze bewijst keer op keer dat ze heel veel kan, eigenlijk alles wat ze wil. “Ik probeer zoveel

mogelijk te doen en het grappige is dat het voor mij eigenlijk gewoon hartstikke normaal is. Maar

wat voor mij heel erg normaal is, is voor de ander weer bijzonder en dat probeer ik ook over te

brengen. Of ik een voorbeeldfunctie heb en laat zien dat je kunt bereiken wat je wilt bereiken? Ik

denk dat het ongemerkt zo gaat. Ik ben daarmee niet actief bezig, maar door te presteren kom ik

in het nieuws en dat leidt vanzelf tot een voorbeeldfunctie.”

Dat is niet alleen bij Diede de Groot het geval, maar geldt ook voor haar collega’s. “Ik merk wel

dat mensen nog steeds verbaasd zijn over bepaalde dagelijkse dingen. Sommigen beseffen bijvoorbeeld

niet dat autorijden met een beperking hartstikke goed kan en zeggen dan ‘Wauw, maar

je kan ook autorijden, wat fijn voor je’. Natuurlijk kan ik autorijden. Hoezo zou ik dat niet kunnen?

134


Dat is zeker fijn, maar dat stukje bewustwording is inderdaad

nog niet altijd aanwezig en ik denk dat daar

nog wel grote stappen in te zetten zijn.” Diede zet die

stappen al sinds haar kinderjaren en loopt eigenlijk al

haar hele leven met een prothese. Daar is niets

vreemds of beperkends aan. “Ik weet inderdaad niet

anders. Dat is ook gewoon hoe ik de dingen doe. Ik

maak misschien onbewust heel veel aanpassingen,

maar heb dat zelf gewoon niet meer door. Dit is gewoon

hoe ik het leven ken.”

‘We zijn niet

beperkt, we

worden beperkt.

Maak sport eerlijk

voor iedereen’

Fonds Gehandicaptensport

Interesse voor tennis

Op de vraag waar haar interesse voor tennis überhaupt

vandaan komt antwoordt Diede: “Ik had wat operaties

achter de rug en moest een beetje revalideren. Ik merkte

al snel dat ik niet helemaal met de ‘gewone’ sport

zou kunnen meekomen en ging in op het advies van

het revalidatiecentrum om rolstoeltennis te gaan spelen.

Ik had wat familieleden die tennisten op dat moment

dus toen dacht ik: ‘Dat ga ik gewoon proberen’.

Ik ben nooit meer gestopt.” Ze had ook met een prothese,

dus zonder rolstoel, kunnen tennissen. “Dat kan

nog steeds, alleen is het dan na tien minuutjes helemaal

op. Het is dan te vermoeiend. Nu, met rolstoel,

kan ik uren op de tennisbaan staan zonder dat ik daar

last van heb. Dus dat maakt toch wel een verschil.”


'Ik weet als geen

ander wat sport

kan betekenen

in je leven'

136


Bekijk profiel

De eerste echte wedstrijden speelt Diede vanaf haar twaalfde, dertiende. “Dan heb je

het echt over het laagste amateurniveau. Dat is vooral heel leuk. Vanaf mijn zeventiende,

achttiende ongeveer ben ik echt fulltime gaan tennissen en vooral ook echt

professionele wedstrijden gaan spelen. Op dat moment werd het echt serieus.”

Lezingen

Diede geeft regelmatig lezingen. Daarbij probeert ze altijd zich aan te passen aan de

groep waarvoor ze staat. “Ik vind het altijd mooi een verband te leggen tussen topsport

en het dagelijks leven. Topsport wordt vaak verheerlijkt. Mensen denken dat

we altijd naar de mooiste plekken vliegen en altijd naar de zon gaan, maar beseffen

niet dat wij ook te maken hebben met veel teleurstellingen en risico’s, zeker in het

begin. We hebben te maken met onzekerheid en zoveel andere dingen die ook in het

dagelijks leven gebeuren. Ik hoop dat op een herkenbare manier te kunnen laten zien

en aan de hand daarvan mijn verhaal te vertellen. Er zijn ook mensen die vragen of

ik het vooral over mijn sportcarrière wil hebben. Dat doe ik ook heel erg graag, want

die bestaat uit heel veel dingen. Mijn doel is echter vooral te laten zien dat wij echt

topsporters zijn en het gewoon echt met net zoveel passie doen als iedere andere

topsporter. Het zou erg mooi zijn wanneer ik mensen kan laten beseffen dat er geen

verschil in zit en dat wij net zo keihard werken.” Diede probeert ook kinderen aan het

sporten te krijgen, bijvoorbeeld door het geven van demonstraties. “Ook op gras

aan valide kinderen.”

Ze merkt dat de media meer aandacht hebben voor topsport door atleten met een

beperking. “Die aandacht groeit, maar er is nog steeds een groot verschil.” Veel kijkers

lijken rolstoelsporten bijvoorbeeld minder interessant te vinden. “Het gaat niet

zozeer om minder interessant. Weinig mensen keken naar de Formule 1 tot Max

Verstappen opeens ging presteren. Dat werkt volgens mij ook bij andere sporten.

Wanneer daarin figuren optreden die vooraan staan en aandacht krijgen, raakt het

publiek vanzelf geïnteresseerd en meer betrokken bij de sport.” Zelf kijkt ze uit naar

de wereldkampioenschappen rolstoeltennis die sinds lange tijd weer in Nederland

plaatshebben. “Dan kan ik ook weer familieleden en vrienden uitnodigen, zodat we

allemaal kunnen genieten.”

Beperkingen zijn uitdagingen

Duidelijk is dat topsporters als Diede niet beperkt zijn, maar wel worden. Het gaat

erom wat wel kan en zij laat zien hoe groot je kunt worden als je je niet laat belemmeren

door beperkingen die anderen opwerpen. Haar ervaringen kunnen mensen

die eenzelfde uitdaging hebben helpen door te zetten. Op de vraag of de kansen nu

voor alle groepen gelijk zijn, gehandicapt of niet gehandicapt, en er voor iedereen

wel een vereniging is waar hij of zij welkom is, zegt Diede ten slotte: “Dat is helaas

een lang proces en daarom proberen we dat te verkorten door de gehandicaptensport

echt onder de aandacht te brengen, in filmpjes, tijdens lezingen en door zichtbaar

voor iedereen te presteren. Er wordt aan gewerkt en doordat onze sport bekender

wordt is het nu makkelijker voor mensen te beginnen met sporten. Vroeger was

het een uitzondering dat rolstoeltennis bij een vereniging mogelijk was, langzaam

wordt het de norm en we streven ernaar dat dit overal straks het geval is. Afgelopen

jaar is er al vrij veel gebeurd”, wat mede te danken is aan de uitstekende prestaties

van Diede en haar collega-topsporters.


‘Anders

kijken naar

hetzelfde kan

een ander

resultaat

opleveren’

138


INSPIRATIE

MINCHENU MADURO

De kracht van

verschil én

gelijkwaardigheid


Minchenu Maduro is gefascineerd door mensen en hun gedrag. Als pedagoog, coach en

dramadocent traint ze succesvol professionals in zorg, hulpverlening, politie, justitie en onderwijs

in het omgaan met moeilijke groepen. Ze verzorgt motivatielezingen, keynotes en inspiratiesessies

over gedragsverandering en vindt het een voorrecht werknemers van opdrachtgevers te inspireren

en ervoor te zorgen dat zij (weer) met frisse moed aan de slag gaan, productiever zijn en blijven.

“Wanneer je begrijpt waarom iemand zich op een bepaalde manier gedraagt, krijg je een echte

ontmoeting die zin heeft.”

Tijdens inspiratiesessies en lezingen put

Minchenu Maduro uit de boeiende verhalen

die zij in de loop der jaren verzameld heeft.

Die geven haar publiek nieuwe instrumenten

om te reflecteren op hun eigen gedrag en dat van anderen,

wat kan leiden tot positieve veranderingen.

“Anders kijken naar hetzelfde kan een ander resultaat

opleveren. De vraag is hoe mensen in deze schrijnende

tijd dicht bij zichzelf kunnen blijven en tegelijk contact

en blijvend verbinding kunnen maken met anderen”,

zegt Minchenu die ter illustratie enthousiast het

verhaal vertelt van haar kennismaking met een muziekdocente,

die in het Griekse vluchtelingenkamp

Moria contact wilde maken met een apathisch jong

meisje. “Dat lukte pas nadat ze haar gitaar had gepakt,

een liedje ging zingen en elke keer de naam van het

meisje noemde. Telkens als zij dat hoorde keek het

meisje op en kwam er een glimlach. Muziek is een

krachtig instrument. Puberjongens ontdekten dat ook

en vroegen haar Balkanmuziek te spelen, zodat ze

konden huilen en ontladen om daarna weer door te

kunnen.” Volgens Minchenu zijn ontladen en zorgvuldig

met onszelf omgaan belangrijk. Hoe beter we dat

doen, des te meer ruimte ontstaat er voor anderen.

