Til bords med suksess - Helse Vest

Nr 4/2010 rogaland / hordaland / Sogn og fjordane 

Til bords med 

suksess 

12 

Pasientflyt med dagkirurgi 

Tar det på dagen i Førde 

Takkar helsetenesta for livet 

Mista sonen – og nesten seg sjølv 

4 

8

helse i vesT Oktober 2010 

DETTE ER DIN HELSEREGION 

Tid for å vere saman 

elisabeth Huse 

Kst. kommunikasjonsdirektør, 

Helse Vest 

helse vest RhF (regionalt helseføretak) har det overordna ansvaret for spesialist helsetenesta i 

Rogaland, Hordaland og Sogn og Fjordane. Helse Vest RHF eig fem helseføretak; Helse Førde, 

Helse Bergen, Helse Fonna, Helse Stavanger og Sjukehusapoteka Vest, i tillegg til Helse Vest IKT 

AS. Helseføretaka har cirka 29 000 medarbeidarar, omfattar rundt 50 sjukehus og institusjonar og 

yter helsetenester til 1 million innbyggjarar. Budsjettet er på ca 19,7 milliardar kroner. Helse Vest 

RHF er lokalisert på Forus i Stavanger. 

Foto: Monica Larsen 

Og deR KOm deSemBeR Og jul med SI glede! Hausten har blitt til vinter 

og det merkast både på lys og temperatur. No er det mørkt når vi går heimanfrå 

på morgonen og mørkt når vi låser oss inn på ettermiddagen. Og ute er det iskaldt, 

vatna frys på og det røykjer frå pipene. Dei minste håper på snø i akebakken og kvit jul. 

Kanskje får dei ønska sine oppfylde i år - for ein gongs skuld? 

Ein som ikkje set pris på den mørke årstida er Ove Vestheim. Han har opplevd alle 

foreldres verste mareritt. Han mista sonen sin i november for tre år sidan, og blei i tillegg 

sjølv alvorleg skadd i ei bilulykke. Han takkar helsetenesta for at han i dag synest livet er 

verd å leve. Du kan lese historia hans på side 8-10. 

I denne utgåva av Helse i vest kan du også lese om korleis 

barn som vegrar seg for å ete får hjelp. Dei fleste har vel opplevd 

at ungar kan vere kresne, men desse barna har større problem 

med mat enn som så. 

Heldigvis er det hjelp å få, og foreldra gler seg over dei små framskritta. 

For dei som er interessert i forsking og ny kunnskap, er det mykje å lese. I haust delte 

Helse Vest ut to forskingsprisar, og vinnarane av desse fortel om forskinga si på side 18-20. 

Det handlar blant anna om mitokondriesjukdommar og EEG. Kva det er, finn du ut i saka. 

Du kan også lese om effektiv organisering av dagkirurgi i Helse Førde. Her har dei fått 

til mykje med små grep, og det kjem både pasientane og medarbeidarane til gode. 

Det har vore ein turbulent haust når det gjeld sjukehusorganiseringa i nettopp Helse 

Førde. 1. desember vedtok styret i Helse Vest ein ny modell for organiseringa av spesialist- 

helsetenesta i føretaket. Modellen er omstridd i delar av Sogn og Fjordane, og mange 

vil kjempe mot endringane. Helse Vest meiner modellen er god, men har respekt for 

dei som er ueinige. Helsetenestene betyr mykje for folk, det viser engasjementet! 

I dag må eg ut og kjøpe nokre julegåver. Kanskje skal eg ta med småen, så han får sett 

den fine julestemninga i byen. Det er litt mas og kav med førebuingane til jul, det må 

eg innrømme. Men når alt er fiksa, er det berre til å lene seg tilbake. Difor gjeld det 

å bli ferdig i god tid. 

Sjølv om det ikkje er mange fridagane i jula i år, så håper eg du får nytt høgtida og slappa 

av litt. Jul er ei tid for å vere saman, enten det er med familie eller med venner og kjente! 

Eg ønskjer deg ei fredeleg og god jul og alt det beste for 2011!

Helse i vest, utgåve 4/2010 

Redaksjon 

Elisabeth Huse (ansvarleg redaktør) 

Siri Tjessem Fjælberg (redaktør) 

Camilla Loddervik 

Kristin Dugstad Vestrheim 

Redaksjonen avslutta 3. desember 2010 

Abonner gratis på helse i vest 

Send ein e-post til info@helse-vest.no 

Utforming og tilrettelegging 

Oktan Stord 

Framsidefoto: Monica Larsen, 

illustrasjonsfoto, modell Vetle Oftedal 

Østerlide barnehabilitering 

12 

Til bords med suksess 

Trykkeri 

Gunnarshaug Trykkeri 

Opplag 

13.000 

Pasientflyt med dagkirurgi ...............................4 

Takkar helsetenesta for livet .............................. 8 

Forskingsnytt ....................................................11 

Til bords med suksess ......................................12 

Verdt å vite ...................................................... 16 

Forskingsprisen ............................................... 18 

Profilen ............................................................. 22 

Forskingskonferansen 

2010 

helse i vesT 4/2010 

Helse Vest og nynorsk 

Kyrkje- og kulturdepartementet har slått fast at Helse Vest skal følgje 

mållova. Det er eit fleirtal av nynorskkommunar i regionen og Helse 

Vest har derfor nynorsk som tenestemål. Det betyr at informasjon 

som går ut til eksterne mottakarar, blant anna Helse i vest og nett- 

sidene www.helse-vest.no skal vere på nynorsk. Det er grunnen til 

at alle lesarar, også dei som er bokmålsbrukarar, får informasjonen 

på nynorsk. 


18 

Profilen: Kristine Rørtveit forskar på 

Skuld og skam 

hos mødrer med 

eteproblem 

Pasientflyt 

Har dagen 

i Førde 

4 

22 

3

4 


Pasientflyt med dagkirurgi 

Har dagen i Førde 

Skepsisen mot å starte dagkirurgi ved Sentralsjukehuset i 

Førde var i høgste grad tilstades då drifta tok til for snart tre 

år sidan. No kjem snart forskingsresultata som avslører om 

dei kritiske røystane fekk rett. 

ege og forskar Einar Hovlid ved Høgskulen i Sogn 

Log Fjordane og Universitetet i Bergen er snart ute 

med den første av fleire vitskaplege artiklar om omlegginga til 

dagkirurgisk verksemd ved Sentralsjukehuset i Førde. Temaet for 

Ph.D.-avhandlinga er kvalitetsforbetring i spesialisthelsetenesta. 

– I prosjektet har eg sett på kva dei har gjort når det gjeld å 

lage eit nytt forløp for pasientar som skal til planlagd kirurgisk 

behandling og kva resultat som er oppnådde med omsyn til 

reduksjon i strykingar av planlagde operasjonar, fortel Hovlid. Dei 

konkrete resultata kan han ikkje røpe før artiklane er publiserte. 

– Det har vore spennande å bli forska på, seier avdelingsleiar 

Kari Anne Indrebø. Ho og dei andre som arbeider på dagkirurgisk 

senter gler seg til å sjå resultata av studien. 

– Tid var ei stor utfordring: Vi visste ikkje om vi ville ha tid nok 

til å ta imot dei som kom frå poliklinikkar med operasjonsbestillingar 

eller pasientar som trong undersøkingar. Det har vist seg 

å fungere godt. Det gode samarbeidet på tvers av avdelingar og 

einingar på sjukehuset gjer at systemet fungerer, fortel Indrebø. 

I ein lenestol bak ei av dørene til venterommet sit Anne-Marie 

Gåsvær Færøy. Ho tok båten inn frå Solund i går, no sit ho klar 

for operasjon på dagkirurgisk. Inngrepet har ho visst om ei god 

stund, alle førebuingar er gjorde. Klokka er litt over eitt. Om ein 

knapp halvtime er det klart. 

TeKST KRISTIn dugSTAd VeSTRHeIm FOTO VegARd FImlAnd 

Møtte tvil 

Venterommet er ikkje stort. Veggflatene er brotne av dører 

og grønpolstra stolar langs veggene. Ein fastmontert flatskjerm 

viser ein teiknefilm. Hageblad frå i sommar ligg på eit lite bord i 

hjørnet. Alle pasientane som fylde rommet for nokre timar sidan 

har kome dit dei skal vere. Ingen ventande. 

Frå eit av romma innanfor kjem Laila Løkkebø Sørensen, 

operasjonskoordinator for kirurgisk klinikk, ut. Jobben hennar er å 

sørgje for at venterommet er tomt og operasjonsstuene fulle. Sjølv 

om datamaskinen er hovudverktøyet, treng ho både kulepenn og 

papir lett tilgjengeleg. Ho nyttar lommeplassen i frakken godt. 

I dag tidleg var det heilt fullt her inne, fortel Indrebø. Ho ser 

rundt seg i det tomme venterommet. 

Når venterommet er tomt samtidig som vi har mange pasientar 

i systemet, vil det seie at pasientane slepp å vente på behandling. 

Det er målet vårt, seier Indrebø. 

Det blei spådd at med dagkirurgisk senter ville det bli vanskeleg 

å gjennomføre ein ny pasientflyt ved Sentralsjukehuset i Førde. 

Dagkirurgi er på ingen måte ei nyvinning, men ville det fungere 

her? Vegstrekningane inn mot Førde er ikkje dei beste overalt, 

reisetida for enkelte kan kome opp i fleire timar. Ville pasientane 

stille til avtalt tid? Korleis skulle operasjonsstuene bli effektivt

Til venstre og under: Operasjonskoordinator Laila Løkkebø Sørensen 

og avdelingsleiar Kari Anne Indrebø sørgjer for at tida blir nytta godt. 

