2024 03 20 Kreek en Tormis - Ests Filharmonisch Kamerkoor

Wo 20 mrt 2024
Grote Zaal
20.15 uur
Serie Koren
Kreek en Tormis
Ests Filharmonisch
Kamerkoor
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Kreek en Tormis
Ests Filharmonisch
Kamerkoor
Serie Koren
Wo 20 mrt 2024
Grote Zaal
20.15 – 21.50 uur
ca. 35 minuten voor de pauze
ca. 40 minuten na de pauze
Tõnu Kaljuste dirigent
Cyrillus Kreek (1889 - 1962)
Unes nägin (In een droom)
Mis sa sirised, sirtsukene (Waarom tjilp je, klein vogeltje?)
Kuula: valgusest imelist juttu (Luister naar een wonderlijk
verhaal over het licht)
Hällilaul (Wiegeliedje)
Nõmmelill (Heidebloem)
Laulja (Een zanger)
Sirisege, sirbikesed (Zing, sikkels!)
Undsel ilmal lätsi ma (Op een mistige ochtend)
Talvine õhtu (Winteravond)
Jaan läheb jaanitulele (Jan gaat naar het Midzomer vreugdevuur)
Meie err (Onze meester)
Maga, maga, Matsikene (Welterusten kleine Matthias)
Pauze
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
Veljo Tormis (1930 - 2017)
Eesti kalendrilaulud (Estse kalenderliederen)
I. Mardilaulud, voor mannenkoor (1967)
Sint Maarten-liederen
1. Mardid ukse taga (Sint Maarten-bedelaars aan de deur)
2. Teretamine (Begroeting)
3. Õnnistussõnad (Zegening)
4. Tants (Dans)
5. Lausumine (Toverspreuk)
6. Andide palumine (Bedelen om geschenken)
7. Tänamine (Bedanken)
8. Soovid (Wensen)
9. Lõpetus (Einde)
II. Kadrilaulud, voor vrouwenkoor (1967)
Sint Catharinadag-liederen op folkloristische teksten (Põlva) bewerkt door Ruth Mirov
1. Sissetulemine (Entree)
2. Tants / Teretamine (Dans / Begroeting)
3. Andide palumine (Bedelen om gechenken)
4. Tänamine, soovid ja lahkumine (Bedanken, wensen en vertrekken)
III. Vastlalaulud, voor mannenkoor (1967)
Liederen voor de vastentijd op folkloristische teksten
1. Vistel-Vastel
3. Liulaskmise-laul (Slee-lied)
IV. Kiigelaulud, voor vrouwenkoor (1966)
Schommelliederen op folkloristische teksten
1. Kitsas kiik (Smalle schommel)
3. Ilus neiu kiigel (Een knap meisje op de schommel)
5. Kiigel kartlik (Een verlegen meisje op de schommel)
V. Jaanilaulud, voor gemengd koor (1967)
Sint Jansfeest-liederen op folkloristische teksten
1. Kutse jaanitulele I (Midzomernacht vreugdevuur I)
2. Kutse jaanitulele II (Midzomernacht vreugdevuur II)
3. Ei ole püssil püütav (Het pistool vangt mij niet)
5. Jaani hobu (Het paard van Sint Jan)
7. Jaanilaul (Lied van Sint Jan)
3

Toelichting
Noorderlicht, berkenbossen, moeraslanden en de levensvreugde van de bewoners
van Estland: het klinkt hier in magische koorzang. Dirigent Tõnu Kaljuste leidt het
wereldvermaarde Ests Filharmonisch Kamerkoor. Ervaar het geheim achter het succes van
Arvo Pärt. Leer zijn voorgangers kennen. Geniet van de bevlogen kunst van een zingend volk.
Liederen van Cyrillus Kreek
Een wonderlijke droomwereld legt het af tegen
de ogen van een geliefde in Unes nägin op
gestage stappen van de onderste stemmen.
Vragen in rappe maatwisselingen richten
zich tot een opgewonden zangvogeltje in
Mis sa sirised, sirtsukene? Tsjilpend beklaagt
het zich: guur weer zal met de ganzen
en ooievaars meekomen. Wie wist deze
koorstemmen zo lenig te plooien? Cyrillus
Kreek is zijn naam en hij ontwikkelde zich tot
een verwoed verzamelaar van volksliederen.
Aan het muziekcollege van Tartu en het
conservatorium van Tallinn wist Kreek het
vuur voor de eigen volksmuziek te ontsteken
in talenten zoals Veljo Tormis, van wie we hier
eveneens een breed palet koorwerken leren
kennen.
Cyrillus Kreek bracht zijn jeugdjaren door
op het westelijk van Estland gelegen eiland
Vormsi, waar zijn vader werkzaam was als
docent. Zijn basisopleiding ontving hij aan de
vaste wal op de parochieschool van Haapsalu.
Estland werd vanaf de middeleeuwen belaagd
door Denen, Duitsers, Zweden en Russen.
Estse boeren werden vanaf 1710 uitgebuit
door de Russische tsaar en hadden vanaf
1850 schoon genoeg van de repressie. De
Estse taal werd tot bloei gebracht in poëzie,
literatuur en journalistiek. De tsaar verloor zijn
macht tijdens de Eerste Wereldoorlog en vanaf
1917 wist Estland zich los te maken, na felle
gevechten bezegeld in het vredesverdrag van
Tartu in februari 1920. Het was in die woelige
periode dat Cyrillus Kreek tussen 1908 en 1921
de meeste van de hier klinkende koorwerken
componeerde.
Als jongeman vond Kreek zijn bestemming
als koordirigent. Zijn ‘Wanderjahre’ begonnen
in 1908 met een gang naar Sint-Petersburg.
Hier klinken drie koorwerken uit die eerste
periode. Een en al verwondering bieden
fijnzinnige klanken in Kuula: valgusest imelist
juttu. Oogverblindend schittert het koor bij
opkomende zon in de climax waarmee het
werk besluit. Nõmmelill belicht de overgang
van zomer naar herfst vanuit de kortstondige
bloei van heidebloemen in de moeraslanden
van Estland. De bloemen vertellen zelf hun
levensverhaal. Gecomponeerd op teksten
van Estse dichters zijn de melodieën hier nog
aan Kreeks eigen verbeelding ontsproten.
Gewaagde complexe samenklanken en
de aandacht voor variatie en afwisseling
markeren zijn oriëntatie op het modernisme. In
Talvine õhtu pakt dat heel spannend uit: een
betoverend tafereel van een ijzige winternacht.
Volksliederen en oeroude gezangen
Dierlijke insluitsels in tot barnsteen gestolde
hars van naaldbomen, fossielen in het
zandsteen van de Estse eilanden en in de
4

Toelichting
kliffen aan de kust: ze verhalen van oeroude
tijden, wel veertig miljoen jaar geleden.
Water dat zich van een klif stort, wordt in
Laulja vergeleken met de expressie van zang.
Volksliederen bieden ons een blik in de ziel
van de oorspronkelijke bewoners van de
streek. Cyrillus Kreek ontpopte zich vanaf 1911
tot bevlogen verzamelaar van folkloristische
liederen (rahvaluule). Naar het voorbeeld van
Bartók trok hij de velden in met fonograaf, liet
zich voorzingen door de boerenbevolking en
wist zo talloze gezangen vast te leggen op
wasrollen. Kreek had zijn roeping gevonden.
Zijn collectie bestaat uit zo’n 1300 liederen,
uitgeschreven door zijn leerlingen.
Runentekens van de Germanen, in hout of
steen gekerfd, onthullen sporen van oeroude
gezangen. Mensen zongen zich moed in
bij hun vuren of vierden zingend de vonk
van de liefde. Ze wiegden hun kinderen in
slaap tijdens de wintermaanden, prezen de
natuur, of vierden met nieuwe energie het
binnenhalen van de oogst in de zomertijd,
zoals in Sirisege, sirbikesed. Een sprankelend
werk met rijke afwisseling van registers.
Het ritmisch afsnijden van de korenaren
krijgt verend gestalte op de lettergrepen
van si-ri-se-ge. Sikkels zingen! Denk aan
het mes waarmee Panoramix uit Asterix
zijn maretakken snijdt voor de toverdrank.
Hällilaul biedt een vlechtwerk van wiegende
stemmen, uitmondend in een zoemende
koorklank als van orthodox kerkgezang.
Undsel ilmal lätsi ma gaat over het wonder van
de eerste ontmoeting tussen twee geliefden.
Op YouTube maakt het Ests Filharmonisch
Kamerkoor het lied tot metafoor voor de vaste
verbintenis tussen zingende koorleden, de
Estse natuur en koordirigent Tõnu Kaljuste.
Jaan läheb jaanitulele bezingt het einde van
de lente, intens gevierd rond vreugdevuren,
die de groei van graan en gras zouden
stimuleren. Mensen zingen en springen
over de vuren. Deze dorpsspelen, dansen en
drinkgelagen keren terug in de Sint Jansfeestliederen
van Veljo Tormis waarmee het concert
besluit. De blijde komst van Jaan staat voor
de mythische figuur die geluk brengt voor het
vee en de gewassen. In Meie err scanderen
mannen met de handen uit de mouwen
vrolijke arbeidsvitamine op het veld. Maga,
maga, Matsikene is gebaseerd op een oeroud
runenlied. Het begint als rustig slaapliedje
voor de kleine Mats. Snorrende bassen bieden
vredige ondersteuning aan de liefdevolle zorg
van de moeder. Neuriënde stemmen en echo’s
creëren in de slotmaten een magisch effect.
Estse kalenderliederen van
Veljo Tormis
Veljo Tormis ontketent een unieke ritmische
energie en oerkracht in het koor. Als docent
bracht Tormis Arvo Pärt in aanraking met
nieuwe muziek. Hier krijgen we een greep uit
zijn koorwerken. In zijn Eesti kalendrilaulud
peilt Tormis dieper in de folklore dan Kreek.
Hij tast hier ook naar oerklanken van volkeren
die aan de Baltische en Finse wateren
leefden, lang voor er naties waren. Voor wie
het nog niet kent: luister ook eens naar Raua
needmine, waarmee Tormis echt een hit
scoorde. De stuwende kracht van woorden
5