“Die jongens hebben dankzij de muziek ervaren dat

het voor hen werkt en tijdens lezingen en inspiratiesessies

probeer ik over te brengen hoe dat kan zijn.”

Geregeld stelt ze de vraag of iemands inspiratiebron in

het leven wit of zwart is. “Dat zorgt altijd voor ongemak,

in de zaal of online. Dan zeg ik: ‘Ik voel het ongemak,

maar probeer eens een antwoord te geven op die

vraag’. Mensen herkennen zichzelf niet altijd in degenen

om hen heen of wat ze zien op televisie. Sharron

McElmeel (schrijver) zegt dit heel mooi: 'Kinderen hebben

behoefte aan zowel spiegels als ramen. Veel gekleurde

kinderen zien de wereld alleen via ramen en zij

hebben spiegels nodig. Andere kinderen zien alleen

spiegels, zij moeten de wereld ook door ramen ‘leren’

zien'. Mensen hebben dit nodig. Dit zeg ik vaak in de

zaal om het bewustzijn te vergroten." Na een online lezing

ontvangt Minchenu een mailtje van iemand die

haar verhaal eerst als inspirerend ervoer, maar vervol-


gens geïrriteerd raakte. Haar inspiratiebron was Oprah Winfrey

en dat – “bleek nadat ik haar had gebeld” – ‘helemaal niets met

kleur te maken te hebben, maar met het feit dat die net als zij met

overgewicht kampte’. Vaak laten we ons inspireren door mensen

op wie wij ook uiterlijk lijken, maar gewichtsproblemen hebben

ook te maken met herkenning. Dat had ik kennelijk niet goed uitgelegd.

Diversiteit kent vele kanten en gaat verder dan alleen

huidskleur of gender.”

‘Mensen zijn veel

meer dan anderen in

eerste instantie van

hen denken’

Nieuwe pijn zoekt oude pijn

Minchenu gelooft dat nieuwe pijn oude pijn opzoekt om tot verwerking

te komen. “Dan kan een vraag over huidskleur irritatie

oproepen, bijvoorbeeld omdat iemand het gevoel kan krijgen dat

ik vind dat hij of zij een racist is. Dat heb ik niet gezegd, maar het

feit dat het schuurt is ook een cadeau en een uitnodiging te gaan

onderzoeken. Voor mij maakt dit voorbeeld tastbaar hoe je toch

tot verbinding kan komen, vooral omdat dit veel dieper gaat dan

elkaar aardig vinden. Het kan onze kern raken en, als we niet oppassen,

ons ook verscheuren. Wanneer ik de diversiteit van de

ander helemaal wil kunnen omarmen, moet ik eerst mijn eigen

diversiteit kennen en herkennen. Ik volg daarom zelf ook trainingen,

want ik wil mij bewust zijn van mijn blinde vlekken en wat er

in mij omgaat, Ik kan wel iets zeggen, maar misschien zit in mijn

toon of in iets wat ik communiceer nog een stuk pijn dat ik zelf

niet doorheb, maar de ander wel voelt. Door te werken met diversiteitskaarten

tijdens een training bij Bureau Vie ben ik dichter

tot mezelf gekomen, ook in relatie tot de ander. Daardoor heb

ik nog meer inspiratie voor het invullen van mijn lezingen en kan

ik wisselwerkingen op gang brengen.”

Het zou mooi zijn als het accepteren van diversiteit zo gewoon

wordt, dat we het er niet meer over hebben. "Om een echte inclusieve

omgeving te creëren moet je diversiteit omarmen en je

best doen. Diversiteit is een belangrijke voorwaarde voor inclusie.

Het zijn wat beladen woorden en als ik er over begin zeggen

sommigen ‘Daar heb je haar weer’. De training ging over de

140


Bekijk profiel

kracht van het verschil, maar in feite ook over gelijkwaardigheid.

Die creëer je door te luisteren en kijken naar de ander

zonder in te vullen. Super moeilijk. Het gaat erom dat je begrijpt

wat een ander zegt betekent in diens eigen context.

Daarmee heb ik geoefend. In lezingen ga ik daar echt mee aan

de slag. Wat wil ik toehoorders meegeven? Geen kant-en-klare

brokken, maar verhalen die aanzetten tot nadenken over

wat ze voor hen kunnen betekenen. Als ik vertel over kamp

Moria zouden ze kunnen bedenken wat muziek voor hen kan

doen.” Minchenu Maduro gelooft dat mensen veel meer zijn

dan anderen misschien op het eerste gezicht denken. “Iemand

die niet talig is of weinig taalbegrip heeft krijgt al snel het stempel

licht verstandelijk beperkt, maar dat hoeft helemaal niet zo

te zijn. Creëer een rijkere omgeving voor haar of hem en dan

kunnen andere talenten naar boven komen.”

‘Een ander velletje’

We praten over persoonlijke dingen waarmee mensen zitten

en de kunst om alle stenen van ellende die op je afkomen te

ontwijken en ervoor te zorgen dat er geen rots op je valt. “Kijk

naar planten, die maken gewoon een omweg als er een obstakel

is. Zo krachtig is levensenergie. Ik geloof dat wij nóg krachtiger

zijn dan planten en geschapen zijn om onze unieke talenten

te laten groeien.” Zo’n rots kan ook te maken hebben met

discriminatie of vooroordelen. Ik vertel Minchenu het verhaal

van een tegelzetter, een grote man van 40 met een baard en

overal tatoeages. Hij wilde een huis kopen, had overboden,

maar mensen die veel minder extra wilden betalen kregen het

huis. ‘Ik stond hen niet aan, zij keken niet verder dan de tatoeages

op mijn arm. Ik weet wat discriminatie is. De één om zijn

huidskleur, de ander om zijn lichaamsversieringen’, zegt hij.

Minchenu: “Zelfs in onze taal zit uitsluiting. Soms zeggen ze

tegen een vrouw dat ze haar mannetje moet staan en er zijn

veel uitdrukkingen waardoor het woord zwart een negatieve

lading heeft gekregen. Als je tegen iemand zegt: ‘Het was een

zwarte dag voor jou’, denk je niet meteen aan een zwarte

vrouw of man, maar in je onderbewuste wordt vaak wel die

connectie gemaakt.” Taal kan dat volgens haar aanjagen,

maar we hoeven er ook niet in door te schieten. Verschil mag

er wezen, het gaat erom hoe je dat benadert. “Ik was op

Curaçao, waar ik ben geboren, en hoorde een Belgisch jongetje

tegen zijn moeder zeggen dat ik een ander velletje had. Dat

is ook zo, ik heb een andere huidskleur. Dat benoemen is niet

erg. We hadden een fijn gesprek. Zijn ouders voelden zich

eerst ongemakkelijk en daarna ontspanden zij ook. We zouden

de onbevangenheid van kinderen moeten kunnen vasthouden.

Zij zijn soms heel confronterend, maar wel op een

pure, zuivere manier.”

Menselijkheid en leiderschap

Menselijkheid en kleurrijk zijn woorden die erg passen bij

Minchenu Maduro. “Ik mag dagvoorzitter zijn op bijeenkomsten

van leidinggevenden of trainingen en inspiratiesessies

voor hen verzorgen. Elke keer benadruk ik dan dat een teamleider

weliswaar zijn of haar leiderspositie moet innemen,

maar dat er ruimte moet overblijven voor meer menselijkheid

en niet alleen voor regels en procedures. Creëer als leider een

echte gemeenschap. Medewerkers ervaren zichzelf dan als

een onderdeel daarvan en dat zorgt voor eigenaarschap.