Målet er at arbeidsteama på operasjonsstuene skal haldast i ande heile dagen. 


5


– Vi nyttar ressursane betre, 

operasjonsstuene er i aktivitet heile dagen. 

Trygve Nybø, avdelingsoverlege 

utnytta dersom mange av pasientane ikkje 

stilte, og dersom strykprosenten blei høg? 

Og etter operasjonen – ville pasientane 

komme seg vel heim? 

Fleire tilbod 

– Vi har fleire tilbod til pasientane, seier 

Indrebø. 

– Den eine delen av tilbodet gjeld anestesi- 

tilsyn. Denne førebuinga gjer vi når pasient- 

ane kjem til oss med tilvisinga frå poli- 

klinikken, som ei drop-in teneste. Når pasient- 

ane reiser heim, veit dei ikkje berre kva tid 

dei skal komme tilbake, dei har òg gjort alt 

som trengst før operasjonen. Pasientane skal 

sleppe å reise fram og tilbake fleire gonger, 

alt skal vere klart når dei kjem for å gjere 

inngrepet, forklarer Indrebø. 

Det andre leddet i tilbodet gjeld det som 

skjer på operasjonsdagen. 

– Då tek vi imot pasientane og gjer dei 

klare til operasjon, slik at tida inne på 

operasjonsstua blir nytta mest mogleg 

effektivt, fortel Indrebø. 

Av alle pasientane som kjem til dagkirurgisk 

senter, er 60 prosent pasientar 

som reiser heim same dagen. Dei resterande 

40 prosenta nyttar det same nye pasientflytsystemet 

på ein annan måte: Her 

6 

Kirurgisk sjukepleiar Myrtle Kristoffersen 

gjer siste førebuingar før operasjonen startar. 

Trygve nybø 

er det tale om kirurgi same dagen. Det 

kan gjelde større operasjonar, pasientar 

med svak allmenntilstand og dårleg helse. 

I desse tilfella er det ikkje forsvarleg å reise 

heim berre nokre timar etter operasjonen. 

– Felles for alle pasientane er at ingen 

ligg på avdelingane før operasjonen. Det 

gjer drifta mykje meir effektiv. Når talet på 

liggjedøgn går ned, frigir det store ressursar. 

Vi har operert 40 prosent fleire pasientar 

etter at det nye pasientflytsystemet med 

dagkirurgi blei innført i 2008. Ventelistene 

har stupt, opplyser Indrebø. 

– Pasientar til dagkirurgisk kjem sjølve 

til sjukehuset, blir følgde inn på operasjonssalen 

og legg seg opp på benken. 

Når operasjonen er over og pasientane har 

vakna, får dei mat og drikke så raskt som 

mogleg. Senga blir skifta ut med ein god 

lenestol. Dei aller fleste kan komme rett til 

oppvakning, det er ikkje nødvendig å vere 

under observasjon, fortel Indrebø. 

Ønskjer å utvide 

– Er du klar? Anne-Marie Gåsvær Færøy 

nikkar til spørsmålet frå klinikkleiar 

Indrebø. Operasjonen er ferdig i løpet av 

ein time. Deretter kjem tre timar med ro 

og venting. Så er det heim. 

– Dei fleste planlagde operasjonar er no 

dagkirurgi. For dei inngrepa som eignar 

seg, ser eg berre fordelar, seier avdelings- 

overlege Trygve Nybø. Han er innom 

kontoret som snarast mellom to inngrep. 

Nybø opplever nøgde pasientar og høgare 

effektivitet med fleire gjennomførte 

operasjonar. Tala for oktober viser 650 

operasjonar av typen som gjeld planlagde, 

utvalde operasjonar. 

– Vi nyttar ressursane betre, operasjonsstuene 

er i aktivitet heile dagen, fortel han. 

Detaljar som at alle pasientar får telefon 

to dagar før inngrepet, trur Indrebø er viktig 

for å halde strykprosenten for operasjonar 

nede. At pasientane er med på å bestemme 

tida for inngrepet, meiner både ho og Laila 

Løkkebø Sørensen er avgjerande. Dei to er 

einige i at det aller viktigaste for å unngå 

strykingar er at det blir lagd stor innsats i å 

gjere alle nødvendige undersøkingar i god 

tid før pasienten kjem til operasjon. 

Ønsket dei to har for vidare utvikling 

ligg i det å yte god service, til endå fleire 

pasientar. Indrebø håper på nettsider med 

informasjon om tilbodet. Målet er at opplysingane 

skal finnast på fleire språk. Også

informasjonsbrevet som blir sendt ut, håper 

ho kan bli omsett til aktuelle framandspråk. 

– Hovudtyngda av operasjonane kjem 

frå kirurgisk avdeling, øyre-nase-hals-avdelinga 

og ortopedisk avdeling. Vi har òg 

eit mål om å klare fleire typar operasjonar, 

gjerne kreftpasientar. Får vi til ei ordning 

der pasientane nyttar hotellet her på sjukehuset 

eller ein overnattingsstad i 

nærleiken, slepp dei å bli liggjande 

på sjukehuset etter inngrepet, 

seier Indrebø. 

Sambruk tryggjer pasientane 

Ofte er den dagkirurgiske 

verksemda skild frå resten av 

sjukehuset. Det er ikkje tilfellet 

for dagkirurgisk senter i Førde. Frå hovudinngangen 

til sentralsjukehuset er det kort 

veg opp og inn. Ein heistur vidare leier til 

pasienthotellet i toppetasjen. Den sentrale 

plasseringa midt i hjartet av sjukehuset 

inneber òg sambruk av operasjonsstuene 

med resten av verksemda. Ein fordel eller 

ei ulempe? 

– Vi har erfart at sambruket sikrar pasient- 

ane. Mange sjukehus ønskjer separate 

operasjonsstuer, men her i Førde fungerer 

delinga godt. Skulle noko skje undervegs, 

har vi alltid full beredskap. Tradisjonelt 

sett er det strenge krav til helsetilstanden 

hos pasientar som får behandling på dagkirurgisk 

senter. Det vanlege er å stille krav 

til alder, blodtrykk, kroppsmasseindeks 

(KMI), hjarte- og lungekapasitet, medikamentbruk 

og allmenntilstand. Samarbei- 

det på tvers av avdelingane gjer at vi oppfyller 

kravet om tryggleik for pasienten, 

samtidig som vi kan gi fleire eit tilbod om 

behandling, fortel Indrebø. 

Løkkebø Sørensen følgjer skjermen som 

viser operasjonsstua der Anne-Marie Gåsvær 

Færøy no ligg. Eit sanntidssystem viser 

Skulle noko skje undervegs, 

har vi alltid full beredskap. 

Kari Anne Indrebø, avdelingsleiar 

all aktivitet på operasjonsstuene. Datasystemet 

blir brukt i heile verksemda og held alle 

involverte partar oppdaterte om dei siste hendingane. 

Mens teamet arbeider inne på stua, 

kan Løkkebø Sørensen spore framdrifta. 

Har pasienten komme i narkose? Har sjølve 

inngrepet starta? Dersom det går for lang tid 

før dataskjermen viser oppdateringar, stikk 

operasjonskoordinatoren bort til stua det 

gjeld, for å sjå til at alt går rett for seg. 

– Datasystemet er sjølve krumtappen i 

pasientflytsystemet. Når det fungerer, går 

alt på skjener. Skjemaa oppdaterer seg over 

heile sjukehuset og kan lesast av alle avdel- 

ingar og poliklinikkar. Eit felles Pasientjournalsystem 

gjeld for heile sjukehuset. 

Med ein sekretær for kvar avdeling oppdaterer 

vi sjukehistoria og behandlinga av 

pasienten etter kvart. På veg ut frå sjuke- 


Pasientane går sjølv inn 

til operasjonsstua og legg 

seg opp på benken. Her 

er Anne-Marie Gåsvær 

Færøy saman med 

operasjonssjukepleiar 

Berit Holsæter Grane. 

huset får pasienten epikrisen i handa, fortel 

Løkkebø Sørensen. 

– Pasientjournalsystemet viser òg kor 

mykje effektiv operasjonstid – populært 

kalla knivtid – kvar operasjonsstue har, 

eller kor høg strykprosenten til ein bestemt 

divisjon er. Systemet blir brukt til økonomi- 

styring og til å forbetre rutinar dersom 

vi oppdagar divisjonar med høg strykprosent, 

forklarer Løkkebø Sørensen. 

Tilbakemeldingar 

Inne på operasjonsstue nummer sju 

har Anne-Marie Gåsvær Færøy lagt 

seg til på operasjonsbenken. Anestesilegen, 

kirurgar og sjukepleiarar 

summar roleg rundt i rommet og gjer dei 

siste førebuingane. Her er det konsentrasjon 

og ro. 

– Vi har fått gode tilbakemeldingar. Alle 

nyt godt av eit system som er meir effektivt 

og gir fleire pasientar behandling, seier 

Indrebø. 

– Særleg er det pasientar som har vore i 

systemet lenge, dei som har venta ei stund, 

som set pris på det dagkirurgiske tilbodet, 

trur Løkkebø Sørensen. Gåsvær Færøy 

er ei av dei som har venta lenge. No er 

operasjonen over, og ho vaknar til. Om 

nokre timar er ho heime, snart friskmeld. 

Operasjonskoordinator Løkkebø Sørensen 

nyttar dei siste minutta av arbeidsdagen til å 

sjekke kva som skal skje neste dag: 

– 35 operasjonar. Det blir mykje knivtid, 

det. 

