Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Bilimde Etik D›fl› Davran›fl Karfl›s›nda Neler Yap›labilir?<br />
davran›fllar› engelleme konusunda baz› fikirler belirginleflmifltir.<br />
1. Bilimde araflt›rma e¤itimine ve ö¤retime önem vermek gerekir.<br />
Genç bilim insan› adaylar›na araflt›rman›n nas›l yap›laca¤›n› ö¤retip,<br />
onlara dan›flmanl›k hizmeti verilmelidir. Bilimsel araflt›rma dan›flma<br />
merkezleri kurulmal›d›r. Bu kurumlarda rasgele bireyler de¤il, gerçekten<br />
<strong>bilimsel</strong> deneyimi olan dürüst, sayg›n bilim insanlar› bulunmal›d›r.<br />
2. Araflt›rmada çok deneyim kazan›lsa bile, <strong>etik</strong> kurallara her zaman<br />
önem verilmelidir. Deneylere ait tüm belgeler ve veriler en az befl y›l<br />
el alt›nda bulundurulacak flekilde arflivlenmelidir.<br />
3. Genç araflt›rmac›lar denetimi daha kolay ve daha basit olan araflt›rma<br />
projeleri ile ifle bafllamal›, böyle yönlendirilmelidir.<br />
4. Yay›n say›s› ile birlikte yay›n niteli¤inin (örne¤in at›f say›lar›n›n) de<br />
önemli oldu¤u vurgulanmal›d›r. (Do¤a ve sa¤l›k bilimlerinde örne¤in,<br />
arfliv taramas› niteli¤i tafl›yan makaleler de¤il de tasar›m ve varsay›m›<br />
olan makaleler teflvik edilmelidir. Uluslararas› yay›nlar gözden<br />
geçirilirken yay›n›n uluslararas› etkinlik ve a¤›rl›k katsay›s› yüksek dergilerde<br />
bas›l›p bas›lmad›¤›na dikkat edilmelidir).<br />
5. Araflt›rmac›lar›n üzerindeki mali ve idari bask›lar›n kald›r›lmas›<br />
hedeflenmelidir. Kendilerine iyi araflt›rma olanaklar› sunulmal›d›r.<br />
Ülkemizde Bilimde Etik D›fl› Davran›fllara<br />
Karfl› Yaklafl›mlar<br />
Ülkemizde de <strong>etik</strong> d›fl› davran›fllara karfl› önlem alma ve yapt›r›m uygulama<br />
aray›fllar› bafllam›flt›r. Üniversiteler ve araflt›rma kurulufllar› bünyelerinde<br />
bu yönde bir yap›lanmaya giderek <strong>etik</strong> ihlallerini soruflturmak<br />
veya deneklerin kullan›m›n› gerektiren araflt›rma projelerini biyo<strong>etik</strong> ilkeler<br />
aç›s›ndan de¤erlendirmek ve denetlemek üzere <strong>etik</strong> kurullar› oluflturmufllard›r.<br />
Ancak, ülkemizde bilimde kusurlu davran›fllara iliflkin yak›nmalar›n<br />
her geçen gün daha yüksek bir sesle dile getirilmekte oldu¤u<br />
düflünülürse, bu giriflimlerin yetersiz kald›¤› aç›kt›r.<br />
Uzun erimli ve köklü bir çözüm için sorunun yukar›da tan›mlanan<br />
- 62 - Bilimsel Araflt›rmada Etik ve Sorunlar›<br />
Bilimde Etik D›fl› Davran›fl Karfl›s›nda Neler Yap›labilir?<br />
nedenlerinin üzerine gidilmesi gerekir. En baflta genç bilim insan› adaylar›n›n,<br />
bilimin ve araflt›rman›n akademik ilerleme veya sosyo-ekonomik<br />
yükselmeye hizmet eden bir araçtan çok insanlar› yücelten bir yaflam tarz›,<br />
u¤rafl ve bir ülkü oldu¤u yönünde ayd›nlat›lmas› ve bilinçlendirilmesi<br />
gerekir. Uzun sürede baflar›ya ulaflmada en güvenilir seçene¤i oluflturmas›na<br />
karfl›n, kararl›l›k ve uzun soluklu çabalar gerektiren bu yolun ülkemizin<br />
koflullar›nda ne denli destek bulaca¤›n› söylemek güçtür. Ne yaz›k<br />
ki, genelde bu tür konularda ilerideki kuflaklar› kazanmaya yönelik gösteriflsiz,<br />
ancak yo¤un ve uzun erimli yat›r›mlar yerine ses getirmeye yönelik<br />
ç›k›fllar ye¤lenmektedir.<br />
K›sa sürede cayd›r›c›l›¤›n sa¤lanmas› için yap›lmas› gereken ifllerin<br />
bafl›nda bilimde kusurlu davran›fllar› saptanan kiflilerin ve onlar›n bu davran›fllar›na<br />
göz yuman kifli ve kurulufllar›n üzerine ödünsüz gidilmesi gelmektedir.<br />
Yukar›da belirtildi¤i gibi, geçmifl y›llarda her düzeyde oluflturulan<br />
kurullar kendilerinden bekleneni yeterince yerine getirememifltir.<br />
Bunda, hiç kuflkusuz, günümüzde yayg›n olan kifli ve kesimleri gücendirme<br />
endiflesiyle ilkelerden feda etmekte sak›nca görmeyen eyyamc› tav›r<br />
önemli bir rol oynamaktad›r. Bu tavra ço¤u zaman bu kurullar›n iflleyifli<br />
için hiç de kolaylaflt›r›c› olmayan bir mevzuat gerekçe olarak gösterilmektedir.<br />
Dünya akademileriyle olan yaz›flmalarla toplanan bilgiler, baflka ülkelerde<br />
<strong>etik</strong> d›fl› davran›fllar›n, genelde, merkeziyetçilikten uzak bir biçimde,<br />
kurum içi düzenlemelerle (örne¤in üniversitelerin <strong>etik</strong> kurullar›<br />
taraf›ndan) ele al›nd›¤›n› göstermektedir. Ancak baz› ülkelerde, (örne¤in<br />
Çin, Hollanda ve ‹sveç) bir ulusal bilim eti¤i kurulu arac›l›¤›yla gerçekleflen<br />
uygulamalar ya da bu yönde yap›lanma aray›fllar› da bulunmaktad›r. Bu tür<br />
bir kurulun bürokrasiye gömülmeden ilkeleri belirlemesi ve gerekli<br />
yönetmelikleri haz›rlamas›, mevcut <strong>etik</strong> kurullara çal›flmalar›nda destek<br />
olmas› ve onlar› aflan <strong>etik</strong> d›fl› davran›fl olgular›n› karara ba¤lamas›<br />
düflünülebilir. Üyelerinin <strong>bilimsel</strong> deneyim ve sayg›nl›¤›yla öne ç›kan,<br />
yürekli ve bilge bilim insanlar› aras›ndan seçilmesi böyle bir kurulun baflar›<br />
olas›l›¤›n› art›racakt›r.<br />
Bilimsel Araflt›rmada Etik ve Sorunlar› - 63 -
Change language