Toelichting
bepaalde heidense vruchtbaarheidsrituelen
en feesten op de landbouwkalender voor
oogst en vee. Gezien de katholieke kerk om
zieltjes te winnen altijd compromissen sloot
met de oorspronkelijke bewoners, lieten de
heidense feesten onmiskenbaar hun sporen
na in de vieringen van de kerkkalender. Tormis
trekt ze weer uit de schaduw van verbod en
onderdrukking.
Feesten van winter en carnaval
Het is winter en het buitenwerk is afgerond!
Begin november op Allerzielen lopen twee
tradities parallel: Sint Maarten parallel aan Sint
Catharina. In Estland trekken jongemannen als
bedelaar van huis naar huis. Schrikaanjagend
gekleed in binnenstebuiten gekeerde
bontjassen, met aanplakbaardjes en in elkaar
geflanste maskers. Ze vragen zingend om
toestemming je drempel over te steken,
prevelen toverspreuken van ‘Vader Mart’
en strooien maïs op de vloer. Huisbewoners
krijgen tikjes met stro om hun gezondheid
te zegenen. Zingend en huppelend wordt om
eten gebedeld. Na dankzeggingen trekken
de mannen weer verder. Elegant geklede
vrouwen, bepoederd met meel, in witte jurken,
versierd met linten en papier, bezoeken de
huizen tijdens Sint Catharina. Ze brengen
geluk en vruchtbaarheid voor het vee, vragen
toegang met een danslied en smeken om
geschenken met een lied van het spinnenwiel.
Liederen van dank begeleiden ook hun
vertrek.
en zwierig zijn de schommels in het zuiden van
Estland, waar ze hooguit een koppel kunnen
dragen, robuust in het noorden, waar wel zes
stellen tegelijk schommelen. Tormis belicht het
arsenaal aan schommelliederen. Het concert
besluit met Tormis’ drink- en dansgelagen
rond het vreugdevuur tijdens midzomernacht.
Gezegend door Jaan zul je de zaal straks
verlaten en gelukkig huiswaarts gaan.
Huib Ramaer
In Estland was het traditie op Vastenavond uit
sleeën te gaan. Hoe langer de slee zou glijden
hoe hoger het vlas, luidde het bijgeloof. Licht
6

Liedteksten
Cyrillus Kreek
Unes nägin
sõnad: Anna Haava
Unes nägin hiilgavat imemaad,
kuulsin kannelt kaunimat kõlavat.
Aga ei ma sinna nüüd igatse,
mul on kaunim, armsam hüüd, kuulake:
kalli silmad säravad, kaunimad,
kalli laulud lõbusad, armsamad.
Mis sa sirised, sirtsukene?
sõnad: rahvaluule
‘Mis sa sirised, sirtsukene,
Mis sa leinad lepalindu?
Miks sul harras häälekene,
Miks sul kurba keelekene?
Eks veel lepad lehtedella,
Eks veel kased katte’ella!’
Sirtsu kuulis, sirtsu kostis:
‘Kured toovad kurja ilma,
Vilu ilma vinget tuulta,
Haned toovad halastusta,
Külma koidula kallavad.’
In een droom
tekst: Anna Haava
Ik zag in een droom een wonderlijke wereld,
ik hoorde de zoetste snaren.
Maar nu mis ik ze niet,
ik zing over lieflijkere dingen, zoetere dingen!
Luister:
veel mooier zijn de stralende ogen van mijn
geliefde,
zoeter zijn vreugdevolle liederen.
Waarom tjilp je, klein vogeltje?
tekst: folklore
‘Waarom tjilp je, klein vogeltje?
Waarom zo jammeren, kleine zanger?
Waarom is je stem zo klaaglijk
en je taal zo droevig?
Staan de elzen nog niet vol groen,
zijn de berken nog niet vol in blad?’
Het vogeltje luisterde, het vogeltje
antwoordde:
‘Snel zullen de ooievaars stormachtig weer
brengen,
kil weer en bijtende wind.
Snel zullen de ganzen ijzige nachten brengen
en guur weer bij zonsopgang.’
7

Liedteksten
Kuula: valgusest imelist juttu
sõnad: Marie Heiberg
Kuula: valgusest imelist juttu
vestab sügav, salalik öö.
Tumedast kaugusest kostab kui nuttu,
sähvab seppade sätendav töö…
Taevas kiirgavad kukkuvad tähed,
põhjavalgus nii punane näib…
Tasa, arglikult hämarus valvel
üle uinuva ilma käib…
Mägedel hõisataks’ imelist lugu:
‘Ärka üles sa uinunud sugu!
Hommik algamas ilma pääl!’
Hällilaul
sõnad: Marie Heiberg
Liigu orsi, kiigu õrsi,
kõigu, kõigu kase ladev,
kõigutele kanget meesta,
kanget meesta, tarka tütart.
Jää tuttu, tuvikene,
maga, minu marjukene,
suru silmad, sirgukene,
kuni ärkad koidu ajal.
Liigu orsi, kiigu õrsi,
kõigu, kõigu kase ladev,
kõigutele kanget meesta,
kanget meesta, tarka tütart.
Jää tuttu, tuvikene,
maga, minu marjukene.
Mureni veel mitu maada,
Luister naar een wonderlijk verhaal over
het licht
tekst: Marie Heiberg
Luister naar een wonderlijk verhaal van licht
verteld in diepe, geheimzinnige duisternis.
Vanuit het duister, ver weg, een snik, een
lichte
krak, een gloeiend brokstukje: smeden aan
het werk…
In de lucht, glinsterende, dalende sterren,
en het noorderlicht dat sterk rood glanst…
De stille sfeer van de ochtend
bewaakt de wereld die wakker wordt uit haar
slaap…
En de bergen schreeuwen het mirakel uit:
‘Word wakker uit jullie droom, slaperige
mensen!
Een nieuwe dag voor de wereld breekt aan!’
Wiegeliedje
tekst: Marie Heiberg
Wieg lichtjes, schommel zachtjes,
zwaai, zwaai, tot hoog in de berk,
schommel de wieg van een sterke man,
een sterke man, een slimme meid.
Blijf in je bedje, klein duifje,
dut in, klein besje,
sluit je ogen, klein vogeltje
tot je met het ochtendlicht ontwaakt.
Wieg licht, schommel zachtjes,
zwaai, zwaai, tot hoog in de berk,
schommel de wieg van een sterke man,
een sterke man, een slimme meid.
Blijf in je bedje, klein duifje,
dut in, klein besje.
Alle zorgen zijn nog ver weg,
8