7

8 

Blei alvorleg skadd i bilulykke på 

veg heim frå gravferda til sonen: 

Takkar helsetenesta


– Eg har framleis nokre skritt igjen å ta, og veit ikkje heilt kor langt eg 

kan kome. Men eg veit at eg har mange å takke for at eg er der eg er i dag. 

Etter ulykka til son min og så mi eiga ulykke var eg så langt nede at eg 

tenkte å gjere ein slutt på alt. Hjelpa frå Haukeland universitetssjukehus, 

Solli Distriktspsykiatriske Senter og Beitostølen Helsesportssenter, saman 

med mi eiga livskraft, har fått meg på beina igjen. 

et er Ove Vestheim (43) som 

Dfortel den sterke historia 

si til Helse i vest. Han har blitt utsett for 

hendingar som vi knapt klarer å førestelle 

oss. I november var det tre år sidan han 

fekk presten på døra, med meldinga som 

alle foreldre fryktar: Sonen Andreas på 19 

år hadde døydd i ei bilulykke. Sjokket var 

enormt, og den verste perioden i Vestheim 

sitt liv begynte der og då. 

– November er ei spesiell tid for meg. 

Det var då Andreas døydde, det var då vi 

hadde gravferd for han i Valdres, og det var 

då eg sjølv heldt på å omkomme i ei ulykke 

på veg heim. Eg får alltid vonde tankar om 

hausten, fortel Vestheim. 

For å gå tilbake til starten: Det heile 

begynte eigentleg i slutten av 2006. Då 

miste sonen Andreas ein god kamerat av 

seg, i ei bilulykke. Andreas var sjølv med 

i bilen, men overlevde. Då Andreas døydde 

i ei ulykke vel eitt å seinare, rasa verda 

saman for Vestheim. I ei fullsett kyrkje i 

Valdres måtte han seie farvel til son sin, og 

det var sjølvsagt mange tankar som gjekk 

gjennom hovudet til Vestheim då. 

– Det skal ikkje vere slik at ein far skal 

besøkje grava til son sin! Det skal vere omvendt! 

Desse tankane raste rundt i hovudet 

mitt den dagen og i mange dagar etterpå. 

Eg kan faktisk ha dei same tankane enno, 

men ikkje i den grad som akkurat då, legg 

TeKST SIRI TjeSSem FjælBeRg FOTO BjØRn eRIK lARSen 

Vestheim til. 

På vegen heim til Bergen skjedde det 

ulykksalige: På ei bru blei bilen Vestheim 

sat i saman med ekskona og to dei to barna 

deira, påkøyrd av eit vogntog. Vogntoget 

fekk sleng på den spegelglatte 

vegen og køyrde 

inn i bilen framfor dei, og 

brått blei Vestheim sjølv 

eit offer for ei alvorleg 

ulykke. Heldigvis kom 

barna og ekskona uskadde 

frå ulykka, men no starta 

Vestheim sin kamp for å 

overleve, både fysisk og 

psykisk. 

Haukeland universitetssjukehus 

Vestheim kom til sjukehuset med luft- 

ambulanse, og då hadde han knust lunge, 

knuste ribbein, deformert rygg og skulder, 

knust tommel og vatn i lungene. Han blei 

lagd i koma og fekk intensiv behandling i 

to veker. Det han då vakna opp til, var ein 

person han ikkje kjende, og eit liv han helst 

ikkje ville vite av – utan sonen og utan si 

eiga livsglede. Han takka ja til all hjelp han 

kunne få, både av prest og psykolog. 

Solli distriktspsykiatriske senter (DPS) 

– På senteret fekk eg høve til å arbeide 

konsentrert med den mentale biten, og saman 

med behandlarane kunne eg begynne å sjå 

framover. Dei var flinke til å leggje til rette 

for den beste behandlingsmåten for meg, 

ut frå den situasjonen eg var i. Like viktig 

som den mentale pleia var det å drive med 

fysisk trening. Eg var i to månader på Solli 

– Like viktig som den mentale 

pleia var det å drive med fysisk 

trening. Ove Vestheim 

DPS, før eg gjekk vidare i behandlinga 

med den fysiske treninga, fortel Vestheim. 

Beitostølen Helsesportssenter 

Den fysiske og psykiske opptreninga 

som han tok fatt på etterpå, var mykje 

hardare enn han hadde trudd på førehand. 

Han hadde store problem i starten fordi 

kroppen ikkje var der hovudet ville han 

skulle vere. Han hadde mykje smerter i 

brystet og svært dårleg pust og lungekapasitet. 

På Beitostølen var han i tre månader, 

saman med personar frå heile landet. Beitostølen 

er eit rehabiliteringssenter som tek 

imot pasientar frå heile landet, og dei har 

avtale med Helse Sør-Aust. 

– Eg gav ikkje opp. Eg visste at fysisk 

9

10 


trening var avgjerande for at eg skulle kunne 

fungere i det daglege, seier Vestheim. 

Kvardagen er tilbake 

I dag er Vestheim tilbake i full jobb. Han 

har framleis nokre fysiske plager og er til behandling 

ved Haukeland. Og framleis har 

han smerter i brystet og er plaga med astma 

og revmatisme. 

– Eg ser ikkje på meg sjølv som ferdigbehandla, 

og eg veit heller ikkje om eg 

nokon gong blir det. Eg trenar mykje for å 

halde meg i form, og eg er sikker på at min 

eigen viljestyrke og motivasjon har gjort at 

eg har klart meg så godt som eg har, i tillegg 

til hjelpa frå helsetenesta. Eg 

har ei optimistisk haldning til 

livet, og eg synest ikkje synd 

på meg sjølv. Det er svært 

viktig for meg å finne ut kva 

som gir meg positiv energi, 

og så omgi meg med det så 

mykje eg kan. Eg veit at eg 

må skunde meg langsamt og 

bruke tida godt. Eg veit òg at 

– Det er viktig å slappe av når dei 

tunge stundene kjem, og det vil dei 

nok gjere ei lang tid framover 

Ove Vestheim 

dersom eg treng det, kan eg komme tilbake 

til Solli DPS når som helst, seier Vestheim. 

Vil gi håp til andre 

Ove Vestheim fortel historia si fordi han 

ønskjer å vise andre menneske at det går 

an å komme seg framover etter slike traumatiske 

opplevingar som han har hatt. 

Dersom andre kan få hjelp ved å høyre 

eller lese historia hans, er mykje oppnådd. 

Vestheim har halde fleire foredrag om det 

han har opplevd, og i dag sit han som 

representant i brukarutvalet ved Solli DPS. 

I den rolla kan han arbeide for at pasientar 

som kjem etter han, kan få eit minst 

like godt tilbod som det han sjølv fekk. På 

denne måten får han òg delt erfaringane 

sine med andre. 

– Livsmotet forsvann etter alt som 

skjedde, og eg har arbeidd mykje for å takle 

smerta, fortvilinga og sorga. Ei open haldning 

har hjelpt meg mykje, slik at eg har 

klart å kvitte meg med dei triste følelsane. 

Ved å vere open tok eg kontroll over vonde 

følelsar som kunne avgrense livet mitt. 

Ved å handtere følelsane på ein sunn måte, 

klarte eg å halde på kontrollen, og eg tillét 

ikkje at det indre kaoset skulle ta over 

kvardagen min. Det var dette som hjelpte 

for meg, men det er jo ikkje sikkert at det 

er det same som hjelper for andre. Men eg 

trur fast bestemt at vi sjølve må arbeide oss 

ut av ein slik situasjon og ei slik oppleving, 

og at vi sjølve må ønskje oss ut av det for 

å klare det. 

Det er meg sjølv det kjem an på 

– Eg hadde ikkje klart dette utan støtte 

frå støtteapparatet. Eg er stolt over at eg 

takka ja til all hjelp eg fekk tilbod om frå 

helsetenesta, samtidig som eg veit at vi ikkje 

kjem vidare utan eigen innsats. Litt egoisme 

har òg hjelpt meg. Eg har måtta gjere mykje 

sjølv, for utan eiga drivkraft kjem 

vi ikkje langt. Eg måtte tenkje positivt, 

ta eitt skritt om gongen og 

sjå på kvar einaste framgang som 

noko positivt, sjølv om han var 

liten. Eg har heile tida sett meg 

små, men oppnåelege mål. Eg har 

lært meg ein ting: «Det er meg det 

kjem an på!» 

Eg dreiv med idrett før ulykka. 

Det har nok òg hjelpt meg 

på veg, og eg kan ikkje 

få sagt tydeleg nok kor 

viktig det er med fysisk 

aktivitet! Dagane består 

mykje av jobb, helse, trening 

og barna. Det er 

viktig å slappe av når dei 

tunge stundene kjem, og 

det vil dei nok gjere i lang tid framover, 

poengterer Vestheim. 

Har fått livet i gåve på nytt 

Han fortel at han er djupt imponert 

over helsetenesta. Legane på Haukeland 

universitetssjukehus redda livet hans. 

Helsepersonell og psykologar ved Solli 

DPS redda den psykiske helsa hans, og 

Beitostølen Helsesportssenter hjelpte han å 

gå den lange vegen med å trene opp den 

fysiske styrken. 

Viktigliste – ein reiskap i kvardagen 

– Eg har laga meg ei «viktigliste» over dei 

tinga som kan hjelpe meg gjennom plagene 

som eg har i kvardagen. Hjelpa eg har 

fått frå familie og venner, har vore sterkt 

med på å få meg opp og fram, og eg har 

mykje å takke dei for. Når eg legg meg om 

kvelden, tenkjer eg alltid gjennom tre ting 

som har gått bra den dagen, og kvifor dei 

gjekk bra. Men det som betyr mest av alt 

for meg i kvardagen, er barna mine. Dei er 

glade og fornøgde over å ha pappaen sin i 

live. Og ord som «pappa, eg elskar deg», er 

til sjuande og sist den beste terapien eg kan 

få, seier Vestheim. 

