Nr 4, 2008 - Lokalhistorie.no

26
Lokalhistorisk magasin 4/08
Tema: Håndverk og arbeidsteknikk
Kulturringen i akershus
I teneste for småfaga
av Hans Hosar
– Småfaga kan gjerne kallast både kulturhandverk og tradisjonshandverk,
seier dagleg leiar Marit Sørlie i Kulturringen.
Ho refererer til rapporten Kulturhåndverk. Avtrykk fra fortiden.
Uttrykk for øyeblikket. Grunnlag for framtiden. Den kom
i fjor haust, og var utarbeidd på oppdrag av Kultur­ og kyrkjedepartementet.
– Spørsmålet er kva ein skal marknadsføre
desse faga som. Her er vi mest opptekne av det praktiske ved å
skaffe opningar for ungdomar som vil gjere noko med hendene
sine og skape seg levebrød på den måten. Handverk er
næring.
– Vår viktigaste oppgåve har heile tida vore å skaffe læreplassar
for folk som ønskjer yrkesopplæring i handverksfag der
verksemdene er få og små. Ein verkstad med kanskje to-tre
tilsette kan vanskeleg ta på seg forpliktingane og meirarbeidet
som følgjer med ein læreplass. Der kan vi kome inn og hjelpe
til. Det unike med Kulturringen er at vi tek arbeidsgjevaransvaret
for og dekkjer lønna og dei direkte utdanningsutgiftene
til lærlingen. Det er løyvingane frå fylkeskommunen i tillegg
til dei ordinære statlege tilskota som gjer dette mogleg. Det
vanlege er elles at lærlingane inngår kontrakter med vedkomande
bransje sitt eige opplæringskontor. Da er det lærebedriften
som betaler lønna og har arbeidsgjevaransvaret i læretida.
Akershus fylke er aleine om å ha eit slikt tilbod som Kulturringen
står for.
Kulturringen held til i eit lite raudt hus, visstnok ein gammal offisersbustad,
i den tidlegare Gardermoen militærleir. Staben der består av
dagleg leiar Marit Sørlie og konsulent Anne Bergitte Pettersen. Sørlie
er utdanna tekstilformingslærar, og underviste i mange år i vidaregåande
skolar i Akershus i faga formgjeving, norsk og kroppsøving. Ho
vart tilsett i Kulturringen i 1999. Anne Pettersen er nokså nytilsett i
halv stilling med sekretæroppgåver. (Foto: Hans Hosar).
Er det bruk for småfaga?
Lokalhistorisk magasin undrast på om det kan vere nokon særleg
etterspurnad etter desse «sære» handverka med nemningar som
vi knapt nok veit kva tyder – gjørtlar, bøkkar, modist osv. Er faga
haldne ved lag med kunstig andedrett for så å seie museale
føremål? – spør vi litt uærbødig.
– Det er lov å undrast, svarar Sørlie. Men på fleire område
har etterspurnaden faktisk auka i seinare år. Hovslagarar har
fått ein renessanse med alle hestane som blir brukt til hobbyriding.
Ja, hovslagarhandverket saman med møbeltapetserar- og
filigranshandverka har faktisk vorte utdefinert som verneverdige
fag, av di talet på lærekontrakter har overstige det minstemålet
som gjeld for dei offentlege særtilskota. Dette minstemålet
er på 15 nye kontrakter over ein treårs periode.
– Elles er det jamt over ein avgrensa, men stabil og vedvarande
marknad. Smedar lagar smijernsportar for villaeigarar.
Modistar lagar damehattar for ein liten krins kundar, men
kanskje mest til teaterverksemda. Forgyllarane får oppdrag frå
kunstsamlarar og galleri, men også frå privatpersonar som skal
ha flikka på ei gammal maleriramme eller andre familieklenodiar.
Lærestader også i utlandet
I hovudsak skal Kulturringens arbeid drivast innan Akershus
fylke, og det skal fortrinnsvis takast inn lærlingar med bustadadresse
der. Men Sørlie kan fortelje at dei har hjelpt ivrige ungdomar
også andre stader frå. Dessutan er det innan fleire av faga
nødvendig å leite langt utanfor fylket for å skaffe lærebedrifter.
Ja, i mange tilfelle har ein måtta gå til utlandet. Dette ikkje berre
fordi det er nødvendig, men også fordi lærlingane sjølve ønskjer
å hente impulsar og kompetanse utanfrå, noko som for øvrig har
eldgamle tradisjonar innan hand verks faga.
– I den seinare tid har vi til dømes hatt tre salmakarlærlingar
i England og ein gjørtlar i Sverige. Ein korgbindar har hatt sin
fagansvarlege i Danmark, medan ho sjølv arbeidde i eigen
verkstad i Noreg. Fleire av våre lærlingar har fått det europeiske
Leonardo-stipendet for å ha opplæringsperiodar i andre
land i Europa. Mellom anna hadde ein smedlærling eit opphald
for å studere smedkunst i Ghent (Belgia). Ein lærling i forgyllarfaget
har gått på Meisterschule für das Maler- und Lackiererhandwerk
i München med støtte frå eit anna stipendprogram