Til bords med suksess - Helse Vest

14
helse i vesT 4/2010
siktig emballasje. Mange barn som lid av
etevegring, kan få eit oppheng i utsjånaden
på flasker og innpakning. For å unngå det
er alt nøytralt innpakka. Her finst ikkje
bestikk, barna skal øve seg i å ta på maten
med hendene. For nokre er berre nærkontakten
med maten ei utfordring.
Dei har alle sett seg rundt bordet og har
begynt å blåse såpebobler. Gangen og prose-
dyren for samlingane er alltid den same. Å
begynne med å blåse bobler gir ein ufarleg
start på det heile.
Modellering skaper tryggleik
– No skal vi sjå kva eg har i denne posen.
Sundgot har teke plass ved bordet og grip
etter noko som ligg i den gjennomsiktige
plastposen ho har framfor seg. Måltidet er i
gang.
Sundgot tek fram den første av i alt
tolv mattypar som det skal arbeidast med
denne formiddagen. Samla skal dei representere
ulike næringsgrupper, konsistensar
og smakar. Alle barna skal møte nokre
mattypar dei allereie meistrar. I posen ligg
små runde og salte kjeks – alltid øvst på
menyen under samlingane. Sundgot hentar
opp ein kjeks, peiker på dei små hola på
overflata, viser
korleis ho kan
knase kjeksen
sund med
fingrane, tek
nokre smular
i munnen,
demonstrerer
at ho likar det.
sissel iveRsen
Psykolog
Ingen «har du
lyst på?» skal gi
ein sjanse til å
seie «nei takk».
Prosjektleiar Torunn Sundgot demonstrerer kvar mattype og viser korleis den er å ha i
hendene. Her finst ikkje kniv og gaffel, å ta i maten er ein del av terapien for barna.
Vennleg og direkte får kvart barn ein kjeks
utdelt. Presentasjon av mattypane er ein
viktig del av måltidet, men ord er ikkje
nok åleine. Modellering av ønskt åtferd
fungerer vel så godt. Barna har kvar sin
kjeks, og dei smular og smakar. Så er det
vidare. Det blir ikkje brukt lang tid på kvar
mattype. Barna skal ikkje rekke å gå leie
eller bli rastlause. Kjeksen blir rydda bort,
og Sundgot gjer klar den neste mattypen
på skjemaet.
– Kvar mattype som blir presentert, har
noko til felles med den føregåande. Etter
den kjende salte og runde kjeksen kjem
ein annan kjeks – same lyse brunfargen,
same form, men annleis i smaken. Nummer
to på lista er ein havrekjeks, og det
er den første nye mattypen denne dagen.
Etterpå kjem ein toastbit. – Same farge, men
litt anna form og konsistens, fortel Iversen
mens ho noterer reaksjonar frå barna.
Målbare resultat
Resultata som barnet har av opplegget,
blir målte ut frå mange og konkrete kriterium.
For nokre er det eit framsteg å sitje
til bords i det heile, at dei kan delta i det
sosiale rundt eit måltid. Åtferda ved bordet,
om barnet snur seg vekk, kor mange
tygg, kor mange svelg – alt blir registrert.
Finmålinga er inspirerande for foreldre og
omsorgspersonar og viktig for å halde på
motivasjonen. Dei målbare faktorane viser
klart korleis barnet har fått auka aksept for
og større inntak av mat.
– I første runde med intensiv habilitering
for barn med etevanskar nytta vi GAS
(Goal Attainment Scale), med ein skala
utvikla for kvart barn. Denne skalaen er
basert på eit forventa mål og graden av
oppnåing i forhold til dette målet. I vidare-
utviklinga har vi valt skalaer som i større
grad måler kvantitativt og viser dei faktiske
resultata endå tydelegare. Den modellen vi
bruker i dag, er ei vidareutvikling av «The
SOS (Sequential Oral Sensory) approach
to feeding», ei intensiv behandlingsform
som finmåler all utvikling barnet har i
møte med mat, fortel Iversen.
Fleire metodar
Trinn I av prosjektet dreia seg om til-
rettelegging av gode opplevingar rundt
bordet ved hjelp av heimebesøk hos barna
og foreldra deira. I neste trinn møtte
ikkje prosjektleiinga barna i det heile,
men gav foreldre og pedagogar rettleiing.
I dette tredje trinnet er terapien den samlinga
som skjer kvar veke. Sundgot seier at
alle metodane er viktige når arbeidet skal
oppsummerast ved årsskiftet. Målet er at
erfaringane skal gå inn i den daglege drifta.
– Prosjektperioden har heva nivået på tilbodet,
og grunnlaget for implementering er
godt. No veit vi korleis vi kan arbeide system-
atisk og få gode resultat, seier Iversen.
Kjetil André Fredriksen er far til Mads
Andreas i den vesle gruppa av barn rundt
bordet. Han ser korleis sonen har flytta
grenser dei siste månadene:
– Han har absolutt begynt å prøve seg
meir. Leiken med maten gjer at han tør å
bruke fingrane og ta i maten. Kanskje et han
ikkje mykje meir, men han er i alle fall ikkje
så redd lenger. Ei anna viktig sak er at han
kjenner til mange fleire mattypar og smakar
enn tidlegare, oppsummerer Fredriksen.
Rundt bordet sit fire barn, no med kvar
sin knalloransje gulrotbit. Dette er òg ein
ny mattype for borna, med djupare farge,
hard å tyggje, annleis i smaken. Dei tek utfordringa.