– når ein pasient blir lagd inn hos oss i krise, 

må vi bli kjende med han eller henne, finne 

ut kva for problem han eller ho har, kva som 

plagar vedkommande mest, og kva for 

ressursar pasienten har. Så må vi planleggje 

kva slags tilnærming vi skal ha i behandlinga. 

det er eit tverrfagleg team som har denne 

oppgåva, og gruppa består av sjukepleiarar, 

fysioterapeutar, sosionomar, aktivitørar, 

legar og psykologar. 

vi tilbyr miljøterapi og regulerer aktivitetar 

etter pasienten sin tilstand. nokre må ha ro til 

å samle seg ei tid, andre treng oppmuntring 

Tilbake til 

kvardagen 

til aktivitet. Pasienten sine eigne ressursar 

står alltid i sentrum, og planlegginga peiker 

mot kva som trengst av hjelp frå oss for at dei 

skal kunne kome tilbake til heimen. Vegen dit 

ser ulik ut for alle, seier margunn mo. Ho er 

psykiater og avdelingssjef ved sengeposten 

ved Solli dPS. mo uttaler seg i denne saka på 

generelt grunnlag. 

Behandling får folk ut av livskrisa 

– Folk kjem over kriser og går vidare i livet. 

nokre treng hjelp frå oss, og vi ser at dei klarer 

seg. Av og til er det nok med ei innlegging, 

andre gonger må oppfølgjande behandling til. 

det er viktig at pasienten kan fungere igjen, 

og at han eller ho på nytt kan oppleve meining 

og glede ved livet. Vi ser at det er forskjell på 

pasientane når det gjeld føresetnadar eller 

evne til å innstille seg på store endringar i 

livet, og enkelte treng lenger tid og andre 

tiltak enn andre. mange kjem til Solli dPS 

fordi kvardagen er for vanskeleg å handtere i 

heimen. nokre kjem i djupe livskriser, der dei 

har opplevd at verda deira har rasa saman, 

og at livet har mist både verdi og meining. 

dei kjenner seg hjelpelause og manglar evne 

til å fungere. Og det 

skremmer dei. med 

behandling kan vi sjå 

at pasientar gradvis 

kjem igjennom kriser, 

vinn tilbake livsmotet 

sitt, får tillit til eigne 

krefter og blir i stand 

til å returnere til heimen 

og halde fram å 

leve, fortel mo. 

MARgUnn MO 

psykiater og avdelingssjef 

ved sengeposten ved 

Solli DPS

forskingsnytt 

Kan ein døy av latter? 

«eg døyr av latter» er eit 

uttrykk dei fleste bruker av 

og til. men ligg det ei sanning 

bak orda? 

Magemusklane får krampe, pusten er 

tung, tårene trillar. det høyrest ikkje 

særleg behageleg ut, men er faktisk berre 

ein del av det å ha eit godt latteranfall. 

men kan ein døy av ein god latter? Svaret 

er ikkje heilt så enkelt som spørsmålet. 

For folk kan nemleg døy av latter. men 

då skal dei jammen vere uheldige. 

når vi ler, aktiverer vi ei rekkje ansiktsmusklar 

og musklar i kroppen, særleg 

i magen. Samtidig utløyser hjernen ein 

masse gode stoff. derfor blir vi glade av 

å le. nokre forskarar meiner at det å le 

kan samanliknast med ein omgang med 

Får fart 

på hjernen 

Kjelde: www.forskning.no Illustrasjonsfoto: Colourbox 

trening, fordi pulsen stig og musklane blir 

aktiverte. ein del studiar kan òg tyde på at 

latter kan ha ein helsebringande effekt. 

men det skjer også andre prosessar i 

kroppen når vi ler. 

– når vi ler, held vi lufta tilbake og skaper 

eit høgt trykk i brystkassa og hjernen. det 

fører til at det ikkje kjem nok blod tilbake 

til hjartet og resten av kroppen. det får 

blodtrykket til å falle. Blir blodtrykket lågt 

nok, risikerer vi å svime av, seier jesper 

mehlsen, overlege og forskingssjef ved 

Frederiksberg Hospital. 

Han understrekar at det likevel er svært 

usannsynleg at ein døyr av latter, sjølv om 

latter og fysiske problem i svært sjeldne 

tilfelle kan vere ein drepande cocktail, der 

latteren kan bli ein katalysator for meir 

alvorlege, underliggjande helseproblem. 

Aktive og veltrente barn 

har større hjerne, hugsar 

betre og resonnerer klarare 

enn barn i dårleg form. ein 

amerikansk studie 

frå university of Illinois syner 

tydeleg samanhengen mellom 

storleiken på hjernen 

og fysisk form. Psykologen 

Art Kramer og doktorgradsstudenten 

laura Chaddock 

undersøkte ni- og tiåringar. 

dei barna som var i best 

form, gjorde det 

betre på minne- 

testar. I tillegg var 

dei òg betre på 

relasjo- 

nelle testar, det 

vil seie oppgåver 

der ein skal nytte 

fleire typar 

informasjon. 

Studiet syner 


Store 

musklar med 

små vekter 

det er minst like effektivt å trene musklar 

med små vekter, så lenge ein held på til ein 

er sliten, meiner kanadiske forskarar. 

Forskarane er overbeviste om at musklane 

blir større så lenge ein trenar slik at dei blir 

utmatta. 

Resultata byggjer på testar av 15 menn i 

21-årsalderen med normal vekt, målt som 

BmI. Kvar av dei blei bedne om å lyfte 

vekter som tilsvarte 90 eller 30 prosent av 

det dei maksimalt kunne klare. dei tunge 

vektene kravde 5–10 repetisjonar før ein blei 

utsliten, mens testpersonane greidde å lyfte 

dei lette vektene minst 24 gonger. 

– målingane av protein i musklane 3 og 24 

timar etter treninga tyder på at små vekter 

ikkje berre er like gode, men kanskje til og 

med betre til å byggje opp muskelmasse, 

seier Stuart Phillips, professor ved Institutt 

for kinesiologi ved mcmaster university i 

Canada, som står bak studien. 

korleis kombinasjonen av 

fysisk aktivitet som hjelper til 

med å utvikle hjernen 

og auke talet på celler 

saman med skolearbeid 

som stimulerer 

og tek vare på 

cellene, er ein 

fantastisk 

kombinasjon. 

11

12 


Illustrasjonsfoto: Monica Larsen 

Det starta som eit hjartesukk 

etter tydelegare retningslinjer, 

betre dokumentert kunnskap 

og meir samarbeid mellom 

fagfolk. No sit Østerlide 

barnehabilitering i Helse 

Stavanger på eit verktøy 

som kjem barn med 

etevegring til gode. 

TeKST KRISTIn dugSTAd VeSTRHeIm FOTO mOnICA lARSen 

For nokre er det det viktigaste måltidet i veka som blir 

gjort klart denne tysdagen. Kvar veke er det samlingar 

som startar med sansemotorisk trening, før eit terapeutisk måltid 

som hovudaktivitet. Tanken er at treninga før måltidet gjer barna 

tryggare og meir motiverte til å utforske maten under måltidet. 

Psykolog Sissel Iversen tek fram eit skjema. Der er alle former 

for reaksjonar kvart barn har på kvar mattype det får presentert 

under måltidet, registrert, slik at det viser utviklinga. Iversen er 

ei av tre som leier prosjektet ved Østerlide barnehabilitering ved 

Stavanger Universitetssjukehus. 

– I dag skal barna arbeide seg igjennom tolv mattypar, tre av 

dei er nye. I skjemaet noterer vi korleis barnet reagerer. Ein viktig 

del av opplegget går ut på at barnet skal bruke sansane sine til å 

bli kjende med konsistensen og dei taktile eigenskapane – korleis 

maten kjennest ut i hendene og i munnen. Å leike med maten er 

flott. Det er ein viktig del av desensitiviseringa: Ein arena som blir 

opplevd som skummel, skal gjerast om til noko som ikkje er farleg 

lenger. Desse barna har ofte ikkje teke del i den viktige sanseutviklinga 

andre barn har i eitt- til toårsalderen. Måltidsregistreringsskjemaet 

hjelper oss med å måle framgangen. Det å kunne måle 

framgang har heile tida vore ein kjepphest for oss, fortel Iversen. 

Viktig satsing 

Over dei to siste åra har styrkingsmidlar frå Helse Vest og 

løyvingar direkte frå Helsedirektoratet danna grunnlag for arbeidet

– Helse Stavanger 

har gjennom prosjektet ved 

Østerlide barnehabilitering gjort 

eit framifrå arbeid for barn med 

eit spesielt behov. 

Baard-Christian Schem, 

fagdirektør i Helse Vest 

med 

med å utvikle tilbod for barn med etevegring. Ved å invitere fagpersonar 

frå fleire kommunar er ny kompetanse blitt spreidd. 

Arbeidet gir resultat som lèt seg dokumentere. 

– Helse Stavanger har gjennom prosjektet ved Østerlide barnehabilitering 

gjort eit framifrå arbeid for barn med eit spesielt 

behov. Utviklinga av prosjektet er også i tråd med Helse Vest si 

prioritering av habiliterings- og rehabiliteringstenestene i regionen. 