Liedteksten
valuni viisi vilumetsa.
Jää tuttu, tuvikene,
maga, minu marjukene.
Nõmmelill
sõnad: Anna Haava
Kanarbikus kasvasin,
sambla süles sirgusin,
kaste külm mind kaisutas,
pilve puhkel paisutas:
olen nõmmelill.
Tuli päike tulisilm,
teiseks, teiseks läks kõik ilm:
laasi hakkas hiilgama,
õhud õrnad õõtsuma,
ilutsema ma.
Metsas liikus muistne jutt,
minu laugel hale nutt:
võind õnnel hõisata
ega leinal laulda ka:
olen nõmmelill.
Oleks sügis, sureksin,
sambla süles närtsiksin!
Ei või õnnel hõisata
ega leinal laulda ka:
olen nõmmelill.
alle pijn ligt nog achter vijf ijzige bossen.
Blijf in je bedje, klein duifje,
dut in, klein besje.
Heidebloem
tekst: Anna Haava
Ik groeide op in het heideland,
genesteld in een mossige krans,
in de armen van de koude dauw,
groeide ik, aangezwollen door de
ochtendmist:
ik ben de bloem van het heideland.
De zon – dat vurige oog – kwam op,
de wereld veranderde en draaide zich om:
de bossen vulden zich met fonkelende
bomen,
wuivend in een zachte bries,
en ik verzonk in dagdromen.
In de bossen roerde zich het oude verhaal,
en mijn zacht gehuil werd gehoord:
jubelen van geluk kon ik niet,
doffe ellende uitzingen kon ik niet.
Ik ben de bloem van het heideland.
Ik moet sterven als de herfst naar hier komt,
ik verdor in de armen van het mos!
jubelen van geluk kan ik niet,
doffe ellende uitzingen kan ik niet.
Ik ben de bloem van het heideland.
9

Liedteksten
Laulja
sõnad: Kristjan Jaak Peterson
Nii kui vahuse jõe mürisevad lained,
mis kalju pealta langevad oru sisse;
nii kui taeva pikne mustade pilvede all
hirmsasti kärgatab:
nõnda on jooksmas laulu ilus tuline oja.
Nii kui valguse allikas seisab austatud laulja
omade vendade keskel.
Kärgatab pikne ja metsad on vait:
laulja on tõstmas oma häält,
valamas hingest laulukastet.
Ja tema ümber vait kui merekaljud
rahvad on kuulamas.
Sirisege, sirbikesed!
sõnad: rahvaluule
Sirisege, sirisege, sirbikesed,
Kõrisege, kõrisege, kõverad rauad!
Kellel sirp siin ette jõuab,
Sellel’ peigmees tulla nõuab.
Lähme lauldes läbi metsa,
Kelle hääl sääl kaugel’ kostab,
Sellel’ peigmees mütsi ostab!
Undsel ilmal lätsi ma
sõnad: rahvaluule
Undsel ilmal lätsi ma vällä,
kõnma käümä vällä pääl,
Mis ma näie, kuuli sääl, näie, kuuli olevat?
Pruuti vara hommikul,
Een zanger
tekst: Kristjan Jaak Peterson
Zoals de donderende golven van de
schuimende rivier
neerstorten van de klif in de vallei,
als donder uit de lucht,
neerploffend vanonder donkere wolken,
zo breekt de mooie stortvloed van zingen
vurig los.
Zoals een fontein van licht
staat de geëerde zanger tussen zijn
broeders.
De donder rolt, de bossen zijn stil,
de zanger verheft zijn stem,
en stort de liederen uit van zijn hart.
En overal, stil als de kliffen van de zee,
luisteren mensen.
Zing, sikkels!
tekst: folklore (een oogstlied)
Zing, zing, sikkels,
rammel, rammel, jullie gekromde ijzers!
Wie de snelste sikkel heeft
zal haar bruidegom het snelst ontmoeten!
Laat ons zingen in de bossen,
en wier stem het verste reikt
krijgt van haar bruidegom een nieuwe hoed!
Op een mistige ochtend ging ik op stap
tekst: folklore
Op een mistige ochtend ging ik op stap,
kuierend, schrijdend door de velden.
En wat zag ik daar, wat hoorde ik daar?
Mijn bruid zo vroeg na zonsopgang,
10

Liedteksten
naarden ta mul vastu tulli.
Terviti ma hommikust,
Tervitan mul kätt ta anni:
‘Tere, süäamesõbrake!’
Undsel ilmal lätsi ma vällä,
kõnma käümä vällä pääl,
Mis ma näie, kuuli sääl, näie, kuuli olevat?
Undsel ilmal udsu all me,
Tõinetõist sääl kätte saime.
Talvine õhtu
sõnad: Villem Grünthal-Ridala
Üle hämara, varjudest tume,
õrna ja sinava lume
heidab veerev, kustuv päike
punava läike.
Üle ääretu, lumise välja,
nii tühja ja palja,
viib üksik tee üle jõe,
kus pruunikad pajud on lumesse vajund.
Mööda teed lähevad reed,
mööda teed kuu kahvatul kumal,
eha punal kaugele.
wandelend, hartelijk lachend.
Dus begroette ik haar: ‘Goeiemorgen!’
en zij gaf me haar hand:
‘Goeiemorgen, liefste vriend van mij!’
Op een mistige ochtend ging ik op stap,
kuierend, schrijdend door de velden.
En wat zag ik daar, wat hoorde ik daar?
Op een ochtend daar in de nevel
vonden wij elkaar.
Winteravond
tekst: Villem Grünthal-Ridala
Over de schemerige, schaduwrijke,
zachte en blauwige sneeuw,
giet de rollende, ondergaande zon
een rode glans uit.
Over de eindeloze, sneeuwige vlakte,
desolaat en kaal,
loopt een verlaten pad over de rivier
waar bruine wilgen ingedommeld zijn.
Sledes rijden langs de weg
in de bleke schijn van de maan,
ver weg in de rode zonsondergang.
11

Liedteksten
Jaan läheb jaanitulele
sõnad: rahvaluule
Jaan läheb jaanitulele, kaske, kaanike,
Mihuke Jaani hobune, kaske, kaanike?
Silmad siidituttides,
lakk on hõbehelmedes, saba Saksa taaleris,
kabjad kulda raudades.
Mis temal täku järel käib, kaske, kaanike,
libiseb kõrvi kandades, kaske, kaanike?
Vanker vaske varbades,
rattad ruuge rublades.
Vankris Jaan kui vürstipoeg,
kuldakübar kuningas.
Mis temal täku järel käib,
libiseb kõrvi kandades, kaske, kaanike?
Neiu, kes Jaani kõrval sääl, kaske, kaanike,
vankris istub imena, kaske, kaanike.
See on neiu nugissilm,
punapõskne piigake,
Jaan ta otsind omale,
käo kauni kamberi.
Meie err
sõnad: rahvaluule
Meie err oli elde, rikas, lellu, lellu!
Sada sikka saani ihen, lellu, lellu!
Vana emis kige ihen, lellu, lellu!
Lellu, lellu, lellu, lellu, lell! Lell!
Jaan gaat naar het Midzomer Vreugdevuur
tekst: folklore
Jaan gaat naar het Midzomer Vreugdevuur,
wat voor paard is Jaans paard?
Rond de ogen zijden kwastjes,
in de manen gevlochten zilveren kralen, in de
staart Germaanse daalders, hoefijzers van
goud.
Wat is aan deze hengst gespannen,
zo vlak achter hem?
Een rijtuig verrijkt met koper,
wielen met zilveren roebels.
In het rijtuig zit Jaan als een prins,
als een koning met een gouden kroon.
Wat is aan deze hengst gespannen,
zo vlak achter hem?
De meid aan Jaans zijde
oogt verwonderd terwijl ze daar zit.
Een meid met stralende ogen,
een meid met roze wangen.
Jaan heeft voor zichzelf in zijn slaapkamer,
een knap vogeltje gezocht.
Onze meester
tekst: folklore
Meie err oli elde, rikas, lellu, lellu!
Sada sikka saani ihen, lellu, lellu!
Vana emis kige ihen, lellu, lellu!
Lellu, lellu, lellu, lellu, lell! Lell!
12

Liedteksten
Maga, maga, Matsikene
sõnad: rahvaluule
Maga, maga, Matsikene,
Matsil magus unekene,
löö pilli, Peedukene,
Peedul peened sõrmekesed,
joo, joo, Jukukene,
Jukul kirju kannukene!
Äiu, äiu, kussu, kussu...
Slaap, slaap, kleine Matthias
tekst: folklore
Slaap, slaap, kleine Matthias,
je slaap zal zo zoet zijn,
speel wat muziek, kleine Peedu,
wat een snelle vingers heb jij,
drink, drink, kleine Juku,
wat een mooie felle beker heb jij!
Stil-stil, sst-sst…
13

