Mª Isabel González Reydispersión de termos, s<strong>en</strong>do aínda así moi válidos, non favorece a consolidación do quetodos os estudosos pret<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, a saber, a creación dun espazo b<strong>en</strong> delimitado para afraseoloxía d<strong>en</strong>tro da didáctica das linguas. Por iso, o termo fraseodidáctica contribúemellor a unificar este eido e a dotalo de <strong>en</strong>tidade.5.2. Obxectivo e <strong>en</strong>foqueUnha vez d<strong>en</strong>ominado o campo de acción, cómpre determinar o obxectivo dafraseodidáctica, que consiste obviam<strong>en</strong>te na didáctica da fraseoloxía, pero atribuíndolleun amplo radio de actuación. Por unha banda, debe incluírse neste concepto o <strong>en</strong>sinoapr<strong>en</strong>dizaxede todo elem<strong>en</strong>to considerado como unidade fraseolóxica, é dicir, asfórmulas rutineiras, as expresións coloquiais, as locucións idiomáticas, as colocacións eas paremias. Por outra banda, debe formularse a súa didáctica tanto d<strong>en</strong>tro da linguamaterna coma nas linguas estranxeiras.D<strong>en</strong>de a perspectiva da metodoloxía para a didáctica das expresións fixas, o <strong>en</strong>foqueaccional, preconizado polo Marco, t<strong>en</strong> que aplicarse <strong>en</strong> todas as compoñ<strong>en</strong>tes dacompet<strong>en</strong>cia comunicativa: lingüística, sociolingüística e pragmática.5.3. As compoñ<strong>en</strong>tes da fraseodidácticaNo eido lingüístico, o tratam<strong>en</strong>to destas unidades, que se atopan <strong>en</strong>tre o léxico e asintaxe, merece unha consideración á parte, un nivel que certos especialistas chaman onivel frásico da lingua (termo introducido por Josep Guia), pero que imos propoñercomo nivel simplem<strong>en</strong>te fraseolóxico 17 . Ademais, a necesidade de atopar un oco propiopara o <strong>en</strong>sino das unidades fraseolóxicas vén reforzada polos avances da investigaciónlingüística. Así nolo resume Carm<strong>en</strong> Navarro (2003 18 ):[...] para las combinaciones fijas y/o idiomáticas son de gran utilidad losestudios sobre el análisis del discurso y los que se ocupan de construccionesgramaticales 19 y procesos de gramaticalización que nos llegan de la lingüísticacognitiva, <strong>en</strong> los cuales se subraya la necesidad de una gramática que nospermita explicar sea las estructuras sintagmáticas que sigu<strong>en</strong> procesosregulares, sea construcciones "irregulares" pero al mismo tiempo muy usuales<strong>en</strong> la l<strong>en</strong>gua.Desbotando a cr<strong>en</strong>za de que a fraseoloxía estea composta por construciónsexclusivam<strong>en</strong>te “irregulares”, xa que moitas expresións segu<strong>en</strong> un patrón de formacióntotalm<strong>en</strong>te produtivo, o interese pola creación deste nivel provén precisam<strong>en</strong>te desta17 Apuntam<strong>en</strong>to de Maria Conca (2005: 77). A proposta de “nivel frásico” paréc<strong>en</strong>os tan interesante coma ade “compet<strong>en</strong>cia metáforica” reivindicada por Sanmartín (2000, citado por Carm<strong>en</strong> Navarro, 2003) parareferirse á destreza que debe adquirir un usuario no manexo dos s<strong>en</strong>tidos figurados. Porén, a dim<strong>en</strong>sióngramatical do primeiro e semántica do segundo fainos preferir o termo “nivel fraseolóxico” que implica aambas.18 Cf. a versión electrónica do traballo desta autora: http://www.ub.es/filhis/culturele/cnavarro.html.19 As teorías de Charles Fillmore e Paul Kay, coa elaboración da súa gramática de construcións, deron cabidaao discurso prefabricado, achegando elem<strong>en</strong>tos que axudaron a considerar as unidades fraseolóxicas dunxeito que ía alén dunha simple cuestión de vocabulario.138