Med statsbudsjettet for 2009 begynte eit viktig arbeid med å 

utvikle tilbodet innanfor habilitering og rehabilitering i spesialist- 

helsetenesta. Arbeidet, som har gått føre seg i snart to år, legg 

eit godt grunnlag for vidare styrking av feltet, seier fagdirektør i 

Helse Vest, Baard-Christian Schem. 

Aktuelt problem 

– I løpet av heile perioden har vi evaluert eige arbeid og leita 

etter dei beste metodane, fortel prosjektleiar og logoped Torunn 

Sundgot. Den intensive og fokuserte habiliteringa retta mot barn 

med etevegring, er inne i sitt tredje trinn. Gjennom dei siste åra er 

metoden blitt utvikla for kvart av trinna. 

Med seg i prosjektleiargruppa har ho psykolog Sissel Iversen og 

spesialpedagog Ingebjørg Oliversen. Dei har etter studiar og kurs utvikla 

ein metodikk etter modellar utvikla av den amerikanske barne- 

psykologen Dr. Kay Toomey og logopeden Dr. Erin Sunset Ross. 

Samarbeid og kompetanseheving både for første- og andrelinje- 

tenestene har heile tida vore høgt prioritert i prosjektperiodane. 


Det terapeutiske måltidet 

er hard og konsentrert jobb 

i halvannan time. Sindre 

Nygård-Andersen går på 

oppgåvene. Med seg på 

venstre side har han Hanne 

Kårstad, logoped i Sandnes 

kommune. 

Samarbeidsmodellen som blir brukt no, legg vekt på nært samarbeid 

mellom tenestene på dei forskjellige nivåa og på tvers av instansar. 

– I samfunnet generelt ser vi ein auke av problema. Internasjonal 

litteratur viser at 25 prosent av alle barn har ei eller anna form for 

etevanske. Blant barn med psykisk utviklingshemming eller fysisk 

funksjonshemming er tala endå høgare. Sjølv om barna vi får tilvist, 

har ei særleg utfordring, er eg sikker på at teknikkane og metoden 

kan la seg overføre til barn med mildare symptom, seier Iversen. 

Barn som lid av etevegring frå dei er heilt små, har gjerne ein saman- 

sett helsetilstand. Lengre sjukdom i mage/tarm, problem med svelging 

og nedsett funksjonsevne anten fysisk eller psykisk kan i sum 

gjere eting til noko barnet fryktar på grunn av dårlege erfaringar. 

Barna som får tilbod om opplegget, er ofte tilviste frå barneavdelinga. 

Faste rammer 

Eit udekt furubord omkransa av stolar står klart for barna, 

som er i ferd med å finne dei faste plassane sine. Foreldra får vere 

med – som observatørar bak eit einvegsvindauge i rommet ved 

sida av, saman med Iversen og fysioterapeut og prosjektmedarbeidar 

Marina Kaptijn. Det er òg ein prosjektmedarbeidar med 

rundt bordet, i tillegg til barnas eigen assistent, om nokon har 

det. Det heile blir filma, slik at det kan evaluerast seinare på dagen. 

Dette er ikkje eit vanleg måltid. Faktisk er det eit poeng 

at det skal skilje seg frå det alminnelege. Dekketøyet er annleis, 

innpakninga på maten òg, kvite papptallerkenar og gjennom- 

13

14 


siktig emballasje. Mange barn som lid av 

etevegring, kan få eit oppheng i utsjånaden 

på flasker og innpakning. For å unngå det 

er alt nøytralt innpakka. Her finst ikkje 

bestikk, barna skal øve seg i å ta på maten 

med hendene. For nokre er berre nærkontakten 

med maten ei utfordring. 

Dei har alle sett seg rundt bordet og har 

begynt å blåse såpebobler. Gangen og prose- 

dyren for samlingane er alltid den same. Å 

begynne med å blåse bobler gir ein ufarleg 

start på det heile. 

Modellering skaper tryggleik 

– No skal vi sjå kva eg har i denne posen. 

Sundgot har teke plass ved bordet og grip 

etter noko som ligg i den gjennomsiktige 

plastposen ho har framfor seg. Måltidet er i 

gang. 

Sundgot tek fram den første av i alt 

tolv mattypar som det skal arbeidast med 

denne formiddagen. Samla skal dei representere 

ulike næringsgrupper, konsistensar 

og smakar. Alle barna skal møte nokre 

mattypar dei allereie meistrar. I posen ligg 

små runde og salte kjeks – alltid øvst på 

menyen under samlingane. Sundgot hentar 

opp ein kjeks, peiker på dei små hola på 

overflata, viser 

korleis ho kan 

knase kjeksen 

sund med 

fingrane, tek 

nokre smular 

i munnen, 

demonstrerer 

at ho likar det. 

sissel iveRsen 

Psykolog 

Ingen «har du 

lyst på?» skal gi 

ein sjanse til å 

seie «nei takk». 

Prosjektleiar Torunn Sundgot demonstrerer kvar mattype og viser korleis den er å ha i 

hendene. Her finst ikkje kniv og gaffel, å ta i maten er ein del av terapien for barna. 

Vennleg og direkte får kvart barn ein kjeks 

utdelt. Presentasjon av mattypane er ein 

viktig del av måltidet, men ord er ikkje 

nok åleine. Modellering av ønskt åtferd 

fungerer vel så godt. Barna har kvar sin 

kjeks, og dei smular og smakar. Så er det 

vidare. Det blir ikkje brukt lang tid på kvar 

mattype. Barna skal ikkje rekke å gå leie 

eller bli rastlause. Kjeksen blir rydda bort, 

og Sundgot gjer klar den neste mattypen 

på skjemaet. 

– Kvar mattype som blir presentert, har 

noko til felles med den føregåande. Etter 

den kjende salte og runde kjeksen kjem 

ein annan kjeks – same lyse brunfargen, 

same form, men annleis i smaken. Nummer 

to på lista er ein havrekjeks, og det 

er den første nye mattypen denne dagen. 

Etterpå kjem ein toastbit. – Same farge, men 

litt anna form og konsistens, fortel Iversen 

mens ho noterer reaksjonar frå barna. 

Målbare resultat 

Resultata som barnet har av opplegget, 

blir målte ut frå mange og konkrete kriterium. 

For nokre er det eit framsteg å sitje 

til bords i det heile, at dei kan delta i det 

sosiale rundt eit måltid. Åtferda ved bordet, 

om barnet snur seg vekk, kor mange 

tygg, kor mange svelg – alt blir registrert. 

Finmålinga er inspirerande for foreldre og 

omsorgspersonar og viktig for å halde på 

motivasjonen. Dei målbare faktorane viser 

klart korleis barnet har fått auka aksept for 

og større inntak av mat. 

– I første runde med intensiv habilitering 

for barn med etevanskar nytta vi GAS 

(Goal Attainment Scale), med ein skala 

utvikla for kvart barn. Denne skalaen er 

basert på eit forventa mål og graden av 

oppnåing i forhold til dette målet. I vidare- 

utviklinga har vi valt skalaer som i større 

grad måler kvantitativt og viser dei faktiske 

resultata endå tydelegare. Den modellen vi 

bruker i dag, er ei vidareutvikling av «The 

SOS (Sequential Oral Sensory) approach 

to feeding», ei intensiv behandlingsform 

som finmåler all utvikling barnet har i 

møte med mat, fortel Iversen. 

Fleire metodar 

Trinn I av prosjektet dreia seg om til- 

rettelegging av gode opplevingar rundt 

bordet ved hjelp av heimebesøk hos barna 

og foreldra deira. I neste trinn møtte 

ikkje prosjektleiinga barna i det heile, 

men gav foreldre og pedagogar rettleiing. 

I dette tredje trinnet er terapien den samlinga 

som skjer kvar veke. Sundgot seier at 

alle metodane er viktige når arbeidet skal 

oppsummerast ved årsskiftet. Målet er at 

erfaringane skal gå inn i den daglege drifta. 

– Prosjektperioden har heva nivået på tilbodet, 

og grunnlaget for implementering er 

godt. No veit vi korleis vi kan arbeide system- 

atisk og få gode resultat, seier Iversen. 

Kjetil André Fredriksen er far til Mads 

Andreas i den vesle gruppa av barn rundt 

bordet. Han ser korleis sonen har flytta 

grenser dei siste månadene: 

– Han har absolutt begynt å prøve seg 

meir. Leiken med maten gjer at han tør å 

bruke fingrane og ta i maten. Kanskje et han 

ikkje mykje meir, men han er i alle fall ikkje 

så redd lenger. Ei anna viktig sak er at han 

kjenner til mange fleire mattypar og smakar 

enn tidlegare, oppsummerer Fredriksen. 

Rundt bordet sit fire barn, no med kvar 

sin knalloransje gulrotbit. Dette er òg ein 

ny mattype for borna, med djupare farge, 

hard å tyggje, annleis i smaken. Dei tek utfordringa.

Over: Spesialpedagog og prosjektmedarbeidar Gry Kristel 

Aasen Dirdal viser korleis Mads Andreas Fredriksen kan 

leike med maten. Å bruke alle sansane er viktig når mat 

skal bli noko å gle seg over. 

– Han har absolutt 

begynt å prøve seg meir. 

Leiken med maten gjer at han 

tør å bruke fingrane og ta i 

maten. Kanskje et han ikkje 

mykje meir, men han er i alle 

fall ikkje så redd lenger. 

Kjetil André, far til Mads 

Ei gulrot er knalloransje og hard og lagar lyd i munnen 

– annleis enn mykje anna mat barna har møtt i terapien. 

Mads Andreas Fredriksen har kome langt og tek ein bit. 