Liedteksten
VELJO TORMIS
Eesti Kalendrilaulud
I. Mardilaulud
sõnad: rahvaluule (Kuusalu)
1. Mardid ukse taga
Marti eile uodetie,
tunaeile vaadetie.
Nüüd marti tänä tulekse,
üle künnükse küsükse:
Peremies, peremihikäne,
perenaine, naisukene,
kas tohib tubaje tulla,
ala kadukse ajada?
Ehk on allikas tuassa,
linaligu permandulla?
Ehk mina astun allikasse,
liugenen linaliguje?
Peretüdär, neitsikäne,
talutüdär, tammekane,
puhu sa tuli tubaje,
lietsu lekku permandulle!
Kui pole pirguja peressä,
pühi siis pinnad permandusta;
kui pole pindu permandussa,
kisu siis kildu künnüksestä;
kui pole kildu künnüksessä,
oda siis ruogu räüstä’ästä;
kui pole ruogu räüstä’ässä,
oda siis korvi kuurialta,
lastuvakka lausta alta,
Estste Kalenderliederen
I. Sint Maarten-Liederen
tekst: folklore (Kuusalu)
1. Sint Maarten-bedelaars aan de deur
Marti werd gisteren verwacht,
de dag voor gisteren werd hij gezocht.
Nu vandaag komt de bedelaar
en vraagt op de drempel:
Meester, beste meester,
meesteres, beste meesteres,
mag ik jullie kamer betreden,
mag ik onder jullie dak?
Misschien is er een bron in de kamer,
een zuiverende poel op de vloer?
Misschien zal ik in de bron stappen,
binnenglippen in de zuiverende poel?
De meesters dochter, de lieve meid,
de boerderij’s dochter, jij kleine eik,
blaas wat vuur in de kamer,
jaag de vlam naar de vloer!
Zijn er geen dennensplinters in je huis,
vaag dan schilfers van de vloer;
zijn er geen schilfers op de vloer,
zaag dan spaanders uit je dorpel,
zijn er geen spaanders in je dorpel,
haal dan rietjes uit je strooien dak;
zijn er geen rietjes in je strooien dak,
haal dan een mand uit de schuur,
een doos spaanders van de zolder,
14

Liedteksten
mene sina mieste lastumaale,
tuo sield lastud tulte’essa;
kui pole lastu lastumaalla,
oda siis kirves kainelasse,
tuo siis suosta suured kuused,
mäe alta laiad männid,
laanest latvata pedakad,
kisu sina sieldä pirud pikked,
pirud pikked, lastud laiad!
Puhu sina tulda kugu suusta,
lietsu linnu leugaluusta!
Puhu siis tuli tubaje,
lietsu lekku permandulle!
Peitke lapsed pingi ala,
säädke sängi servä ala,
mart tuleb tuba tantsimaie,
tantsimaie, valssimaie!
2. Teretamine
Tere, jumal teie tuba,
Maria teie majasse!
Siin on Maria maganud,
pühä rist on ringutanud,
Maria ase maassa,
pühä risti pääalune.
3. Õnnistussõnad
Ripputellen, rapputellen,
ripputellen rippe’eida,
rapputellen rappe’eida.
Ripputellen, rapputellen.
Siie viskan viljaonne,
oue jätsin huosteonne,
verävälle veisteonne,
tua taha talleonne,
Ripputellen, rapputellen.
ga naar het houtland van de heren,
breng vandaar spaanders mee op de terugweg;
zijn er geen spaanders in het houtland,
neem dan een bijl onder je arm
en haal dennenbomen uit de moerasgrond,
dikke dennenbomen uit de heuvels,
bomen zonder toppen uit het achterland,
hak er dan lange houtsplinters uit,
lange houtsplinters en brede houtspaanders!
Blaas vuur uit de koekoeksmond,
jaag het door het kaakbeen van een vogel!
Blaas vuur in de kamer,
jaag de vlam naar de vloer!
Verstop de kinderen onder de zitbank,
leg ze onder de rand van het bed,
Mart begint te dansen,
danst en walst!
2. Begroeting
De Heer begroet je kamer,
laat Maria in je huis zijn!
Maria heeft hier geslapen,
het heilig kruis heeft zich hier uitgestrekt.
Maria’s bedstee staat op de vloer,
het heilig kruis als hoofdsteun.
3. Zegening
Ik besproei, ik verstrooi,
ik besproei graankorrels,
ik verstrooi gedorste graankorrels.
Ik besproei, ik verstrooi.
Ik strooi maisgeluk,
op het erf paardengeluk,
op het hek ossengeluk,
achter het huis lammerengeluk.
Ik besproei, ik verstrooi.
15

Liedteksten
4. Tants
Uups, uups, uups, ups, ups, ups.
Hüppä, marti, karga, marti!
Hüppä, marti, üksipäidi,
karga, marti, kaksipäidi!
Marti tantsib makkaraida,
kargab kapsajuurikaida,
siapäidä puolikuida.
Marti tantsib, maa müdiseb,
tuba kuuskine kumiseb,
pellupienderad poruvad,
Harju akkunad täriväd.
Ups, ups, ups, ups, marikane,
sier, sier, sier sandikane!
Ei sie mart ole maast tulnud,
mart on tulnud taeva’asta.
Mardil pungad puusillani,
sälidüksed säärilläni,
tinaristid rinnullani.
Uups, uups, uups, ups, ups, ups.
Mart on üödsel hulkumassa,
kuuvalulla kondimassa,
kuuvalulla, üövalulla,
pääskü päivä paiste’ella.
Mart tantsib makkaraida,
kargab kapsajuurikaida,
siapäidä puolikuida.
Hüppä, marti, karga, marti!
Hüppä, marti, üksipäidi,
Karga, marti, kaksipäidi!
Uu-up-pss!
4. Dans
Hup, hup, hup, hup.
Spring Marti, huppel Marti!
Spring Marti, naar de ene kant,
huppel Marti, naar de andere kant!
Marti danst worstjes,
huppelt koolwortels,
halve varkenshoofden.
Marti danst, de grond dreunt,
de houten kamer davert,
kopakkers trillen en
de ramen in Harju kletteren.
Hup, hup, hup, hup, kleine Marti,
sier, sier, sier, de arme bedelaar!
Deze Marti komt niet van de aarde,
hij komt uit de hemel.
Mart draagt geldbuidels op zijn heupen,
lasten op de benen,
dunne kruisjes op de borst.
Hup, hup, hup, hup,
Mart zwerft rond in de nacht,
wandelt in het maanlicht,
in het maanlicht, in het nachtlicht,
een zwaluw in de stralende zon.
Marti danst worstjes,
huppelt koolwortels,
halve varkenshoofden.
Spring Marti, huppel Marti!
Spring Marti, naar de ene kant,
huppel Marti, naar de andere kant!
Uu-up-pss!
16

Liedteksten
5. Lausumine
Tuoreks, terveks!
Tsiuhh, tsäuhh!
At-at-at!
Ai-ai-ai!
6. Andide palumine
Peremies, peremihikäne,
perenaine, naisukane,
touse üles vuode’esta,
vuode’esta, vaate’esta,
Katsu sieldä kabi pääldä,
vahi sinne vaarna pääle,
oda vottimed verusta!
Peremies, peremihikäne,
perenaine, naisukane,
kepsi mennä kelderisse,
kapsi mennä kamberisse!
Tuo sield mardi tuobikane,
kanna mardi kannukane,
tuo sield tuoresta lihada,
otsi sield osapaluja!
7. Tänamine
Juba siin andi annetie,
käkki kätte käänetie.
Tänäme, tänätelemme:
aitümä pereisäle,
aitümä pereemäle,
kes ans tua tullaksesa,
kua konnidellaksesa.
Tänäme, tänätelemme:
aitümä pereisäle,
aitümä pereemäle.
Tänäme, tänätelemme.
5. Toverspreuk
Sterkte, gezondheid!
Tsiuh, tsäuh!
At-at-at!
Ai-ai-ai!
6. Bedelen om geschenken
Meester, beste meester,
dame, beste dame,
sta op uit jullie bed,
uit jullie bed en jullie bedlinnen.
Tast naar de kast,
gluur naar de haak,
haal de sleutels van de ring!
Meester, beste meester,
dame, beste dame,
huppel naar de kelder,
loop naar de kamer!
Haal daar de beker van Mart,
breng Marts kleine kruik binnen,
breng vers vlees mee,
haal vandaar stukken vlees!
7. Bedanken
De geschenken zijn al geschonken,
de knoedels zijn al gepasseerd.
Wij bedanken jullie, zeggen dankjewel:
zegen de meester,
zegen de dame,
die ons binnenlieten in de kamer
lieten rondwandelen.
Wij bedanken jullie, zeggen dankjewel:
zegen de meester,
zegen de dame.
Wij bedanken jullie, zeggen dankjewel.
17

