Enflasyon ve Maliye Politikası
Enflasyon ve Maliye Politikası
Enflasyon ve Maliye Politikası
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> <strong>Maliye</strong> Politikası
Tanım: Cari fiyat seviyesinde toplam talebin<br />
toplam arzdan fazla olmasıdır. P →TT > TA<br />
<strong>Enflasyon</strong> belli bir ekonomide belirli bir dönemde fiyatlar genel<br />
düzeyindeki sürekli artıştır.<br />
<br />
<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> <strong>Maliye</strong> Politikası<br />
Toplam talebin toplam arzı aşmasından ya da,<br />
<strong>Maliye</strong>t artış eğilimlerinden kaynaklandığı iddiası bulunmaktadır.<br />
Gerek klasik iktisatçılar gerekse Keynesyen iktisatçılar mal <strong>ve</strong><br />
hizmet talebinin, mal <strong>ve</strong> hizmet arzına göre daha fazla<br />
olmasının enflasyona yol açtığında birleşmektedirler. Ancak bu<br />
fazlalığa neden olabilecek kaynaklar arasında farklı düşüncelere<br />
sahiptirler.<br />
2
KLASİKLER VE KEYNESYEN DÜŞÜNCEDE<br />
ENFLASYONUN SEBEBİ<br />
Klasik ekonomistlere göre, klasik miktar kuramı (M*V=P*T)<br />
varsayımı altında bir ekonomide talep miktarının arz miktarını<br />
aşmasına yol açan neden para miktarındaki değişiklik iken,<br />
Keynesyenlere göre enflasyona neden olan öğe, gelirin<br />
tüketime ayrılan kısmıdır. Keynesyenlere göre, para<br />
miktarındaki değişiklikler, doğrudan harcamalar üzerinde değil,<br />
faiz oranını <strong>ve</strong> bu yolla yatırım harcamalarını etkilemektedir. Para<br />
arzındaki artış, toplam talebe yansıdığı oranda, tam istihdama<br />
ulaşıncaya kadar üretimi artırmakta, o noktadan sonra fiyatlar<br />
genel düzeyini yükseltmektedir.<br />
3
Talep <strong>Enflasyon</strong>u<br />
Bir ekonomide gerek toplam gerekse sektörel olarak<br />
mal <strong>ve</strong> hizmet talebinin arz tarafından karşılanamaması<br />
durumunda ortaya çıkan enflasyona talep enflasyonu<br />
denmektedir.<br />
Nedenleri:<br />
Açık bütçeler<br />
Para arzı artışı<br />
Kaydi para<br />
I > S<br />
4
Talep <strong>Enflasyon</strong>u<br />
TA<br />
P 2<br />
P 1<br />
TT 2<br />
TT 1<br />
Y o Y 2<br />
Talep <strong>Enflasyon</strong>u<br />
5
MONETARİST GÖRÜŞ<br />
Talep enflasyonu ile ilgili diğer bir görüş ise,<br />
enflasyonun her yerde <strong>ve</strong> her zaman parasal bir<br />
olay olduğunu ileri süren <strong>ve</strong> enflasyonun<br />
sürekliliğini para arzındaki artışlara bağlayan<br />
monetarist görüştür.<br />
Temelde klasik miktar kuramına dayanan bu<br />
görüşe göre, enflasyonun nedeni bir ekonomide<br />
para arzının üretim miktarından daha hızlı<br />
artmasıdır.<br />
6
<strong>Maliye</strong>t <strong>Enflasyon</strong>u<br />
Üretim girdileri içine giren kalemlerin birinde,<br />
bir kaçında <strong>ve</strong>ya hepsindeki fiyat<br />
yükselmelerinin genel fiyat düzeyini<br />
yükseltmesi ile oluşan enflasyondur.<br />
7
<strong>Maliye</strong>t <strong>Enflasyon</strong>u<br />
<strong>Maliye</strong>t enflasyonu nedenleri, faktör <strong>ve</strong> mal piyasalarındaki<br />
serbest rekabetten uzak ilişkilere dayandırılmaktadır.<br />
Bu yaklaşımı savunanlara göre, ücret <strong>ve</strong> fiyatların<br />
belirlendiği kurumsal çerçe<strong>ve</strong>nin ayrıntılı bir incelemesi<br />
