Sterven in de middeleeuwen - exhibitions international

More documents

Recommendations

Info

inhoud michel draguet frans verhaeghe alexandra de poorter peter stabel dominique castex catrien santing danièle alexandre-bidon caroline polet michel de waha sophie balace rica annaert & laurent verslype cécile treffort fernand vanhemelryck jean-louis kupper 6 8 14 20 44 58 72 88 104 122 140 166 182 196 Woord vooraf Algemene inleiding hoofdstuk i. De dood en zijn context Het alledaagse sterven. Demografische en maatschappelijke realiteiten van de dood in de middeleeuwen Epidemieën als doodsoorzaak in de middeleeuwen. Archeologisch-antropologisch funerair onderzoek Dood en leven in de laatmiddeleeuwse geneeskunde Hygiëne en gezondheid in de late middeleeuwen Gezondheid en hygiëne in de middeleeuwen. De bijdrage van de antropobiologie De dood op het slagveld hoofdstuk ii. De funeraire rituelen Begrafenisgebruiken en -rituelen in de hoge middeleeuwen (eind vijfde tot tiende eeuw) Suscipe domine animam servi tui... begrafenishandelingen en -rituelen in de middeleeuwen Dood en rituelen in verband met criminelen en marginalen De graven van de prinsbisschoppen van Luik brigitte meijns ronald van belle hubert de witte philippe mignot brigitte meijns paul trio mattia cavagna brigitte dekeyzer truus van bueren paul trio danièle alexandre-bidon 206 212 220 228 238 242 256 266 288 300 308 312 340 hoofdstuk iii. De funeraire topografie De grafmonumenten: twaafde-zestiende eeuw Schilderen voor het hiernamaals. Grafschilderkunst in het Brugse in de late middeleeuwen Sterven op het platteland tussen 550 en 1750. Archeologie van het parochiale kerkhof van Froidlieu De laatste rustplaats als politiek statement: de landsheerlijke begraafplaatsen (negende-dertiende eeuw) hoofdstuk iv. Van dood tot verrijzenis De hel in de middeleeuwen: een plaats van hoop Ars moriendi, de kunst van het sterven Vrome schenkingen: niet alleen om in de hemel te komen De zorg voor lichaam en ziel in het licht van de eeuwigheid (late middeleeuwen) Het grafveld, verblijfplaats van de doden… en de levenden (veertiende-vijftiende eeuw) Catalogus Bibliografie
woord vooraf Michel Draguet Algemeen directeur a.i. kmskb Tussen Hemel en Hel. De dood in de middeleeuwen, een heel programma dat, eens de eerste verbazing voorbij, ons een originele kijk biedt op dat vluchtpunt dat ons aller lot is, wij die zoals Céline het al zei, allemaal ‘doden op krediet’ zijn. De keuze voor het thema van deze tentoonstelling is op zich een echte uitdaging: de dood is in onze tijd zowel het grootste taboe als het meest controversiële onderwerp. Het werd trouwens in de loop van de laatste jaren meermaals behandeld, telkens vanuit andere gezichtshoeken. De problematiek van de dood in de middeleeuwen werd echter nog nooit benaderd op zo’n grondige manier en over zo’n lange periode, van 600 tot 1600, van de hoge middeleeuwen tot de tijd van de Contrareformatie. De tentoongestelde werken en objecten zijn dan ook bijzonder talrijk en divers, wat de juistheid van deze chronologische benadering aantoont. Ze weerspiegelen bovendien de verschillende aspecten van de multidisciplinaire aanpak die in deze tijd het wetenschappelijk onderzoek kenmerkt. Ter bevordering van de helderheid en samenhang werd er echter voor gekozen om de thematiek te beperken tot Noordwest-Europa. De tentoonstelling is gestructureerd in functie van de materiële stadia van een menselijk leven: van volledige gezondheid tot de dood, met daartussen periodes van ziekte gevolgd door een eventuele genezing – afhankelijk van de medische kennis van die tijd – of een doodsstrijd, waarbij de stervende zich fysiek en geestelijk voorbereidt op de dood. Voor de middeleeuwse mens die doordrongen was van het christelijke dogma, was de dood niet het einde, maar ging hij gepaard met de hoop op een nieuw leven, dat bij het laatste oordeel zijn deel zou worden. De angsten en verwachtingen van de middeleeuwse gelovigen leren we kennen via een groot aantal werken en objecten van de meest uiteenlopende aard. Ze illustreren zowel de funeraire praktijken als een uitgebreide nagedachteniscultuur. De prestigieuze werken en artefacten in deze tentoonstelling, zijn niet alleen