pdf-fil - Sogn og Fjordane fylkeskommune

More documents

Recommendations

Info

1. Mål og bakgrunnI arbeidet med prosjektet ”Nettbasert kultur- ogkunnskapsformidling” i Sogn og Fjordane vart dettidleg klart at ABM-institusjonane i fylket bestdekka tida etter 1700. Formidlinga av eldre historieog forhistorie måtte styrkast. Med bakgrunn i dettevart arkeolog Marit Anita Skrede engasjert til ålaga ein plan for dette arbeidet: Frå vikinggravtil verdsveven. Formidling av forhistorie ogeldre historie frå Sogn og Fjordane (2008). Medutgangspunkt i denne rapporten som tek føre segheile Sogn og Fjordane, skal det lagast tilsvaranderapportar for kvar kommune i fylket. Årdal erfyrste kommune som tek til på dette arbeidet.Innanfor det planlagde formidlingsprosjektet erdet lagt opp til at det skal skrivast artiklar om deiarkeologiske lokalitetane i Årdal. Desse artiklaneskal leggjast ut på Internett. Det vil også bli bruktmeir visuelle formidlingsmetodar som til dømesanimasjonar, 3D-illustrasjonar og anna. Tankener at så mykje som mogleg av Årdal si forhistorieskal vere tilgjengeleg for så mange menneske sommogleg, på ein enkel måte. Dette tyder at mestmogleg relevant stoff skal vera samla på ein stad,til dels med lenker til andre nettstadar. Det er ogsåeit ønskje om å nytta andre formidlingskanalarenn via Internett. Dette vil vi koma tilbake til etterkvart.Årdal kommuneÅrdal er den inste kommunen i Sognefjorden,med om lag 5500 innbyggjarar. Kommunen er settsaman av ei rekke små tettstader som er omgjevneav bratte fjell på alle kantar. I dag er industri denviktigaste næringa i bygda, men før 2. verdskrig ogattende i forhistorisk tid har årdølene livnært segav eit dynamisk blandingsjordbruk. Ein har dyrkajorda og halde husdyr samstundes som ein harnytta utmarksressursar som beite, fiske, reinsjaktog lauving.33 matrikkelgardar i kommunen har dokumenterthistorie attende til mellomalder eller tidlegare.Det er likevel ikkje mykje utgreve materialefrå bygda. Vikingtidsgarden Ytre Moa i ØvreÅrdal er mellom dei få lokalitetane som har voregjenstand for arkeologisk gransking gjennom fleireår. I dag er denne lokaliteten velkjend i nasjonalsamanheng. Fleire av gardane i Årdal har funn fråjarnalderen og i nokre døme óg frå bronsealderenog steinalderen.Det kjende forhistoriske funnmaterialet frågardsbusettinga i Årdal er for ein stor delgravrøyser og –haugar som ikkje har voreundersøkt arkeologisk. I enkelte tilfelle ergravminna undersøkt for lenge sidan, og det er litedokumentasjon frå undersøkingane. I tillegg finstlokalitetar med tufter og andre spor etter busetnad,og eit lite tal lausfunne oldsaker. Saman medskriftkjeldene teiknar funnmaterialet eit bilete avei bygd med mykje aktivitet, der større og mindregardar har nytta mange typar ressursar i heilelandskapet. Vidare finn ein spor etter kontakt medverda utanfor, både over fjellet til Austlandet og utfjorden mot vest.Det er likevel fyrst når ein vert merksam påfjellområda, at ein ser kor stor Årdal kommuneer. Utmarks- og fjellområda er svært omfattande,og har gjeve rom for mykje aktivitet heilt fråsteinalderen. Berre i små delar av desse områda hardet vore gjennomført systematiske registreringar.Likevel er det funne store mengder kulturminnemed dateringar frå steinalder til mellomalder.Kulturminna i fjellet knyter seg i stor grad tiljakt og fangst. Her kan nemnast kulturminnesom leiegjerde, bogestelle og fangstgroper, samtlausfunn av