Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bilimsel Araflt›rmada Yap›lmas› Gerekenler<br />
la ayn› sonuçlara ulaflmalar›n› sa¤larlarsa, önemli bir <strong>bilimsel</strong> güç de kazan›rlar.<br />
Çünkü, ulaflt›klar› sonuçlar›n baflkalar›nca da kabul edilmesini ve<br />
yeni elde ettikleri <strong>bilimsel</strong> bilgi etraf›nda bir görüfl birli¤i oluflmas›n› sa¤lam›fl<br />
olurlar.<br />
Genel kabul görmüfl yöntemler araflt›rmada aynen kullan›labildi¤i gibi,<br />
yeni bir varsay›m› kan›tlamak ve özgün bilgi üretmek için yeni yöntemler<br />
gelifltirmek de gerekebilir. Bu durumda, yeni yöntemin deneklere ve<br />
çevreye verebilece¤i olas› zararlar ve bunlara karfl› nas›l önlem al›naca¤›<br />
aç›kça belirtilmelidir. Ayr›ca, bu yeni yöntemin benzeri her kurumda ve<br />
her yerde uygulanabilir ya da tekrarlanabilir olmas›, duyarl›l›k ve özgüllü-<br />
¤ünün (sensitivity ve specificity) hesaplanmas› ve ortaya konmas› gerekmektedir.<br />
Yukar›da da belirtildi¤i gibi, yöntemler ve bunun civar›nda dönen<br />
paradigmalar tek yanl› bir mant›kla ifllememeli ve düflünülen varsay›m›n<br />
tersinin ç›kabilece¤i ya da çürütülebilece¤i olas›l›¤› da göz önünde bulundurularak<br />
düzenlenmelidir. K›sacas›, kullan›lan yöntem yans›z ve baflkalar›nca<br />
da yinelenebilir olmal›d›r.<br />
Yeni yöntemlerin kullan›lmas›, bulgunun bilim dünyas›nda kabul edilmesi<br />
bak›m›ndan araflt›r›c›y› baflka güçlüklere sokabilir. Çünkü, bilim insanlar›n›n<br />
yeni yöntemlerle elde edilmifl sonuçlar› kabul etmeleri her zaman<br />
kolay olmayabilir ve zaman alabilir. Di¤er taraftan, araflt›r›c› da yeni<br />
yöntemi <strong>bilimsel</strong> soruyu aç›klamada en uygunu oldu¤unu görerek gelifltirmifl<br />
oldu¤undan, di¤er bilim adamlar› sadece verilerin de¤erini de¤il, yöntemin<br />
de¤erini de tart›fl›rlar. Bilim çevresi, öne sürülen yeni yöntemin yeni<br />
bilginin elde edilmesinde güvenilir bir araç olarak uygun olup olmayaca¤›<br />
konusunda emin olmak ister. Tüm bu nedenlerle yeni bir yöntemin<br />
s›n›rlar›n›n çok iyi bir flekilde çizilmesi gerekir.<br />
Yöntemler bilimde çok önemli yer tutarlar. Ancak <strong>bilimsel</strong> bilginin<br />
do¤as›nda oldu¤u gibi, yanl›fls›z ve afl›lamayacak de¤ildirler; yanl›fla aç›k<br />
olabilirler. Yetersizlikleri belirlenen veya az kabul gören yöntemlerin yerini<br />
zamanla daha iyi yöntemler al›r. Böylece, yöntemler ve <strong>bilimsel</strong> bilgi<br />
paralel olarak ilerler ve biri di¤erine katk›da bulunur. Yöntemlerin yanl›fla<br />
aç›k olmas›, asl›nda bilimde kuflkuculu¤un önemini vurgulayan bir olgudur.<br />
Bilimsel bilgi ve <strong>bilimsel</strong> yöntemler eski veya yeni olsun, olas› bir bi-<br />
- 18 - Bilimsel Araflt›rmada Etik ve Sorunlar›<br />
limsel yan›lg›ya karfl› devaml› olarak sorgulanmal› ve s›nanmal›d›rlar. Sonuçta,<br />
bir bilim insan› karfl›s›na ç›kan <strong>bilimsel</strong> soruyu yan›tlama süresinde<br />
yeni yöntemler gelifltirmek durumunda kalabilir. Bunu da nesnellik ilkesine<br />
sad›k kalmak koflulu ile gelifltirmekten ve tart›flmaya sunmaktan kaç›nmamal›d›r.<br />
Denekler<br />
Bilimsel Araflt›rmada Yap›lmas› Gerekenler<br />
Bilimsel araflt›rmada deneklerin kullan›m› <strong>etik</strong> aç›dan büyük önem tafl›r.<br />
Denek olan bireylerin biyolojik, psikolojik, sosyolojik ve hukuksal varl›klar›n›<br />
korumak ve özgün iradelerine sayg› göstermek burada birincil kofluldur.<br />
Denekler gönüllü olarak ya da ücret karfl›l›¤›nda hizmet verebilirler.<br />
Denek kullan›m›nda önemli olan hususlar flunlard›r:<br />
1. T›p araflt›rmalar›nda insanlar›n denek olarak kullan›lmas›, özellikle<br />
klinik araflt›rmalarda kaç›n›lmaz görünmektedir. Ama böylesi araflt›rmalarda<br />
insanlar›n denek olarak kullan›lmalar›n›n gerekçeleri aç›k biçimde<br />
ortaya konulmal›d›r. ‹nsan denekler üzerinde araflt›rma yap›lmas›<br />
yaln›zca önerilen araflt›rma projesinden beklenen <strong>bilimsel</strong> geliflmenin<br />
baflka türlü sa¤lanmas›n›n mümkün olmad›¤› durumlarda düflünülmelidir.<br />
2. Denekler, sa¤l›kl› veya hasta bireylerdir. Her iki halde de, araflt›rma<br />
öncesinde çal›flman›n amac› ve uygulamas› tüm aç›kl›¤› ile anlat›larak<br />
denek ayd›nlat›lmal›, oluru al›nmal›d›r. Deney s›ras›nda denek olurunu<br />
geri çekerse, bu karar› hemen uygulanmal› ve üzerinde yürütülen<br />
araflt›rma durdurulmal›d›r. Bunun için dene¤in araflt›rmaya gönüllü<br />
olarak veya ücret karfl›l›¤› kat›lm›fl olmas› fark etmez.<br />
Bu ba¤lamda burada, zorunlu olarak, ‘Bilgilendirilmifl Olur’ ve<br />
‘Etik Kurul’ hakk›nda baz› ayr›nt›lara girilecektir. Bilgilendirilmifl<br />
olur ve <strong>etik</strong> kurullar bireysel uygulamalarda ortaya ç›kan t›bbi <strong>etik</strong> sorunlar›nda<br />
önemli oldu¤u gibi, sa¤l›k bilimlerindeki araflt›rmalarda da<br />
önemlidirler. Nas›l ki hekimlik uygulamalar› s›ras›nda hastan›n özerkli¤ine<br />
sayg› gösteriliyor, hastan›n yarar› gözetilerek zarar vermekten<br />
sak›n›l›yor ve adaletli olma¤a özen gösteriliyorsa, sa¤l›k bilimleri ala-<br />
Bilimsel Araflt›rmada Etik ve Sorunlar› - 19 -
Change language