afkomstig van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, maar ook van diverse Belgische en buitenlandse instellingen, van grote Europese musea en privéverzamelingen. Ik wil al diegenen bedanken die het mogelijk hebben gemaakt om deze vaak zeldzame en kostbare werken samen te brengen. Naast hoogstaande kunstwerken bestaat de selectie ook uit verschillende historische en archeologische documenten, geschreven bronnen en natuurlijk ook skeletten van verschillende types en uit verschillende periodes. Het idee was niet om de bezoeker MICHEL DRAGUET 6 7 WOORD VOORAF onnodig te kwetsen, maar integendeel zijn aandacht te vestigen op de meest verschillende aspecten van de dood, zoals die in de archeologie en de antropologie worden onderzocht. De vrees om mensen te schokken is hier totaal overbodig. De gebeenteren werden geselecteerd en worden gepresenteerd met alle respect voor de gevoeligheden. Ze worden alleen getoond daar waar hun aanwezigheid onontbeerlijk is voor het inzicht in de problematiek. Het doel dat de organisatoren zich stelden is uiteraard niet de bezoeker te overstelpen met informatie, maar integendeel zijn gezonde nieuwsgierigheid op te wekken door hem te confronteren met de wereld en de, soms naïeve, maar steeds oprechte verwachtingen van de middeleeuwse mens. Ze willen hem ook uitnodigen om zich in deze zienswijze te verplaatsen en ze te confronteren met een hedendaagse wereld waarin de dood grotendeels – te veel? – verborgen wordt achter de schermen van almaar virtueler wordende voorstellingen. De visie achter deze tentoonstelling vormt ook de basis van dit boek. Naast een catalogus van de tentoongestelde werken en objecten, vindt de lezer hier een selectie van studies die rechtstreeks verband houden met de grote thema’s die in deze expositie aan bod komen. Deze zijn geschreven door een groep van Belgische en buitenlandse specialisten en maken deze publicatie tot een wetenschappelijk referentiewerk. Ik wil hier alle auteurs bedanken voor hun analytische en panoramische artikelen. De commissarissen Sophie Balace en Alexandra De Poorter, en de verantwoordelijke voor de tijdelijke tentoonstellingen in de kmkg, Karin Theunis, hadden bijzonder weinig tijd voor de organisatie van deze tentoonstelling. Het was een ware uitdaging om dit project – naast andere belangrijke opdrachten – in anderhalf jaar tijd rond te krijgen. De tentoonstelling, die een initiatief was van Anne Cahen-Delhaye, vormt de concrete neerslag van hun ideeën. Ze werd op een meesterlijke manier ontworpen door scenograaf Pascale Gastout, met de medewerking van de firma fmr en de hele ploeg van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. Ik wil hen hier allen hartelijk danken voor het enthousiasme en het professionalisme waarmee dit project werd opgezet en verwezenlijkt. In deze tentoonstelling en dit boek treedt de dood weer op het voorplan in een discussie waarin zowel de vreugde als het leven een plaats krijgen. De dood wordt hier tastbaar en krijgt betekenis. Hij spreekt tot ons, voor zover we bereid zijn om te luisteren.
Page 1: tussen hemel en hel Sterven in de m
Page 5 and 6: van zijn ook bij ons gekend, onder
Page 7 and 8: hoofdstuk i De dood en zijn context
Page 9 and 10: 19 De dood heeft in de middeleeuwse
Page 11 and 12: 23 HET ALLEDAAGSE STERVEN dood mind
Page 13 and 14: CAT 112 FRAGMENT VAN HET GRAF VAN E
Page 15 and 16: DOMINIQUE CASTEX 30 korte tijdspann
Page 17 and 18: AFB 112 FRAGMENT VAN HET GRAF VAN E
Page 19 and 20: CAT 112 FRAGMENT VAN HET GRAF VAN E
Page 21 and 22: CAT Portret van Arnau de Vilanova u
Page 23 and 24: AFB 4 Titelpagina van de Anatomia v
Page 25 and 26: 51 In de loop der eeuwen zijn de mi
Page 27 and 28: AFB 5 Fra Angelico, Amputatie-wonde
Page 29 and 30: 59 Menselijke bot- en tandresten zi
Page 31 and 32: AFB 5 Fra Angelico, Amputatie-wonde
Page 33 and 34: 67 Tijdens de vroege middeleeuwen (
Page 35 and 36: CAT 5 Fra Angelico, Amputatie-wonde
Page 38 and 39: toegebrachte slagen verschaffen ook
Page 40 and 41: 81 Bij werken op de voormalige spee
Page 42 and 43: DRIES TYS, KAREN MINSAER, ELS DAUVE

Sterven in de middeleeuwen - exhibitions international

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?