KIJK editie 2 - 2023 - Inkijkexemplaar

mee
Tekst: Nick Kivits
Vijfhonderdduizend Nederlanders
worden tijdens hun werk digitaal gevolgd
door hun werkgever. Gaan ze onder
werktijd de deur uit voor een boodschap
of beweegt hun muis een tijdje niet, dan
krijgt de baas een seintje. Met soms een
kat-en-muisspel tot gevolg.
Heel veel om het lijf heeft ie
niet, de Liberty Mouse Mover.
Hij is ongeveer even groot als
een muismat, gemaakt van stevig
plastic en hij bevat een kleine rode
draaischijf. Maar handig is ie wel.
Wanneer je een draadloze optische
muis in deze gadget plaatst en hem
aanzet, zorgt de Mouse Mover dat je
muis nooit meer stilstaat. Daardoor
gaat je beeldscherm nooit in de slaapstand,
waardoor het voor een op afstand
meespiekende leidinggevende
lijkt alsof je gewoon aan het werk
bent. Ook als je even een bezoek
brengt aan het toilet.
De Liberty Mouse Mover werd in 2017
bedacht door een uitvinder die alleen
bekendstaat onder het pseudoniem
Lorenzo de Medici. Hij had er genoeg
van dat de software die hij bij het
thuiswerken moest gebruiken voor
online overleg (Microsoft Lync) verklikker
speelde. Telkens wanneer De
Medici even van zijn scherm vandaan
was en dus niet met zijn muis
bewoog, kreeg zijn profiel de status
‘inactief’. En dan kreeg hij op zijn kop
van zijn baas, die nauwgezet bijhield
wie er op welk moment even niet aan
het muizen was.
De baas spiekt mee
Lorenzo de Medici is niet de enige
die door zijn baas in de gaten wordt
gehouden. In een onderzoek van
ExpressVPN, een bedrijf dat software
verkoopt waarmee je je internetverbinding
afschermt en beveiligt,
gaf 78 procent van de Amerikaanse
werkgevers toe de activiteiten van
werknemers actief te volgen.
Daarvoor gebruiken ze veelal zogenoemde
employee-monitoring-software.
Alleen al in 2020 steeg de vraag
naar zulke ‘bossware’ wereldwijd met
zo’n 60 procent. In Nederland wordt
volgens onderzoek van vakbond
CNV een half miljoen mensen (vooral
thuiswerkers) via software bespied.
Dat neemt soms extreme vormen
aan. Zo besloot Teleperformance,
een bedrijf dat overal ter wereld
callcenters opzet en beheert voor
klanten, in 2021 werknemers voortaan
via hun webcam te volgen. De
gebruikte software kon onder andere
zien of medewerkers wegliepen van
hun plek, op hun telefoon keken of
achter hun bureau een boterham naar
binnen schoven. Andere bedrijven
gebruiken bossware die toetsaanslagen
bijhoudt of die meet hoelang er
naar welke websites wordt gekeken.
Er zijn bovendien programma’s die op
willekeurige momenten screenshots
van het scherm van medewerkers
maken en systemen die aan de hand
van webcambeelden de stemming
van werknemers meten.
Welk type software in Nederland
door welke bedrijven wordt gebruikt,
is niet bekend. Maar de vraag naar
zulke programma’s groeit ook in ons
land, blijkt uit onderzoek van softwarevergelijker
Capterra. “Als je naar
de verkoopcijfers kijkt, moet zo’n
beetje elk groot bedrijf over een vorm
van monitoringsoftware beschikken”,
zegt Rik van Steenbergen, beleidsadviseur
bij FNV. Toch krijgt de
vakbond niet bijzonder veel klachten
binnen van werknemers. In de eerste
maanden van 2022 – de meest recente
telling op het moment van schrijven
– trok er 104 keer iemand aan de bel
omdat zijn baas hem met software in
de smiezen hield. “Door het verschil
tussen het aantal meldingen en de
verkoopcijfers, vermoeden we dat er
veel monitoring plaatsvindt zonder
dat werknemers daar weet van
hebben.”
Dat laatste mag niet zomaar, benadrukt
Van Steenbergen. Werkgevers
die personeel willen volgen, moeten
daarvoor toestemming vragen aan
de ondernemingsraad, die in het
bedrijf de werknemers vertegenwoordigt.
Voor employee monitoring
kunnen goede redenen zijn,
zoals het verzamelen van
2/2023 25