Haploid Bitki Ãretimi - Ziraat Fakültesi
Haploid Bitki Ãretimi - Ziraat Fakültesi
Haploid Bitki Ãretimi - Ziraat Fakültesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ş. Ellialtıoğlu, N. Sarı, K. Abak<br />
<strong>Haploid</strong> bitkiler, morfolojik görünümleri bakımından diploidlere göre daha<br />
küçük yapılıdırlar. Normal bir bitkide bulunan tüm organlara sahip oldukları<br />
halde, diploidlere oranla hücreleri daha küçük olan haploid bitkilerin boyları<br />
daha kısa, yaprakları dar ve küçüktür. Çiçekleri de diploidlere oranla küçük olan<br />
haploidler, hücrelerinde taşıdıkları kromozom sayısı bakımından indirgenmiş<br />
gametlerin yapısını gösteren bitkilerdir. Bu bitkiler gamet oluşturamadıkları için<br />
kısırdırlar ve tohum bağlayamazlar.<br />
<strong>Haploid</strong> bitkilerin ıslah programlarında kullanılabilmeleri için yeniden verimli<br />
diploid bitkilere dönüştürülmesi gerekmektedir. <strong>Haploid</strong> bir bitkinin<br />
kromozomlarının bazı kimyasal maddeler yardımıyla veya spontan olarak<br />
katlanması sonucunda ait olduğu türün kromozom sayısına (2n) yeniden<br />
kavuşturulması, böylece mutlak homozigot bitkilerin elde edilmesine yaygın<br />
olarak ‘dihaploidizasyon’ adı verilmektedir. <strong>Haploid</strong>lerin kromozom sayılarının<br />
katlanmasıyla elde edilen bitkilere, değişik dillerde farklı isimler verilmektedir.<br />
Örneğin ingilizcede ‘dihaploid’ veya ‘doubled haploid’ hatta son zamanlarda<br />
sadece ‘DH’, fransızcada ‘haplodiploid’ veya ‘haploide doublé’, türkçede ise<br />
‘katlanmış haploid’ terimleri kullanılmaktadır.<br />
Dihaploidizasyon yoluyla bir bitki materyalinin kısa bir süre içerisinde durağan<br />
hale getirilerek ıslah programlarında kullanılması günümüzde arpa, buğday,<br />
mısır, çeltik, kolza, biber, patlıcan, kavun, hıyar, gerbera gibi birçok bitki<br />
türünde başarıyla uygulanan bir olgu haline gelmiştir.<br />
5.2. Erkek Gametten <strong>Haploid</strong> Uyartımı (Androgenesis)<br />
5.2.1. Anter kültürü<br />
İlk kez 1953 yılında Tulecke, Ginkgo biloba bitkisine ait olgun polenlerin kültür<br />
koşullarında haploid kallus oluşturmak üzere uyarılabileceğini gözlemlemiştir.<br />
1964 yılında ilk önemli gelişmeyi Guha ve Maheshwari gerçekleştirmiş, Datura<br />
innoxia bitkisinin kültüre alınan anterlerinde mikrosporlardan haploid embriyo<br />
oluşumu sağlanmıştır (Guha ve Maheshwari, 1966). Sonraki yıllarda Bourgin ve<br />
Nitsch (1967), Nicotiana tabacum türünde anter kültürü yoluyla tam bir haploid<br />
bitkiyi elde etmeyi başarmışlardır. Bu aşamadan sonra birçok bitki türünde<br />
erkek gametten haploid bitki elde etme amacıyla çalışmalar yapılmış, günümüze<br />
değin yaklaşık 250 farklı bitki türünde in vitro androgenesis tekniğinden başarılı<br />
sonuçlar elde edilmiştir (Bajaj, 1983; George ve Sherrington, 1984; Pierik, 1989).<br />
Anter kültürü esas olarak; içerisinde olgunlaşmamış polenleri (mikrosporları)<br />
bulunduran anterlerin, tomurcuklardan ayrılarak in vitro koşullarda yapay besin<br />
ortamlarına yerleştirilmesi ve burada olgunlaşmamış polenlerden haploid<br />
embriyolar elde edilmesi olayına verilen isimdir. Anter kültürü yapılarak, normal<br />
koşullarda iki çekirdekli yapıya dönüşecek olan polen tanesinin gametik gelişme<br />
yönü; henüz tek çekirdekli dönemdeyken somatik gelişme yönüne doğru<br />
142
Change language