pdf-fil - Sogn og Fjordane fylkeskommune

Vedlegg 11Artikkel frå Kulturhistorisk leksikon: www.fylkesarkiv.no© Celt funnen på Ytre Moa. Ein celt ellerei holkøks er ei øks laga av bronse. Dessevart brukt til arbeid med tre.© Ytre Moa er ein grus- og sandterrasse som ligg om lag 100 meter overhavet, ved foten av den stupbratte sørsida av fjellet Moakamben i ØvreÅrdal. Den blå røyken kjem frå aluminiumsverket nedanfor.Garden Ytre Moa - gardsdriftog ressursutnytting© Bissel frå Ytre Moa. Eit bissel ersamansetninga av reimar som blir festarundt hovudet på hesten. Det blir brukt tilå styra hesten i rett retning.Livberginga på Ytre Moa henta dei frå det samenaturgrunnlaget som folk har gjort fram til nyare tid - fråjorda, skogen og fjellet. Saman med tufter, steingjerde oggravfunn, vitnar gjenstandsfunna om ei variert utnyttingav naturgrunnlaget. Garden vart fråflytta på 900-talet,truleg på grunn av vassmangel. Området har sidan ikkjevore dyrka, og det gamle gardsanlegget frå vikingtida erdifor så godt som urørt, og har gitt oss mykje ny ogoverraskande kunnskap om vikingtida i Noreg.© Hestesko og brodd frå Ytre Moa.Brodden vart sett inn som einhesteskosaum og bøygd for å sitja støtt.Husdyra var viktigeJordbrukstilhøva for åkerbruk har vore nokså sparsame på YtreMoa. Den beste jorda på Moa-terrassen finn vi der som sjølvehusa er plasserte - på den austlege delen av terrassen. Ikkjedesto mindre - bonden på Ytre Moa driv åkerbruk i vikingtida.Her er funne både ard og jordhakke, og det er i tillegg funne eindel av ei handkvern som viser at dei mol korn.Det er likevel husdyrhaldet som tradisjonelt har vore dendominerande hovudgreina i jordbruket i Årdal, og funnmaterialetfrå Ytre Moa vitnar om at det var slik også i vikingtida. Avjordbruksreiskap funne på Ytre Moa er det reiskap knytt tilforsanking - slik som sigd og ljå - som dominerar, medan reiskapknytta til jordbearbeiding er i mindretal.© Pilspiss frå Ytre Moa. Pilspissen viser atmenneska på Ytre Moa har drive medjakt.Overskot av ullTradisjonelt har sau og geit vore dei viktigaste og mest tallrikehusdyra på bruka i Årdal. I siste del av 1800-talet og byrjinga av1900-talet var faktisk geitost eller mysost den viktigasteeksportartikkelen frå Årdal (Helland 1901). Det er m.a. funnesvært mange tekstilreiskapar på Ytre Moa, noko som kanavspegle at husdyrhaldet har gjeve grunnlag for einoverskotsproduksjon av ull. Funn av spinnehjul og vevlodd forteloss at dei har spunne ull og veve vadmål. Tekstilreiskapaneutgjer eit markert innslag i gjenstandsfunna, og avspeglar trulegogså den tyding dette handverket hadde, både på garden og iregionen for øvrig, i denne perioden (Dommasnes 1987).33