Bir toplum ve ülke için fitnenin tahribatı, haricî düşmanların - Yeni Ümit

liğ ve terbiyede aileye ve yakın akrabaya verilmesi gereken
önceliğe ve bunun önemine ayrı bir atıf söz konusu olduğu
anlaşılmaktadır. Çünkü aile, toplumun temelini teşkil eder
ve ailede sadece aile büyüklerinin dini prensiplerle eğitilmesi
yeterli değildir. Başta anne olmak üzere, aile bireylerinin
bilgilenmesi ve eğitiminden öncelikle ebeveyn sorumludur.
Dolayısıyla tebliğci/eğitimci, mesajlarını ilk önce ailesine
ve aile bireylerine ulaştırmalı ve onların eğitimiyle meşgul
olmalıdır (Fâiz, 1978, I, 182-183).
Yukarıda zikredilen ayette belirtilen akrabalık faktörünün
dışında, tebliğde dikkate alınabilecek veya öncelik açısından
değerlendirilebilecek başka bir nokta ise, insanların
bulundukları ortam veya toplumdaki konumları ve sahip
oldukları kültür seviyeleridir. Tebliğde, toplumun ileri gelenlerine
ve entellektüel kesimine öncelik verilmelidir. Çünkü
toplumda kabul gören bilgili ve kültürlü insanlar, fikirleri
tartışma ve doğruları ortaya koymada daha yetenekli
ve bu fikirlerin toplumca benimsenmesi konusunda daha
etkindirler.
Çocuklara ve gençlere de bu konuda bir öncelik tanınmalıdır.
Çünkü çocukların ve gençlerin fikir ve kanaatleri
henüz oluşum aşamasındadır ve etkiye açıktır. Kişilikleri,
fikir ve düşünceleri henüz oturmamış, esnekliğini, değişebilirlik
özelliğini korumaktadır. Onlar, henüz toplumda
yerleşik bir sosyal statüye sahip olmadıklarından, değişme
veya kaybetme konusunda endişe taşımazlar. Hatta tebliğcinin
kendileriyle kurduğu diyalogu, kendilerine değer verildiği
ve bir birey olarak muhatap alındıkları şeklinde değerlendirerek,
sunulan mesajı ve bilgiyi doğrudan anlamaya
çalışma, benimseme ve kabullenme aşamasına girerler. Genellikle
bu dönem insanını, yerleşmiş olan yanlış anlayış ve
inançlardan koparmaya çalışmak yönünde büyük bir çabaya
gerek kalmayabilir. Henüz çocuk yaşta Hz. Peygamber’in
tebliğ ve davetine muhatap olan Hz. Ali’nin, bunu
herhangi bir direnç göstermeden, kolayca kabul etmesi ve
ona tâbî olması, bunun bir göstergesidir. Nitekim Hz. Musâ’nın
tebliğini de, kavmin içerisinden ilk önce sadece gençler
kabul ve tasdik etmişlerdir (Yunus, 10/83). Bu, gençliğin
yeniliğe ve değişime daha açık olmasının da bir sonucudur.
Oysa yetişkinler, genellikle, bulundukları toplumda yerleşik
bir sosyal statüye sahip olmakta ve kaybetmekten endişe ve
korku duydukları bazı makam ve mevkilerde bulunmaktadırlar.
Bu yüzden yetişkinler, etkiye, değişmeye ve yeni bir
düşünceyi kabul etmeye karşı daha dirençli, değişime karşı
endişelidirler (bkz. Yunus, 10/83). Bir başka deyişle yetişkinler,
daha çok statüko eğilimi taşırlar.
Sonuç
Her sistemli ve metodik çalışmanın öncelik verilmesi
gereken ve o çalışmaya altyapı teşkil edecek bir yönü ve
bir boyutu vardır. O faaliyete, öncelik taşıyan noktadan
başlanmalıdır. Yapılacak her çalışma için söz konusu olan
“öncelikler”, sağlam ve istikrarlı yapılaşmanın ve sağlıklı
oluşumun kaçınılmaz gerekleridir. Çünkü öncelikler, bir
yönüyle çalışmanın altyapısını oluşturan, diğer yönüyle de
sonuca daha kolay ulaşmayı sağlayan ve öncelikle gözetilmesi
gereken unsurlardır.