A fraseodidáctica e o Marco europeo común de refer<strong>en</strong>cia para as linguasdobre condición, ao estar composto certam<strong>en</strong>te por elem<strong>en</strong>tos propios con trazosdefinitorios, s<strong>en</strong> deixar de ser integrantes lingüísticos dun sistema común <strong>en</strong> uso. Estadobre condición foi b<strong>en</strong> resaltada na aplicación didáctica do refrán ofrecida por MªRosario Soto Arias e Luis González García (2004: 231-250), unha aplicación dividida<strong>en</strong> dous <strong>en</strong>foques, o <strong>en</strong>foque inman<strong>en</strong>te, <strong>en</strong>cargado de estudar as características de seuou <strong>en</strong> relación con outras fontes ligadas ao refraneiro galego, e o <strong>en</strong>foquetransc<strong>en</strong>d<strong>en</strong>te, convert<strong>en</strong>do os refráns <strong>en</strong> materia coa que exemplificar a estrutura dalingua galega. Daquela, nun <strong>en</strong>foque transc<strong>en</strong>d<strong>en</strong>te, efectivam<strong>en</strong>te, as expresións fixaspod<strong>en</strong> ser estudadas d<strong>en</strong>de os mesmos elem<strong>en</strong>tos lingüísticos ca o resto das formas dalingua, d<strong>en</strong>de a compoñ<strong>en</strong>te fonética, léxica ou gramatical, introducindo aquelas quepres<strong>en</strong>tan construcións regulares nos primeiros niveis (A1, A2), deixando as irregularespara os niveis máis avanzados (B1, B2). Nun <strong>en</strong>foque inman<strong>en</strong>te, as propiedadesparticulares das expresións estudadas por tipos ou comparadas coas doutras linguas, xadeb<strong>en</strong> ser tratadas <strong>en</strong> cursos de mestría (C1, C2).En canto ás compoñ<strong>en</strong>tes sociolingüística e pragmática, deb<strong>en</strong> abordarse antes que alingüística, xa que o carácter social e cultural das unidades fraseolóxicas prevalecesobre o seu valor de elem<strong>en</strong>tos lexicalizados. Isto resulta ser así ao comparalas nunidioma e noutro, onde cada lingua estrutura o seu sistema lingüístico segundo apercepción que fan os seus falantes da realidade. Así, as formulas rutineiras nin secorrespond<strong>en</strong> <strong>en</strong> todas as linguas (Como che vai? GAL, Qué tal? ES; Come vai? IT;Ça va? FR, How do you do? IN, etc.), nin teñ<strong>en</strong> necesariam<strong>en</strong>te equival<strong>en</strong>tes, xa quetodo dep<strong>en</strong>de da sociedade nas que estean inscritas. Por exemplo, dicir ¡Que aproveite!no mom<strong>en</strong>to de empezar a comer non é unha expresión que se teña que dicirobrigatoriam<strong>en</strong>te noutras linguas, coma no caso do inglés británico no que, pola súacultura, non se considera útil dicir nada nesa situación. Isto é máis visible secomparamos sociedades máis afastadas da nosa, como a ori<strong>en</strong>tal, na que t<strong>en</strong> tanta oumáis importancia o xesto que a palabra, chegando mesmo a substituíla. Por suposto,esta reflexión resulta aínda máis evid<strong>en</strong>te no caso das demais expresións fixas,idiomatismos e paremias, profundam<strong>en</strong>te <strong>en</strong>raizadas na cultura dun pobo.Aplicando o dito ao eido propiam<strong>en</strong>te sociolingüístico, o estudo das expresións fixasdebe vir precedido dunha introdución sobre a sociedade, os costumes, as m<strong>en</strong>talidades,a cultura implicada <strong>en</strong> cada tipo. Así, as fórmulas e as expresións básicas deb<strong>en</strong>introducirse coa previa explicación das difer<strong>en</strong>tes situacións que se pres<strong>en</strong>tan na vidacomún do país da lingua que se estuda, ou b<strong>en</strong> <strong>en</strong> situacións tipificadas onde interveñ<strong>en</strong>actos de fala sociais, persoais ou profesionais. No caso de expresións idiomáticas ouparemias que son empregadas <strong>en</strong> textos, prepararemos primeiro o terreo con datosconxuntados (culturais, sociais, biográficos, históricos, etc.) que aclar<strong>en</strong> o s<strong>en</strong>so exustifiqu<strong>en</strong> o uso. En canto ás colocacións, unha preparación sobre a temática xeral(p.ex. as expresións sobre as tarefas domésticas), con alusión aos roles das persoas nacasa e ás súas responsabilidades individuais, permite afianzar a súa adquisición.D<strong>en</strong>de o eido pragmático, o obxectivo para o usuario é acadar a máxima compet<strong>en</strong>ciaactiva, con eficacia e fluidez, nas dúas vert<strong>en</strong>tes, oral e escrita, sexa cal sexa o tipo deprodución: descricións, narracións, debates, com<strong>en</strong>tarios, argum<strong>en</strong>tación, etc. É polotanto o plano máis importante, pola dobre dim<strong>en</strong>sión que compr<strong>en</strong>de, discursiva e139