Liedteksten
8. Soovid
Mes suoban pereisäle?
Kolmi aita oue pääle,
aidad harjani üvijä,
kukkur kuhjaga rahada,
sen suoban pereisäle.
Mes suoban pereemäle?
Lehm tuogu lehmäse vasiga,
lammas kaksi uttetalle,
siga seitse porsukasta,
sen suoban pereemäle.
Mes suoban perepojale?
Hobu tuogu halli täkküvarsa,
tua pääld saab toussa selgä,
pinu pääld saab piirda lakka,
sen suoban perepojale.
Mes suoban pereneidiselle?
Sormed täüsi sormuksida,
Käerandemed rahuja,
rinnad Riia taalderida,
sen suoban pereneidiselle.
Mes suoban sulasmihele?
Kuer tehku kuusi kutsikaida,
neist saagu hüväd hülgekuerad,
kaunikased karjakuerad,
jälgiväd jäneksekuerad,
oskavad oravakuerad.
Aauhh! Aauhh! Õrrrrr!
9. Lõpetus
Lapsed huome huopelevad,
tunahuome kiiteleväd:
Eile kävid meillä mardid,
tunaeile toised mardid!
Uu-up-pss!
8. Wensen
Wat zal ik de meester wensen?
Drie schuren op het erf,
schuren tot aan de rand gevuld met graan,
stapels geld in de portemonnee,
dat is wat ik de meester wens.
Wat zal ik de dame wensen?
Dat haar koe haar een kalf schenkt,
dat haar schaap haar twee ooien schenkt,
dat haar varken haar zeven biggetjes schenkt,
dat is wat ik de dame wens.
Wat zal ik de zoon van de meester wensen?
Dat zijn paard hem een grijze hengst schenkt,
eentje dat je moet bestijgen vanop het dak,
de manen lossnijden van de stapel hout,
dat is wat ik de zoon van de meester wens.
Wat zal ik de dochter van de meester wensen?
Dat haar vingers vol ringen zitten,
dat haar polsen vol muntstukken zitten,
dat haar borst vol zit met daalders uit Riga,
dat is wat ik de dochter van de meester wens.
Wat zal ik de knecht van de boer wensen?
Dat zijn hond zes puppy’s krijgt,
dat ze goeie zeehonden worden,
prachtige herdershonden,
jagende hazenhonden,
bekwame eekhoornhonden.
Waf-waf! Grrrrrr!
9. Einde
De kinderen zullen morgen opscheppen,
de dag na morgen pochen:
Martis bezocht ons gisteren,
de andere Martis bezocht ons de dag voor
gisteren!
UU-up-pss!
18

Liedteksten
II. Kadrilaulud
sõnad: rahvaluule (Põlva)
1. Sissetulemine
Kadriko, kadriko!
Tulõ, Liiso, nõsta linki!
kadriko kadriko
Tulõ, Annõ, ava ussõ!
Lasõ kadri lämme’esse!
Kadri küüdse külmetävä,
sõrmõotsa sõitõlõvä,
kadri varba valutava,
kadriko kadriko,
jala kondas kargõlõva!
Lasõ kadri lämme’esse!
2. Tants (Teretamine)
Siin om kadri lustiline,
kadriko kadriko
lustiline, nallaline!
Kadri kõndsõ kui sii kõivo,
Kadri tandsõ kui sii tammõ,
kadriko kadriko
kadri tandsõ kui sii tammõ!
Katski tandsõ taade kängä,
pihuss-põrmuss peio kängä!
II. Sint Catharinadag-Liederen
tekst: folklore (Põlva)
1. Entree
Kadriko, kadriko!
Kom Liiso, til de grendel op!
kadriko kadriko
Kom Annõ, open de deur!
Laat Kadri binnen in de warmte!
Kadri’s nagels bevriezen,
haar vingertoppen zijn ijzig,
Kadri’s tenen doen pijn,
kadriko kadriko
haar hakken klakken.
Laat Kadri binnen in de warmte!
2. Dans (Begroeting)
Daar is de vrolijke Kadri,
kadriko kadriko
Vrolijk en blijgezind!
Kadri stapt als een dennenboom,
Kadri danst als een eikenboom!
kadriko kadriko
Kadri danst als een eikenboom!
Ze danst haar vaders schoenen aan flarden,
haar boerenjongens’ schoenen in stukken
van mekaar!
19

Liedteksten
3. Andide palumine
Kuulõ, kulla pereesä,
kadriko kadriko
kuulo, kulla pereimä,
et sa mässa kadri vaiva,
massa kadri kargamine,
jalatalla tantsimine,
kadri kondsa kopsimine!
Astu alla aida mano,
kepsi-kapsi keldre mano,
tuu säält tükü türgü lihha,
palakõsõ paadi lihha!
Kadri ei taha kanalihha,
ei ka laihha lamba lihha,
kadri taht selget tsialihha,
väikeist värsket vorstikõista!
4. Tänamine, soovid ja lahkumine
Olgõ terve pereesä,
kadriko kadriko
olgõ terve pereimä,
kiä mass iks kadri vaiva,
mass iks kadri kargamise,
jalatalla tantsimise,
kadri kondsa kopsimise.
Miä soovi pereesäl?
Kümme künniruunakõista!
Miä soovi pereimäl?
Kümme lehmä nüssikullõ!
Miä soovi perepojal?
Kümme täkko lahterihe!
Miä soovi peretütrel?
Kosa tulgu, tõsõ mingu!
Sada saani lävel saisku,
ärgu vassa vahet olgu!
Kadrikõsõ, kudrikõsõ!
Tulõ, Liiso, nõsta linki,
tulõ, Annõ, ava ussõ! kadriko
Lasõ kadri minemähe,
tõistõ tallo tantsimahe,
põrmandullõ põrkumahe
3. Bedelen om geschenken
Luister, lieve vader des huizes,
kadriko kadriko
luister, lieve moeder des huizes,
je moet Kadri betalen voor de moeite,
betalen voor Kadri’s springen,
voor haar dansende voeten,
voor het klakken van Kadri’s hakken!
Ga naar beneden naar de schuur,
sla over en ren naar de kelder,
haal daar een stuk gekruid vlees,
een fijn stuk vlees!
Kadri wil geen kip,
noch mager schaap,
Kadri wil zuiver varken,
een kleine verse worst!
4. Bedanken, wensen en vertrekken
Goede gezondheid gewenst,
aan de vader des huizes, kadriko kadriko
goede gezondheid gewenst, aan de moeder
des huizes,
die betaalden voor Kadri’s moeite,
jazeker betaalden voor Kadri’s springen,
voor haar dansende voeten,
voor het klakken van Kadri’s hakken.
Wat zal ik de vader van het huis wensen?
Tien werkpaarden om te ploegen!
Wat zal ik de moeder van het huis wensen?
Tien koeien om te melken!
Wat zal ik de zoon van het huis wensen?
Tien hengsten in de stallen!
Wat zal ik de dochter van het huis wensen?
Dat één aanbidder verschijnt, de andere
verdwijnt!
Mogen er honderd sleeën voor de deur staan,
zonder een centimeter ertussenin!
Kadrikõsõ, kudrikõsõ!
Kom Liiso, til de grendel op,
kom Annõ, open de deur! kadriko
Laat Kadri vrij
om te dansen in de boerderij van de buren,
om te springen op hun vloer.
20