Tebliğ çalışmaları, terbiye sürecinin ilk aşamasıdır. Gerek
dinin tebliğ edilmesinde, gerekse din eğitimi ve genel
eğitimde “öncelikler”, bir bina inşa ederken öncelikle yapılması
gereken temel gibidir. Binanın sağlam ve sarsıntılara
karşı dayanıklı olabilmesi için, öncelikle sağlam bir temel
üzerine inşa edilmelidir. Bireysel ve toplumsal hayatta değişimi
ve yeniden yapılanmayı öngören eğitim faaliyeti,
ancak önceliklerin doğru tespit edilmesi ve ele alınmasıyla
sağlıklı bir toplum ve istikrarlı bireyler yetiştirebilir.
*Uludağ Üniv. İlahiyat Fak. Öğr. Üyesi
msanver@yeniumit.com.tr
KAYNAKLAR:
- Ahmed Fâiz, Tarîku’d-Da’ve fî Zılâli’l-Kur’ân, Beyrut 1978.
- Ahmed Muhammed İbn Hanbel, Müsned-ü Ahmed b. Hanbel, (I-VI), İstanbul 1992.
- Ahmet Önkal, Rasûlullah’ın İslâm’a Davet Metodu, Konya 1981.
- Abdullah Özbek, “İslâm Eğitiminin Özelliklerine Genel Bir Bakış”, Selçuk Ü. İlâhiyat Fakültesi
Dergisi, Konya 1990, sayı. 3.
- David Krech - Richard S. Crutchfield, Sosyal Psikoloji (Çev. Erol Güngör), Ankara 1967.
- David Krech - Richard S. Crutchfield - Egerton L. Ballachey, Cemiyet İçinde Fert (Çev.
Mümtaz Turhan), (I-II), İstanbul 1983.
- Ebû Muhammed Abdullah Abdurrahmân ed-Dârimî, Sünenü’d-Dârimî, (I-II), İstanbul
1992.
- Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-Buharî, Sahîhu’l-Buhârî, (I-VIII), İstanbul 1992
- Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şu‘ayb en-Nesâî, Sünen-ü Nesâî, İstanbul 1992.
- Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd İbn Mâce, Sünen-ü İbn-i Mâce, (I-II), İstanbul 1992.
- Ebû Abdullah İbn Kayyim el-Cevziyye, Zâdü’l-Meâd fî Hedy-i Hayri’l-‘Ibâd, yrs., 1973.
- Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Câmi‘u’l-Beyân an Te’vîli’l-Kur’ân, (I-XXX),
Mısır 1968.
- Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, (I-XIV), Kahire 1992.
- Gustave Le Bon, Kitleler Psikolojisi (Çev. Selahattin Demirkan), İstanbul 1974.
- H. Fikret Kanad, Ailede Çocuk Terbiyesi, İstanbul 1976.
- Hüseyin Atay, Kur’ân’a Göre İman Esasları, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları,
Ankara 1961.
- İbnu’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-Tarih, Beyrut 1965
- İbn Sa’d, Tabakâtü’l-Kübrâ, Beyrut, ts., c. I.
- İsmail L. Çakan, Hakkı Tavsiye Metod ve Vasıtaları, İstanbul 1992
- Muhammed Kutub, Kur’ân’ı Nasıl Okuyalım? (Çev. Bekir Karlığa), İstanbul 1990.
- Mustafa Müslim, Kur’ân Çalışmalarında Yöntem (Çev. Salih Özer), Ankara 1993
- Nevzat Ayasbeyoğlu, İslâmiyetin Eğitimimize Getirdiği Değerler ve Kur’ân-ı Kerim’in Eğitim
ile İlgili Ayetlerinin Tahlili, İstanbul 1991.
- Nihat Hatipoğlu, Davetin İlkeleri, Ankara 1991.
- Suat Yıldırım, Kur’ân’da Ulûhiyet, İstanbul 1987.
- Süleyman Ateş, “Kur’ân’da İnsan Hakları”, I. Kur’ân Sempozyumu, Ankara 1994.
- Şevki Saka, Kur’ân-ı Kerim’in Davet Metodu, İstanbul 1991
- Veli Ulutürk, Kur’ân-ı Kerim Allah’ı Nasıl Tanıtıyor?, İzmir 1988.
- Mikdat Yalçın, et-Terbiyetü’l-İslâmiyye ve Devruhâ fî Mükâfahati’l-Cerîme, Riyad 1987.
12