You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1-nji surat<br />
Amerikan alymlarynyň maglumatlaryna [6] görä, Pensilwaniýa ştatynda ýyglan<br />
düwmeliniň bişip ýetişen miwelerinde rutin maddasy tapylmandyr. Wenger we rumyn<br />
alymlarynyň getirýän maglumatlaryna [6] görä rutiniň mukdary 8,8-14% bolup, doly<br />
bişip ýetişmedik miwelerinde bolsa 44%-e çenli ýetýär. Ispaniýada ýapon soforasynyň<br />
gunçalaryndaky rutiniň mukdary 35%-e çenli bolsa [32], şol bir wagtda Wengriýada<br />
şol görkeziji 0,3-0,45%-e эetэдr [12]. Düwmeliniň miweleriniň bişip başlamagy bilen<br />
kempferolyň glikozidleri peýda bolýarlar, olaryň içinde köp mukdary kempferol-3-<br />
soforazid we genisteiniň glikozidi tutýar has-da kempferol-3, diglikozid-7 agdyklyk<br />
edýär [8]. Güýz aýlarynda şireli ýetişen miwelerinde daşky klimat şertlerine<br />
baglylykda 7-8-e çenli flawonoid birleşmeleri bolup bilýärler [9]. Onuň miwelerinde<br />
häzirki wagtda flawonoid birleşmelerinden başga-da immunomodulirleýji işjeňligi<br />
ýüze çykaryp bilýän triterpen glikozidleriniň hem bardygy ýüze çykarylypdyr [18].<br />
Rutiniň mukdary ösümligiň ösüş döwürlerine görä hem üýtgeýändir, ýagny<br />
ýapraklarynda gunçalaýan döwründe (%-hasabynda) 5,7-ä, gülleýän döwründe<br />
3,4-e, miwe getirýän döwründe 1,4-e, ösümligiň gunçalarynda gunçalaýan döwrüniň<br />
başynda 28-e, gunçalaýan döwrüniň ahyrynda 21-e, gülleýän döwründe güllerindäki<br />
derejesi 18-e, miwe getirýän döwrüniň başynda 7,1-e, ahyrynda 3,4-e deňdir [3].<br />
Türkmenistanyň derman senagatynda we ylmy lukmançylykda ulanylmagy göz<br />
öňünde tutulan düwmeliniň miwesine wagtlaýyn farmakopeýa makalasy düzüldi [13].<br />
Dermanlyk çig maly bolan onuň miwesi (kösükler) – guradylan, doly bişmedik<br />
(arasynda bişenleri hem bolup biler), etli, ýalaňaç, açylmadyk, çekdirilen bogunly<br />
silindr görnüşli, köp tohumly (her tohumyň arasy gysylan görnüşde), 10 sm-e çenli<br />
uzynlykda, ini 0,5-1sm bolan, ýaşylymtyl mele (bişenleri-gyzylymtyl), sary, seplenen<br />
ýaly sepgittikinden (çyzykdan-sepden) ybaratdyr. Tohumy gara ýa-da goýy goňur<br />
reňkde, tegelek, tekiz, 1 sm uzynlykda, 0,4-0,7 sm inlilikde bolýar. Onuň esasy bölegi<br />
bolsa doly ýetişen däldir, ysy ýok, tagamy ajy (2-nji surat).<br />
34
Change language