Liedteksten
III. Vastlalaulud
sõnad: rahvaluule
1. Vistel-Vastel
(Simuna)
Täna on meil visteli,
homme on meil vasteli,
tunahomme tuhkapäeva.
Vistel, vastel, vistel, vastel.
Vistel-vastel, vennikene,
pistel-pastel poisikene.
Ei vastel toassa istu,
vastel vahib vaini’ulla,
kükitab küla vahella,
külma kinda’ad käessa,
külma kirjad kinnastessa,
ootab liulaskijaida,
kelgu peale istujaida.
Täna on meil visteli,
homme on meil vasteli,
tunahomme tuhkapäeva.
Vistel, vastel, vistel, vastel.
Vistel-vastel, vennikene,
pistel-pastel poisikene.
Vastel laulab vainu’ulla:
Linad saavad liulaskijalle,
kelgu peale istujalle,
ebemed eesvedajalle,
takud taga- (taga-, taga-) tõukajalle.
Kes ei tule liugu laskma,
sel linad liguje jäägu,
seina äärde seenetagu,
aia alla hallitagu,
Vistel, vastel, vistel, vastel.
Vistel-vastel vennikene.
Vastel.
III. Liederen Voor De Vastentijd
tekst: folklore
1. Vistel-Vastel
(van de Simuna Parochie, Vette Dinsdag)
Vandaag is het visteli,
morgen zal het vasteli zijn,
de dag na morgen zal aswoensdag zijn.
Vistel, vastel, vistel, vastel.
Vistel-vastel klein kereltje,
pistel-pastel klein jongetje.
Vette Dinsdag zit niet binnen,
Vette Dinsdag staart naar het grasperk,
hurkt neer tussen de dorpshuizen,
wanten van ijs aan de handen,
patronen van ijs op de wanten,
Vette Dinsdag wacht op de glijders,
op iedereen die op een slee zit.
Vandaag is het visteli,
morgen zal het vasteli zijn,
de dag na morgen zal aswoensdag zijn.
Vistel, vastel, vistel, vastel.
Vistel-vastel klein kereltje,
pistel-pastel klein jongetje.
Vette Dinsdag zingt op het grasperk:
Vlas zal naar de glijders gaan,
naar iedereen die op de slee zit,
de pluisjes zullen naar de trekkers vooraan
gaan,
trekken, trekken pushers achteraan.
Dat het vlas van iedereen die niet komt
sleeën
doornat wordt,
muf wordt langs de muur,
schimmels kweekt bij het hek.
Vistel, vastel, vistel, vastel.
Vistel-vastel klein kereltje.
Vastel.
* vastel = vastenavond
21

Liedteksten
3. Liulaskmise-laul (Sangaste)
Livvelgeme, lavvelgeme,
liuge lauge
Nii pikäs meie lina,
kui sii riitiikene,
liuge, lauge, liuge, laugeeeh, aah, ooh!
Liuuuh-uh-uh! Uh!
Kõstri lina küüvitsass,
papi lina pajupiitsass,
liuge, lauge! Uu-uh!
Livvelgeme, lavvelgeme,
liuge, lauge!
IV. Kiigelaulud
1. Kitsas kiik (Muhu)
Lähme seda kiike katsumaie,
kas see kiik ka kannab meida!
Kui ei kanna, siis kadugu,
kui ei laula, siis lagugu!
Oh teie ullud kiigassepad,
teind selle kiige kitsukese:
alt ep mahu ani ujuma,
pealta pääsuke pugema,
vahelt rootsi varvelane,
keskelt kirju linnukene.
3. Ilus neiu kiigel
(Kuusalu)
Käi sa kiike kauge’elle,
kauge’elle, korge’elle!
Mina paistan palju maada,
paistan palju, maksan palju.
Kui ep ma iseki paista,
paistab pärgä mu pä’ässä,
kui ep ma iseki särä,
säräb kiedi kaulassani,
läügüb raha rinnullani,
3. Slee-lied (van de Sangaste Parochie)
Laat ons sleeën, laat ons glijden,
liugu lauge
Ons vlas zal groeien zo lang
als deze sledetocht,
liuge, lauge, liuge, laugeeeh, aah, ooh!
Liuuuh-uh-uh! Uh!
Het vlas van de koorzanger tot moerasandromeda’s,
het vlas van de dominee tot in de
wilgentakken,
liuge, lauge! Uu-uh!
Laat ons sleeën, laat ons glijden,
Liugu, lauge!
IV. Schommelliederen
1. Smalle Schommel (van de Muhu Parochie)
Vooruit en probeer deze schommel uit,
kan deze schommel ons dragen!
Kan hij ons niet dragen, dat hij dan verdwijnt,
kan hij niet zingen, dat hij dan uit elkaar valt!
Oh jullie stomme schommelmakers,
jullie hebben deze schommel te smal gemaakt:
geen gans kan er onder zwemmen,
geen zwaluw kan zich ertussen wringen,
geen spreeuw kan erdoor,
geen bonte vogel er middendoor.
3. Een knap meisje op de schommel
(van de Kuusalu Parochie)
Schommel ver, jij schommel,
schommel ver, schommel hoog!
Ik ben van heel ver zichtbaar,
van heel ver zichtbaar en heel kostbaar.
Ben ik niet zichtbaar,
mijn rozenhoedje is zichtbaar,
straal ik niet,
de halsketting rond mijn nek straalt,
de munten op mijn borst schitteren,
22

Liedteksten
kilkab sõrmus sormessani.
Riias vahtis rikkas herra,
valli päällä vaenelapsi:
kas on kuu vai on päivä
vai on vihma vikkerkaari
vai on tähti taiva’assa?
Peigu kuulis, vastu kostis:
Ei ole kuu ega ole päivä,
ei ole vihma vikkerkaari,
ei ole tähti taiva’assa,
sie olle minugi pruuti:
pärg on päässä kui sie päivä,
kiedi vihma vikkerkaari,
raha rinnul kuukane,
sormus sormes taivatähti.
5. Kiigel kartlik
(Harju-Jaani)
Uh-uh, uu-uh.
Oh, minu kuldse kiigutajad,
õbedased õljutajad,
ärge mind kurjast kiigutage,
vihasesti vaagutage:
ma olen kuri kukkumaie,
ladus maha lanegmaie!
Mul pole venda kiige alla,
kes toob padjad kiige alla.
Võeras poiss on kiige alla,
see toob kivid kiige alla.
Kui mina kukun,
kes mind maksab!
Uh-uh, uu-uh, uu-uh.
Silm mul maksab suure lehma,
kõrv mul maksab kõrvi ruuna,
pale mul maksab paari ärgi,
juuksed jookseva obuse,
ise ma maksan kõige ilma.
de ring rond mijn vinger koekeloert.
Een rijke man staarde in Riga,
een arm kind staarde op de muurbank:
is dat de maan of de zon
of de regenboog van de regen
of een ster aan de hemel?
Mijn vrijer hoorde hen en antwoordde:
Het is noch de maan noch de zon,
noch de regenboog van de regen,
noch een ster aan de hemel,
het is mijn bruid:
het rozenhoedje op haar hoofd is zoals de zon,
haar halsketting zoals de regenboog van de
regen,
de munt op haar borst zoals de maan,
de ring rond haar vinger zoals een ster.
5. Verlegen meisje op de schommel
(van de Harju-Jaani Parochie)
Uu uh, uu uh.
Oh mijn gouden schommelaars,
mijn zilveren zwaaiers,
schommel me niet fel,
zwaai me niet vurig heen en weer,
ik val gemakkelijk op de grond,
ik donder snel naar beneden!
Mijn broer staat niet onder de schommel,
hij zou kussens onder de schommel hebben
gelegd.
Er staat een vreemde jongen onder de
schommel,
hij legt stenen onder de schommel.
Als ik naar beneden val,
wie zal dat dan betalen!
Uu uh, uu uh, uu uh.
Mijn oog de prijs van een grote koe,
mijn oor de prijs van een roodbruin paard,
mijn gezicht de prijs van twee ossen,
mijn haar de prijs van een racepaard,
ikzelf de prijs van de hele wereld.
23

