Militaire Courant 1 2024

COLUMN
MAART 2024 – 29
‘Strategisch’ noch ‘autonoom’
Het is 6 november 2024. Na tot apparent winner
van de Amerikaanse presidentsverkiezing
te zijn verklaard, heeft Republikeinse
president-elect Donald Trump zijn transition
team dadelijk opdracht gegeven de controle
over de federale regeringsorganen en
-fondsen van de uitgaande Democratische president
Joe Biden over te nemen. Het afgelopen anderhalf
jaar heeft een inmiddels meer ervaren, maar vooral
geradicaliseerde, Trump veel tijd besteed aan het
rekruteren van een nieuwe, dit keer geheel aan hem
toegewijde groep naaste adviseurs. Deze moeten
sleutelposten binnen het federale regeringsapparaat
naadloos zien over te nemen van hun Democratische
voorgangers. Zodoende wil Trump op 20 januari 2025
een vliegende start kunnen maken met het ‘uitmesten
van Washington D.C.’ – inclusief de door hem
beoogde wraakoefening op al diegenen
die ‘tegen hem een heksenjacht voerden’.
Intussen verkeren de Democraten in
shock: zij bereiden zich voor op een ontmanteling
van de Amerikaanse democratie
zoals wij die kennen – te beginnen met
de rechtsstaat en de ambtenarij – en op
de willekeur, chaos en verdere politieke
polarisatie die daarvoor in de plaats zullen
komen.
Niet minder in shock verkeren ook de
Europeanen. Maandenlang verdrongen zij het perspectief
van een Democratische nederlaag – óók
omdat zij tegen Trumps kandidatuur natuurlijk
niets konden uitrichten. Nu moeten zij zich schrap
zien te zetten. Zij weten dat, daar waar zij tijdens
Trumps eerste presidentschap al met weinig consideratie
werden behandeld, zij nu nadrukkelijk zullen
figureren op Trumps lange ‘afrekenlijst’. Niet
uitgesloten wordt dat Trump zijn afzwering van het
multilateralisme – America First – kracht zal willen
bijzetten door de VS uit de NAVO terug te trekken
en de EU systematisch te ondermijnen. Of het daadwerkelijk
tot een Amerikaans vertrek uit de NAVO
komt hangt af van het Amerikaanse Congres, dat
akkoord zal moeten gaan met zo’n uitzinnige stap.
Maar ook zonder zo’n akkoord kan Trump de bondgenootschappelijke
afschrikking feitelijk al slopen,
door zich af te zetten tegen de plechtige verbintenis
tot onderlinge bijstand en door de veiligheid van de
Europese NAVO-leden voortaan af te laten hangen
van het ‘beschermingsgeld’ dat zij nationaal bereid
zijn aan de VS te betalen. En door óók de overkoepelende,
rules-based internationale liberale orde af te
vallen, treft Trump de Europeanen opnieuw. Zíj zijn
het vooral, méér dan grootmacht Amerika, die deze
legitimerende orde nodig hebben om internationaal
invloed te kunnen blijven uitoefenen.
Hoe zal Europa zich kunnen handhaven in een
multipolaire wereld die niet noodzakelijkerwijs
Europa-vriendelijker is geworden? De Brusselse
EU-bureaucratie die Europa als diplomatieke en veiligheidsactor
internationaal zou moeten profileren,
opereert onverminderd moeizaam. In het mondiale
Zuiden stuit Europa op de nodige weerstanden van
landen die niet (langer) onder de indruk zijn van
westelijk ‘gemoraliseer’ – China en Rusland profiteren.
Aan Europa’s oostgrens voeren de Oekraïners
een bloedige overlevingsstrijd tegen Rusland waarbij
niets minder dan de Europese veiligheidsordepost
1989 op het spel staat. Europa staat Oekraïne
met te weinig wapens en munitie bij, terwijl recent
Oekraïens terreinverlies pijnlijk samenvalt met het
tegenhouden door de Republikeinen van nog altijd
onmisbare Amerikaanse materieelleveranties
– een voorproef van hetgeen de
Europeanen te wachten staat onder een
teruggekeerde Trump? In het Midden-
Oosten staat Europa aan de zijlijn. In de
Afrikaanse Sahel werd een lange Franse/
Europese aanwezigheid binnen luttele
maanden met Russische steun opgerold.
Vanuit deze regio dreigt massamigratie
naar Europa op gang te komen, veelal
gefaciliteerd door nieuwe, antiwesterse
militaire regimes in Mali, Burkina Faso en Niger.
En: zijn de Europeanen nog in staat en bereid, al
dan niet in NAVO-kader, tot territoriale verdediging
– kunnen zij een Russische aanval in het Balticum
wel afschrikken of afslaan? De al langer bestaande
zorgen hierover krijgen eindelijk publieke aandacht,
maar leiden nog geenszins tot noodzakelijke grootschalige
mobilisering van mensen, geld en middelen.
Brusselse pogingen om wegbezuinigde Europese
defensie-industrieën nieuw leven in te blazen zullen
weinig effect sorteren zolang de urgente, nationale
wederopbouw van Europa’s krijgsmachten uitblijft
en de Europese economieën en samenlevingen niet
oorlogsbestendiger worden gemaakt. Wanneer brengt
onze landmacht minimaal weer een volwaardig legerkorps
in het veld??
Het is 6 november 2024 en de veel gehoorde roep
om ‘Europese strategische autonomie’ lijkt opeens
behoorlijk dystopisch uit te pakken. In plaats van
een strategische mindset mentale afhankelijkheid,
in plaats van autonomie verlatingsangst: dát vooruitzicht
wordt de Europeanen vanaf januari a.s.
onbarmhartig opgedrongen door hun welwillende
transatlantische steun en toeverlaat van weleer.
MARC BENTINCK
Marc Bentinck is oud-diplomaat. Tussen 1983 en 2010 diende hij in de multilaterale veiligheidsdiplomatie, op welk terrein
hij tegenwoordig gastcolleges en -seminars geeft, in combinatie met internationale onderzoeksopdrachten.