'Wasi ondrosei' Het gebruik van vaginale stoombaden in ... - osodresie

vrouwen die als slavinnen het land werden binnengebracht. De talrijke
publicaties over Surinaamse geneeskruiden besteden nauwelijks aandacht
aan de vrouwelijke seksualiteit. De (mannelijke) auteurs moeten onbekend
geweest zijn met het gebruik van planten in vaginale stoombaden of
zich ongemakkelijk gevoeld hebben bij het beschrijven ervan. Ze hullen
zich in vage termen als ‘Venusziekten’ (Lanjouw & Uittien 1935: 189)
of ‘zitbaden na de bevalling’ (Stephen 1983: 96; Heyde 1985: 47; Sedoc
1992: 70).
Er is eveneens weinig gepubliceerd over het plantgebruik van de Surinaamse
Marrons. De resultaten van het recente etnobotanisch onderzoek
van Conservation International en het Amazon Conservation Team in
Marrongemeenschappen zijn niet gepubliceerd. Sommige herbariumexemplaren,
verzameld tijdens deze bioprospecting-projecten, vermelden het
gebruik ‘voor de vrouwelijke hygiëne’, zonder verder in details te treden.
Het was Charlotte van ’t Klooster (2003) die in 1999 opmerkte dat er
planten voor genitale stoombaden werden verkocht door Saramaccaners in
Amsterdam. Daarna besteedde een televisiedocumentaire aandacht aan het
onderwerp (VPRO 1999). Het idee dat Van ’t Kloosters resultaten slechts
het topje van een ijsberg vormden, was het uitgangspunt voor een tweetal
studentenonderzoeken naar de handel in medicinale planten in Paramaribo
(Van Es 2003; Behari-Ramdas 2005), alsmede het lopende onderzoeksproject
‘Medicinale planten van Suriname; Veranderingen in plantgebruik na
migratie’ van het Nationaal Herbarium Nederland (Universiteit Utrecht).
In dezelfde periode werd de snelle stijging van soa’s en hiv onder Marrons
onder de aandacht gebracht door de Medische Zending en de
Surinaamse ngo ProHealth (Terborg 2001; Terborg, Antonius & Jurgens
2005). Het is deze, wellicht niet toevallig geheel uit vrouwen bestaande,
generatie van wetenschappers die voor het eerst de link legt tussen het
frequente gebruik van stoombaden en de snelle verspreiding van soa’s in
Suriname.
In dit artikel zullen wij dieper ingaan op de redenen waarom Surinaamse
vrouwen vaginale stoombaden gebruiken en het effect dat zij hiermee
zeggen te bereiken. Vervolgens vergelijken we de Surinaamse situatie met
recent medisch onderzoek in Afrika, waarin soortgelijke methoden van
genitale hygiëne uitvoerig worden beschreven en in verband gebracht
met een snelle verspreiding van soa’s en hiv. Na de beschrijving van onze
discussie over deze kwestie met medisch personeel in Suriname en in
Nederland proberen we de voor- en nadelen van het gebruik van genitale
stoombaden zorgvuldig tegen elkaar af te wegen.
VELDWERK IN SURINAME
Dit artikel is gebaseerd op veldwerk in de periode 2005-2006 rondom Paramaribo
en in de Marrondorpen Bigiston (district Marowijne), Klaaskreek,
Nieuw Lombé, Marchallkreek en Brownsweg (district Brokopondo). Na
Tinde van Andel, Sanne de Korte, Daphne Koopmans, Joelaika Behari-Ramdas & Sofie Ruysschaert ‘Wasi ondrosei’
53