Eurasian education №6 2017

¹6 (19) 2017
Дәстүрлі білім берудің "білімдік" моделі студенттің
оқыту объектісі болып табылатынын көрсете отырып,
оның білімдері, тәжірибесін оқытушы (субъект) өзгертеді,
яғни оқытушы оқытуы, дайын білімдерді беруі керек
деген тұжырымға құрылған. "Білім беруде көптеген
ғасырлар бойына үстемдік етіп келген білімдікағартушылық
парадигма - деп көрсетеді В.В.Сериков, -
өз мүмкіндіктерін тауысты... бұл жерде сөз, әрине
білімнің "зияны" туралы емес, білімдік парадигманың
ойлау стилі ретінде шектеулілігі туралы болып отыр.
Білімнің өзін алатын болсақ, ол әрине, сөзсіз білімділік
өлшемі болып табылады, өйткені тіпті индивидтің
тұлғалық тәжірибесі мен оның рефлексиясының басқа
да өнімдері түртің түбінде білім формасында болады,
тек олар басқаша сипатта... (дүниені үстіртін-заттық
меңгерудің орнына оны адамның космогенез субъектісі
ретінде терең-мағыналық түсінуі келеді)".
Білім берудің тұлғаға бағытталған моделінде студент
Студенттердің өзіндік жұмыстарын
ұйымдастырудағы оқытушының функциясы
төмендегілер болып табылады:
тұлғаға бағытталған студенттердің өзіндік
жұмысын жоспарлау кезінде көмек;
оқу мазмұнын таңдау (тұлғалық-дамытушы
жағдаяттар, студент даралығын ашуға
бағытталған тапсырмалар құру);
студенттердің өзіндік жұмыстарын
ұйымдастырудың өзі, яғни, оқыту процесінің
барлық компоненттерінің өзара байланысын
қамтамасыз ету;
студенттердің өзіндік жұмысын басқару;
білім алущылардың оқу іс-әрекетін
мониторингілеу (кеңес беру жүйесі арқылы, оқу
еңбегін қатаң регламенттеуге емес, оқу ісәрекетінің
түрлерін меңгеруге, өзін өзі іске
асыруға көмек түрінде).
Жоғары оқу орындарында студенттің өздігінен
орындайтын жұмысын және оқытушы қатысуымен
жүргізілетін өзіндік жұмысты ұйымдастыру
мәселелерін талдау кредиттік жүйе жағдайында
арнаулы курстар бойынша экономиканы оқытудағы
өзіндік жұмыстардың және ОСӨЖ-ді іске асырудың
психологиялық-әдістемелік құрылымын ұсынуға
болады. Әдістемелік құрылым дегеніміз - қандай да
бір процестің жүргізілген жүйесі мен мен іс-әрекетін
бейнелеуші сұлбасы.
Кредиттік оқыту жүйесі жағдайында экономиканың
арнаулы курстарын оқыту процесінде оқытушы мен
студент субъектілер ретінде қарастырылады.
Оқытушы студентпен бірлесіп жұмыс істеу барысында
оның білім деңгейінің жоғарлауына, дара тұлға ретінде
қалыптасуына мүмкіндік береді.
Бұл ынтымақтастық негізінде кері байланыс орнап,
белгілі бір оқу әрекетінің белсенді түрі жетіліп, оның
нәтижесі бақылау мен өзіндік бақылау арқылы бекітіледі.
Оқытушы мен студенттің ынтымақтастығы бірлескен
төмендегі компоненттерден тұрады: Мазмұндық
компонент экономиканың арнаулы курстарын оқытуда
өзіндік жұмысты ұйымдастыру мазмұнын анықтайды.
Мұның негізгі мақсаты студенттердің кредиттік оқыту
жүйесі жағдайында өзіндік жұмыстарын
ұйымдастырудың әдістемелік жүйесін құру. Мазмұндық
компонентте студенттерге берілетін өзіндік жұмыстардың
көлемі, орындалу уақыты, орындалу жолы көрсетіледі.
Мазмұндық компонент бойынша ұйымдастырылатын
өзіндік жұмыс негізінде студенттің тұлға ретінде
қалыптасуына мүмкіндік туады.