yapılmadan enflasyonun açıklanması mümkün değildir.<br />
<br />
<br />
Tekelleşme eğilimlerinin,<br />
Güçlü sendikaların bulunduğu bir ekonomide ücretleri <strong>ve</strong> karları<br />
artırma çabalarının yarattığı fiyat yükselişleri söz konusu<br />
olmaktadır.<br />
8
<strong>Maliye</strong>t <strong>Enflasyon</strong>u<br />
P<br />
TA 2<br />
TA 1<br />
Nedenleri:<br />
<br />
Ücret artışları<br />
<br />
Kar marjını yükseltme<br />
P 2<br />
<br />
Vergilerdeki artışlar<br />
↑<br />
<br />
Faiz oranlarının artışı<br />
P 1<br />
TT<br />
<br />
<br />
Döviz kuru artışı<br />
İklim şartları <strong>ve</strong> doğal afetler<br />
Y 2<br />
Y 1<br />
Y<br />
<br />
Yurtdışından alınan<br />
hammaddelerin fiyatlarının<br />
artması<br />
←<br />
9
Fiyat <strong>Enflasyon</strong>u (Yapısal <strong>Enflasyon</strong>)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bu enflasyon esasında talep enflasyonunun bir özel şeklidir.<br />
Ekonominin yapısından kaynaklanan bir enflasyon çeşididir.<br />
Tam rekabet şartlarının olmaması, tüketicilerin örgütlenmemesi, baskı<br />
gruplarının yeterince etkili olamaması gibi nedenlerle bazı mal <strong>ve</strong> hizmetlerin<br />
fiyatları normal fiyatın çok üzerinde (arz-talep dengesi dışında) belirlenebilir. Bu<br />
fiyatlar genel fiyat seviyesini yükselterek enflasyona sebep olabilir.<br />
Az gelişmiş <strong>ve</strong> gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülür.<br />
Örneğin, çimento, demir, petrol ürünlerine olan talep çok yüksek olduğundan<br />
bunların fiyatları enflasyona sebep olabilir.<br />
10
<strong>Enflasyon</strong>un Etkileri<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Tasarruf Hacmi<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Kaynak Kullanımı<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Dış Ticaret İlişkisi<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> İstihdam Hacmi<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Gelir Dağılımı<br />
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Firmalar<br />
11
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Tasarruf Hacmi (1)<br />
Bir ülkede iç tasarruflar zorunlu <strong>ve</strong> gönüllü<br />
tasarruflardan oluşmaktadır. Fiyatlar genel seviyesi<br />
arttığında kişiler aynı gelirleriyle daha az mal<br />
alabileceklerdir.<br />
Yani sabit gelirlilerin satınalma güçleri azalacaktır.<br />
Bu gelir kaybı, devletin gelirlerinin artması <strong>ve</strong>ya<br />
nakit para tutanların satınalma güçlerini transfer<br />
etmesi anlamına gelecektir.<br />
Bu zorunlu tasarrufa enflasyon <strong>ve</strong>rgisi<br />
denmektedir.<br />
12
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Tasarruf Hacmi (2)<br />
13<br />
Ilımlı bir enflasyon toplam tasarrufları artırıcı<br />
bir etki yapabilir.<br />
Ilımlı bir enflasyon milli gelirin kişiler arasında<br />
dağılımını, genellikle, girişimciler sınıfı lehine<br />
değiştirir. Bu sınıfın tasarruf eğilimi yüksektir.<br />
Bu nedenle S→I dönüşebilir, bu da<br />
ekonominin üretken kapasitesini arttırabilir.<br />
Yüksek enflasyon durumunda ise durum böyle<br />
olmaz. Spekülatif yatırımlar artar. Reel<br />
yatırımlar gerçekleşmez.
