okumalarım - Zeki Zikrullah Kırmızı * Okumanın Sonuna Yolculuk

Höller‟lerin çatı arası konuğu anlatıcı, aynı çatı odasında konukluk eden ve
ölen kızkardeĢi için ormanlık alanın ortasında konik yapı tasarısı üzerinde çalıĢan
dostu Roithamer‟in özkıyımının (intihar) arkasından kiĢisel belgeliğini, notlarını
düzeltmeye koyulur.
Anlatıcı, Roithamer‟in arkasındaki hakikatin peĢindedir ya da bundan
çıkarması gereken sonuçları çıkarmaya çalıĢır gibidir. Bu özkıyımı, ölümü
açıklamaya yetecek hiçbir gerekçesi, açıklaması yoktur aslında dünyanın. Tersine
bu dünyaya verilebilecek biricik ve geçerli yanıt gibi duruyor ölüm: “…bu devletin
vicdanı Roithamer gibi birçok insana karşı suçlu, vicdanında bütünüyle hain ve alçak bir tarih
yatmakta, devlet olarak bu daimi sapıklık ve orospuluk.” (21)
Bu yanıtın bileĢenleri arasında ölümün dıĢında baĢka Ģeyler de var kuĢkusuz.
Örneğin, yavaĢlığın savunusu: “…bugün dünyada her şey haddinden fazla acelecilik, derdi,
her şeye haddinden fazla acele ediliyor ve sürekli haddinden fazla acele ediliyor, hiçbir şey
beklenmiyor, her şeye hemen haddinden fazla acele ediliyor ve her yanda her şeyin üzerine
tamamen düşüncesizce saldırılıyor, nereye bakarsak bakalım, hemen saldırılıyor ve bu da sonuçta
kaos yaratıyor.” (107) Ama yavaĢlık, vb. ölüm denli kesin sonuç yaratamayabilir.
Ġnsan neden kendine kıyar sorusunun Bernhard‟ca yanıtı iĢe dalıp unutmamak:
“İnsanlar intihar etmek yerine işe dalıyorlar.” (218) “Her gün umutlarımızı bağladığımız kişilerdir
kendilerini öldürenler, diye yazmış Roithamer, yetenek ve duruşlarını sevdiklerimizdir ve
yakınlıklarının en çok hoşumuza giden oluşu ve en güvendiğimiz kişilerdir, diye yazmış Roithamer.”
(219) Uyandığımızda her zaman korkutan bir varoluĢ sınırına uyandığımız için
utanırız, diyor Thomas Bernhard. Ben uzatmadan, bu varoluĢ sınırının Bernhard‟ın
oluĢturduğu yapıtın kendi olduğunu, daha doğrusu onun yapıtının bizi utandırdığını
söyleyeceğim.
Sonuçta anlatıcı düzeltilebilecek bir Ģey olmadığını anlar:
“Düzelttiğimde mahvediyorum, mahvettiğimde yok ediyorum, diye yazmış Roithamer. Eskiden
düzelti diye adlandırdığı kötüleştirmek, mahvetmek, yok etmekmiş diye yazmış Roithamer. Bu taslak
da (koni) delilikten başka bir şey değil…” (238)
***
Kovel, Joel; Doğanın Düşmanı: Kapitalizmin Sonu mu,
Dünyanın Sonu mu? (2002), Çev. Gürol Koca
Metis Yayınları, Birinci Basım, Haziran 2005, İstanbul, 333 s.
New York‟ta öğretim üyeliği görevi yapan, bir dönem ABD BaĢkanlık
seçimlerine aday olan, asıl uzmanlığı psikanaliz ve psikoterapi olmasına karĢın
siyaset ve ekolojiyle küresel ölçekte ilgili Joel Kovel‟in yapıtı öncelikle sağlam, cesur
söylemiyle, sonra da sıkı eleĢtirisiyle dikkatimi çekti. Bu eleĢtiri çalıĢma boyunca
küresel ekosistemin baĢdüĢmanı kapitalizme (ve özel mülkiyete) yönelmekle birlikte,
değerini muhalif görünen ama varolan dizgeyi (sistem) doğrudan ya da dolaylı
besleyen değiĢik toplumsal giriĢimlere de dokunmasından alıyor.
Bir kere yalana dolana sapmadan sorunu adıyla koyuyor ortaya: Sorun insanlık
tarihinde hiç olmadığı denli birkaç yüzyıldır kapitalizm sorunudur ve yapısaldır.
ĠyileĢtirmeler, vb. ile dizgeiçi çözüm olanaksızdır. Ya kapitalizm bitecek ya da dünya
ekosistemi! BaĢka bir seçenek yok Kovel‟e (ve elbette bana) göre.
10