15

16 


verdt å vite 

Kva vil det seie at noko er 

kreftframkallande? 

Vi høyrer stadig om frie radikal, paraben og farlege stoff. Kva vil 

det seie at noko framkaller kreft? Kreftlege og avdelingsdirektør ved 

Avdeling for kreftbehandling og medisinsk fysikk ved Haukeland 

universitetssjukehus i Helse Bergen, Olav mella, fortel. 

TeKST KRISTIn dugSTAd VeSTRHeIm FOTO BjØRn eRIK lARSen 

– vi kan seie at jamn eksponering og 

kombinasjonar av fleire faktorar har ein 

effekt vi kan kalle «kreftframkallande». 

Stadig påverknad av for eksempel slimhinnene 

ved røyking kan gradvis endre 

friske celler slik at dei i mikroskopet ser 

annleis ut. desse cellene utgjer ein risiko 

for kreftutvikling. det er vanskeleg å seie 

i generelle termar kva som eigentleg 

framkallar kreft. det vi veit om kreft og 

kva som er kreftframkallande, er teoretisk 

kunnskap, basert på tru om faktorar 

som har innverknad og effekt på celler. 

– Kva for stoff har kreft- 

framkallande effekt? 

– Mange stoff er kreftframkallande. 

eit av dei mest kjende og beviseleg 

kreftframkallande er asbest. ekspo- 

nering over tid gir kreft. Tobakksbruk og 

asbest aukar effekten av kvarandre, og 

faren for kreft blir endå høgare. Fleire 

stoff har den effekten at dei saman gir 

høgare kreftfare. dei mest kjende 

karsinogena (kreftframkallande stoff) 

finn vi i dagleglivet. Tobakk, alkohol 

og enkelte matvanar utgjer kreftfare. 

Vi veit i dag at tobakk inneheld over 

femti kreftframkallande stoff. 

Kva utgjer størst kreftfare: 

noko vi et, noko vi får på huda, 

eller noko vi pustar inn? 

– Forsking tyder at 30 prosent av krefttilfella 

kan påverkast av det vi et. det 

betyr ikkje at 30 prosent kunne ha vore 

unngått. det er ein indikasjon på at 

kosthaldet har ein positiv eller negativ 

effekt på ei eventuell utvikling av kreft. 

eit dårleg kosthald vil over tid utgjere ein 

stor kreftfare og er det folk flest kan styre 

i den eine eller andre retninga. eit døme 

er at overvekt åleine aukar kreftrisikoen 

utan at spesielle matvarer må vere med. 

effekten kan vere indirekte, ved forandring 

i hormonnivået. For ein med lyst 

hudpigment er det særleg viktig å ta 

omsyn til den skadelege effekten av 

sollyset. det er elles godt dokumentert 

at røyking har ein sterkt kreft- 

framkallande effekt på mange kreft- 

former. Å rangere effekten av eksponeringa 

er umogleg, og det kjem igjen an på 

eit sett av faktorar for den det gjeld. 

Kan kroppen sjølv kvitte seg med 

dei kreftframkallande stoffa, slik at 

dei ikkje utgjer nokon fare der- 

som vi sluttar å utsetje oss for dei? 

– nokre stoff forsvinn frå kroppen og vil 

gradvis utgjere mindre fare etter avslutta 

eksponering. den som sluttar å røykje, 

kan redusere faren for kreft ganske raskt. 

den same positive effekten har omlegging 

av kosthaldet og innføring av meir 

fysisk aktivitet. Vi veit derimot at asbest 

er eit stoff som kroppen lagrar, og som 

kan utgjere kreftfare i ein mannsalder etter 

eksponeringa. det same gjeld stråling 

og radioaktivitet.

– Dei positive effektane kjem når fleire positive livsstilsfaktorar 

får arbeide saman, seier Olav Mella, kreftlege og avdelings- 

direktør ved Haukeland universitetssjukehus i Helse Bergen. 

Kva med artiklar og reportasjar 

som fortel om paraben i kosmetikk, 

kunstige søtingsstoff, 

stråling frå mobiltelefonar eller 

formaldehyd i sponplater – kor 

farleg er dette for oss? 

– Det går ikkje an å leve i dag utan å 

ta omsyn til moglege kreftfarar. det er 

viktig å hugse at cellene faktisk toler 

mykje stress. At vi blir eksponerte for 

kreftframkallande stoff, fører ikkje 

nødvendigvis til at det blir utvikla kreft. 

Cellene har effektive reparasjonsenzym 

som lukar ut dei fleste skadar på genane 

våre. ei årsak til at faren for kreft aukar 

med alderen, er at desse reparasjonssystema 

ikkje er like effektive lenger. Stoffa 

vi blir utsette for, er ein del av fleire faktorar 

som samla utgjer ein kreftfare. når 

det blir arbeidd med å teste desse stoffa, 

nyttar laboratoria høge verdiar for å vise 

effekten av dei. Vi møter på ingen måte 

dei same høge mengdene i produkta vi 

kjøper. 

Kan eit enkelt møte med 

noko kreftframkallande gjere 

at ein får kreft? 

– i dei situasjonane der enkelttilfelle 

utgjer ein kreftfare, er det oftast snakk 

om radioaktivitet eller stråling etter 

atomulukker som øydelegg arvestoff 

i cellene. utover det er det ikkje lett 

å spore utvikling av kreft tilbake til 

enkelthendingar. Vi kan for eksempel 

ikkje spore utvikling av hudkreft tilbake 

til éi bestemt sydenreise med mykje sol 

eller skulde på ein krem med paraben 

som vi har nytta éin gong. det er rett at 

kreft kan sporast tilbake til ei enkelt celle, 

men dette er ikkje det same som å kople 

kreften til ei enkelt hending. Prosessar 

som leier fram mot kreft, kan vere i gang 

i mange celler, men så ligg ei celle fremst 

i utviklinga og dannar utgangspunktet 

for ein svulst. 


Kva er det beste vi kan gjere for å 

unngå kreftframkallande stoff? 

– Det er umogleg å unngå eksponering 

for kreftframkallande stoff. Dei er rundt 

oss overalt. det beste vi kan gjere, er å 

passe på kva vi utset oss for i kvardagen. 

unngå hysteri rundt enkelte produkt, 

for eksempel kremar og lettbrus, og 

tenk heller på heilskapen. dei positive 

effektane kjem når fleire positive livsstilsfaktorar 

får arbeide saman, seier Olav 

mella. 

17

Forski Forskings 

Foto: Silje Katrine Robinson 

18 


konferansen 

2010 

To forskingsprisar 

til nevrologi 

Stolte vinnarar av 

forskingsprisane 

2010. Frå 

venstre fagdirektør 

Baard-Christian 

Schem, vinnar av 

prisen til ein yngre 

forskar, Charalampos 

Tzoulis, vinnar av 

innovasjonsprisen, 

Harald Aurlien og 

styreleiar i Helse Vest, 

Oddvard nilsen. 

mitokondriesjukdom og eit eeg beskrivingsprogram. 

Kva i alle dagar er det? Fellesnemnaren er at begge har 

fått Helse Vest sin forskingspris for 2010, og begge har 

noko med nevrologi å gjere. men der sluttar òg likskapen. 

TeKST SIRI TjeSSem FjælBeRg FOTO BjØRn eRIK lARSen 

– Mitokondriesjukdommar er nemninga 

på ei gruppe sjukdommar knytte til forstyrringar 

i energiproduksjonen til cellene. 

Mitokondriesjukdommar kan gi symptom 

frå fleire organ og blir definerte som multiorgan-sjukdommar. 

Kvar celle i kroppen 

inneheld mitokondriar, små «kraftverk», 

som nyttar feittet i maten og karbohydrat 

til å danne energirike sambindingar. Alle 

organ i kroppen er avhengige av energi. 

Hjernen, hjartet, nyrene og levra er blant 

dei mest energikrevjande organa, og derfor 

er det dei som blir først ramma ved forstyrringar 

i energiproduksjonen i cellene. Det 

er sagt om mitokondriesjukdommar at dei 

kan ramme kvar som helst i kroppen, dei 

kan begynne når som helst i livet, og dei 

kan bli nedarva med kva slags arvemønster 

som helst, fortel lege og forskar Charalampos 

Tzoulis. Han har arbeidd ved Haukeland 

universitetssjukehus sidan 2004 og held til 

ved Nevrologisk avdeling. 

Forska på arveleg mitokondriesjukdom 

– Den mitokondriesjukdommen vi har 

studert, er ei arveleg og alvorleg nevrologisk 

liding, som vanlegvis startar i tenåra, og som 

først og fremst rammar hjernen, musklane 

og levra. Pasientane får blant anna alvorleg 

epilepsi og aukande problem med balansen 

og rørsleevna. Årsaka til sjukdommen er ein 

genfeil som mange i Noreg har. Men det er 

når to berarar av genfeilen får barn, at sjukdommen 

kan oppstå hos barna. Hovud- 

fokuset i den siste studien vår var å forklare 

korleis sjukdommen oppstår og utviklar 

seg. Funna våre gjer greie for sjukdoms- 

mekanismen, noko som tek oss eit steg 

nærmare å utvikle behandlingsmåtar i framtida, 

seier Tzoulis. 

Ifølgje tildelingskomiteen får Tzoulis 

prisen for framifrå arbeid med å ta i bruk 

avansert biletbehandling (MRI) og vevsanalysar 

i studiar av arveleg sjukdom som kjem 

av feilfunksjon i mitokondriane. Prisen til 

ein yngre forskar blei sist delt ut i 2007. 

