78.Sayı (2009/3) - Orman ve Su İşleri Bakanlığı

Çevre ve İnsan Aralık 2009
^
makla beraber, endemik türlerin % 28’ini
ve denizel faunanın ortalama %7,5’unu ve
denizel floranın % 18’ini barındırmaktadır.
Karasal ekosistemlerle ilgili olarak Akdeniz
havzası, dünya bitkilerinin % 10’unu barındırır
ve bu bitkiler dünyanın başka yerinde
bulunmamaktadır.
Küçük adalar deniz kuşları cennetidir.
Yelkovan kuşları, şahin ve balık kartalı
gibi birçok kuşun yuvalama yeridir. Dünyanın
en önemli üç kolonilerinden olan
Akdeniz’e endemik üç fırtına kuşu türünün
(albatrosların küçük kuzenleri) barınma
yerleridir. Tunus’ta ki Zembra adası
Boz Yelkovan Kuşlarına, Sardunya’da ki
Tavolara adası Yelkovan Kuşları’na ve
Filfla’dan Malta’ya kadar olan ada da Fırtına
Kuşları’nın barınma yerleridir. Çok
sakin bir ortam isteyen bu deniz kuşları
sahil ötesi yaşamlarının büyük bir bölümünü
adalarda geçirir ve üremek için insanlardan
ve insanlar tarafından adalara
getirilen siyah yarasa, köpek ve kediler
gibi yırtıcılardan uzak yerlerde yuvalarını
kurarlar. Ayrıca adalar kuş göçlerinde
kuşların konaklama yerleri olarak da
önemli bir role sahiptir. Her yıl binlerce
kuş buralarda konaklarlar. Bu nedenlerden
dolayı küçük adalar koruma öncelikli
alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Küresel ölçekte nesli tehlike altında olan
Ada Martısı (Larus audouinii)’nın yaşama
ve üreme ortamı Ege ve Akdeniz kıyılarımızda
bulunan adalardır. Yaklaşık 125
kadar amfibi ve sürüngen türünün yaşadığı
tüm Türkiye’de bu populasyonların
takriben 1/4’ünün adalarımızda yaşadığı
saptanmıştır. Türkiye herpetofaunası bakımından
böyle bir oran çıkmasına karşın,
Türkiye’nin orta ve batı bölgesinin
herpetefaunası adalarımızdaki ile çok
daha büyük benzerlik göstermektedir.
Adalar ayrıca, Akdeniz fokları içinde
oldukça önemli yaşam alanları sunmaktadır.
Örneğin, Bodrum yarımadasının
kuzeybatısında kalan adalar bölümü ile
Foça yarımadasının önündeki adalar Akdeniz
fokları açısından oldukça önemli
yaşama alanlarıdır.
Ada biyoçeşitliliğini tehdit eden unsurları
yok etmek, etkilerini en aza indirmek
veya riskleri ortadan kaldırmak için uluslararası
boyutta işbirliğine gidilmelidir.
Fakat Akdeniz’de Türkiye-Yunanistan ve
İspanya-Fas arasında kıta sahanlığı sorunları
nedeniyle yapılacak çalışmalarda
istenilen başarı yakalanamayabilir. Öncelikle
bu kavramların ne anlama geldiğini
açıklamakta yarar görülmektedir.
Kıta sahanlığı nedir? Kıtasal uzantının
kıyısal bölgeden başlayan ve ortalama
olarak 130 (180) m derinliğe kadar uzanan
bölümü. Uluslararası Hukukta deniz
yatağı ve onun altını içeren kıyıdan 200
deniz mili açığa kadar, ya da bu sınırın
ötesinde bulunup sular derinliğinin işletilmesine
olanak verdiği en derin noktaya
kadar olan bölgeye verilen isimdir.
Kıta sahanlığında, cansız doğal kaynakları
araştırma, işletme, kullanma ve
faydalanma yetkisi kıyı devletine aittir.
Milletlerarası münasebetlerde ve deniz
hukukunda kıta sahanlığı ve anlaşmazlıkları
sık sık görülmektedir. İlk defa İkinci
Dünya Savaşından sonra, ABD Başkanı
Truman tarafından ortaya atılmıştır. Ona
göre, ülkelerin karasularından sonra da
deniz bölgesinin altında bazı kaynakları
kullanma hakkı vardır. Denizin dibindeki
bu arazi “kıta sahanlığı” olarak isimlendirilmiştir.
1958 senesinde Cenevre’de toplanan Birinci
Deniz Hukuku Konferansında imzalanan
sözleşmeye göre ülkelerin karasularının
bitim sınırından başlayan 100-200
metrelik derinliğe kadar olan deniz altındaki
arazi kıta sahanlığı sayılmıştır.
Karasuları genişliği: Ege Denizi, Türkiye
ile Yunanistan arasında yer alan adeta yarı
kapalı bir denizdir ve binlerce ada, adacık
ve kayalıklarla doludur. 1923 yılında Lozan
Barış Antlaşması imzalandığında bu
denizdeki iki ülkeye ait karasuları 3 mil
genişliğinde bulunmaktaydı. 1936 yılında
Yunanistan karasularını 6 mile çıkarmıştır.
Türkiye de 1964 yılında karasularını
6 mile çıkarmıştır. Buna göre Yunanistan
Ege’nin % 43,5 inde, Türkiye ise %7,5
inde egemenlik hakkı bulunmaktadır. %
49’u ise açık denizdir (uluslar arası sular).
Yunanistan karasuları 12 mile çıkardığı
takdirde ise Ege Denizi’nin % 71,5 ini
kontrol edecek, Türkiye ise % 8,7, açık
deniz ise % 19,7 gibi küçük bir oranda
kalacak. Dolayısıyla Ege Denizi Yunan
Gölü haline gelecektir. Yunanistan, BM
Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde genel bir
kaide olarak ortaya koyduğu azami 12
mil sınırı kuralından dolayı Sözleşmeyi
imzalamış, Türkiye ise imzalamamıştır.
Lozan Antlaşması’nda aksine hüküm bulunmadığı
hallerde ise, Asya sahillerine
üç mil mesafe içinde olan adalar da Türk
egemenliğine bırakılmıştır.
31