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Kaynak Kullanımı<br />
<strong>Enflasyon</strong> ortamında tüketim harcamaları artar.<br />
Yatırımlar azalır. Spekülatif yatırımlar artar,<br />
kaynaklar rasyonel kullanılmaz.<br />
Dolayısıyla enflasyonist ortamda kaynakların<br />
etkin kullanılması giderek güçleşir.<br />
14
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Dış Ticaret İlişkisi<br />
<strong>Enflasyon</strong> ekonominin ithalat eğilimini<br />
yükseltici yönde etkiler. İthalat ucuz, ihracat<br />
pahalı hale gelir, dış ticaret açığı büyür.<br />
15
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> İstihdam Hacmi<br />
Philips Eğrisi<br />
<strong>Enflasyon</strong> ↑<br />
(Kısa Dönem)<br />
İşsizlik↓ = İstihdam ↑<br />
16
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Gelir Dağılımı<br />
Sabit gelirliler<br />
Emek geliri elde edenler<br />
Memurlar, işçiler,<br />
Gelir transferi<br />
Değişken gelir elde edenler<br />
Sermaye geliri<br />
Elde edenler<br />
Ticaretle uğraşanlar<br />
<br />
<br />
Gelir dağılımı olumsuz etkilenir.<br />
Çünkü emek geliri elde edenlerin gelirleri fiyat hareketlerini takip<br />
edememektedirler. Sermaye geliri ise fiyat hareketlerine göre hareket<br />
ederler. Yoksullardan → Varlıklılara doğru gelir transferi söz<br />
konusudur.<br />
17
<strong>Enflasyon</strong> <strong>ve</strong> Firmalar<br />
<strong>Enflasyon</strong>, firmaların alacaklarını yok eder,<br />
borçlanmalarını güçleştirir, borç vadelerini<br />
kısaltır, üretimi azaltmaya yol açar.<br />
18
<strong>Enflasyon</strong>la<br />
Mücadele Neden Gereklidir?<br />
Nispi fiyat yapısını bozarak kaynak dağılımının<br />
sapmasına neden olur.<br />
Gelir <strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong>t dağılımının değişmesine neden<br />
olmaktadır,<br />
Kişileri üretim <strong>ve</strong> kâra geçiş süreleri uzun olan<br />
yatırımları gerçekleştirme fikrinden uzaklaştırır<br />
Spekülatif yatırımları cazip hale getirir.<br />
19
<strong>Enflasyon</strong>la<br />
Mücadele Neden Gereklidir?<br />
Yatırımların dönemler arası dalgalanmasına<br />
neden olacağından ekonomik büyüme<br />
açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.<br />
Devalüasyon yapılmaz ise ithalat artışları<br />
ödemeler bilançosu sorunlarına yol açarak<br />
belirsizlik nedeniyle yabancı sermaye girişini de<br />
engelleyecek dış şoklara karşı daha kırılgan<br />
olacaktır.<br />
20
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede<br />
göz önünde Bulundurulacak Hususlar<br />
<br />
<br />
<br />
<strong>Enflasyon</strong> Boşluğu <strong>ve</strong> Hesaplanması<br />
Toplam Arz <strong>ve</strong> Toplam Talebin<br />
İncelenmesi<br />
<strong>Enflasyon</strong>un Kaynağını Belirlemek<br />
21
<strong>Enflasyon</strong> Boşluğu <strong>ve</strong> Hesaplanması<br />
TH<br />
Y=C+I+G+X-M<br />
Enf.Boşluğu<br />
Y*<br />
Y f<br />
Y<br />
22
Toplam Arz<br />
<strong>ve</strong><br />
Toplam Talebin İncelenmesi<br />
Toplam Arz Yetersizlik<br />
Toplam Talep Fazlalarının<br />
Kaynakları<br />
- Üretim kapasitesi - Devlet Harcamaları açık<br />
bütçe ile finanse edilmiş<br />
olabilir<br />
- Kapasite tam kullanılmakta - C ↑ olabilir<br />