Prisen går til ein person under 35 år som har 

utført eineståande vitskapeleg arbeid. 

Forskingsfelt i rask utvikling 

– Funna i studien vår er ikkje blitt 

beskrivne før, og dei gir oss ny og viktig 

kunnskap innanfor mitokondrieforskinga. 

Det er eit lite miljø i Noreg innanfor nevro-

genetikk, men det er eit område som er 

under oppbygging. Det er viktig å finne 

ut kvifor enkelte blir sjuke, og på kva slags 

måte, for at vi skal finne rett behandling 

for dei som blir ramma av ein mitokondriesjukdom. 

I dag har vi inga behandling, 

berre støttebehandling, for eksempel epilepsimedisinar. 

Mitokondriesjukdommar 

er relativt vanlege i Noreg, men det er 

ikkje alle som blir fanga opp av helsetenesta 

og får rett diagnose, forklarer 30-åringen. 

Resultat av forskinga 

Målet for Tzoulis og forskingsgruppa er 

å kunne forstå mitokondriesjukdommar 

betre og utvikle ei behandling som kan 

kurere sjukdommen og gjere livet enklare for 

pasientane. 

– No skal vi ta eit steg vidare og 

halde fram med arbeidet vårt, seier pris- 

vinnaren. 

Eit godt forskingsår for Helse Vest 

– Det er viktig å setje pris på god 

forsking for å drive utviklinga vidare og 

få gode resultat som kjem pasientane i 

Helse Vest til gode. Prisane gir ein klar 

stimulans til vidare innsats for dei beste 

forskarane våre, ofte i ein avgjerande fase 

i karrieren deira, fortel fagdirektør i Helse 

helse i vest 4/2010 

det er viktig å finne ut kvifor 

enkelte blir sjuke, og på kva slags 

måte, for at vi skal finne rett 

behandling for dei som blir ramma 

av ein mitokondriesjukdom. I 

dag har vi inga behandling, berre 

støttebehandling, for eksempel 

epilepsimedisinar. 

Vinnaren av prisen til ein yngre forskar: Charalampos Tzoulis 

Vest, Baard-Christian Schem. Han er òg 

leiar for det regionale samarbeidsorganet, 

som er ansvarleg for forskingskonferansen. 

Organet består av Helse Vest og uni versiteta 

i Bergen og Stavanger. 

Vi aukar stadig forskingsaktiviteten i 

regionen vår. For 2011 vil Helse Vest tildele 

137,4 millionar kroner til forsking. 

Dersom vi med omgrepet «vi» òg tek med 

pasientane våre, bidreg mange pasientar 

avgjerande ved å delta i klinisk forsking. 

Ein del av det å drive forsking er å ha 

god oversikt over fagleg framgang også 

elles i verda. Derfor vil gode forskingsmiljø 

fungere som antenner og mottakarar for 

19

forskingskonferansen 

Forski Forskings 

20 


2010 

framskritt som skjer rundt om i verda. 

På lang sikt kjem forskinga pasientane 

til gode ved at vi får meir effektive og 

skånsame metodar for undersøking og 

behandling, seier Schem. 

God idé i 97 enda opp med forskingspris 

Pasientgrupper som kan nyte godt av 

arbeidet til den andre prisvinnaren, Harald 

Aurlien, er pasientar med anfallslidingar, 

for eksempel epilepsi. Demensproblem 

og komadiagnostikk er òg område der 

EEG blir mykje brukt. I arbeidet sitt på 

Nevrologisk avdeling ved Haukeland 

universitetssjukehus har Aurlien utvikla 

eit EEG beskrivingsprogram som skal 

gjere kvaliteten på EEG-undersøkinga 

betre, og samtidig meir tilgjengeleg for 

forsking og utvikling. 

EEG – kva er det? 

For å forstå kva eit EEG beskrivingsprogram 

er, må vi òg vite kva EEG er. 

– EEG (elektroencephalografi) er måling 

av elektrisk aktivitet frå hjernen. Denne 

undersøkinga blir brukt i diagnostikk av 

ei rekkje sjukdommar i hjernen – mest 

av alt i forbindelse med epilepsi. Under- 

søkinga skjer ved at elektrodar blir festa i 

eit spesielt mønster på hovudet. Då blir 

den elektriske aktiviteten frå hjernen målt, 

forklarer nevrofysiolog Aurlien. 

Nytt program for beskriving av EEG 

− Eit EEG beskrivingsprogram gjer at 

vi på ein standardisert måte og ved bruk 

av internasjonalt akseptert terminologi får 

beskrive ei EEG-undersøking og samtidig 

lagt resultatet inn i ein søkbar database. 

Anonymiserte data blir overførte til ein 

internasjonal database. Dette blir ei unik 

kjelde til forsking og vidare utvikling og 

gjer at vi kan samanlikne undersøkingar 

på tvers av ulike laboratorium, ulike land 

og ulike språk. Den første versjonen av 

systemet som eg utvikla, er brukt på Hauke- 

Pasientgrupper som kan 

nyte godt av arbeidet til den 

andre prisvinnaren, 

Harald Aurlien, er pasientar 

med anfallslidingar, 

for eksempel epilepsi. 

Vinnaren av innovasjonsprisen: harald Aurlien 

land universitetssjukehus sidan 2000. Vi 

samarbeider med 14 europeiske land om 

eit nytt beskrivingssystem, og i slutten av 

desember vil vi sende ut ein testversjon av 

denne nysatsinga til store delar av Europa. 

I april 2011 skal vi ha eit stort møte der 

vi ser på erfaringane med programmet, 

før den nye standarden kan publiserast 

sommaren 2011, seier Aurlien. 

Innovasjonsprisen utdelt for første gong 

Ifølgje komiteen som har vurdert dei 

innkomne søknadene, har Aurlien fått den 

nyoppretta innovasjonsprisen fordi programmet 

han har utvikla, har interessante 

og kommersielle moglegheiter. I grunngivinga 

for prisen står det blant anna at 

programmet er ope og nyskapande. Det 

representerer etter komiteen si meining ein 

ny standard på eit område som tidlegare 

var basert på ikkje-standardisert fritekst, 

og det er tilgjengeleg for klinisk praktisk 

arbeid med større diagnostisk nytte.

gledeleg nedgang i sjukefråværet 

Føretaksgruppa i Helse Vest har 

for oktober 2010 eit sjukemeldt 

sjukefråvær på 5,4 prosent. det 

er ein nedgang på 1,0 prosent- 

poeng frå oktober 2009. Resultata 

er gjennomgåande svært gode i 

heile føretaksgruppa. målet for 

Helse Vest er at det sjukemelde 

sjukefråværet ikkje skal vere 

høgare enn 4,5 prosent. 

– Det er viktig å ha målretta og verknadsfulle 

tiltak. god leiarskap og medarbeidarskap 

er dei grepa som gir dei gode resultata. Tala 

for oktober viser eit samla sjukefråvær for 

føretaksgruppa på 6,3 prosent. målet som 

regjeringa har sett for det samla sjukefråværet, 

er 5,5 prosent. det er ein god 

fråværskultur i heile føretaksgruppa (Helse 

Førde, Helse Bergen, Helse Fonna og Helse 

Stavanger), seier personal- og organisasjons- 

direktør i Helse Vest, Hilde Christiansen. 

Ho legg til at det eigenmelde sjukefråværet 

er svært lågt, og at det ikkje er der utfordringane 

ligg. Talet på einingar som har eit samla 

sjukefråvær på 5,5 prosent eller lågare, er for 

oktober 70 prosent, og talet på einingar som 

ny kommunikasjons- 

direktør i helse vest 

Bente Aae er tilsett som ny 

kommunikasjonsdirektør i Helse 

Vest RHF. Aae kjem frå stillinga 

som kommunikasjonssjef i 

Subsea 7 norway i Stavanger og 

begynner i stillinga i Helse Vest i 

januar 2011. 

har eit sjukemeldt sjukefråvær på 4,5 prosent 

eller lågare, er 57 prosent. Christiansen 

meiner at analysar viser at Helse Vest har dei 

same sesongmessige variasjonane som vi ser 

elles i samfunnet. 

viktig å tru – basert på fakta 

og gode haldningar 

– den gjennomsnittlege lengda på det 

sjukemelde sjukefråværet er redusert betydeleg 

dei siste åra. Resultata er best når det 

gjeld langtidsfråværet, altså sjukefråvær på 

17 dagar eller meir. Per oktober 2010 utgjer 

dette 3,1 prosent av det samla sjukefråværet. 

det som for nokre år sidan kunne fortone seg 

som uoppnåeleg, er no innan rekkjevidd. eg 

er overbevist om at leiarar og medarbeidarar 

gler seg over resultata, og at det er ein inspirasjon 

for einingane i det enkelte helseføretaket. 

Ikkje minst er helseføretaka på Vestlandet 

flinke til å dele på informasjon om gode tiltak 

og gode resultat, og det er det jo all grunn til, 

seier direktøren. 

Christiansen meiner at sjukefråværet er ei 

utfordring for den det gjeld, men også for 

helseføretaka. leiarar og kollegaer får ei ekstra 

belasting med å løyse oppgåvene, samtidig 

som alle som blir sjukemelde, aller helst vil 

vere friske. Ho meiner at lågare sjukefråvær 

rett og slett blir som ein premie for alle partar. 

– vi gler oss til å få Bente med på laget. 

Bente har ein solid bakgrunn innanfor kommunikasjonsfaget, 

og vi vil ha stor nytte av 

erfaringane hennar i tida som kjem, seier 

administrerande direktør i Helse Vest RHF, 

Herlof nilssen. 

