You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SPRÅKSTATUS: Språkdirektør<br />
Arnfinn Muruvik Vonen meiner<br />
departementa må ta ansvar for<br />
språkpolitikken som vart vedtatt<br />
med språkmeldinga i 2009.<br />
Foto: Hallvard Østrem / NPK<br />
Staten<br />
sviktar<br />
språkpolitikken<br />
Departementa tar ikkje ansvar<br />
for den nye språkpolitikken<br />
slik han vart skissert i<br />
språkmeldinga «Mål og meining»<br />
i 2009. Det går fram <strong>av</strong><br />
Språkrådets rapport «Språkstatus<br />
2011».<br />
– Det er langt igjen til departementa<br />
tar det språkpolitiske<br />
ansvaret for sine eigne<br />
sektorar slik dei er pålagde,<br />
seier språkdirektør Arnfinn<br />
Muruvik Vonen.<br />
I eit rundskriv til departementa<br />
presiserte Kulturdepartementet<br />
i 2009, etter at<br />
den nye språkmeldinga var<br />
vedtatt i Stortinget, at alle<br />
departement no må ta ansvar<br />
for språkpolitikken slik dei<br />
også har ansvar for miljø og<br />
likestilling. Statusrapporten<br />
til Språkrådet viser at det i<br />
all hovudsak, som før, berre<br />
er Kulturdepartementet og<br />
Kunnskapsdepartementet<br />
som driv med språkpolitikk.<br />
– Det fremste unntaket<br />
er Fornyingsdepartementet.<br />
Med prosjektet «Klart språk<br />
i staten» tar departementet<br />
ansvar på ein eksemplarisk<br />
måte, seier Vonen i ei pressemelding.<br />
Vonen meiner at målet<br />
om ein sektorovergripande<br />
språkpolitikk er heilt <strong>av</strong>hengig<br />
<strong>av</strong> at alle departementa set<br />
i verk tiltak.<br />
– Korleis vil departementa<br />
gjere sitt til at norsk ikkje blir<br />
fortrengt <strong>av</strong> engelsk, at nynorsk<br />
og bokmål blir likestilt<br />
i praksis, og at andre språkpolitiske<br />
mål blir nådd? spør<br />
språkdirektøren. (NPK)<br />
10<br />
målnytt<br />
Kulturdepartementet<br />
har gjennom sommaren<br />
motteke fleire kritiske<br />
innspel til framlegget til<br />
ny offisiell nynorskrettskriving.<br />
I vår slutta styret i Språkrådet seg<br />
til innstillinga frå rettskrivingsnemnda,<br />
og sende framlegget til<br />
ny nynorskrettskriving vidare til<br />
Kulturdepartementet. Styret i<br />
Språkrådet vart i tillegg samd om å<br />
laga ei tilrådd norm som skal gjera<br />
det enklare å skrive regelrett, både<br />
for privatpersonar og for institusjonar.<br />
Denne tilrådde norma skal<br />
ikkje markerast i oppslagsverk,<br />
men vera eit sjølvstendig digitalt<br />
dokument frå Språkrådet.<br />
Arbeidet med den nye rettskrivinga<br />
gjekk unna, nemnda arbeidde<br />
effektivt og fekk skryt for å<br />
vera grundig. Difor var det grunn<br />
til å tru at Kulturdepartementet<br />
kom til å <strong>få</strong> ein enkel jobb når<br />
framlegget kom på deira bord.<br />
Innspel<br />
No kan det sjå ut som om arbeidet<br />
kan verta meir komplisert. Allereie<br />
før innstillinga var oppe til<br />
handsaming i Språkrådet, hadde<br />
departementet motteke reaksjonar<br />
på framlegget frå rettskrivingsnemnda.<br />
I etterkant har det<br />
kome fleire. I juni skreiv Erlend<br />
Tornes på vegner <strong>av</strong> Ullensvang<br />
<strong>Mållag</strong> til departementet, uroa<br />