- İklim şartları olumsuz - M s<br />
↑ (Kaydi para)<br />
23<br />
- W↑ → maliyetleri ↑ o da<br />
maliyet enflasyonu<br />
oluşturmuş olabilir
<strong>Enflasyon</strong>un Kaynağını Belirlemek<br />
-Talep<br />
-Fiyat<br />
-<strong>Maliye</strong>t<br />
<strong>Enflasyon</strong><br />
24
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede<br />
<strong>Maliye</strong> Politikası: Keynesyen Çözüm<br />
1- TT → TA düzeyine indirilebilir.<br />
2- TA → TT düzeyine indirilebilir.<br />
Birinci durum kısa dönem istikrar politikası ile<br />
ikinci durum uzun dönem istikrarlı kalkınma ile<br />
olur.<br />
25
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede<br />
<strong>Maliye</strong> Politikası (Keynesyen Çözüm)<br />
Bütçe Politikası<br />
Bütçenin giderlerini azaltmak (Denk <strong>ve</strong>ya fazla bir bütçe<br />
yapılmalı)<br />
G↓ (Tr↓) >>>T sabit<br />
Bütçenin gelirlerini arttırmak<br />
T↑ >>>> G sabit<br />
Hacimce daha küçük bir bütçe hazırlamak<br />
→ Denk fakat küçük bir bütçe oluşturmak<br />
→ Denk bütçelerde enflasyonisttir. (Denk Bütçe Çarpanı=1)<br />
26
Kısa dönemde;<br />
27<br />
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede<br />
<strong>Maliye</strong> Politikası: Keynesyen Çözüm<br />
Kamu harcamalarını azaltmak gerekmektedir;<br />
Mal <strong>ve</strong> hizmet alımına yönelen harcamaların kısılması<br />
gerekir. Cari harcama <strong>ve</strong> yatırım harcaması olarak ifade<br />
edilebilecek kısıntılardan en kolay olanı yatırım<br />
harcamalarının kısılmasıdır.<br />
Kamu transfer harcamalarında kısıntıya gitme olasılığı da<br />
sınırlıdır.<br />
Bir diğer alternatif kamu harcamalarında <strong>ve</strong>rimliliği<br />
artırıcı önlemler alarak ekonominin üretim kapasiteasini<br />
artırmak için tıkanıklık gösteren üretim alanlarına mali<br />
yardımlar bulunmak şeklinde olabilir.
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede Kamu Harcamaları (G)<br />
Politikası<br />
Reel Harcamalar<br />
Transfer Harcamaları<br />
Yatırım H. Cari H. Sosyal<br />
Transferler<br />
Faiz<br />
Ödemeleri<br />
İktisadi Gayeli<br />
Mali Yardımlar<br />
28
Yatırım Harcamaları<br />
Yatırım Harcamaları üretim kapasitesini belirlemede etkin<br />
olan bir harcama türüdür.<br />
Uzun vadeli altyapı yatırımlarından oluşmaktadır.<br />
Bunların kısılması talebi daraltır.<br />
Politik olarak bunların kısılması daha kolaydır.<br />
Ancak uzun dönemde üretim kapasitesini arttırmadığında<br />
toplam arz-toplam talep açığı giderek artar.<br />
29
Cari Harcamalar<br />
Bunlar personel harcamaları <strong>ve</strong> diğer cari<br />
harcamalardan oluşur.<br />
Personel harcamalarını kısmak çok zordur.<br />
Diğer cari harcamaların kısılması ise <strong>ve</strong>rimliliği<br />
azaltmaktadır.<br />
Dolayısıyla enflasyonla mücadele edilirken bu<br />
noktalara dikkat edilmelidir.<br />
30
Sosyal Transferler<br />
Sosyal transferler genellikle gelir dağılımını düzeltmek için<br />
emekli, dul <strong>ve</strong> yetimlere yapılan ödemelerdir.<br />
<br />
<br />
-Yeşil Kart Uygulaması<br />
-İşsizlik Sigortası<br />
Fakir (düşük gelirli) kesimin marjinal tüketim eğilimi yüksek<br />
olduğundan sosyal transfer harcamalarının kısılması toplam<br />
