Bilimsel Araştırma Projeleri Kataloğu - Prof.Dr.Fazıl Necdet Ardıç ...
Bilimsel Araştırma Projeleri Kataloğu - Prof.Dr.Fazıl Necdet Ardıç ...
Bilimsel Araştırma Projeleri Kataloğu - Prof.Dr.Fazıl Necdet Ardıç ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
254<br />
Proje Başlangıç Tarihi<br />
1 Haziran 2007<br />
Proje Bitiş Tarihi<br />
30 Kasım 2009<br />
Proje Ekibi<br />
<strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. Resul FETTAHOV<br />
(Yürütücü)<br />
Yrd. Doç. <strong>Dr</strong>. Sema<br />
PALAMUTÇU (<strong>Araştırma</strong>cı)<br />
Öğr. Gör. Nalan DEVRENT<br />
(<strong>Araştırma</strong>cı)<br />
Arş. gör. Barış HASÇELİK<br />
(<strong>Araştırma</strong>cı)<br />
Yüksek Tekstil Mühendisi Emin<br />
TOMRUK (<strong>Araştırma</strong>cı)<br />
Yük. Lisans Öğrencileri<br />
Merve ALTINTAŞ<br />
Meral EMİRDAĞ<br />
TÜBİTAK<br />
Sarım ve Patron Yapısının Bobin<br />
Boyamaya Etkisinin Araştırılması,<br />
Yeni Patron Tasarımı ve Uygulaması<br />
Projenin Amacı<br />
Bobinde boyama, delikli patrona<br />
sarılı ipliklerin sarım yapısının içinde<br />
boya çözeltisinin hızlı ve eşit biçimde<br />
sirkülâsyonunun gerçekleştirilmesiyle<br />
boyama elde edilmesine dayalı önemli<br />
bir teknolojik işlemdir. İpliklerin bobinde<br />
homojen boyanması (sarımın her yerinde<br />
rengin eşit olması) boyanan ipliğin<br />
türüne, boyama rejimi parametrelerine,<br />
boyar maddenin tipine bağlıdır. Ayrıca<br />
sarım yapısının parametreleri – sarım<br />
yoğunluğu, sarımda iplik dolamlarının<br />
çaprazlık açısı, bobinin çapı ve ipliğin sarıldığı<br />
patronun yapısı da boyamanın kalitesini<br />
etkileyen önemli faktörlerdir. Özellikle<br />
sarım yoğunluğunun bobine içten<br />
ve dıştan verilen boyanın pompalama<br />
basıncının belirlenmesinde ve sarımın<br />
çapı doğrultusunda boya sirkülâsyon<br />
hızının dağılımında büyük rolü bulunmaktadır.<br />
Ne yazık ki, boyama için hazırlanan<br />
bobinlerde bu tür önemli bir sarım<br />
parametresi üzerine şimdiye kadar yeterli<br />
derecede kapsamlı bilimsel araştırmalar<br />
yapılmamıştır.<br />
Gerek Türkiye, gerekse Dünya çapındaki<br />
bobin boyama işletmelerinde abraj ve<br />
bobinin alt katlarında oluşan renk farklılı-<br />
ğı (dipte koyuluk) gibi boyama kalitesini<br />
düşüren ve iplik telefl erine neden olan<br />
sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunlar yalnızca<br />
patron yapısından kaynaklanır ve<br />
mevcut patronların kullanılması durumunda<br />
bu sorunların ortadan kaldırılması<br />
veya en az seviyeye indirilmesi olanaksızdır.<br />
Projenin amacı; kaliteli boyama koşullarını<br />
sağlayan optimal sarım parametrelerinin<br />
belirlenmesi ve boyamaya<br />
hazırlanan bobinlerin sarılmasında bu<br />
parametrelerin uygulanması, maksimum<br />
boya iletme ve söz konusu sorunları<br />
çözme özelliğine sahip yeni patron<br />
tiplerini geliştirerek bobin boyama prosesinde<br />
bunların uygulanabilir olduğunun<br />
gösterilmesidir.<br />
Projenin uluslararası alanda ve<br />
ülke içinde yarattığı etkiler<br />
Proje kapsamında yürütülen çalışmalar<br />
neticesinde tasarlanan iki tane boyama<br />
patronu Avrupa ve Türk Patentlerine layık<br />
görülmüştür.<br />
Projede ilk kez kullanılan bir yöntem<br />
var mı?<br />
Projede ilk kez bobin boyama patron-<br />
