Hoş GeldİN ya ŞEHRİ RAMAZAN

göre bu âyette, Hz. Muhammed’in (s.a.v.)
peygamberlikten sonraki dönemi ile önceki
dönemi arasında bir mukayese yapılmaktadır.
Nitekim, o peygamber olmadan önce de
kendi toplumunda hakim olan inanç ve
yaşayışın yanlışlığını, insanın varoluş amacına
yakışmadığını görüyor, ama onların kurtuluş
yolunu bilmiyordu. Allah Tealâ (c.c.) ilahi vahyi
göndererek onu bu durumdan kurtarıp yolunu
aydınlattı. Hem varacağı hedefi, hem de o hedefe
nasıl varacağını gösterdi.
8- Ve seni yoksul bulup zengin etmedi mi?
Hz. Peygamber (s.a.v.) Kureyş’in soylu bir
ailesine mensup olmakla beraber, kendisine
babasından bir dişi deve ile bir cariyeden
başka miras kalmamıştı. Zengin bir tüccar
olan Hz. Hatice validemiz (r.a.) ile evlenmesi
ve eşinin tüm servetini onun yönetimine
bırakması,Hz. Peygamber’in (s.a.v.) maddi
darlıktan kurtulmasına vesile olmuştu. Bununla
beraber ayetteki “zenginlik” ibaresine daha
geniş anlamlar yükleyen tefsir alimleri olmuştur.
Bunlara göre, Allah Tealâ, (c.c.) Hz. Peygamber’e
(s.a.v.) gönderdiği vahiy ile onun ruh ve kalp
dünyasını zenginleştirmiş ve onu ilâhî hakikatlere
mazhar kılmıştır. 5
Rasûlullah’ın (s.a.v.) hayatından verilen
bu örneklerin hepsinde, onun ahiri her daim
evvelinden hayırlı olmuştur. Sûrenin son üç
ayetinde Rasûlullah’a (s.a.v.) mazhar olduğu
ihsanlar karşısında şükür mahiyetinde bazı
görevler hatırlatılmaktadır.
9- O halde sakın yetime kötülük ve
haksızlık etme.
Bu ve bundan sonraki iki âyetin hedefi,
Rasûlullah’ın (s.a.v.) şahsında bütün toplumun
dikkatini ahlaki ve sosyal iki temel problem üzerine
çekmek ve bunları çözüme kavuşturmaktır.
Bunların ilki yetimlerdir. Bir hadis-i şeriflerinde
Rasulullah (s.a.v.); “Yüce Allah’tan (c.c.) korktuğu
takdirde yetime kefil olan kişi ile ben şu ikisi
gibiyiz,” buyurmuş ve şehâdet parmağıyla orta
parmağını göstermiştir. 6
10- El açıp isteyeni boş çevirme.
Müfessirlerin bir kısmı “el açıp isteyen”den
5 DİBY, Kur’an Yolu, c. V, s.639.
6 Buhârî, Talak 25, Edep24; Müslim, Zühd 42;Tirmizî, Birr14
maksadın dünyaya dair bir şey isteyen dilenciler
olduğunu ifade etmişlerdir. Bununla beraber,
maksadın ilim ve din ile ilgili soru soran kişi
olduğu görüşünde olan tefsir alimleri de vardır.
Mal dilenene istediğini vermeye gücü yeten
kimse yumuşak bir şekilde reddedip, bir şey
vermediği zaman tehdit edilmemiştir. Ancak
ilim soran kimseye ilmi olan kimsenin cevap
vermemesi öyle değildir. Nitekim bir hadis-i
şerifte bu konuyla alakalı olarak “kendisine bir
ilim sorulup da onu gizleyen kimse, ateşten gem
ile gemlenir,” buyurulmuştur. 7
11- Rabbinin lütuflarını şükranla an.
Şükürle ilgili iki özel görev örnek olarak
sıralandıktan sonra sûre bu konuda “Rabbinin
lütuflarını şükranla an” şeklinde genel ve kuşatıcı
bir âyetle tamamlanmıştır. Tefsir alimleri buradaki
nimet kelimesini Kur’an, peygamberlik ve sûre
içinde Rasûlullah’a (s.a.v.) lütfedildiği bildirilen
şeyler gibi değişik manalarda açıklamışlarsa
da, bunu Rasûlullah’ın (s.a.v.) hayatı boyunca
mazhar olduğu maddi ve manevi bütün lütûflar
ve nimetler olarak anlamak sûrenin amacına ve
ayetlerin akışına daha uygun düşmektedir. 8
Duhâsûresinin sonunda ve ondan sonra
Kur’an-ı Kerim’in sonuna kadar her sûre
bittiğinde tekbir getirmek sünnettir. Bunun
sebebi, vahyin gecikmesinden sonra bu sûre
indiği zaman Rasulullah’ın (s.a.v.) tasdik ederek
“Allahü-ekber” demiş olmasıdır. İbn-i Abbas’tan
(r.a.) da rivayet edildiği üzere,Nâssûresinden
sonra tekbir getirilir, Fatiha sûresi ve Bakara
sûresinin ilk beş ayeti okunur ve hatim duası
edilir. Bazıları tekbir getirirken sadece “Allahüekber”
ile yetinir, bazıları kelime-i tevhid ile
beraber “lâ ilâhe illallahüvallahüekber” der.
“Elhamdülillah” diyerek hamdetmeyi ilave
edenler de bulunmaktadır. 9
7 Ebu Davud, İlim 9;Tirmizî, İlim 3
8 DİBY, Kur’an Yolu, c. V, s. 640.
9 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, c. IX, s.286.
Bizbiriz Dergisi
12