Leiders zouden moeten reflecteren en zich afvragen hoe ze

leidinggeven en wat ze hun medewerkers willen meegeven. In

de Raad van Bestuur alleen roepen ‘respect en verbinding’ is

niet genoeg. Dat zijn mooie containerbegrippen, maar gaan

die werken? Bedrijfsantropoloog dr. Danielle Braun heeft

daarover gezegd: ‘Al die containerbegrippen moeten dan aan

de oplader en de oplader is de dialoog’.” Even later: “Het is

van belang echtheid in alle vormen te omarmen als je in deze

samenleving verder wilt groeien, met je bedrijf of zelf. De missie

is groter dan jouzelf en jouw ego. Een ego is functioneel,

maar kan niet constant jouw drijfveer zijn. Het is ook het eerste

dat wegvalt bij tegenslag, want als je kwetsbaar bent heb

je er niets aan”, zegt Minchenu die leiders ook vertelt dat ze

soms moeten prikkelen en perspectieven bieden. “Ik bied perspectief

aan gevangenen, veelplegers, ouderen, kinderen en

mensen die anders zijn dan de norm, zonder daar de nadruk

op te leggen.” Ik train ook speciale eenheden van de politie,

die autisten aan het werk zetten. Zij kunnen urenlang geconcentreerd

op details letten, terwijl wij constant een geheel van

alles willen maken en afgeleid raken. Leg de nadruk op dat talent,

niet op hun autisme.”

Minchenu vertelt ten slotte dat ze tijdens haar inspiratie reis

Miko tegenkwam, een jongen van 10. “Hij zei dat hij op school

werd gepest door een jongen met mijn huidskleur, maar ook:

‘Weet u, hij maakt zoveel mee. Ik kan het hem niet helemaal

kwalijk nemen. Ik neem het hem voor een kwart kwa lijk en

driekwart niet. Hij woont bij zijn oma, zijn oom zit in de gevangenis

en hij leeft niet zoals ik leef. Pesten, anderen pijn doen,

is zijn manier om aandacht te vragen’. Dat is een waar devolle

les van zo’n jonge jongen, die ervoor kiest niet verbit terd te

zijn, maar in staat is verder dan het gedrag van die an der te kijken,

zonder dat goed te keuren, en een context te creëren

waardoor hijzelf verder kan. Bij het afscheid, zei ik te gen hem:

‘Denk erom dat je het voor jezelf ook opneemt, want jij mag je

ruimte innemen, er is er maar één van jou’. Toen zei hij: ‘Mies,

jij ook, want we hebben allemaal onze rol te spelen in deze wereld’.

Ik schoot gewoon vol: 10 jaar!”


PERSPECTIEF VERANDEREN

KATINKA ‘TINKEBELL’ SIMONSE

Door angst stopt

het brein met

denken


Kunstenaar, verhalenverteller en schrijver Katinka TINKEBELL Simonse weet als geen

ander hoe je mensen door middel van gecreëerde ervaringen anders naar de wereld kunt

laten kijken, zodat ze ideeën kunnen bijstellen of opdoen. Ze heeft duidelijke opvattingen

over hoe mensen wel of niet communiceren in crisistijd, maar als ze lezingen geeft

over onderwerpen die zich aandienen staat ze open voor alles. Niemand weet tevoren

exact welk verhaal zij te horen krijgen. Ze provoceert ook om de blinde vlekken van de

samenleving bloot te leggen.

Het zijn vooral culturele instellingen, ngo's en

overheidsorganisaties die ook Katinka Simonse,

beter bekend als Tinkebell, inhuren om te komen

spreken. "Wanneer commerciële bedrijven

mij vragen als spreker vind ik dat te prijzen omdat

ze geld stoppen in een spreker die je misschien

achterlaat met het inzicht dat alles anders

moet. Ben ik dan rebels? Het is niet zo dat

ik het iemand makkelijker ga maken”, zegt ze op

een terras in Amsterdam.

Zet ze haar publiek dan aan tot nadenken?

“Nadenken als doel is echt overgewaardeerd.

De consequentie van mij op een podium zetten

is soms dat mijn publiek daarna twee weken

niet meer kan slapen." Hoe kun je handelen als

je niet hebt geslapen? “Als dingen je zo dwars

gaan zitten, dat je ervan wakker ligt, is er maar

één remedie: het probleem oplossen. En dát is

het doel."

Mensen moeten leren denken buiten de kaders

van het bekende en bepaalde dingen die ze altijd

geloofd en gedaan hebben opzij kunnen

zetten. “Dat is wat ik doe. Ik schop de boel echt

omver, wat steeds vaker en harder nodig is.

Zeker in deze tijd. Ik vind het altijd dapper als

mensen mij uitnodigen. Wat ze krijgen is altijd

een verrassing. Ik lever geen PowerPointpresentatie

aan en geen tekst. Ik weet zelf ook

niet tevoren wat ik exact ga vertellen. Wel ongeveer.

Er zit een beetje stramien in. Ik heb altijd

een voorgesprek, maar als ik een zaal inloop kijk

ik eerst wie er zitten. Kijk, ik ben kunstenaar,

verhalenverteller. Een verhaal moet je in elke

context toch anders brengen als je het goed wilt

142


doen. Die context ken ik pas als ik er ben en mensen

recht in de ogen kan kijken. Nadat ik weet welke gevoelens

er zijn en wat de ‘vibe’ is besluit ik wat ik ga

zeggen”, zegt communicatie-expert Katinka. “De kern

van kunstenaarschap is verhalen vertellen, wat in mijn

geval betekent een verhaal overbrengen. Dat kan in

beelden, geluid, tekst, eigenlijk alles. Met een goed

verhaal kan ik inbreken in iemands brein. Vaak is dat

erg afgesloten en staat er een grote muur omheen,

daar wil ik doorheen, zodat er iets binnenkomt en

-blijft, wat anders niet zou gebeuren.”

‘Gestreste mensen

bouwen een muur

om een verhaal en

hoe onwaar het

ook is, het biedt

houvast’

Corona heeft het brein van veel bange mensen op slot

gezet: “Niet gek. Angst werkt vaak als een blokkade op

het denken. Daardoor wordt het moeilijker om zin en

onzin van elkaar te onderscheiden. Alle informatie die

binnenkomt wordt dan gauw gelijkgetrokken. Terwijl

niet alle informatie dezelfde waarde heeft natuurlijk.

Iedereen reageert anders op dingen en traumatische

gebeurtenissen. Daarom is het zo belangrijk pas als je

de zaal inloopt te bedenken wat je gaat vertellen en

hoe.”

Katinka kan heel goed allerlei informatie bij elkaar leggen

en een soort web creëren. Dit vertaalt ze zodanig


dat mensen makkelijker zelf lijnen met elkaar kunnen

verbinden en daarin nieuwe inzichten vinden. “Dit is

precies wat mijn brein de hele dag doet.”

Handtas

Als TINKEBELL geniet Katinka sinds 2004 landelijke

bekendheid. Zij fabriceerde toen een handtas van het

bont van haar gedeprimeerde kat, die zij zelf uit zijn lijden

had verlost. Doel was de vraag op te roepen waarom

het wel maatschappelijk geaccepteerd is productiedieren

als koeien en varkens te doden voor

consumptie, maar een huisdier niet. “Jij draagt toch

ook leren schoenen?”, zegt ze nu. Het lijkt haar desondanks

heerlijk een lezing te houden voor vertegenwoordigers

van de zuivel- of vleesindustrie. “Ik praat hen niet

naar de mond, maar vertel ook niet dat ze slecht zijn.

Het zou wel interessant zijn als ze mij zouden vragen.

Dan zou ik alle vijandsbeelden die er rondom de vleesindustrie

bestaan in kaart brengen om te ontdekken

waartegen we eigenlijk oorlog voeren.

Mensen moeten vaak lachen, maar ik ben geen comédienne

en ga ook niet met een wijzend vingertje staan.

Ik zet gewoon allerlei zaken naast elkaar die, omdat ze

dan ineens heel absurd worden, mensen laat bedenken

wat ze nou eigenlijk aan het doen zijn. Dat kan over alles

gaan.”

Fukushima

Katinka is inmiddels naar vele plekken op aarde gereisd.

Onlangs nog naar Italië om zand bij een kustplaatsje

te onderzoeken dat door chemicaliën helemaal

wit is geworden. Ze zet dat tegenover de ook door haar

bekeken zwarte uitstoot van Tata Steel in IJmuiden.

Eerder, in 2015, monitort ze de situatie en sociologische

impact van de getroffen maatregelen na de kernramp

in Fukushima, Japan. Slechte communicatie

zorgt er daar voor dat mensen vertrouwen verliezen in

overheid en wetenschap, waardoor ze een irreële angst

overhouden voor stralingseffecten. De evacuatie van

160.000 mensen versterkt dat. Ongeveer 2.000 mensen

overleden daardoor als gevolg van stress, niemand

door de straling zelf. Naar aanleiding van haar onderzoek,

dat aantoont dat de angst voor het gevaar gevaarlijker

werd dan het gevaar zelf, heeft ze het boek

‘Het gevaar van angst - hypochonderen in Fukushima’

geschreven en spreekt ze op diverse bijeenkomsten

over risico-communicatie van onder andere het RIVM,

Chemcours en de IAEA.