talebi anında kısabilir (büyüklüğü nisbetinde)<br />
Ancak bu da sosyal devlet anlayışı ile çelişmektedir.<br />
31
İktisadi Gayeli Mali Yardımlar<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Görev zararlarından dolayı, KİT’lere yapılan yardımlar, SG Kuruluşlarına<br />
yapılan ödemeler (transferler), yatırım teşvikleridir.<br />
KİT’lerin özelleştirilmesi, SG Kurumlarının yeniden yapılandırılması ile<br />
transfer harcamaları azaltılabilir bu da TT kısar.<br />
Ancak yatırım teşviklerini kısmak güçtür. Çünkü siyasi partiler ile bu<br />
teşvikleri alanlar arasında çıkar ilişkileri mevcut olabilir.<br />
Teşvikler bölgelerarası kalkınmayı sağlama, döviz kazandırıcı sektörleri<br />
avantajlı hale getirme, üretimin teşvik edilmesi gibi amaçlarla <strong>ve</strong>rilmekte<br />
ancak çoğu krediler geri dönmemektedir.<br />
32
Faiz Ödemeleri<br />
33<br />
Transfer harcamalarının en büyük kalemi faiz<br />
ödemeleridir.<br />
İç <strong>ve</strong> dış borçların miktarı arttıkça, vadeleri<br />
kısaldıkça faiz oranı da artmaktadır.<br />
Borç bir gü<strong>ve</strong>n meselesidir.<br />
<strong>Enflasyon</strong>a karşı mücadelede faiz ödemelerine<br />
hiç dokunulmamaktadır.<br />
Çünkü bu kalemde bir tereddüt devletin<br />
borçlanma kabiliyetini azaltır. Faizleri yükseltir.
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede Kamu Harcamaları<br />
Politikasındaki Güçlükler<br />
Savunma giderlerini kısmak güçtür<br />
Nüfusun artması ila<strong>ve</strong> kamu harcaması<br />
gerektirdiğinden G kısmak güçtür.<br />
Siyasal faktörler G kısılmasında güçlükler<br />
doğurmaktadır.<br />
Sosyal devlet anlayışı nedeniyle sosyal<br />
transferleri kısmak güçtür.<br />
34
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede<br />
<strong>Maliye</strong> Politikası: Keynesyen Çözüm<br />
<br />
Kamu gelirlerini artırmak;<br />
Ya yeni <strong>ve</strong>rgiler koyarak ya da <strong>ve</strong>rgi oranlarını artırarak <strong>ve</strong>rgi gelirlerini<br />
artırmak bir politika seçeneğidir.<br />
Gelir <strong>ve</strong>rgisi enflasyonla mücadele açısından gü<strong>ve</strong>nilir bir <strong>ve</strong>rgidir. Ancak üst <strong>ve</strong><br />
alt gelir gruplarına ilişkin etkileri dikkate alınmalıdır. Tüketim <strong>ve</strong>rgilerine<br />
bakışla tüketimi azaltmak açısından daha etkinsizdir zira gelir <strong>ve</strong>rgisi bir ölçüde<br />
tasarruflardan ödenmektedir.<br />
Gider <strong>ve</strong>rgilerinin daraltıcı etkisinin eşit hasılat sağlayan gelir <strong>ve</strong>rgilerine göre<br />
daha fazla olduğu savunulmaktadır. Mali ilüzyon nedeniyle direnç ile<br />
karşılaşması da gelir <strong>ve</strong>rgilerine bakışla daha az olmaktadır.<br />
Ser<strong>ve</strong>t <strong>ve</strong>rgilerinin enflasyonla mücadelede kullanılması sınırlı seviyede<br />
kalmaktadır.<br />
35
<strong>Enflasyon</strong>la Mücadelede Vergi Politikası<br />
<strong>Enflasyon</strong>la mücadelede uygulanacak <strong>ve</strong>rgi<br />
politikası toplam talebi kısıcı yönde etki<br />
yapması için <strong>ve</strong>rgi oranlarının arttırılması <strong>ve</strong>ya<br />
<strong>ve</strong>rgilendirilmeyen konu <strong>ve</strong> mükelleflerin<br />
