pdf-fil - Sogn og Fjordane fylkeskommune

1. Mål og bakgrunnI arbeidet med prosjektet ”Nettbasert kultur- ogkunnskapsformidling” i Sogn og Fjordane vart dettidleg klart at ABM-institusjonane i fylket bestdekka tida etter 1700. Formidlinga av eldre historieog forhistorie måtte styrkast. Med bakgrunn i dettevart arkeolog Marit Anita Skrede engasjert til ålaga ein plan for dette arbeidet: Frå vikinggravtil verdsveven. Formidling av forhistorie ogeldre historie frå Sogn og Fjordane (2008). Medutgangspunkt i denne rapporten som tek føre segheile Sogn og Fjordane, skal det lagast tilsvaranderapportar for kvar kommune i fylket. Årdal erfyrste kommune som tek til på dette arbeidet.Innanfor det planlagde formidlingsprosjektet erdet lagt opp til at det skal skrivast artiklar om deiarkeologiske lokalitetane i Årdal. Desse artiklaneskal leggjast ut på Internett. Det vil også bli bruktmeir visuelle formidlingsmetodar som til dømesanimasjonar, 3D-illustrasjonar og anna. Tankener at så mykje som mogleg av Årdal si forhistorieskal vere tilgjengeleg for så mange menneske sommogleg, på ein enkel måte. Dette tyder at mestmogleg relevant stoff skal vera samla på ein stad,til dels med lenker til andre nettstadar. Det er ogsåeit ønskje om å nytta andre formidlingskanalarenn via Internett. Dette vil vi koma tilbake til etterkvart.Årdal kommuneÅrdal er den inste kommunen i Sognefjorden,med om lag 5500 innbyggjarar. Kommunen er settsaman av ei rekke små tettstader som er omgjevneav bratte fjell på alle kantar. I dag er industri denviktigaste næringa i bygda, men før 2. verdskrig ogattende i forhistorisk tid har årdølene livnært segav eit dynamisk blandingsjordbruk. Ein har dyrkajorda og halde husdyr samstundes som ein harnytta utmarksressursar som beite, fiske, reinsjaktog lauving.33 matrikkelgardar i kommunen har dokumenterthistorie attende til mellomalder eller tidlegare.Det er likevel ikkje mykje utgreve materialefrå bygda. Vikingtidsgarden Ytre Moa i ØvreÅrdal er mellom dei få lokalitetane som har voregjenstand for arkeologisk gransking gjennom fleireår. I dag er denne lokaliteten velkjend i nasjonalsamanheng. Fleire av gardane i Årdal har funn fråjarnalderen og i nokre døme óg frå bronsealderenog steinalderen.Det kjende forhistoriske funnmaterialet frågardsbusettinga i Årdal er for ein stor delgravrøyser og –haugar som ikkje har voreundersøkt arkeologisk. I enkelte tilfelle ergravminna undersøkt for lenge sidan, og det er litedokumentasjon frå undersøkingane. I tillegg finstlokalitetar med tufter og andre spor etter busetnad,og eit lite tal lausfunne oldsaker. Saman medskriftkjeldene teiknar funnmaterialet eit bilete avei bygd med mykje aktivitet, der større og mindregardar har nytta mange typar ressursar i heilelandskapet. Vidare finn ein spor etter kontakt medverda utanfor, både over fjellet til Austlandet og utfjorden mot vest.Det er likevel fyrst når ein vert merksam påfjellområda, at ein ser kor stor Årdal kommuneer. Utmarks- og fjellområda er svært omfattande,og har gjeve rom for mykje aktivitet heilt fråsteinalderen. Berre i små delar av desse områda hardet vore gjennomført systematiske registreringar.Likevel er det funne store mengder kulturminnemed dateringar frå steinalder til mellomalder.Kulturminna i fjellet knyter seg i stor grad tiljakt og fangst. Her kan nemnast kulturminnesom leiegjerde, bogestelle og fangstgroper, samtlausfunn av pilspissar og anna jaktutstyr. Likevelfinst óg kulturminne knytt til støling og andreformer for landbruk og busetnad i fjellet. Slikekulturminne kan mellom anna vere stølstufter,kokegroper og i ein viss mon gravminne.Det er lett å finne gode, lokalt forankraformidlingsobjekt for eldre historie i Årdal.Kulturhistorisk leksikon hadde før prosjektetstarta berre to artiklar som kjem inn på eldrehistorie i Årdal. Det er artiklane Stadnamn i Årdal,og Vikinggarden på Ytre Moa. Det er eit stortpotensial for vidare arbeid, både med formidling iartikkelform og andre innfallsvinklar.4