Dichter bij huis kijkt ze dus naar Tata Steel. “Veel te laat

worden daar maatregelen genomen en de communicatie

is ondermaats en ontkennend. Dat maakt de inwoners

angstig en zorgt voor stress. De kansen op kanker

144


zijn hier veel hoger en loodinademing remt de

ontwikkeling van hersencellen bij kinderen,

waardoor ze dommer blijven, letterlijk hun hele

leven. Hier is in tegenstelling tot Fukushima het

gebrek aan maatregelen het eerste probleem.

Wat de overeenkomsten zijn, is dat beide zaken

tot heel veel stress hebben geleid en dat die

stress voor (nog) meer ziekte heeft gezorgd.

Een fenomeen dat bijvoorbeeld ook geldt voor

Groningen. Hoe je ervoor zorgt dat mensen die

stress niet ervaren? Helaas is dat nooit een prioriteit.

Het is interessant je te realiseren dat wat

de meeste slachtoffers veroorzaakt, in eerste

instantie nooit onderdeel is van een

maatregel.”

‘Ik zet gewoon

allerlei zaken

naast elkaar die,

omdat ze dan

ineens heel absurd

worden, mensen

laat bedenken wat

ze nou eigenlijk

aan het doen zijn.’

Ze ziet ook overeenkomsten met de coronapandemie,

waarvan ze precies heeft voorspeld

wat er de afgelopen jaren is gebeurd. Het feit

dat bijvoorbeeld in het OMT geen sociologen

en psychologen zaten, noemt ze een grote

fout. “Gestreste mensen bouwen een muur om

een verhaal en hoe onwaar het eventueel ook

is, het biedt houvast. Vaak is dat nog het enige

dat er is.”

Ervaringen

Al deze ervaringen verwerkt Katinka in haar lezingen.

“Het gaat vaak over ‘framing’, hoe media

werken en een bepaalde werkelijkheid ontstaat

in ons systeem, ons brein, hoe we

daarnaar gaan leven en hoe ingewikkeld het is

daarvan af te wijken of er überhaupt voor open

te staan.” Een soort leven in een matrix? “Ik leg

uit hoe dat soort systemen werkt. Dat kun je

plakken op elk onderwerp en is overal van toepassing.

Daardoor kan ik eigenlijk over alles

praten. Geef mij een krantenartikel en ik barst

los. Het is echt een wisselwerking met de zaal

en de vragen die mensen stellen. Dus verwacht

van mij geen voordracht van een uitgeschreven

tekst. Dat is zelden interessant. Ik ga ook gewoon

door als het moet.”

Katinka is een geweldige verteller. Van alles

komt voorbij. Zoals een project van zo’n tien

jaar geleden, Save the World. “Ik had gelezen

dat er in Nederland meer dan 5.000 particuliere

ngo’s zijn, vaak van mensen die op vakantie

iets hebben gezien wat ze erg vinden en besluiten

er zelf iets aan te doen. Het is heel

Nederlands te denken dat je iets beter kunt dan

bestaande organisaties. Maar het is heel ingewikkeld

kritisch te zijn, omdat het allemaal

goed bedoeld is. Terwijl dingen vaak worden

opgezet vanuit de onderbuik met weinig expertise.

Dus ben ik een aantal jaren gaan reizen

naar plekken op de wereld, onvoorbereid. Om

bij het eerste ‘erge’ dat ik zag een reddingsactie

op te zetten. Op een wijze die al werd gedaan

door anderen, maar waarvan ik dacht dat

het niet zou gaan helpen. Nogal een contradictie

dus. Maar wel met volledige overtuiging en

overgave. Vaak werkte dat niet. Dat filmde en

documenteerde ik en liet ik zien. Daar gaf ik dan

daarna weer presentaties over met als doel uit

eigen ervaring te laten zien hoe contraproductief

sommige acties zijn. Tot mijn verbazing is er

maar één project waarin ik me heb vergist,

waarin mijn interventie wel echt direct een situatie

verbeterde. Dat was in Peru in Lima, in de

favela’s, waar ik een enorme favella-‘painting’

maakte.”

Wat het onderwerp ook is, Katinka gelooft stellig

dat alles bij elkaar moet komen, in dialoog

en het nodig is daarvoor soms barrières te

doorbreken.

Bekijk profiel


INNOVATIES OP HET GEBIED VAN DUURZAAM EN ECOLOGISCH KOKEN

PIERRE WIND

KookStop gaat

de wereld écht

veranderen


Pierre Wind gaat dit jaar nog ongelooflijk veel doen, maar na jarenlange rijping ligt zijn

handboek voor duurzaam koken, ‘De Ecokeuken van Wind’, alweer even in de winkel.

“Ik heb iets gevonden dat écht de wereld gaat veranderen, een positieve bom in onze

cultuur. De kranten zouden er in het kader van de energietransitie vol van moeten staan

en uitgebreid moeten berichten over de techniek van de KookStop- of de Koken tot

het kookpunt-methode, waarmee je vijftig procent energie bespaart. Of Koken uit de

kliko en andere methoden die ervoor zorgen dat voedselverspilling stopt. In de hele

energiediscussie en -crisis kom ik dat niet tegen. Dat doet wel eens pijn. Nu heb ik het

uitgevonden”, zegt kokoloog Pierre, die er niet alleen over schrijft en onderwijst, maar ook

aanstekelijk over vertelt tijdens zijn lezingen en workshops.

© CASPER RILA

Enthousiast vertelt Pierre Wind hoe de

KookStopmethode werkt. De essentie

is dat het te garen product met koud

water wordt opgezet, de warmtebron

uitgaat wanneer het vocht kookt en de deksel

tijdens het hele kookproces op de pan blijft.

Wanneer (meestal) de reguliere kooktijd voorbij

is, is het product gaar of beetgaar. Een kwestie

van uitproberen. “Na de kook bijvoorbeeld pasta

of broccoli nog minutenlang laten doorkoken

is dus helemaal niet nodig.” Dat betekent dat je

bijna de helft van de energie bespaart ten opzichte

van de traditionele kookmethode. Een

aardappel krijg je zo toch niet gaar? “Jawel, alleen

moet je die iets kleiner snijden. Wil je grotere

stukken, zoals wortel, garen moet je wat

langer koken. Ik heb dat onderzocht en ontdekt

dat nadat je de warmtebron hebt uitgezet het

garingsproces stopt wanneer het vocht is afgekoeld

tot zestig graden. Op dat moment breng

je het water weer even aan de kook en daarna

gaat de warmtebron weer uit en laat je het product

onder de deksel verder garen. Eventueel

nog een keer herhalen. In mijn boek leg ik het uit

aan de hand van het koken van een ei.” Met

twinkelende ogen voegt hij eraan toe: “En het

gemak dat je van deze methode hebt! Je hoeft

niet meer op te letten of het in- of

droogkookt.”

Pierre is ooit afgestudeerd op ‘Koken door de

eeuwen heen’. “We doen het al eeuwenlang op

dezelfde manier. Dat is best een ding. Ik ben er

al lang mee bezig dat te veranderen, maar nu

kwam mijn boek uit en dus heb ik niet alleen

146


naar het fenomeen gekeken, maar er een hele kookmethode voor

gemaakt en alles uitgewerkt. Zeker nu iedereen het heeft over de

energiecrisis voel ik me een uitvinder en blijf ik mijn idee promoten,

onder andere met mijn boek.” Lachend: “Ik wil dat standbeeld.”

Oftewel Pierre Wind wil graag de erkenning voor zijn idee

dat de ogen van veel mensen zal openen. Zijn boek, vol met op

windiaanse wijze opgeschreven nuttige informatie en verrassende

recepten met klikotips, is in 2020 uitgekomen. Daarin geeft

hij ook een samenvatting van alles wat met duurzame en ecologische

voedselverwerking te maken heeft, met achterin een

soort bijlage over de discussie over ecologisch koken. Dan zie

je dat we jarenlang weinig opgeschoten zijn en vind ik dat het

boek echt een stap vooruit is. Net als tijdens mijn presentaties

geef ik nieuwe duurzame tips. Dat willen mensen ook graag.”