over at den nye norma var for vid<br />
og for nær bokmålet.<br />
«Den nye norma er svært<br />
open med mykje fleire bokmålsidentiske<br />
hovudformer enn før, og<br />
alt tilseier at desse vilkåra vil gje<br />
utslag i tekstar som er monaleg<br />
meir bokmålsnære enn det som<br />
no er vanleg. Det viser erfaringa<br />
med tidlegare lærebøker, og både<br />
Nynorsknemnda og Språkrådet<br />
er inne på faren for dette. Om ein<br />
føreset at lærebokprodusentane<br />
vel ein bokmålsnær variant, noko<br />
all realisme tilseier, vil det i lange<br />
tekstpassasjar kunna vera vanskeleg<br />
å skilja ein nynorsktekst frå<br />
ein bokmålstekst. Det vil då vera<br />
nærliggjande for både elevar og<br />
vaksne å spørja seg kva som er<br />
føremålet med nynorsk, når det<br />
berre ser ut som ein variant <strong>av</strong><br />
bokmål med visse nynorske innslag.»<br />
Fylkesmannen braut mållova<br />
Språkrådet refsar Fylkesmannen i<br />
Aust-Agder for å ha brote mållova i<br />
fleire <strong>av</strong>isannonsar i år. Annonsane<br />
gjaldt kommunane Åmli og Bykle, og<br />
dei var skrivne på bokmål og ikkje på<br />
nynorsk, slik lova krev, fortel NRK.<br />
Den eine kunngjeringa stod på<br />
trykk i Åmli<strong>av</strong>isa den 17. mars, medan<br />
Endra spelereglar<br />
Om lag samstundes kom det ei<br />
fråsegn frå ei lang rekkje personar<br />
som reagerte på framlegget om<br />
ei tilrådd norm. Mellom underskrivarane<br />
finn ein representantar<br />
frå fleire mållag, universiteta,<br />
forlagsbransjen og skuleverket. I<br />
fråsegna heiter det:<br />
«Ei tilrådd norm innafor rettskrivinga<br />
har ikkje rot i mandatet<br />
og bryt med det grunnleggjande<br />
prinsippet om at tonivåsystemet<br />
skal opphevast, slik det alt er gjort<br />
i bokmål. Styret i Språkrådet endrar<br />
spelereglane etter at dei andre<br />
spelarane har gått <strong>av</strong> banen.»<br />
Og vidare:<br />
«Det har ikkje vore høve til<br />
å diskutere eit eventuelt tonivåsystem<br />
i prosessen, fordi det<br />
kom etter at høyringsrunden<br />
var <strong>av</strong>slutta. Debatten ville vore<br />
heilt annleis om dette momentet<br />
hadde vore med. Det er grunn til<br />
å tru at motstanden mot å stryke<br />
mange <strong>av</strong> dei gamle valfrie formene<br />
då ville ha vore hardare<br />
og viljen til å inngå kompromiss<br />
mindre.»<br />
Fråsegna er underskive <strong>av</strong> Johan<br />
Myking, Guri Vesaas, Ola E.<br />
Bø, Tordis Fosse, Turid Kleiva,<br />
Tove Bull, Benthe Kolberg Jansson,<br />
Ingeborg Donali, Helge<br />
Sandøy, Lars S. Vikør, Magne<br />
Aasbrenn, Øyvind Fenne, Kjar-<br />
dei to andre stod i Agderposten 11.<br />
og 19. mai. Språkrådet har <strong>få</strong>tt tips frå<br />
målmann Kåre Seland frå Gjøvdal,<br />
som i 2005 vann ein språkstrid mot<br />
biskopen i Agder. Språkrådet viser til<br />
§ 6, tredje ledd i lova om målbruk i offentleg<br />
teneste: «Tilfang med særleg<br />
tilknyting til ein kommune skal vera i<br />
tan Fløgstad, Arnfinn Kolerud og<br />
Ol<strong>av</strong> Randen.<br />
Kompromiss<br />
No i august sende Norskt Måldyrkingslag<br />
og Ivar Aasen-sambandet<br />
eit notat til Kulturdepartementet<br />
