Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ýügürip, müjde (buşluk, hoş habar) berip, зyn diэse эalgan geledir [4,27 sah.].<br />
Tä jahan bolgaý ilähi şatlyk birle bolup [4,29 sah.].<br />
Sergeşte (sergezdan) bolup, munзa tilдb, эar tapylmas [4,33 sah.].<br />
Ataşyn gül reňlik don birle gülgüniňi münьp,<br />
Ot-эalyn dek эeldirip, sцzьmni efzun (kцp, artyk) eýlediň [4,36 sah.].<br />
Baýram hanyň şygyrlarynda hal işligiň “-yp, -ip”; “-yban, -ibдn” şekilleri<br />
çekimlileriň dil we dodak sazlaşygyna boýun egdirilipdir. Birbogunly dodak çekimlili<br />
sözlere “-up, -ьp; -uban, -ьbдn” goşulmalary goşulypdyr. Ol sözlerde goşulmalar<br />
“-ub”; “-uban” ýaly ýazylypdyr. Sesleriň dil sazlaşygy esasynda goşulýan “-yp, -ip”;<br />
“-yban, -ibдn” goşulmalary şygyrlar diwanynda “-yban”, “-yb” belgileri bilen berlen.<br />
Mysal üçin:<br />
Bilbil boluban ( ) gül kibi ruhsaryňa wale (däli, diwana).<br />
Sanjyban ( ) per jilwe (эalkym, эalpyldy) biэr<br />
Rahşyňa meýdan sary kim [4,20 sah.].<br />
Perwana bolup ( ), şem sypat husnuňa şeýda.<br />
Haýran jemalyň boluban (<br />
) nerkes şähla (goýun göz) [4,68 sah.].<br />
Gцrsetip ( ) oňa özüni, hutnemalyk kylmagyl [4,45 sah.].<br />
Gдhi зekip ( ) jepaýy pyrakyň heläk men [4,45 sah.].<br />
Azmy gulluk kylyp ( ) idim pynhan [4,75 sah.].<br />
Türkmen diliniň ýazuw ýadygärliklerinde hal işligiň “-yp, -ip” şekili, esasan,<br />
ahwalat bolup gelýär. “-yp, -ip” şekilindäki hal işligi ahwalat bolup gelende, köplenç,<br />
esasy hereketden öň bolýan hereketi we esasy hereket bilen bir wagtdaky hereketi,<br />
has seýrek ýagdaýda, esasy hereketden soň ýüze çykýan gymyldyny aňladýar<br />
[2,63-64 sah.]. Baýram hanyň şygyrlarynyň dilinde “-yp, -ip” hal işligi esasy<br />
hereketden öň ýüze çykýan hereketi aňladýan ahwalat bolup gelýär. Meselem:<br />
Şikeste köňlüme, jan-a, jepa kylyp ( ) bara sen.<br />
Meni bu Muhammet era nдryza goэup bardyň [4, 54 sah.].<br />
Gдhi kylyp ( ) howaýy-wysalyň tapyp ( ) heэat<br />
Gдhi зekip ( ) jepaýy-pyrakyň heläk men [4,57 sah.].<br />
Hal işligiň “-yp, -ip”; “-yban, -ibдn” şekili dürli döwre degişli ýazuw<br />
ýadygärlikleriniň dilinde duş gelýär. Meselem, XI asyra degişli ýazuw ýadygärliginde:<br />
Anyň işin köçürdim,<br />
Işin ýeme kaçurdum,<br />
Цlьm цtьn iзirdim,<br />
Iзdi эьzi bolup tдrik.<br />
Manysy: Onuň işin bitirdim, hemrahyny, ýagny dostuny gaçyrdym. Ölüm<br />
şerbetini içirdim, ýüzüni bürüşdirip içdi [10,82 sah.].<br />
Bilge erig ezgь tutup, sözün eşit,<br />
Erdemini цgrenibдn yşga süre.<br />
Manysy: Ylymly, akylly adamlara ýagşylyk kylyp, sözlerini diňle. Ylymlaryny,<br />
hünärlerini öwrenip, amala aşyr [10,403 sah.].<br />
VIII asyra degişli ýazuw ýadygärliginde:<br />
Bu эerde oluryp, tabgaз budun tьzeltim [1,25 sah.].<br />
4
Change language