Bananenschillen

“Ook over restverwerking. Dat is duurzaam. Ik breek een lans

voor het gebruik van onbespoten bananen- en andere schillen,

gekookt of gebakken als ingrediënt bij bijvoorbeeld

wokgerechten. Ik heb dat niet uitgevonden, maar ontdekt”,

zegt Pierre. Even later heeft hij het over het kontje van de

prei. Laat het in een laagje water wortelen, plant het in de

aarde en er groeit een nieuwe prei uit. Het werkt! Of denk

aan reïncarnatie- of reanimatiebrood, zalmvelchips, bouillon

van visgraten, -staarten en -koppen of zelfs aan gefrituurde

visgraten als garnering. In zijn boek staan tal van

lekkere en bijzondere voorbeelden en deze opmerking: ‘Ik

kan het mis hebben, maar mijn kookgevoel zegt dat zelf

olie persen het meest duurzaam is? Mits je de pulp, die

bij het persen ontstaat, ook kokologisch gebruikt’.

“Tijdens mijn zoektocht ben ik erachter gekomen dat er

maar twaalf producten zijn die je niet kunt gebruiken.

Ook die staan in mijn boek beschreven. Denk aan de

zaadjes van paprika (je kan ze niet verwerken), de groene

steel van paprika, abrikozen- en avocadopitten. Dat

soort dingen. Als je dat als uitgangspunt neemt – bij

twijfel nooit doen, ga niet zelf paddenstoelen plukken

tenzij je er veel van weet – hoef je bijna niks meer weg

te gooien.”

Mister Innovatie

Pierre is Mister Innovatie op voedingsgebied.

Pitabroodjes met gelaserde persoonlijke teksten.

Wie doet dat? Hij! Al sinds de jaren negentig vindt

hij dat koks meer met scheikunde moeten doen en

nu wil het ROC Mondriaan – waar topkok Pierre

practor en leider van het Foodies Practoraat is

waar hij samen met acht excellente studenten onderzoek

doet en dat in praktijk brengt – daaraan

fysiek aandacht geven. “Zij hebben mij gevraagd

‘Je moet

niet alleen

innoverend

koken,

maar ook

innoveren in

wat je doet’


INNOVATIES OP HET GEBIED VAN DUURZAAM EN ECOLOGISCH KOKEN

het belang van scheikunde inzichtelijk te maken.

Ik ben nu bezig met het eerste ontwerp voor een

module en maak daar gelijk een website met QRcode

van, zodat de studenten er wat mee kunnen.

Iemand anders maakt overigens het ontwerp af.

Normaal is zo’n module te kostbaar voor een organisatie,

maar ik heb daar allemaal in geïnvesteerd

en doe het gewoon. Dat hoort bij de service,

bovendien komt het anders niet over bij de student.

Veel werk, maar wel kickâh.” Op het moment

dat we elkaar spreken in Den Haag is Pierre

samen met vier collega’s ook nog bezig met het

afronden van een ander project voor Mondriaan,

het opzetten van een educatief duurzaam restaurant

in de school. “Het is een pilot voor drie jaar.

Iedere student die daar les heeft gaat er minimaal

één keer per schooljaar eten. De maaltijden worden

gemaakt door de koks en de bediening. Zo

krijg je dus een symbiose. Tussen de gangen door

wordt iets verteld over duurzaamheid, zodat we

de studenten nog bewuster maken van wat we

doen. Ze leren ook echt vegetarisch of veganistisch

koken. Samen met de directeur en het bestuur

hebben we de club van positieve duurzaamheidsdenkers

opgericht.

Die is zo’n succes dat dit initiatief waarschijnlijk

landelijk wordt uitgebouwd.”

Lezingen en workshops

Ook als hij lezingen geeft of als dagvoorzitter optreedt

via Speakers Academy is Pierre constant

bezig met vernieuwende dingen. Hoe hangt altijd

af van de opdrachtgever. Extra dingetjes, zoals

een educatief filmpje, het ontwerp van een webpagina

of een speciaal receptenboekje. Het is allemaal

onderdeel van het pakket Wind en kost dus

niets extra, “In maart was er een prijsuitreiking

waarbij elke prijs een gang was, daar heb ik de

menukaart voor gemaakt. Naast wat ik live doe op

het podium of tijdens een workshop, bied ik ook

nog een soort na- of voorzorg. Dat hoort er allemaal

bij als de deal is gesloten. Ik wil gewoon dat

het top is. Je moet niet alleen innoverend koken,

maar ook innoveren in wat je doet.” Hij vertelt dat

hij als een malle drie weken lang heeft geprobeerd

een echte vegan frikandel te maken voor een videofilmpje.

Het is gelukt. Vóór de opname weet je

niet of het werkt, maar als dat uiteindelijk zo is ben

je een gelukkig mens.” Vermarkt heeft Pierre Wind

zijn frikandel niet, net als zovele andere innovaties

die hij de afgelopen decennia heeft ontwikkeld.

Meestal komt dat gewoon niet in hem op, maar hij

zou wel graag een eigen voedingslijn hebben en

die door een ander laten uitvoeren. Dat geldt ook

voor het trekdropverhaal uit de coronatijd. “Haribo

stopte met de productie van trekdrop in 2020. Dat

kon niet waar zijn, dus wilde ik zelf trekdrop gaan

maken. Ik vroeg het recept maar dat wilden ze niet

geven vanwege een concurrentiebeding. Maar,

zeiden ze, Pierre heeft zo veel gekookt dat hij met

de ingrediëntenlijst op de verpakking vast een

eind komt. Daar hadden ze gelijk in”, vertelt Pierre,

die met de productie wacht tot iemand er een bedrijf

van wil maken. “Ik wil er dan wel zelf invloed

op hebben.”

‘Er zijn maar

twaalf producten

die je niet kunt

gebruiken’

Wortel met zure matten

De KookStop-methode en een ecologisch en

duurzaam educatief restaurant zijn groot, maar hij

geniet ook van mini-uitvindingen, zoals een wortel

omwikkeld met rode zure matten. “Je kookt

een schoon geschrapt worteltje, omwikkelt dat

daarna met een zure mat en zet het even (zo’n drie

minuten op 160° in de oven tot de mat iets smelt

en aan het worteltje plakt. Dat is weer een dimensie

verder en het smaakt fantastisch. Het is een

geluk dat ik dit allemaal mag doen, dat die dingen

op mijn pad komen en ik het in mijn hoofd kan halen

een zure mat om een wortel te doen. Dat had

ik een jaar geleden niet kunnen bedenken. Als je

dan de reactie zit van de mensen die het eten is

dat een geluksmomentje.”

Bekijk profiel

148


INCLUSIE, GEDRAGSBEÏNVLOEDING VRIJHEID, GELIJKHEID ALS MARKETINGINSTRUMENT

KLAAS DIJKHOFF,

BEÏNVLOEDINGSSTRATEEG

Inspelen

op hoe

mensen

denken

werkt

Door: Jacques Geluk



GEDRAGSBEÏNVLOEDING ALS MARKETINGINSTRUMENT

‘De grootste communicatiefout die bijvoorbeeld ondernemers

maken is dat zij de hele tijd hun eigen merk promoten, maar

het gaat er juist om aan te sluiten bij wat hun klanten beweegt.

Het moet over hen en hun probleem gaan.’

Succesvol zakendoen of bijvoorbeeld campagne voeren heeft alles te maken met

gedragsbeïnvloeding. “Je kunt een competitieve voorsprong bereiken door gebruik te maken

van de kennis en de wetenschappelijke feiten over het menselijk brein. Dan weet je hoe mensen

tot beslissingen komen en kun je daarop inspelen”, zegt voormalig VVD-coryfee Klaas Dijkhoff,

één van de oprichters van het in beïnvloeding gespecialiseerde strategische bureau SUE &

The Alchemists. “Voor elke sector geldt: wie het best begrijpt hoe de ander tot zijn of haar

beslissingen komt, wint. Wij helpen bij het vergaren van de hiervoor benodigde kennis.”

“De manier waarop mensen onbewust denken en

beslissen staat centraal bij ons. In de politiek heb ik

gemerkt dat kennis van het brein essentieel is om

succes en draagvlak te creëren en doelen te halen.

Het maakt daarbij niet uit of het gaat om marketing,

jezelf positioneren of beter communiceren”, aldus

Klaas Dijkhoff die zich samen met zijn collega’s baseert

op wetenschappelijke kennis en het effect van

beïnvloeding meet met een door SUE & The

Alchemists ontwikkeld onderzoeksinstrument. Dat

kijkt vooral naar wat er gebeurt in het onderbewustzijn,

waar 98 procent van alle beslissingen wordt genomen.

Hoe effectief gedragsbeïnvloeding kan zijn

heeft de afgelopen pandemieperiode laten zien.

“Voor welk deel was dat bewust of juist onbewust

onder invloed van verschillende actoren en wat is

daardoor ontstaan tussen mensen onderling? Van

de antwoorden op die vragen proberen wij te leren.