Liedteksten
V. Jaanilaulud
1. Kutse jaanitulele I
(Peetri)
Tulge jaanista tulele,
jaanike, jaaniste
jaanitulda oidemaie!
tuluk ulgub oonetesse,
säde kargab katuksesse,
kübemed küla vahele.
2. Kutse jaanitulele II
(Kolga-Jaani)
Tulge jaaniku tulele,
jaaniku, jaaniku
tulge tulda oidemaie,
karga kirge kaitsemaie!
Kes ei tule jaaniku tulele,
saagu mardini magama,
ristipäini ringutama!
Tulge jaaniku tulele,
tooge puida tulessagi!
Kes ei tule jaaniku tulele,
jõuluss püürgu teise külje,
teisess jõuluss teise külje!
3. Ei ole püssil püütav
(Peetri)
Siis tulid naesed nalja pärast,
jaanike, jaaniste
neiud lahke laulu pärast.
Neiud kiiksid kiige peale,
neiud kiiksid, pärjad läiksid.
Mehed aga vaatsid alla metsa,
poisikesed alla puude:
V. Sint Jansfeest-Liederen
1. Midzomernacht vreugdevuur I
(van de Peetri Parochie)
Kom naar het Midzomernacht vreugdevuur,
jaanike, jaaniste (Sint-Jansdag)
kom en bewaak het vreugdevuur!
Vlammen zwerven tot in de huizen,
gloeiende brokstukjes springen tot op de
daken,
roetdeeltjes dwarrelen in de dorpsstraten.
2. Midzomernacht vreugdevuur II
(van de Kolga-Jaani Parochie)
Kom naar het Midzomernacht vreugdevuur,
jaaniku, jaaniku
kom en bewaak het kampvuur,
kom en kijk naar de vlammen!
Dat wie niet naar het vreugdevuur komt,
mag doorslapen tot Sint-Maarten,
de armen uitrekken tot Hemelvaartsdag!
Kom naar het Midzomernacht vreugdevuur,
breng hout mee als je komt!
Dat wie niet naar het vreugdevuur komt,
zich mag omdraaien met Kerstmis,
en zich opnieuw mag omdraaien de Kerstmis
daarna!
3. Het pistool vangt mij niet
(van de Peetri Parochie)
De vrouwen kwamen voor plezier,
jaanike, jaaniste
de meisjes kwamen voor vrolijke liedjes.
Meisjes schommelden op de schommel,
meisjes schommelden, hun rozenhoedjes
schitterden.
Maar mannen gluurden in het bos
en jongens onder de bomen:
24

Liedteksten
Oleks püssi, püüaks neidu,
oleks noota, nõuaks neidu,
oleks võrku, võtaks kinni!
Siis mina mõistsin, vasta kostsin:
Ma pole püssil püüetava,
ega noodal nõuetava,
võrgul kinni võetava!
Unt on püssil püüetava,
kala noodal nõuetava,
võrgul kinni võetava!
5. Jaani hobu
(Kolga)
Jaan oli tarka poisikene,
jaaniko, jaaniko,
tegi tulesta obese,
tulesöest silmakese,
õlekõrrest kõrvakese,
linaluiest leeris laka,
kasteeinast väänis kabjad.
Jaanikene, poisikene,
kui läed sõitu sõitemaie,
(Nõõ! Nõõ! Sõitu, sõitu!)
ehita oma obene,
pea tal pane pandelisse,
silmad siidituttidesse!
(Sõitu, sõitu, sõitu, sõitu!)
Jaanikene, poisikene,
tule siis jaaniku tulele,
siidineidu süle’essa,
kallis neidu kandelassa!
hadden we een pistool, konden we het meisje
vangen,
hadden we een sleepnet, konden we het
meisje vissen,
hadden we een vangnet, we konden haar
strikken!
Ik hoorde ze en gaf antwoord:
Ik kan niet worden gevangen met een pistool,
of worden opgevist met een sleepnet,
of worden gestrikt in een vangnet!
Een wolf raak je met een pistool,
een vis vang je met een sleepnet
of strik je in een vangnet!
5. Het paard van Sint Jan
(van de Kolga-Jaani Parochie)
Jan was een slimme jongen,
jaaniko, jaaniko
hij maakte een paard uit vuur,
maakte de ogen van gloeiende brokjes vuur,
maakte de oren van stengels van stro,
vlocht de manen met vlas,
plooide de hoeven uit gebogen gras.
Kleine Jan, lieve kleine jongen,
als je wil gaan paardrijden,
(Hop! Hop! Ho! Ho!)
tuig je paard dan op,
doe teugels om het hoofd,
zijden kwastjes rond de ogen!
(Ho, ho, hop, hop!)
Kleine Jan, lieve kleine jongen,
kom naar het Midzomer vreugdevuur
met een zijden meisje op je knieën,
een lieve meid in je armen!
25

Liedteksten
7. Jaanilaul (Hargla)
Läämi vällä Jaani kaima,
jaani, jaani
kas om Jaanil kahhar pää,
jaani
sis omma kesvä keerulidse,
kaara katsõkandilidsõ.
Läämi vällä Jaani kaima,
jaanika, jaanika
kas om Jaanil kahhar pää,
jaanika
sis omma kesvä keerulidse,
kaara katsõkandilidsõ.
Jaan tull’ põldu müüdä,
jaani, jaanika
kõnde kullast kondu müüda,
jaanika
ligi tõie liiaõnne,
kaasa tõie karjaõnne.
Jaan tõi pika piimapütü,
madaligu võiupunna,
rüa tõie rüpügä,
kaara tõie kaindlõn.
Läämi vällä Jaani kaima,
jaani, jaanika
kas om Jaanil kahhar pää,
jaani
sis omma kesvä keerulidse,
kaara katsõkandilidse.
jaani, jaanika
7. Lied van Sint Jan (van de Hargla Parochie)
Kom laat ons naar buiten gaan en naar Jan
kijken,
jaani, jaani
kijken of Jan krullend haar heeft –
jaani
dan zal het graan beginnen te krullen,
dan wordt de haver octogonaal.
Kom laat ons naar buiten gaan en naar Jan
kijken,
jaanika, jaanika
kijken of Jan krullend haar heeft –
jaani
dan zal het graan beginnen te krullen,
dan wordt de haver octogonaal.
Jan stak het veld over,
jaani, jaanika
liep langs het gouden kaf,
jaanika
bracht overvloedig veel geluk tot stand
en bracht vee-geluk met zich mee.
Jan bracht een grote kan melk
en een blok boter een centenaar groot,
hij bracht rogge op zijn schoot,
hij had haver onder zijn armen.
Kom laat ons naar buiten gaan en naar Jan
kijken,
jaani, jaanika
kijken of Jan krullend haar heeft –
jaani
dan zal het graan beginnen te krullen,
dan wordt de haver octogonaal.
jaani, jaanika
vertaling: Karen Embrechts
26

Biografieën
Componisten
Cyrillus Kreek
De Estse componist
Cyrillus Kreek (1889 -
1962) studeerde in St.
Petersburg maar woonde
het grootste deel van zijn
leven in de kustplaats
Haapsalu. Na zijn studies
trombone en compositie
werkte hij aanvankelijk als
muziekleraar in het westen
van Estland.
Kreek bracht de winters
van 1919/1920 en 1920/1921
als muziekleraar in
respectievelijk Rakvere
en Tartu door. Vanaf 1921
woonde hij in Haapsalu. In
1940/1941 en van 1944 tot
1950 was Kreek als docent
muziektheorie verbonden
aan het Conservatorium
van Tallinn. In 1911 begon
hij met het verzamelen van
religieuze volksliederen
in zijn geboortestreek. Hij
breidde deze activiteiten uit
over heel Estland en nam een
schat aan volksliederen op
met een fonograaf. Tot het
eind van zijn leven bleef hij
volksmelodieën verzamelen.
Zijn arrangementen van dit
materiaal behoorden tot het
standaardrepertoire van de
koren in zijn land.
27

Biografieën
Veljo Tormis
Al op jonge leeftijd kwam
Veljo Tormis (1930 - 2017) in
aanraking met koormuziek.
Zijn vader was koordirigent,
organist en muziekleraar.
Na studies aan de
conservatoria van Tallinn
en Moskou werd hij docent
op instellingen voor
muziekonderwijs in Tallinn.
Van 1969 tot 2000 voorzag
hij geheel in zijn onderhoud
met componeren. In die
periode schreef hij meer
dan vijfhonderd koorwerken.
Daarnaast componeerde hij
filmmuziek, instrumentale
stukken en een opera.
Hoewel politiek geladen
werken van Tormis uit
de jaren zeventig en
tachtig door de overheid
gecensureerd werden, bleef
hij een gevierd componist en
werd zijn muziek overal in de
Sovjet-Unie en Oost-Europa
uitgevoerd. Hij zocht zijn
inspiratie ook bij verwante
volken en voorchristelijke
gebruiken.
foto: Peeter Langovits
28