larının değerlendirilmesi için “Yararlı yüzey katsayısı” kavramı<br />
geliştirilmiştir.<br />
Projenin Katkıları<br />
Tekstil terbiye ve boyama işlemlerinde ipliklerin boyanması<br />
ve terbiyesi önemli yer tutmaktadır. İplikler çile<br />
halinde, bobinlerde ve leventlerde boyanma işlemi görmektedirler.<br />
Teknik ve ekonomik<br />
açıdan ipliklerin boyanma yönteminin<br />
en yaygın olanı bobinde<br />
boyanma yöntemidir. Bu boyama<br />
yönteminde 500–1500 gr. ağırlığındaki<br />
iplik delikli patronlara uygun<br />
yoğunlukta sarılır. Sonra bobinler<br />
boyama makinesinin delikli<br />
silindirlerine takılarak bu makinede<br />
boya çözeltisinin merkezden dışarıya<br />
ve dışarıdan merkeze doğru<br />
hareketinin söz konusu olduğu<br />
düzeneğe oturtularak boyama işlemi<br />
yapılır.<br />
Boyama işleminin kaliteli ve yüksek<br />
verimlilikle yapılması için boya<br />
çözeltisinin sarımın her yerine eşit<br />
olarak dağıtılması ve boya çözeltisinin<br />
sarımın içinde daha hızlı, etkili<br />
sirkülâsyonunun gerçekleştirilmesi<br />
sağlanmalıdır. Bunun için boyanmaya<br />
hazırlanan bobinlerin yumuşak<br />
sarılması ve mümkün oldukça<br />
sarım yoğunluğunun bobinin her<br />
yerinde aynı olması gerekmektedir.<br />
Boyama için hazırlanan bobinlerin<br />
sarım yoğunluğu ipliğin malzemesine<br />
ve pompalama basıncına bağlı olarak 0,33–0,40 gr/<br />
cm 3 olarak belirlenmiştir. Ancak sarım yoğunluğunun<br />
bobinin çapı ve genişliği boyunca farklı olması nedeniyle<br />
boyama esnasında iplikte boya farklılığı görülmektedir.<br />
Bu yüzden bobinin sarım yoğunluğundaki eşitsizliğini<br />
azaltmak amacıyla optimal sarım parametrelerini tespit<br />
etmek ve sarma işleminde bunları uygulamak için bobinin<br />
sarım yapısının araştırılması önem taşımaktadır.<br />
Bobinde boyama işleminde etkili olan diğer bir önemli<br />
etken de ipliğin sarıldığı patronun yapısıdır. Piyasada çok<br />
çeşitli boyama amaçlı sarım patronları kullanılmaktadır.<br />
Gerek Türkiye, gerekse dünya çapında<br />
kullanılan patronların hemen<br />
hemen tümü genel bir dezavantaj<br />
içermektedirler. Böyle ki, onların yüzünün<br />
% 25 - % 60 kısmı delik alanına<br />
sahip olduğundan, içten püskürtülen<br />
boya çözeltisinin yalnızca %<br />
25 - % 60 kadarının sarıma iletilmesi<br />
mümkündür. Bu da boyama işleminin<br />
verimli yapılmasına engel olan<br />
sebeplerden biri gibi görülmektedir.<br />
Mevcut patronların diğer bir büyük<br />
mahsuru da, kullanım esnasında<br />
boyanmadan sonra sarımın alt katlarında<br />
abraj, dipte koyuluk gibi renk<br />
farklılığı hataları meydana gelmesi ve<br />
bundan dolayı boya işletmelerinde<br />
%2,5 - % 4,0 kadar iplik telefl erinin<br />
oluşmasıdır.<br />
Bu projenin tamamlanmasıyla, boyama<br />
kalitesinin iyileştirilmesi, iplik<br />
telefl erinin %0,5’e kadar azaltılması,<br />
bobin boyamada üretim maliyetinin<br />
düşürülmesi hedefl enmektedir.<br />
Ayrıca projede TPE’ce Buluş olarak<br />
kabul görmüş ve TÜBİTAK desteği<br />
ile yeni boyama patronunun Dünya<br />
patenti veya patentlerine dönüştürülmesi hedefl enen<br />
bir ürün olarak piyasaya sunulması tekstil aksesuarları<br />
imalatında bir rekabetçi ülke olarak Türkiye’nin dünya çapında<br />
söz sahibi olacağı beklenmektedir.<br />
255
Change language