Wanneer gedragsbeïnvloeding fout gaat ligt daaraan

vaak een gebrek aan empathie ten grondslag en

zijn de dingen waarover mensen het meest roepen

meestal niet het echte probleem. Wij proberen te kijken

naar wat mensen zeggen en waarom. Daar leren

we van.”

Duurzaamheid en inclusie

“Onze klanten zijn organisaties, partijen, merken

en artiesten die ons inhuren om inzicht te krijgen in

hoe hun doelgroep denkt en hoe die positief te beïnvloeden

is. Soms gaat het om de reputatie van

een organisatie, soms over iets nieuws dat ze aan

de man willen brengen, nieuwe producten die niemand

ooit heeft gezien of nooit heeft gegeten, zoals

kweekvlees. Dat is een zeer interessante gedragsuitdaging

want op voorhand zullen veel

mensen allerlei bezwaren hebben, alleen zijn dat

niet de echte de blokkades. Daarnaar gaan wij op

zoek en kijken vervolgens hoe die het beste zijn

weg te nemen. Als we verwachten niet achter de

uitkomsten van een gewenste beïnvloeding te kunnen

staan, gaan we niet met de betreffende potentiële

klant in zee. In een directe relatie met klanten

is het een beetje dom wetenschappelijke kennis

niet te gebruiken. We weten veel meer dan veertig,

vijftig jaar geleden over hoe mensen beslissingen

nemen, wat hen beïnvloedt en wat daarin relevant

is. We kunnen gedragsbeïnvloeding ontwerpen en

testen voordat we die in de praktijk gebruiken.

Ongrijpbare dingen zijn inzichtelijk te maken door

te analyseren wat de effecten van data zijn en er

een stevige basis aan te geven.” Die data veranderen

echter met de tijd. “Er zijn bijna geen organisaties

meer die niet te maken hebben met wat het publiek

van ze vindt.

Duurzaamheid en inclusie spelen daarbij een grote

rol.” Vroeger negeerde men dat vaak en bleven bedrijven

zich concentreren op hun producten, maar

nu na de maatschappij ook aandeelhouders en

stakeholders zich op deze gebieden roeren kan dat

niet meer. Klaas: “Wij kijken hoe je een boodschap

inhoudelijk goed overbrengt of een dienst aanbiedt,

zodat die het beste aansluit op de belevingswereld

van degenen die je wilt bereiken. De grootste

communicatiefout die bijvoorbeeld

ondernemers maken is dat zij de hele tijd hun eigen

merk promoten, maar het gaat er juist om aan te

sluiten bij wat hun klanten beweegt. Het moet over

hen en hun probleem gaan.”

150


Bekijk profiel

Zakendoen in 2023

Op zakendoen in 2023 zit volgens Klaas Dijkhoff veel spanning, op velerlei terreinen

en zeker financieel. Als vrijwel alles duurder wordt is zakendoen minder ontspannen.

Mensen en bedrijven worden geraakt in hun portemonnee, waardoor veel problemen

dichterbij komen. “Enkele jaren geleden was armoede iets vervelends. Nu zijn

er mensen met goede banen die schrikken van de energierekening en moeite hebben

die te betalen. Oorlog was ver weg, maar is nu nog maar enkele landsgrenzen

van ons verwijderd. De gevolgen merkt iedereen. Tegelijk is het voor bedrijven zaak

zich niet te laten verlammen. Blindstaren op problemen op de korte termijn helpt

niet. Vooruitkijken wel. Wie in deze tijd het gedrag van (potentiële) klanten wil beïnvloeden

moet beter snappen wat er in hun hoofden omgaat en daarop inspelen. Dan

heb je ook in 2023 een voorspong op de concurrentie. Wij helpen daarbij en in principe

geldt dat voor één onderneming of organisatie per branche”, aldus Klaas.

“Alleen dan kan sprake zijn van competitief voordeel.”

Verliefd op een probleem

“Mij verbaast wel eens hoe veel geld en energie gestopt wordt in het verspreiden

van een boodschap en hoe weinig vooraf is geïnvesteerd in onderzoeken of die

überhaupt werkt. Vaak is sprake van kopieergedrag en imiteert men de marktleider.

Dat werkt meestal niet. Wanneer de boodschap echter mede wordt vormgegeven

via de gedragsbeïnvloedingsmethode en tevoren wordt getest, zodat het geen gok

meer is, neemt de effectiviteit toe. De effectiviteit van een bepaalde boodschap in

het onderbewuste van mensen kun je vooraf testen. Zo weet je tevoren of ze de

boodschap oppikken en hoe. We vragen mensen niet wat zij ergens van vinden, dan

krijg je alleen sociaal wenselijke antwoorden. Bovendien hebben ze vaak een beter

beeld van anderen dan van zichzelf en laten ze zich, blijkt uit onderzoek, beïnvloeden

door de antwoorden van anderen. Dat geldt ook voor leiders. Zij denken vaak

te weten wat mensen denken, maar dat is gebaseerd op wat zij denken.” Bij SUE &

The Alchemists hebben ze zo hun eigen methoden. “Die liggen vast. Goed luisteren,

niet uit de losse pols slimme dingen zeggen en niet altijd met dezelfde oplossing

voor één probleem komen. Wij hebben er minstens vijf en testen welke de beste is.

Belangrijk is dat je eerst verliefd wordt op een probleem, dat je vervolgens helemaal

ontleedt en er met de blik van een ander naar kijkt. Dan kom je tot heel andere

inzichten.”

Empathie toevoegen

Mensen overschatten vaak wat goed is aan henzelf en onderschatten de blokkades

die er zijn of het feit dat anderen gedrag vertonen dat ZIJ prettig vinden. “Om hen

open te laten staan voor voordeel moet je ze eerst triggeren door iets te zeggen

waarnaar ze graag luisteren. Wij brengen dat in kaart door interactie-interventies te

ontwerpen en te testen, soms met en soms voor de klant. Daar kunnen duizenden

uitslagen uit voortkomen, maar we gaan alleen verder met wat werkt. Sommige van

onze klanten gaan daarna naar een reclamebureau als het om consumentenzaken

gaat. Een CEO kan de manier waarop hij de media toespreekt na onze interventie

aanpassen om zijn toehoorders te kunnen benaderen op de manier die hen aanspreekt.

Lobbyen raden we af, want lobbyisten vertellen alleen waarom het bedrijf

belangrijk is, zonder rekening te houden met hun klanten en de achterban van de

politicus. Als je een effectieve beïnvloeding wilt hebben zul je er bij moeten nadenken.

Als je het slecht doet zet je mensen tegen elkaar op, daar werken we niet aan

mee. Als je het goed doet voeg je empathie toe omdat je de partij die iets wil ook

leert zich te verplaatsen in de ander.”


EDITH BOSCH - MOTIVATIE EN LEIDERSCHAP

De innovatie

van het

mens zijn


Edith Bosch is met drie Olympische medailles, een wereldtitel en vier Europese titels een

onzer beste vrouwelijke judoka’s ooit. In 2013, een jaar na haar afscheid van de topsport,

wint ze ‘Expeditie Robinson’. Drie jaar later schrijft ze samen met Jasper Boks het boek

'Expeditie Edith' over de mens achter haar en het gevecht met zichzelf. Ze is alweer

zo’n tien jaar ondernemer, inspirator en coach en verzorgt met Martijn Smit opleidingen

en verandertrajecten. Een bijzondere vrouw met een inspirerend verhaal waarin het

allemaal draait om de balans, in alles.

De oorzaken van persoonlijke worstelingen en problemen, maar ook de oplossingen, liggen

nooit in de context, maar volgens Edith Bosch altijd in jezelf. We zijn volledig verantwoordelijk

voor het creëren van onze gedachten, gevoelens en de keuzes die daaruit voortkomen.

“Mensen zien mij nog geregeld als judoka, maar ik heb al tien jaar een eigen zaak en houd me bezig

met de innovatie van het mens-zijn. Ik koppel het verhaal van wat ik op sportief gebied heb gedaan

aan een stuk inhoud. Daardoor sla ik niet alleen een brug naar leiderschap en veranderkunde,

maar laat ik ook zien dat we in deze wereld te hard bezig zijn met mens-doen.” Wat ze daarmee bedoelt?

Edith: “Mensen denken dat geluk maakbaar is. Dat klopt, maar het is niet zo dat ze er zijn

wanneer ze een aantal stappen zetten. In mijn optiek gaat het veel meer over een lastiger proces.

Wanneer jij dichter bij jezelf komt en meer bewust wordt van wie je bent, wilt zijn en wat in jou speelt,

ga je uiteindelijk niet alleen anders zijn, maar ook anders doen. De meeste mensen doen het nog

andersom. Dat is jammer, want als het uit jezelf komt geeft het meer vervulling en meer geluk.”