Biografieën
Uitvoerenden
Tõnu Kaljuste
Dirigent
De Estse dirigent
Tõnu Kaljuste (1953)
specialiseerde zich al vroeg
in koordirectie en studeerde
aan de conservatoria van
zowel Tallinn als Leningrad/
Sint-Petersburg. Hij was
oprichter van onder meer
het Ests Filharmonisch
Kamerkoor (1981), het
Tallinn Kamerorkest (1993)
en het Nargen Festival
(2006).
Van het Tallinn Kamerorkest
is hij sinds seizoen
2019/2020 opnieuw
chef-dirigent en artistiek
leider. Ook bij het Ests
Filharmonisch Kamerkoor
vervult hij deze functies
sinds 2021 voor een tweede
keer in zijn carrière. Voorts
heeft hij nauw samengewerkt
met de Nationale Opera
van Estland. Verder was
hij chef-dirigent van het
Nederlands Kamerkoor en
van het Zweeds Radio Koor,
dat hem in 2019 benoemde
tot eredirigent. Naast werken
van Arvo Pärt bevat de
discografie van Tõnu Kaljuste
composities van Erki-Sven
Tüür, Alfred Schnittke, Paul
Giger, Heino Eller, Brett
Dean en Gesualdo. In 2014
werd zijn album Adam’s
Lament met werken van
Arvo Pärt bekroond met
een Grammy ‘Best Choral
Performance’. Een aantal
andere opnamen van hem
werden voor een Grammy
genomineerd. In 2019 won
hij de International Classical
Music Award voor de
opname van de symfonieën
van Arvo Pärt met het NFM
Wrocław Philharmonic. Van
2010 tot 2020 was Tõnu
Kaljuste hoofddocent van
de dirigentenfaculteit van
de Estse Academie voor
Muziek en Theater. Kaljuste
is lid van de Koninklijke
Zweedse Muziekacademie
en ontvanger van de ABC
International Music Award
van Japan en de Robert Edler
Prize voor koormuziek. Ook
in eigen land heeft hij vele
onderscheidingen ontvangen,
waaronder diverse nationale
cultuurprijzen voor de
uitvoering van muziek van
Veljo Tormis.
29

Biografieën
Ests Filharmonisch
Kamerkoor
Het Ests Filharmonisch
Kamerkoor werd in 1981
opgericht door Tõnu
Kaljuste. Het repertoire
van het Ests Filharmonisch
Kamerkoor strekt zich uit
van gregoriaans en barok
tot muziek van de 21e
eeuw, steeds met speciale
aandacht voor het werk van
Estse componisten.
Het ensemble is in de loop
der jaren te gast geweest
bij onder meer BBC Proms,
Hong Kong Arts Festival,
Salzburger Festspiele,
Mozartwoche, Edinburgh
International Festival,
Festival d’Aix-en-Provence,
Sydney Opera House,
Wiener Konzerthaus, Palau
de la Musica in Barcelona,
Barbican Centre in Londen,
Carnegie Hall in New York
en Walt Disney Concert
Hall in Los Angeles. Het
koor heeft samengewerkt
met dirigenten als
Claudio Abbado, Neeme
Järvi, Paavo Järvi, Marc
Minkowski, Sir Colin Davis,
Andrés Orozco-Estrada en
Gustavo Dudamel, en met
30
orkesten als het Australian
Chamber Orchestra, London
Symphony Orchestra,
Mahler Chamber Orchestra,
Rundfunk-Orchester Berlin,
Salzburg Camerata, hr-
Sinfonieorkester Frankfurt en
Los Angeles Philharmonic.
In 2020 riep BBC Music
Magazine het koor uit tot
een van de tien beste koren
ter wereld.
sopraan
Yena Choi
Annika Lõhmus
Kristine Muldma
Mariliis Lahesalu
Laura Štoma
Marie Roos
alt
Anna Dõtõna
Ave Hännikäinen
Marianne Pärna
Cätly Talvik
Annely Leinberg
Kristel Marand
Anni Marie Rea
tenor
Danila Frantou
Kaido Janke
Raul Mikson
Miguel Gonçalves Silva
Sander Sokk
Toomas Tohert
bas
Henry Tiisma
Andre Tõnnis
Geir Luht
Rainer Vilu
Kristjan-Jaanek Mölder
Aarne Talvik
koorleiding
Mai Simson

Biografieën
foto: Kaupo Kikkas
31

Verwacht
Serie Koren
Wo 8 mei 2024
Grote Zaal
20.15 uur
Steel Stolen
Nederlands Kamerkoor,
HIIIT + Maya Fridman
Op staal bouwde de mens de industriële revolutie. Staal
gemaakt van grondstoffen die we onttrokken aan de aarde.
Gedolven om voor onze doeleinden te gebruiken. Gestolen
wellicht. Maar kennen we de werkelijke kracht ervan?
Hebben we oog voor onvoorziene gevolgen? Wat als die
krachten zich tegen ons keren? Leer de kracht kennen van
wat je delft voor je het gebruikt, is de boodschap van het
bedwelmende stuk Curse upon Iron van Veljo Tormis.
Met cellist Maya Fridman en HIIIT onderzoekt het Nederlands
Kamerkoor in dit concert de relatie tussen mens en natuur.
Wij plaatsen onszelf als mens buiten de natuur. Maar zijn
wij er zelf niet juist onderdeel van? Is onze ‘cultuur’ niet
gewoon ‘natuur’? Naast het werk van Tormis klinkt ook
Sonnengesang van Sofia Goebaidoelina voor koor, cello en
slagwerk. Tussendoor klinken improvisaties door zangers van
NKK NXT, het talentontwikkelingstraject van het koor. Dat
alles met op de achtergrond filmbeelden van de Zwitserse
Aletsch gletsjer, die speciaal voor deze productie zijn
gemaakt door de Zwitser Laurence Bonvin.
Maya Fridman
foto: Brendon Heinst
Programma: Veljo Tormis Curse upon Iron / Sofia
Goebaidoelina Sonnengesang
32

Verwacht
Serie Koren
Wo 22 mei 2024
Grote Zaal
20.15 uur
Like a Prayer
Groot Omroepkoor
Het Groot Omroepkoor met de Britse chef-dirigent
Benjamin Goodson maakt zijn debuut in het
Muziekgebouw met een exemplarisch programma met
a-capellakoormuziek van Poulenc, Mendelssohn, Daniel-
Lesur en Frank Martin. De Mis voor dubbelkoor is een
van de meest uitgevoerde en beste composities van de
Zwitsers-Nederlandse componist Martin, die 50 jaar
geleden in Naarden overleed. Het prachtige Agnus Dei uit
die mis klinkt als een innige roep om vrede.
Met ruim zestig vocalisten is het Groot Omroepkoor het
enige professioneel opererende koor van deze omvang in
Nederland. Sinds de oprichting in 1945 is het koor niet weg
te denken in het Nederlandse muziekleven. Het zingt de
koorpartijen in de grote concertseries van de Nederlandse
Publieke Omroep en is vrijwel wekelijks te horen in live
concerten via de radio. Het koor bracht talloze premières
van de belangrijkste componisten van onze tijd, waaronder
Boulez, Ligeti en Messiaen. Hoog tijd dus voor een debuut in
de serie Koren van dé Nederlandse zaal voor hedendaagse
muziek.
Frank Martin
Programma: Francis Poulenc Ave verum corpus voor
vrouwenkoor / Quatre petites prières de Saint François
d’Assise voor mannenkoor / Felix Mendelssohn Bartholdy
Richte mich, Gott / Warum toben die Heiden / Daniel-Lesur
Cantique de Cantiques / Frank Martin Mis voor dubbelkoor
33

Verwacht
Maart
za 23 mrt / 20.30 uur
Kordz x Sakamoto
Asko|Schönberg + Kordz
zo 24 mrt / 20.15 uur
And the sun darkened
New York Polyphony
wo 27 mrt / 20.15 uur
Johannes Passion
Orkest van de Achttiende
Eeuw + Cappella Amsterdam
do 28 mrt / 20.15 uur
Music for Empty Spaces
Heather Pinkham
vr 29 mrt / 12.30 uur
CvA-Sax meets CvA-
Percussie
Lunchconcert i.s.m.
Conservatorium van
Amsterdam
vr 29 mrt / 20.15 uur
The Path to Salvation
Stile Antico
vr 29 mrt / 20.30 uur /
Bimhuis
Mike Reed’s the Separatist
Party
Ft. Ben Lamar Gay, Marvin
Tate, Bitchin’ Bajas
za 30 mrt / 20.15 uur
De Sprong
Nora Fischer
zo 31 mrt / 13.30 uur
Zapp Mattheus (8+)
Amsterdams Bach Consort
April
ma 1 apr / 15.00 uur
Oster-Oratorium
Vlaams Radiokoor, PRJCT
Amsterdam + Maarten
Engeltjes
wo 3 apr / 20.15 uur
O táxi n.º 9297 (1927)
United Instruments of Lucilin
do 4 apr / 20.15 uur
Keten en stompen
Nieuw Amsterdams Peil +
Elmer Schönberger
vr 5 apr / 20.15 uur
Cantates van Alessandro
Scarlatti
Lucile Richardot + Philippe
Grisvard + college Jan Van
den Bossche
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
34

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
35