pilspissar og anna jaktutstyr. Likevelfinst óg kulturminne knytt til støling og andreformer for landbruk og busetnad i fjellet. Slikekulturminne kan mellom anna vere stølstufter,kokegroper og i ein viss mon gravminne.Det er lett å finne gode, lokalt forankraformidlingsobjekt for eldre historie i Årdal.Kulturhistorisk leksikon hadde før prosjektetstarta berre to artiklar som kjem inn på eldrehistorie i Årdal. Det er artiklane Stadnamn i Årdal,og Vikinggarden på Ytre Moa. Det er eit stortpotensial for vidare arbeid, både med formidling iartikkelform og andre innfallsvinklar.4
2. Kjelder til forhistorie og eldre historie i ÅrdalVi vil ta utgangspunkt i primærkjeldene nårvi tilrettelegg for Internett, men også ein delsekundærkjelder vil bli brukt på ulike måtar.Relevant arkeologisk materialeom Årdal før 1700Ein stor del av den arkeologiske kunnskapen vi harom forhistoria, har vi fått gjennom arkeologiskeregistreringar og utgravingar.Dei fleste arkeologiske gjenstandsfunna frå Årdalligg på Bergen Museum. Topografisk arkiv vedBergen Museum inneheld all korrespondanseog alle rapportar om kulturminne som harkome inn til museet. Til saman har arkivet 711dokument frå bygda per mai 2007. Av dessehandlar 158 dokument om registreringar oganna korrespondanse som fortel om faste oglause fornminne. Enkelte av registreringane erresultat av større undersøkingar, og er såleisav større interesse. Det gjeld særleg ein delrapportar (vedlegg 1). Vidare er det 23 andreutgravingsrapportar i arkivet (vedlegg 2).Ein del av desse dokumenta har foto knytt tilseg. Negativa til desse fotoa er hos fotoavdelingatil Bergen Museum, og er mogleg å tinga vianummerering i TopArk. Vi foreslår å tinge fotoav kulturminne som er fjerna i dag, og frå eldreutgravingar. Dette er spanande dokumentasjon sombør formidlast. Når det gjeld foto av forsvunnekulturminne er det m.a. nokre foto frå Hovlandi dokument ID 26196, frå Seim i dokument ID26480 og frå Årdalstangen i dokument ID 26579,alle tekne av Haakon Shetelig i 1931.I dokument ID 26243 er det foto frå utgravinga avei mannsgrav på Hæreid. Dette kulturminnet har vinemnt som ein eigen artikkel, og desse fotoa børbrukast. Vidare er det fleire foto frå utgravinganepå Ytre Moa blant anna i dokument ID 26304. YtreMoa er elles svært godt dokumentert med foto påinternett og i ulike publikasjonar, men det kunnevere ein god idé å tinge nokre foto som viser folk iutgravingssituasjonen.Funn frå mannsgrav på Hæreid. (Foto: Bergen Museum).5
Page 3: InnhaldFøreord 21. Mål og bakgrun
Page 7 and 8: Fornminnedatabasen Askeladden skal
Page 9 and 10: Utskiftingskart over Øvstetun, Mid
Page 14 and 15: Artiklar om kulturminne i låglande
Page 17 and 18: Dokumentasjon av lokalitetarI fleir
Page 19 and 20: 9876543210Hæreid Seim Hovland Aspe
Page 21 and 22: 4. Anna formidlingI tillegg til den
Page 23 and 24: 5. Samarbeid og organiseringSom det
Page 25 and 26: VedleggVedlegg 1Større registrerin
Page 27 and 28: 26353 Rapport 14.05.1967 10790 Lill
Page 29 and 30: 26560 05.12.1988 Sogn og Fjordane F
Page 31 and 32: Hovedoppgave i arkeologi, Universit
Page 33 and 34: Vedlegg 11Artikkel frå Kulturhisto
Page 35 and 36: Vedlegg 12Framlegg om samarbeid om
Page 37 and 38: Slik kan ein gard presenterast på
Page 39 and 40: Kulturminne i fjellet i Årdal -ove
Page 41 and 42: 1563, 11 haugar?)Gnr. 5, Prestegår

pdf-fil - Sogn og Fjordane fylkeskommune

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?