Edith vertelt daar ook tijdens haar lezingen en tijdens workshops en opleidingstrajecten helder, eerlijk,

doortastend en doeltreffend over. Dan gaat het ook over zaken als doorzettingsvermogen, teambuilding,

persoonlijk leiderschap, leiderschap nieuwe stijl, winnen, privé/werkbalans en zelfontwikkeling.

“Spreken is een passie van mij. Ik kan mensen goed inspireren, zaadjes planten en bruggen

slaan naar thema’s die ook in bedrijven spelen. Met mensen aan de gang gaan is ontzettend leuk en

152


dankzij workshops via Speakers Academy® kan ik ondernemers

laten kennismaken met het proces dat

vooral belangrijk is als ze er zelf op inhoud niet uitkomen.

Daarvoor is vaak minder aandacht. Ze willen er

iets mee, maar hebben geen idee hoe.”

'Wij leven in een

omgeving, maar

de meeste mensen

leven in een

omkrijging'

Goud

Bedrijven bestaan nu eenmaal uit mensen, dus uiteindelijk

begint dat proces altijd bij het individu dat zich

vervolgens beweegt in een team. Dat betekent dat ook

het teamproces helder moet zijn. Leiderschap is daarbij

belangrijk. Leiders die zelf veranderen en zichzelf

positief kunnen beïnvloeden, kunnen ook op anderen

positieve invloed uitoefenen. Vaak vraagt dat een investering

in een ander soort proces dan zij gewend

zijn. Dat loont, want daarin ligt het goud voor het individu

én de gehele organisatie. De meest gestelde

vraag van degenen die dat beseffen is, net zoals bij

persoonlijke groei: ‘Hoe doe ik dat dan?’. Daar komt

mijn expertise om de hoek kijken. Ik zie wél de potentie

om zodanig als individu of team te groeien dat je

echt kunt bijdragen aan de doelen van je organisatie.”

Volgens Edith is het dan belangrijk dat de bedrijfswaarden

bespreekbaar zijn en niet meteen worden opgelegd.

Ze hoeven immers niet voor iedereen hetzelfde

te betekenen. “Er is altijd hiërarchie, maar als mens zijn

we gelijk.”

De baas blijft de baas en het is goed als hij of zij medewerkers

verantwoordelijkheid en eigenaarschap geeft.

Werknemers moeten idealiter in hun authenticiteit blijven

en doen waar hun krachten liggen en de CEO zou

daarop moeten inspelen. Het werkt altijd twee kanten

op, maar onderaan de streep is er wel de afspraak dat


personeelsleden werk leveren voor de functie en rol die zij vervullen. Werknemers wijzen

bij verandering regelmatig naar het management. Daar moet eerst iets gebeuren voordat

zij veranderen. Er zijn best wel mensen die zich best wel comfortabel voelen als zij vinden

dat het probleem bij de ander ligt. In die slachtofferrol hoeven ze het niet bij zichzelf te

zoeken.”

Leven in een omkrijging

Conceptdenker Martijn Smit en Edith Bosch zijn eigenaren van het bedrijf AYWE, waarin

ze samen met twee andere mensen (“en we willen graag nog groeien”) werken aan de

mens ontwikkeling. Als je het hebt over de bron van groei heeft iedereen daar beelden en

gevoelens bij. Daarom staat AY voor I (ik) en spreekt WE voor zich, oftewel: ‘WE is the new

I’. “Veel mensen denken: ‘Huh, AYWE? Dat zegt me helemaal niets’. Heerlijk, want dan

kunnen we de naam opnieuw laden. Het is natuurlijk wel grappig dat ik altijd een individuele

topsporter ben geweest, maar alleen werken eigenlijk helemaal niet leuk vind. Ik ben

erachter gekomen dat het samen echt veel leuker is.” Edith heeft inmiddels ook ontdekt

dat ze op aarde is om meer liefde te brengen en mensen te helpen van zichzelf te houden.

Veel mensen schrikken bijvoorbeeld als een onbekende aardig tegen hen is. “Dat komt

doordat wij in het Westen heel individualistisch en op onszelf zijn gericht. Wij leven in een

omgeving, maar de meeste mensen leven in een omkrijging. Veel mensen zijn meestal bezig

iets te krijgen, maar wanneer je zelf verdiepende processen hebt ervaren weet je dat

er maar twee leefwijzen zijn: vanuit angst of onvoorwaardelijke liefde. Eigenlijk is dat zeer

praktisch. Je bent wel jezelf of je bent het niet. Dat is beide goed noch fout, maar hoe meer

jij bewust weet dat je niet jezelf bent, des te beter kun je dat gebruiken om daarin verandering

te brengen. Het is als yin en yang, alleen gaan we de confrontatie met onze angst

en het feit dat we niet onszelf zijn vaak niet aan en dan creëren we lading en negativiteit

in onszelf. Als je het echter ziet als een kans om te groeien wordt alles anders. Dat betekent

dat je jezelf onder ogen moet zien te komen en dus hoe je naar jezelf kijkt en over jezelf

denkt. Als je daar positieve invloed op gaat uitoefenen is de potentie oneindi, maar in

deze wereld is ‘mag’ dat vaak niet.” Hebben niet alle mensen dat in zich en is de balans

bij iedereen anders? “Zeker, want in dat opzicht is het gewoon universeel. Als je het mensproces,

het mens-zijn platslaat ontstaan allerlei uitdagingen. Iedereen heeft angsten, wensen

en dromen. Doordat daarop schaamte kan zitten, praten we er niet over. Ons ego zit

dan in de weg. We zijn erg bezig met hoe we gezien willen worden en wat we nog op willen

houden. Het vraagt een bepaald soort bewustzijn en een keuze om dat proces aan te

gaan. Het is dus een keuze als leider om samen met je mensen ja te zeggen tegen dat proces.

Dat kan uitdagend zijn.”

Wereld laten werken voor iedereen

Is het misschien ook angst voor het andere, het nieuwe? “Ik geloof echt dat iedereen onder

de streep verandering wil, maar het is spannend om angst te overwinnen. Mensen leiden

zichzelf af om daaraan niet te hoeven werken, maar wanneer ze dat niet doen komen

ze telkens dezelfde uitdagingen tegen, alleen in een andere context. Doorkrijgen dat je

toch hoe dan ook in actie moet komen, is een prachtige eerste stap. Alles in het leven is

een proces en leren doe je met vallen en opstaan en als ik dat zeg als judoka moeten mensen

daarom lachen.” Velen hebben er moeite mee en vinden het niet tof als dingen misgaan.

“In hoeverre zijn we in staat echt mens te zijn, met alle goede dingen en krachten

die we hebben, maar ook met alles waarin we minder goed zijn en fout gaat? Als we met

dat laatste meer oké zijn zal de hele wereld veranderen en werken voor iedereen. Ik draag

daaraan graag bij”, besluit Edith, wier missie mensen te laten ervaren en beleven dat ze

veel meer kunnen en groter zijn dan zij zelf denken nog lang niet afgesloten is.

154


Bekijk profiel

'Er is altijd

hiërarchie,

maar als

mens zijn

we gelijk'


IN DE SCHIJNWERPERS

FARID TABARKI, OPRICHTER STUDIO ZEITGEIST

Transformatie

naar een vloeibaar

tijdperk


Je noemt jezelf tijdgeestonderzoeker.

Wat doet een tijdgeestonderzoeker?

“Ik combineer verschillende rollen binnen een divers

en open netwerk. Dat begint met kennis,

goed luisteren en ideeën in perspectief plaatsen.

Als spreker, gespreksleider, toezichthouder en

oprichter van Studio Zeitgeist gebruik ik deze inzichten,

in samenwerking met anderen. Dat levert

nieuwe contacten en inzichten op, die ik weer kan

onderzoeken. Zo is de cirkel rond. Hoewel de term

tijdgeestonderzoeker lang niet alles dekt wat ik

doe, omschrijft het wel de bron. Overigens word

ik best vaak als trendwatcher aangekondigd.

(Glimlachend) Daar kan ik prima mee leven hoor.”

Wat vertelt het onderzoek jou? Wat is de

tijdgeest?

“Onze tijdgeest is er een van transformatie: van

het industriële tijdperk gaan we naar een vloeibaar

tijdperk. En de veranderingen gaan steeds sneller!

De vraag is dan ook hoe je jezelf en je organisatie

moet organiseren in een tijd waarin verandering

continu is en geen zekerheid overeind blijft. Onze

huidige structuren zijn namelijk vaak te traag om

op tijd en adequaat te reageren op de vele veranderingen

die op ons afkomen, laat staan om erop

te anticiperen.”