på drygt 50 sider med<br />
analyse og slutningar. Dokumentet<br />
er omfattande detaljert,<br />
og Sergej Alexander Munkvold<br />
(Aasen-sambandet) og Thorgeir<br />
Holm (Måldyrkingslaget) seier<br />
det er mogleg at det kan kome<br />
endå eit tillegg.<br />
– Notatet som ligg føre, er eit<br />
grovarbeid – me ville <strong>få</strong> sendt det<br />
til Kulturdepartementet til tidar.<br />
Me har store mengder usortert<br />
materiale me ikkje vann å <strong>få</strong> med<br />
i notatet. Kan henda lagar me eit<br />
tillegg til notatet sidan. Me trur likevel<br />
at alt <strong>av</strong> prinsipielt verde er<br />
framkome i notatet, seier dei to.<br />
Dei to meiner at nemnda ikkje<br />
tok særleg omsyn til innspela<br />
dei fekk i høyringsprosessen, og<br />
at det i staden vart eit konglomerat<br />
<strong>av</strong> kompromiss, som meir<br />
eller mindre samsvara med det<br />
nemnda alt la fram i høyringsutkastet.<br />
Dei ynskte difor å leggja<br />
fram ei meir heilskapleg vurdering<br />
<strong>av</strong> dei faglege og prinsipielle<br />
sidene ved rettskrivingsarbeidet.<br />
– Høyringsfristen på høyringsutkastet<br />
var berre éin må-<br />
den målforma kommunen har kr<strong>av</strong>t<br />
etter § 5.» Assisterande fylkesmann<br />
i Aust-Agder Knut Berg seier at slikt<br />
ikkje bør skje.<br />
– Når vi <strong>få</strong>r ei slik tilbakemelding<br />
frå Språkrådet, er det for oss ei påminning<br />
om at vi må skjerpe rutinane<br />
i embetet, seier Berg. (NPK)<br />
2012-normalen<br />
møter motbør<br />
NOTAT: Sergej Alexander Munkvold frå Aasen-sambandet har i samarbeid med Norsk måldyrkingslag sendt eit notat<br />
til Kulturdepartementet om framlegg til ny rettskrivingsnorm. Her frå høyringa i Språkrådet. Foto: Språkrådet<br />
nad. Det er tidkrevjande å fara<br />
noggrant gjennom heile innstillinga<br />
frå rettskrivingsnemnda og<br />
alt kjeldematerialet, t.d. «Det nynorske<br />
tekstkorpuset». Dei ulike<br />
vedtaka på møta i nemnda var<br />
summariske og vanta altfor ofte<br />
grunngjeving, og var såleis vanskelege<br />
å tolka.<br />
Inntak <strong>av</strong> bokmålsformer<br />
– Valfridomen i kjerneordtilfanget<br />
aukar kraftig, t.d. i bøyinga <strong>av</strong><br />
frekvente verb. Men det er ikkje<br />
berre valfridomen som er vorten<br />
verre – organiseringa <strong>av</strong> bøyingsverket<br />
og ortografien er òg<br />
vorten verre. Problemet er såleis<br />
at nemnda ikkje skjønar grunndraga<br />
i nynorsk ortografi og talemål<br />
på synkront nivå. Inntaket <strong>av</strong><br />
nye bokmålsformer er historisk<br />
stort, og det skortar mykje på<br />
fagkunnskapen i handsaminga <strong>av</strong><br />
orda, seier dei.<br />
– Kva med den tilrådde<br />
norma?<br />
– Vedtaket om «tilrådd norm»<br />
er i grunnen berre ei stadfesting<br />
<strong>av</strong> at mandatet om ei «tydeleg,<br />
enkel og stram norm, utan sideformer»<br />
er brote. Vedtaket om<br />
«tilrådd norm» gjer narr <strong>av</strong> heile<br />
prosessen og alle høyringssvara.<br />
– Kva trur de departementet<br />
kjem til å gjera?<br />
– Om statleg nynorsk norme-<br />
Norsk TideNd Nr. 4 – 2011
Change language