Студенттерге экономикадан терең білім беру процесін
нәтижелі ұйымдастыру пәннің әдістемелік қамтылуының
қандай дәрежеде әзірленгеніне байланысты болады.
Ïåäàãîãèêà
іс-әрекет жүйесіне субъект ретінде тартылады, онда өз
бетімен саналы және мақсатты әрекет ету, білім алу, ісәрекеттің
түрлерін жетілдіру қабілеті бар деп есептелінеді.
Студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыруға тұлғаға
бағытталған тұрғыдан келу оны білім алушы үшін жеке
мәнділік позициясына шығарады, ал бұл болса өз
кезегінде өзіндік іс-әрекеттің кез келген түрінде белсенділік
пен шығармашылық бастаудың күшеюіне әкеледі.
Нәтижесінде "өзара әрекет бөліктерден маңызды"
болатын күрделі тұтастық түріндегі өзіндік жұмыстың
жүйесі құрылады. Осындай өзіндік жұмысты біз тұлғаға
бағытталған деп есептейміз. Осындай тұрғыдан келуде
тұлғалық парадигмаға өту "білімдік" білім беруден бас
тартуды білдірмейді, керісінше, білімді басқа сапалы
деңгейге - тұлғалық мағына деңгейіне шығарады.
Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудағы
оқытушының мен студенттің функциялары төмендегі
кестеде көрсетілген [2].
Өзінің өзіндік жұмысын ұйымдастыруда
студенттердің функциялары:
өз іс-әрекеттерін жоспарлау, яғни
мақсаттарды қою және оған жету жолдарын
анықтау;
өзінің танымдық іс-әрекетін
ұйымдастыру, яғни қойылған оқу міндеттерін
шешу үшін өзінің ішкі мүмкіндіктерін толық
пайдалану;
өз іс-әрекетін басқару, яғни өзін өзі
бақылауды, қажет болған жағдайда өз іс-әрекетін
қайта түзетуді іске асыру;
дұрыс шешім қабылдауды қамтамасыз
ететін ақпарат беру негізінде оқытушылар мен
курстастарымен байланыс жасау;
Пәннің әдістемелік тұрғыдан жабдықталуына оқу
жоспары, бағдарламасы, студентке арналған оқуәдістемелік
кешенін құру жатады. Оқу-әдістемелік
кешендер Қазақстан Республикасы білім беру
стандартына, Қазақстан Республикасы жоғары білімін
дамыту бағдарламасына, типтік бағдарламаға сүйеніп
құрылады. Мазмұндық компонент пәнді оқытуға қажетті
құралдарының толықтығын және оқытудың ұтымды әдістәсілдерін
қолданылуды керек етеді. Студенттерді
оқытудың әр түрлі формаларын (дәріс, семинар,
зертханалық жұмыс, сарамандақ сабақ), СӨЖ және
СОӨЖ-ын дұрыс ұйымдастыруда олардың жекебас
ерекшеліктерін ескеріп, тапсырманың мазмұны мен
көлемін олардың деңгейлеріне қарай беру өте маңызды
мәселенің бірі.
Мазмұндық компонентте ең алдымен студенттердің
өзіндік жұмысының тақырыбы, жоспары, қолданатын
әдіс түрі анықталып, құрылып, орындалу кестесі түзіледі.
Өзіндік жұмыс кестесі студенттерге арналған оқуәдістемелік
кешен силлабуста беріледі.
Студенттің қолында осындай оқу-әдістемелік кешеннің
болуы студенттің өзіндік жұмысты дұрыс
ұйымдасутырына, уақытын үнемді пайдалануына жағдай
туғызады [3].
Процессуальды-әрекеттік компонент оқытушының
оқыту іс-әрекеті мен студенттің танымдық әрекетінің
бірлесуінен тұрады. Оқытушының педагогикалық ісәрекеті
жоғары оқу орнының педагогикалық процесінде
оқытуға, студенттің дара тұлға ретінде қалыптасуына,
шығармашылық деңгейінің дамуына тиімді жағдай
туғызуға бағытталады.
Оқытушы студенттерге білім беру кезінде мемлекеттік
білім беру стандарты және типтік бағдарлама талабына
сай оқу-әдістемелік кешенді, оқу жұмыс бағдарламасын,
44