<strong>ve</strong>rgilendirilerek ekonomideki likiditenin<br />
azaltılmasını sağlamalıdır.<br />
Uzun dönemde ise seçici <strong>ve</strong>rgi politikaları ile<br />
toplam arzı artırıcı <strong>ve</strong>rgi ayarlamaları<br />
yapılmalıdır.<br />
36
<strong>Enflasyon</strong>la mücadelede<br />
<strong>ve</strong>rgi politikasının kullanılmasında bazı<br />
güçlükler vardır<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Vergilerin artırılması <strong>ve</strong>rgi mükellefleri tarafından tepki ile karşılanır.<br />
Mükellef ödediği <strong>ve</strong>rginin miktarını nazarı dikkate alır.<br />
Vergi kanunlarında değişiklik yapmak kolay değildir.<br />
Vergilendirmede ekonomik <strong>ve</strong>ya siyasi sınıra ulaşılmışsa değişiklik kolay<br />
olmaz.<br />
Zamanlama çok önemlidir.<br />
Bütçe dengesi bozulabilir.<br />
İş hayatı <strong>ve</strong>rgilerdeki değişimden olumsuz etkilenir.<br />
Vergi mükelleflerinin <strong>ve</strong>rgiye karşı tepkileri gelir <strong>ve</strong> ikame etkileridir.<br />
Gelir etkisi oluşturacak şekilde ayarlamalar yapılmalıdır.<br />
Geçmiş yıl deneyimlerinden, bilimsel çalışmalardan yararlanılarak bu<br />
tepkiler minimuma indirilebilir.<br />
37
Vergi Türleri <strong>ve</strong> <strong>Enflasyon</strong>la Mücadele<br />
Gelir <strong>ve</strong>rgisi<br />
Kurumlar <strong>ve</strong>rgisi<br />
Gider <strong>ve</strong>rgileri<br />
Ser<strong>ve</strong>t <strong>ve</strong>rgileri<br />
38
Gelir <strong>ve</strong>rgisi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Artan oranlı gelir <strong>ve</strong>rgisi enflasyonu önlemede kullanılan en etkin <strong>ve</strong>rgi<br />
türüdür.<br />
Bu <strong>ve</strong>rgi aynı zamanda adaletli gelir dağılımının sağlanmasında da en<br />
önemlidir.<br />
Artan oranlı gelir <strong>ve</strong>rgisinin enflasyonla mücadelede etkin olmasının<br />
sebebi enflasyon dönemlerinde yüksek gelir elde edenlerin daha büyük<br />
bir oran ile <strong>ve</strong>rgilendirilerek talebi düşürme etkisinin olmasıdır.<br />
Kaynaktan kesme <strong>ve</strong> peşin <strong>ve</strong>rgi uygulamaları ile de anti enflasyonist gücü<br />
artmaktadır.<br />
Ayırma ilkesi ile ücret geliri ile sermaye gelirleri farklı<br />
<strong>ve</strong>rgilendirildiğinden farklı ayarlama yapılmasına imkan <strong>ve</strong>rmektedir.<br />
39
Gelir <strong>ve</strong>rgisi<br />
Gelir <strong>ve</strong>rgisinin enflasyonla mücadelede kullanılmasında iki<br />
noktada dikkatli olunmalıdır.<br />
1-Yüksek gelir elde edenlerin tasarruf eğilimleri yüksek<br />
olduğundan bunların karşılaştıkları marjinal <strong>ve</strong>rgi oranı<br />
yükseldikçe, yatırımlara ayıracakları kaynaklar azalmaktadır. Bu<br />
da uzun dönemde üretim kapasitesini azaltabilir.<br />
2- Düşük gelire sahip mükelleflerin karşılaşacakları marjinal <strong>ve</strong>ri<br />
oranının artması bu kesimin marjinal tüketim eğilimi yüksek<br />
olması nedeniyle <strong>ve</strong>rgi yükleri artacak bu da gelir dağılımını<br />
adaletsiz hale getirebilecektir.<br />
40
Kurumlar Vergisi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Kurumlar Vergisi yeni yatırım fonlarını kıstığı <strong>ve</strong> beklenen geliri azalttığı için<br />
