4. ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ ve İş ETİĞİ - ITO

Osmanlı ahlâkçılarından Koca Nişancı Mustafa Paşa, Hz„ Muhammed'in
herkesten akıl ve feraset bakımından ileri olmasına rağmen, Allah Teala'nm
kendisine "işlerde ashabınla müşavere eyle" buyurduğunu (Ali İmran, 159)
beyanla, "Bir adamın zihni her işin etrafı ve cevanibine muhit olmak [kuşatmak]
uzaktır. Zihinlerin cemiyeti olursa gizli nesne kalmaz. Büyüklerden ve
küçüklerden her kim emin ve itimada lâyık ola, belki kâfirden bile ki akl-ı
vâfir ola, meşveret olunsa caizdir." Paşanın verdiği misal son derece çarpıcı:
Kadılardan birinin güzel bir kızı vardı. Şehrin cümle ayanı istediler. Kadı
mütehayyir oldu. Mecusî bir komşusu vardı. Ol kâfirle meşveret eyledi. Kızı
kime verelim dedi. Eyitti: Ben İslam dinine yabancıyım. Meşverete nice lâyık
olurum ki benden sorarsın, dedi. Kadı eyitti: Eğerçi dinden haberin yoktur,
ama emin ve mutemed adamsın. 32
7. Yemeye, içmeye ve kadınlara düşkün olmaması ve tabiatiyle oyundan (kumardan)
sakınması lâzımdır.
İznikli Hacı Hüseyinoğlu Ebulfazl Musa, Münebbihur-Râkidin [Uyurları
Uyandırıcı] başlıklı ahlâk kitabında, insanları ayaklarından yakalayan muhkem
tuzakları şöyle tasvir eder: "Kimi avrat sohbeti tuzağına tutulmuştur,
gece ve gündüz ömrünü hare edüp, taat ve ibadette gevşek olup belki terk
edüp başını ayağını enva-ı zinetle bezer. Ve kimi dahî oğul, kız muhabbeti
tuzağına giriftar olmuştur. Ve kimi dahî altın gümüş muhabbeti tuzağına düşmüştür..."
8. Doğuluğu ve doğruları sevmesi, yalandan ve yalancılardan nefret etmesi
lâzımdır.
James OToole ve Max DePree'nin ayrı ayrı sıraladıkları liderlik vasıflarının
birincisi dürüstlüktür. "Lider, ilkelerinden vazgeçmeyen ve davranışına doğruluğu
hâkim kılandır." Doğruluğu şiar edinmeyenin dostu olmaz, dostu olmayan
hiçbir alanda mesafe katedemez. Aşık Paşa, asırlar önce şöyle diyordu:
Yalınız başına alplık olmaz. "Çün kafadar olmasa pes neyleye / Dört yanını
kendi nice bekleye?" Sarı Mehmet Paşa, yalancılığın şeytan sıfatı olduğunu
söylüyor: "Kişi daima sadakat üzre olup doğruluktan ayrılmamak gerekdir.
Zira sadakat merâtib-i muhabbetin a'lâsıdır."
32 Mehmet Ali Aynî, (1993), (1939), Türk Ahlâkçıları, İstanbul: kitabevi, s. 139
33 M Ali Ayni, s. 49
34 Boyett ve Boyett, s. 4 ve 7
45