Bir toplum ve ülke için fitnenin tahribatı, haricî düşmanların - Yeni Ümit

İnsanların tutumları üç unsuru içermektedir. Bunlar:
a- Zihnî unsur, yani tutuma konu olan obje hakkındaki
inanç ve bilgiler.
b- Hissî unsur, yani objeyle ilgili heyecanlar.
c- Hareket temayülleri unsuru, yani tutumla ilişkili olan
her türlü davranışa hazır olma temayülüdür (Geniş bilgi için
bkz. Krech-Crutchfield-Ballachey, 1983, I, 232-233).
Kişinin herhangi bir konudaki zihnî muhtevaları, yani
bilgi, inanç ve kanaatleri, o konuya karşı olan his ve hareket
temayüllerini etkilemektedir. Dolayısıyla onun zihnî
muhtevalarında bir değişme olduğu takdirde bu değişme,
kişiyi, o konuyla ilgili duygu ve davranış temayüllerinde de
bir değişiklik yapmağa sevkeder (Krech-Crutchfield-Ballachey,
1983, I, 231).
Kur’ân periyodunda da inanç faktörüne öncelik vermiş,
bununla işe başlamıştır. Yani insanların tutum, davranış ve
sosyal ilişkilerindeki değişim ve inşa hareketine inanç noktasından
ve zihnî muhtevadan, yeni bir şuur oluşturmaktan,
zihinleri uyandırmaktan başlamış ve buna büyük bir
önem vermiştir. Bu önemi, Mekke dönemi ayetlerinin genellikle
inanç ve ahlak konuları üzerinde durması ve Kur’ân
metninin takriben 2/3’ünün Mekke’de nazil olmasından
(Bkz. Yıldırım, 1987, 382) anlamak mümkündür. Meselâ ilk
olarak nazil olduğu herkesçe kabul edilen ayetler (Alak, 96/1-
5. Bkz. İbn Sa’d, I, 196), Allah’tan ve Allah-insan ilişkisinden
bahsetmektedir.
Kur’ân’ın inanç konusuna bu kadar önem vermesinin
sebebi, inancın, insanın yaşayışını ve davranışlarını yönlendiren
temel faktör olduğu, insanın hayat tarzının bütünüyle
inandığı değerlere bağlı bulunduğu ve onun gereğine
uygun şekilde seyrettiği gerçeğidir (Bkz. Kutub, 1990, 85).
İnanç, insanın hayatiyetine devamlılık ve aktivite katan
bir faktördür. İnançlar olmadan bir insanın psikolojik
varlığını düşünmek mümkün değildir. Aksi halde bu, devamlılığı
olmayan bir varlık demek olur. İnançların insan
kişiliğinde oynadığı önemli rollerden birisi, insanın psikolojik
dünyasında devamlılık sağlaması ve yapılanmaya imkan
vermesidir (Krech-Crutchfield, 1967, 177). İnanç konularına
öncelik verilmesi, ahlâkî ve sosyal bozuklukların tamir
ve ıslahı için gerekli ortamın hazırlanmasında en önemli
faktördür. Çünkü insanın bireysel ve toplumsal hayatında
görülen bozulma ve sapmalar, fikrî planda ve inanç noktasındaki
değişme ve bozulmalarla başlar.
Tebliğde öncelik, muhatabın durumu dikkate alınarak,
yani hangi noktada olduğu tespit edilerek belirlenecektir.
Buna göre, her muhatap için ele alınacak öncelik farklı olabilir.
Tebliğci, öncelik tespiti yaparken kendi özelliklerini
değil, muhataplarının özelliklerini esas almalıdır (Çakan,
1992, 69-71). Muhatap, aklî olarak henüz birtakım hakikatlere
inanmıyorsa veya sahih olmayan bazı inançlara sahipse,
o zaman ilk esas olan Allah’ın varlığı ve birliği konusundan
başlanmalıdır.
Bu noktada şunu hemen belirtmeliyiz ki, Kur’ân, insanlara
Allah’ın varlığını bildirmek için inmemiştir. Çünkü
Allah’ın varlığı, Kur’ân gelmeden önce de biliniyordu.
Kur’ân ayetleri de bunu teyid etmektedir. Konuyla ilgili şu
ayetler bu hususa işaret etmektedir: “(Ey Muhammed!) de
ki: ‘Eğer biliyorsanız (söyleyin bakalım), bu dünya ve onda
bulunanlar kimindir?’ ‘Allah’ındır’ diyecekler. ‘O halde hiç
düşünüp ibret almaz mısınız!’ de. ‘Yedi kat göklerin Rabbi
ve o büyük arşın sahibi kimdir?’ de. ‘(Yine) Allah’tır’
diyecekler. ‘Şu halde siz Allah’tan
korkmaz mısınız!’ de. ‘Eğer
biliyorsanız (söyleyin), her
şeyin mülk ve tasarrufu
kendisinin elinde olan,
her şeyi koruyup kollayan,
fakat kendisi
9