genel etkisi bakımından yatırımları kısıcıdır.<br />
Kurum hissedarlarının gelirlerini de azaltacağından harcamaları da kısıcı<br />
etkisi vardır.<br />
Kurumlar <strong>ve</strong>rgisi gelir <strong>ve</strong>rgisine kıyasla konjonktüre uyma <strong>ve</strong> olumlu sonuç<br />
<strong>ve</strong>rme imkanı daha düşüktür.<br />
Çünkü bu <strong>ve</strong>rgi genelde düz oranlıdır.<br />
Bu küçük ölçekli kurumları daha yüksek <strong>ve</strong>rgi baskısı altına sokacaktır.<br />
Bu <strong>ve</strong>rginin yansıtılıp yansıtılmamasına göre sonuçları da farklı olacaktır.<br />
41
Kurumlar Vergisi<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Yansıtılması halinde <strong>ve</strong>rgiler tüketicilere yüksek fiyat olarak ödetilecek <strong>ve</strong><br />
gider <strong>ve</strong>rgilerine benzeyecektir.<br />
Yansıtılması az ise bu durumda kurum hissedarlarının harcanabilir geliri<br />
azalacağından tüketimi kısıcı olabilir.<br />
Ancak kurum hissedarlarının yüksek gelir elde edenler oldukları dikkate<br />
alındığında tasarrufları azalacağı <strong>ve</strong> yatırım imkanları azalacağı sonucuna<br />
varılabilir.<br />
Ülkemizde kurumlar <strong>ve</strong>rgisinin enflasyonla mücadele göz önünde tutularak<br />
dizayn edilmiştir.<br />
Tek oranlı olması <strong>ve</strong> toplam <strong>ve</strong>rgiler içinde payının nispeten daha küçük<br />
olması enflasyonla mücadelede etkisini azaltmaktadır.<br />
42
Gider Vergileri<br />
Gider <strong>ve</strong>rgileri tüketicilerin harcamaları üzerinden<br />
alındığından, toplam talebi kısmakta <strong>ve</strong> enflasyonla<br />
mücadelede etkin araçlardan birisidir.<br />
Bu <strong>ve</strong>rgiler dolaylı <strong>ve</strong>rgiler olup, mükellefler arasında bir<br />
ayırım yapmamaktadır.<br />
Özellikle zorunlu tüketim mallarından alınan <strong>ve</strong>rgiler gelir<br />
dağılımını çok olumsuz etkilemektedir.<br />
Çünkü düşük gelirli insanlar gelirlerinin tamamına yakınını<br />
zorunlu tüketime ayırmakta, yüksek gelir elde edenler ise<br />
gelirlerinin daha küçük kısmını tüketime ayırdıklarından dolayı<br />
<strong>ve</strong>rgide adalet ilkesi ile bağdaşmamaktadır.<br />
43
Gider Vergileri<br />
44<br />
Bunu önlemek için lüks tüketim malları<br />
üzerine daha yüksek oranlı gider <strong>ve</strong>rgileri<br />
konarak adalet ilkesi sağlanmaya<br />
çalışılmaktadır.<br />
Bir diğer nokta ise gider <strong>ve</strong>rgilerinin fiyatları<br />
yükselterek enflasyonist etki oluşturmasıdır.<br />
Eğer kamu harcamaları sabit kalırsa bu etkinin<br />
önemli olmayacağıdır.<br />
Çünkü <strong>ve</strong>rgiler bir defalık artışı, enflasyon ise
Gider Vergileri ile Gelir Vergisinin <strong>Enflasyon</strong>u<br />
Önlemede Etkinliği<br />
1- Gider <strong>ve</strong>rgileri ödeme anında etkisini göstermekte gelir <strong>ve</strong>rgileri ise bir yıl sonra<br />
ödeneceğinden daha az etkilidir.<br />
-- Peşin <strong>ve</strong>rgi, kaynaktan kesme<br />
2- Gider <strong>ve</strong>rgilerini, direkt tüketicilerin ödemesine karşılık gelir <strong>ve</strong>rgilerinin<br />
mükellefleri, en az geçim indirimi, istisna <strong>ve</strong> muafiyet gibi düzenlemelerden dolayı<br />
bazen daha az <strong>ve</strong>rgi ödemektedir. Dolayısıyla gider <strong>ve</strong>rgileri daha etkili olmaktadır.<br />
3- Gider <strong>ve</strong>rgileri daha çok dar <strong>ve</strong> sabit gelirliler üzerinde etkili olduğundan, gider<br />
<strong>ve</strong>rgilerindeki artış bu kesimin satın alma gücünü azaltacağından TT’i kısması daha<br />
kolaydır.<br />
4- Gider <strong>ve</strong>rgileri malın fiyatına eklendiğinden bu <strong>ve</strong>rgilere olan tepkiler gelir<br />
<strong>ve</strong>rgisine nazaran daha azdır.<br />
5- Gider <strong>ve</strong>rgileri doğrudan tüketim hacmini etkilerken, gelir <strong>ve</strong>rgileri tasarruf e<br />
tüketimi birlikte etkiler.<br />
6- Gelir <strong>ve</strong>rgilerinin gider <strong>ve</strong>rgilerine karşı tek üstünlüğü artan oranlı olmasıdır.<br />
45
Ser<strong>ve</strong>t Vergileri<br />
Ser<strong>ve</strong>t <strong>ve</strong>rgileri genellikle yansıtılmayanı <strong>ve</strong><br />
konjonktürel esnekliği düşük olan <strong>ve</strong>rgilerdir.<br />
Bu nedenle enflasyonu önleyici bir politika<br />
olarak etkinliği oldukça düşüktür.<br />
Yüksek gelire sahip kişilerden alındığı için de<br />
tüketimi kırıcı etkisi azdır.<br />
Ülkemizde uygulanan ser<strong>ve</strong>t <strong>ve</strong>rgileri daha çok<br />
gelir elde etmek <strong>ve</strong> gelir dağılımını<br />
dengelemek için alınmaktadır.<br />
46
<strong>Enflasyon</strong>la mücadelede Borçlanma Politikası<br />
Borçlanma günümüz devlet anlayışında normal<br />
kamu geliri sayılmaktadır.<br />
<strong>Enflasyon</strong>la mücadelede borçlanma politikası<br />
likidite fazlasının piyasadan çekilmesi temeline<br />
dayanmaktadır.<br />
Borç politikasının enflasyonla mücadelede<br />
başarılı olması borçlanmanın kimlere yapıldığı,<br />
ihraç edilecek borç senetlerinin tipi, vadesi, faiz<br />
47
Devlet enflasyonla mücadele için kişi <strong>ve</strong> firmalardan<br />
borçlanırken bu borçlanma ile tüketimin kısılması oranında<br />
başarılı olacaktır.<br />
Bu başarıyı artırmak için;<br />
Kişi <strong>ve</strong> Firmalara Borçlanma<br />
Devlet tahvili mümkün olduğunca kişilere satılmalı <strong>ve</strong> bu<br />
kişilerin tüketimlerini azaltmalıdır. Ayrıca vadede uzun olmalıdır.<br />
Bu da ödenek faiz oranına bağlıdır. Bu gelirlerin <strong>ve</strong>rgi istisnası<br />
sağlanması başa başın altında ihraç etmesi vb.<br />
48
Ticari Bankalara Borçlanma<br />
<strong>Enflasyon</strong>la mücadele için asıl amaç toplam talebi azaltmak için<br />
tüketime gidecek fonları azaltmaktır. Bu nedenle de<br />
borçlanmaya gidildiğinde bu amaç göz önünde tutulmalıdır.<br />
Eğer devlet ticari bankalardan borçlanırsa bu bankaların kaydi<br />
para oluşturmasından dolayı enflasyonu arttırıcı etki yapar.<br />
Ülkemizde iç borçlanmanın asıl amacının enflasyonla mücadele<br />
değil kamu finansman açığını kapatmak için yapıldığından<br />
dolayı enflasyonla mücadele başarılı olamamıştır.<br />
49
Emisyon<br />
<strong>Enflasyon</strong>un yaşandığı bir ortamda merkez<br />
bankasına borçlanmanın hiçbir daraltıcı etkisi<br />
yoktur.<br />
Aksine devlet borçlanmayla elde ettiği geliri<br />
harcadığından para arzı artacak, enflasyon<br />
hızlanacaktır.<br />
50
Change language