I tillegg til jobben som kommunikasjonssjef i 

Subsea 7 norway har Aae vore informasjonssjef 

i Stavanger 2008 IKS og har arbeidd med 

kommunikasjon ved den nationale Scene 

i Bergen, ved museet for Samtidskunst og i 

administrasjonen for Kulturby Bergen. 

– eg gler meg til å ta fatt på stillinga i Helse 

Vest. dette er ein jobb som kjem til å gi meg 

mange nye utfordringar, og ikkje minst er det 

eit heilt nytt fagfelt å setje seg inn i. Her er det 

gjort mykje godt arbeid, og eg gler meg til å 

vidareføre det gode arbeidet som er gjort når 

det gjeld blant anna Helse 2020-strategien og 

nettsatsinga føretaksgruppa har sett i gang, 

seier Aae. 


hilDe ChRisTiAnsen 

pesonal- og 

organisasjonsdirektør 

i Helse Vest 

Arbeidsplassen er ein viktig del av liva våre 

– mange av dei som blir sjuke, seier at arbeid 

betyr svært mykje for god helse. derfor tener 

både den enkelte, kollegaer og leiarar på at 

vi klarer å ha eit lågt sjukefråvær. det betyr 

også mykje for å sikre at pasientane blir møtte 

av kompetente medarbeidarar som kjenner 

rutinane og verksemda godt. Samtidig som 

sjukefråværet har gått ned, er bruken av variable 

timar sterkt redusert. dette er ein god 

kombinasjon, som òg dempar trykket på dei 

einingane som lykkast, stadfestar Christiansen. 

– Får ein først fart på den gode utviklinga, 

smittar det gode frå eitt område over på eit 

anna. Også gleda over resultata helseføretaka 

imellom er hyggeleg å sjå. det er rett og slett 

triveleg å vite at ein inspirerer kvarandre og 

gler seg over andre sine gode resultat, seier ho. 

– den gjennomsnittlege lengda på det sjukemelde sjukefråværet er redusert betydeleg dei siste åra. 

Hilde Christiansen, personal- og organisasjonsdirektør i Helse Vest 

Bente Aae, ny kommunikasjons- 

direktør i helse vest frå januar 2011. 

21

22 


profilen 

Kristine rørtveit 

Psykiatrisk sjukepleiar/Ph.D. 

Aktuell med si forsking på 

skuld og skam hos mødrer som 

lid av eteproblem. 

– Tenk deg at du sit ved 

middagsbordet saman 

med barna dine. det einaste 

du ønskjer, er at dei 

andre snart skal bli ferdige 

med å ete, slik at du sjølv 

kan springe ut på badet 

for å kaste opp. 

Når mor 

Dette kan vere kvardagen for 

mødrer med eteforstyrringar, 

fortel psykiatrisk sjukepleiar/Ph.D. Kristine 

Rørtveit. Ho har forska på skuld og skam 

hos mødrer som lid av eteproblem. 

– Noko av det viktigaste eg har funne, 

er korleis mødrene skildrar emosjonelle 

dilemma og kroppslege kjensler, i tillegg 

til sterke og konkrete skildringar av skuldog 

skamkjensle, seier Kristine Rørtveit. 

Ho er opphavleg psykiatrisk sjukepleiar 

og arbeider ved Stavanger Universitetssjukehus. 

Ho har hovudfag i sjukepleievitskap 

og arbeider til dagleg ved Stavanger 

distriktspsykiatriske senter. Der har ho 

blant anna gruppesamtalar med mødrer 

med eteforstyrringar og personar som lid 

av overeting, i tillegg til at ho forskar vidare 

innanfor kliniske helsefag. 

– Eg har gjort ei kvalitativ under- 

søking der eg har djupintervjua åtte mødrer. 

Mange av dei går rundt med ei kjensle av 

skam kvar dag, og dei er ikkje fornøgde 

med kroppen sin. Hovudvekta av dei som 

var med i undersøkinga, sleit med bulimi, 

mens andre hadde slite med anoreksi eller


– Mødrene opplever angst, 

og dei skaper mange reglar rundt seg 

sjølve. Ofte kjem dei i konflikt med sterke 

drivkrefter mellom ønsket om å vere ei 

god nok mor og dei destruktive kreftene 

som er knytte til eteproblemet. 

Kristine Rørtveit, psykiatrisk sjukepleiar/Ph.D 

slit med å ete normalt 

TeKST SIRI TjeSSem FjælBeRg FOTO KjeTIl AlSVIK 

overeting, fortel Rørtveit. I haust disput- 

erte ho med avhandlinga «Skyld og skam 

som en gåte hos mødre som lider av spiseproblemer». 

Rørtveit fortel at mødrene i under- 

søkinga heile tida har dårleg samvit når det 

gjeld kjensler og mat. Det å ha eit eteproblem 

er knytt til det å vere ung og anorektisk. 

Det høyrer liksom ingen stad heime at 

når ein får barn, skal ein framleis slite med 

ikkje å ha trygge og gode matvanar som kan 

overførast til barna. Mødrene kjenner skam 

fordi dei ikkje kan vere gode rollemodellar 

for barna sine, og dei oppfyller ikkje eigne 

krav til det å vere mor. Skuldkjensla viser seg 

som dårleg samvit for at ein ikkje «fiksar» 

problemet sitt, og som redsel for at barna 

ikkje har det godt nok i oppveksten, fordi 

eteproblemet hos mora har fått for stor 

plass. 

Lever i konflikt med seg sjølv 

– Det å sitje til bords er ein viktig del av 

oppsedinga. Her snakkar vi om dagen som 

har vore, og om ting som skal skje. Her 

skal vi lære oss gode og sunne matvanar 

som er allment aksepterte i samfunnet vårt. 

Dersom barna finn ut at mor ikkje et, eller 

at ho et ein annan type mat enn det dei 

sjølve gjer, viser forsking at det òg kan verke 

inn på matvanane til barna seinare. Mange 

mødrer kjenner stor angst rundt måltidet, 

særleg i sosiale samanhengar, men også når 

dei er blant sine eigne, for då er det ikkje 

så enkelt å skjule problemet. Mødrene vil 

ikkje vise overfor barna sine at dei ikkje 

et, eller at dei har eit anstrengt forhold til 

maten dei serverer. Dei ønskjer å rettleie 

barna til eit sunt kosthald, men klarer det 

ikkje sjølve. Dei klandrar seg sjølve når 

desse konfliktane kjem opp. Mange bruker 

svært mye tid på å halde eteproblema 

skjult. Dei lever eit hemmeleg liv i eigen 

familie, og dei lever med problema sine i 

det stille. Når kan dei overete? Når kan dei 

kaste opp? Enkelte set på høg musikk, slik 

at barna ikkje høyrer når dei kastar opp. 

Dei overet når andre ikkje er heime, fortel 

Rørtveit. 

Kan bli heilt friske med rett behandling 

– Dei fleste treng behandling, som går ut 

på kognitiv åtferdsterapi med hovudvekt 

på undervisning, refleksjon og heimeopp- 

gåver. Mange treng hjelp frå helsevesenet 

for å bli friske, men det er òg mange som 

går ubehandla, fordi dei ikkje søkjer hjelp. 

Med «frisk» meiner eg at dei et normalt og 

med regelmessige måltid utan for eksempel 

oppkast eller overtrening for å kvitte seg 

med maten. I behandlinga blir det lagt sterk 

vekt på at dei skal ete normalt. Det er for 

eksempel normalt å ha smør på brødskiva. 

No er det så mange diettar på marknaden 

at mange ikkje lenger har eit forhold til kva 

som er normalt, stadfestar Rørtveit. 

God mor – med eit eteproblem? 

Ho rettar merksemda mot kva som er 

annleis for ei mor med eteforstyrring enn 

for andre som har eteforstyrringar. Ho 

meiner at det å ha ansvar for andre og samtidig 

sjølv vere ansvarleg for å komme ut av 

problemet, er vanskeleg og skaper dilemma. 

– Mødrene opplever angst, og dei skaper 

mange reglar rundt seg sjølve. Ofte 

kjem dei i konflikt med sterke drivkrefter 

mellom ønsket om å vere ei god nok mor og dei 

destruktive kreftene som er knytte til 

eteproblemet, seier Rørtveit. 

23

Foto: Colourbox 

Helse Fonna 

Haugesund sjukehus 

Odda sjukehus 

Stord sjukehus 

Sauda givarstasjon 

Helse stavanger 

Stavanger universitetssjukehus 

givarstasjonar på nærbø, 

Kverneland, Bryne 

og i egersund 

informasjon 

Helse Førde 

Førde sentralsjukehus 

lærdal sjukehus 

nordfjord sjukehus 

Florø givarstasjon 

Høyanger givarstasjon 

Returadresse: 

Helse Vest RHF 

Postboks 303 Forus 

4066 Stavanger 

gi ei gåve til 

ein du ikkje 

kjenner 

B 

Blodgivarar reddar liv! Blodbanken 

har alltid behov for nye forsyningar 

med blod, og etterspurnaden er 

aukande. dersom du er mellom 

18 og 60 år, kan du kan ta kontakt 

direkte med blodbanken i ditt 

helseføretak. du kan òg registrere 

deg på nettstaden www.giblod.no. 

då får du svar frå den nærmaste 

blodbanken. 

Helse Bergen 

Haukeland universitetssjukehus: 

Blodbanken i laboratoriebygget 

og Blodbussen givarstasjon 

Voss sjukehus 

likte du dette magasinet? Abonner gratis ved å sende namn og postadresse til info@helse-vest.no.

Til bords med suksess - Helse Vest

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?