Untitled

Ji alîyê din bala gelek Swêdîyan li ser hebûna heywan û hêşnayên
(Fauna-Flora) ku li Kurdistanê peyda dibin, berev bûye. Di warê
"heywanên xwe ka§ dikin" wek mar, beq, dumeqesk ...di van
salên dawîn de çend Swêdî çûne derketine dorberê çîyayê Araratê,
li wira lêkolînên cuda-cuda pêk anîne, wek mîsal Mikael Norström
çar cara çûye Kurdisanê(45). Dîsa lêkolîneke Börje Flardh jî, di sala
1983'an de li ser van heywanan di kovareke Swêdî hatîye weşandin(46).
Em ji nivîseke Leander Tell derdixin ku du hevalên wî ji bajarê
Lundê çûne nav Kurdan (47 ). Li Kurdistanê çend lêkolîn pêk anîne.
Yek ji vana doktor Theodor Hyllander, kurê xu§ka avakarê
çanda bajarê Lundê ye, yek jî doktor K. Lindberg ye ku heta Kurdistana
îranê çûye, dîtinên xwe yên li ser Kurdan di pirtûkeke xwe
de şiro vedike (48).
Di sedşala 19'an de çawa em dibînin bi sedan gerokên Alman,
Fransî û îngîlîzî çûne welatên rohilatê, li ser van welatan gernamên
fireh nivîsîne. Hejmara gerokên Swêdî û van welatan dema
mirov rûberî hev dike, hejmara gerokên Swêdî rastî kêm in. Li
Swêdê ji bo derheqa rohilatê de vê valahîya hînbûn û zanînê tijî bikin,
di sedsala 19'an de çend gername bi taybetî ji zimanê Almanî
hatine wergerandin. Ji alîkî de dûrbûna navbera Swêdê û welatên
rohilatê, ji alîyê din angorî welatên mayîn kêmbûna pêwendîyên
Swêdî bi rohilatê re û wek dewletekê piçûkbûna wê bê§ik li ser hatin-çûyina
Swêdîyan berbi rohilatê bandûreke mezin hî§tîye.
Di vê babetê de çawa em dibînin di sala 1853'an de li bajarê
Örebroyê wek du cildan gernameke mezin li ser îranê û Kurdistanê
bi Swêdî hatîye weşandin, gername ji alîyê gerokê Almanî Moritz
Wagner de di salên 1851-1852'an de hatîye nivîsîn, piştî vê
çapa Alman ji ber giranbihabûna xwe bi çend zimanên mayîn jî
wek Fransî, Ingîlîzî û Swêdî hatîye çap kirin. Çapa Swêdî ni navê
Berbi îranê û welatê Kurdan (Resa till Persien û Kurdernas Land )
der çûye û tê de pêşgotineke Swêdî jî cîh girtîye. Ev cara pêşîn bû li
Swêdê berhemeke ewqas fireh di van salan de li ser Kurdan dihate
weşandin. Di vê pêşgotina Swêdî de bi kurtî li ser vê gernamê û nivîskarê
wê Moritz Wagner zanîyarîyên kurt tên dayîn. Di cîhekî vê
pêşgotinê de wergervanê Swêdî dibêje ku eşîrên Kurdan yên li serê
çîyan gelek bi tehluke ne, gelek zaneyên Alman û îngîlîz wek
Schultz, Browne, Darfurz bi destê Kurdan hatine kuştin. Ji alîyê
din ew dibêje ku Moritz Wagner nikaribûye here zikê Kurdistanê û
Çulemêrgê, ji bo Kurdistanê jî îfada "Hêlîna rêbiran" (Röfvarenastet
Kurdistan) bi kar tîne.
-55-