Wat doe jij daaraan?

“Waar anderen chaos en bedreiging zien, leg ik

samen met mijn studiogenoten herkenbare patronen

en kansen bloot. Op basis van deze inzichten

bouwen we binnen organisaties aan succesvolle

transformaties, met optimisme, energie en creativiteit.

Zo bevorder je de weerbaarheid van mensen

en hun organisaties om met grote veranderingen

om te gaan. Dat is hard nodig. We staan met

elkaar voor grote (toekomstige) uitdagingen en

hebben allerlei kansen die we in onze verbanden

nu al kunnen oppakken.”

Over welke uitdagingen hebben we het dan

precies?

“In onze continue zoektocht naar succesvolle,

vloeibare organisaties hebben we tot nu toe zeven

strategieën kunnen formuleren die organisaties

zouden moeten volgen om succesvol te zijn in de

vloeibare samenleving. Deze zeven strategieën

hebben we uiteengezet in onze whitepaper ‘The

Transformation Playground’. In mijn lezingen sta

ik stil bij hoe organisaties deze strategieën kunnen

inzetten met als doel een succesvolle organisatiestrategie

te kunnen ontwikkelen waarmee het

handelingsperspectief in de vloeibare samenleving

toeneemt.”

156


‘Het idee

van gedeeld

leiderschap

werkt in

het echte

leven ook’


IN DE SCHIJNWERPERS

Waar zit de meeste pijn?

“Iedereen heeft te maken met grote verandering, dus voor

alle organisaties en professionals is het nuttig zich af te vragen

wat men toevoegt en op basis van de inzichten actie te

ondernemen. Wel zie je dat bepaalde sectoren voor een extra

grote uitdaging staan. Zo heeft de middenstand al jaren

te maken met een flinke transformatie waarbij vooral het

middensegment de ene na de andere icoon zag verdwijnen.

Maar ook nationale overheden hebben moeite met hun

taak. Ze hebben minder oplossingen te bieden, terwijl er op

het lokale en internationale vlak juist steeds meer te doen is (en valt). Dat realiseren

grote bedrijven zich ook. Zij opereren binnen een maatschappelijke omgeving en horen

de stemmen doorklinken tot in de aandeelhoudersvergadering en dus tot de

‘boardrooms’. Ook zij moeten mee met de verandering. In mijn boek ‘Het einde van

het midden’ ben ik uitgebreid op gevolgen hiervan ingegaan.”

Waar leidt de verandering toe?

“De samenleving vereist dat we inspelen op andere vragen, waardoor we anders aan

moeten kijken tegen onze kernactiviteiten. De vloeibare samenleving vereist nieuwe

diensten en producten, maar ook de flexibiliteit om ze in een breder netwerk tot stand

te brengen, dus om de werkwijze te veranderen. De vraag ‘Zijn we met het goede bezig?’

draait om het creëren van waarde en dat gaat zeker over geld, maar ook om beweegredenen

en overtuigingen. Daarmee verbind je je met de rest van de wereld.”

Kun je daar een voorbeeld van geven?

“Tijdens de coronacrisis werkten twee farmaceutische bedrijven met elkaar samen.

Het gevolg was dat er sneller een doeltreffend medicijn op de markt kwam. Daar zijn

de bedrijven in kwestie zeker niet slechter van geworden, maar binnen deze sector

ligt samenwerking niet zo voor de hand. Hun context veranderde plotseling, wat een

stimulans gaf om het anders aan te pakken. Maar voor iedereen verandert de wereld

vrij snel – en veel bedrijven blijven de zaken aanpakken op de manier die ze gewend

zijn. Is dat niet gek?”

Is dat gek?

“Heel gek, maar ik snap het ook wel. Want we hebben het zo geleerd, op school en

vaak ook in de praktijk. Een organisatie doet dingen in een structuur van afdelingen,

chefs, functies en protocollen. Dat voelt vertrouwd aan, in dit geval reden te meer om

het ter discussie te stellen.”

Waar begint die verandering?

“De verandering begint bij onze opvatting over leiderschap. Ons narratief is verouderd.

We praten over leiderschap alsof succes afhangt van een enkeling. Dus kijken

we tegen leiders op alsof ze de helden uit een actiefilm zijn. Wel een oude film, want

158


‘De verandering

begint bij onze

opvatting over

leiderschap.

Ons narratief is

verouderd’

Bekijk profiel

een beetje nieuwe heldenfilm is al verder. In

‘The Avengers’ werken de superhelden samen,

ieder met haar/zijn/hen eigen unieke

kracht. Dat idee van gedeeld leiderschap

werkt in het echte leven ook. Niet om morgen

als totaaloplossing over je organisatie

heen te kieperen, want dan stuur je mensen

het bos in. Wel om vandaag al te beginnen

vanuit de gedachte dat leiderschap een capaciteit

van het team is. Hoe je dat organiseert,

is maatwerk: daar zoek je samen

naar.”

Wat is jouw zoektocht?

“Ik zoek steeds naar nieuwe perspectieven.

Zo ben ik bezig met het bezoeken van alle

landen in de wereld. Ik reis dus veel, maar

lees ook veel en spreek veel mensen. Zo

ontstaat een netwerk van ideeën, waaraan

ik op mijn eigen wijze bijdraag. Die zoektocht

gaat natuurlijk altijd door. Onderweg

verbind ik me met zeer diverse mensen met

even zo verschillende ideeën en

perspectieven.”

Is er een gemene deler binnen jouw

netwerk?

“Nieuwsgierigheid en een gevoel voor urgentie.

Die twee waarden heeft eigenlijk iedereen

met wie ik mij verbind, in welke rol

ook. Waar nodig overtuig ik mensen graag!

Er zijn zoveel mooie kansen om samen mee

aan de slag te gaan.”


SPEAKERS ACADEMY ® BOARDROOM SESSIES

Een expert in de Boardroom?

Speakers Academy verzorgt het!

Een Boardroom sessie brengt je de beste experts in hun vakgebied


prof. dr. Jan Peter

Balkenende

Maatschappelijk Verantwoord

Ondernemen & Politiek


Kay

Formanek MBA

Diversiteit, Talent &

Leiderschap

Arash

Aazami


Maatschappelijk Verantwoord

Ondernemen & Politiek

“Ondernemingen die nu verstaan wat

er gebeurt in de maatschappij, zijn de

winnaars van morgen. Hun intenties

veranderen. Er zijn in 2050 naar

verwachting 10 miljard mensen op deze

planeet. Kunnen we dat aan met onze

huidige stijl van productie en consumptie?

Ik denk het niet.”

“Rijd geen auto en gebruik geen

apparaten, zoals iPads en smartphones,

als je over talent praat.

Schakel naar het systeem 2-brein, zodat

je je bewust bent van de vooroordelen

en de tijd en ruimte neemt een echt,

inhoudelijk en zuiver gesprek te voeren

over dat talent”.

“Wij gaan de logische toekomst pas

zien als we de onlogica van het heden

herkennen, en onze gekke patronen die

daarmee verbonden zijn loslaten. Ons

geloof in oneindige economische groei

bijvoorbeeld of onze verslaving aan

fossiele energie. Het is heel simpel: de

natuur herbergt alle antwoorden.”

Cécile

Cremer


Duurzaamheid, Klimaat & Milieu

Mens & Samenleving

Onderzoeksjournalist

Bestsellerauteur


drs. Jeroen

Smit

Thomas

Rau

© JAAP VORK

Expert op het gebied van

circulaire economie

“Zijn we ons ervan bewust dat ons hele

leven uit keuzes bestaat? Dat de toekomst

daarmee niet iets is dat op ons afkomt,

maar een gegeven is dat we zelf kunnen

vormen door de keuzes die we vandaag

maken. Elke keuze heeft gevolgen voor

ons gezamenlijke morgen.”

“We moeten naar ‘duurzaam’, ‘circulair’

en ‘inclusief’. Als CEO’s naar buiten treden

klinken ze als leiders die de wereld beter

willen maken.

Maar als het erop aankomt gaan ze

voor de winst. Hoogste tijd dat te

veranderen en te zorgen dat de CEO een

wereldverbeteraar kan, nee, moet zijn.”

“Nieuwe businessmodellen kunnen

materiaalbehoud bevorderen, maar

alleen als ze gepaard gaan met

andere ontwerpprincipes, nieuwe

financieringsconstructies en nieuwe

afspraken in de keten. Deze nieuwe

architectuur vereist dat wij materialen als

asset beschouwen.”

160


ACADEMY Magazine 2022-2023

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles