Arz, Talep ve Hükümet Politikaları - Osmangazi Ãniversitesi
Arz, Talep ve Hükümet Politikaları - Osmangazi Ãniversitesi
Arz, Talep ve Hükümet Politikaları - Osmangazi Ãniversitesi
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
28.10.2011<strong>Arz</strong>, <strong>Talep</strong> <strong>ve</strong> Hükümet Politikaları:Fiyat kontrolü <strong>ve</strong> Piyasaya EtkisiDoç. Dr. Erdal GümüşEskişehir <strong>Osmangazi</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesiİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi Maliye BölümüHÜKÜMETLERİN FİYAT KONTROLLERİVE ARZ-TALEP DENGESİ• Bir serbest piyasa sisteminde piyasa fiyatı <strong>ve</strong> piyasadenge miktarı arz <strong>ve</strong> talep tarafından serbestçebelirlenir.• Oluşan denge ekonomik olarak etkin olmasına rağmentoplumdaki herkes bu durumu arzu etmeyebilir.• Gerçek hayatta fiyat oluşumunda “görünmez el”in yanısıra “görünen el”in müdahalesi de vardır:1. Tavan fiyat uygulaması (kira, ekmek)2. Taban fiyat uygulaması (asgari ücret)3. Vergilendirmeİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü2Narh• Mal <strong>ve</strong> hizmetlerin satış fiyatlarının kamu otoriteleritarafından saptanmasıdır. Narhlar, taban <strong>ve</strong> tavanfiyatların belirlenmesi şeklinde hem üreticiyi, hemde tüketiciyi korumaya yöneliktir.• Taban fiyat uygulaması, narh üreticiyi korumayayönelik olup, belirlenen fiyatın altında satışyapılması yasaktır.• Tavan fiyat uygulaması ise, narh tüketiciyi korumayayönelik olup, bir mal <strong>ve</strong>ya hizmetin satılabileceği enyüksek fiyatın belirlenmesinde kullanılır.Tavan <strong>ve</strong> Taban Fiyat Uygulaması• Tavan Fiyat: Bir mal, hizmet <strong>ve</strong>ya üretim faktörünün ticaretininkanuni olarak satılabileceği en yüksek fiyattır. Örnek: Tavan Kirabelirlemesi.• Tavan Fiyatın Sonucu: Kıtlık• Kıtlığın Sonucu:– Kuyruk Yöntemi– Vesika Yöntemi– Karaborsa…İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü3İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü4KaraborsaTavan Fiyat• Tavan fiyatın üzerinde bir fiyatla gerçekleşen mal alımsatımişlemine karaborsa işlemi,• Söz konusu işlemin gerçekleştiği piyasaya da karaborsapiyasası denir.Kira Kontrolleri– Kirada Tavan Fiyat Düzenlemesi• Ev kiralarının belirlenen miktarından fazlaolmasını illegal kabul eden hükümetdüzenlemesidir.• Tavan fiyat uygulamasında iki mümkün sonuçvardır.– Etkili olmayan tavan fiyat– Etkili olan tavan fiyatİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü5İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü61
28.10.2011Etkili olmayan Tavan Fiyat UygulamasıEtkili olan Tavan Fiyat UygulamasıFiyat<strong>Arz</strong>Fiyat, TL<strong>Arz</strong>$4Tavan FiyatDengeFiyatı332Tavan FiyatKıtlık<strong>Talep</strong><strong>Talep</strong>0100İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye BölümüMiktar7075<strong>Arz</strong> E.Miktar125<strong>Talep</strong> E. miktarMiktar8Tavan Fiyat (Örnek)Konut Piyasası:Ev ya da konutpiyasasında arz <strong>ve</strong>talebi dengeleyenaylık kira bedeli 550dolar, denge miktarı4000 birimdir.Kira Tavanı kıtlığanasıl sebep olur?Kira Tavanı aylık kirabedelini 400 Dolarseviyesine çeker.1. <strong>Arz</strong> edilen ev miktarı3000 birime düşer.2. <strong>Talep</strong> edilen evmiktarı 6000 birimeyükselir.3. Kıtlık 3000 birimeyükselir.Tavan Fiyatİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü9İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü10Tavan FiyatTavan FiyatKira Tavanı nasıl karaborsa oluşturur?– Kira tavanı ev kıtlığına sebep olduğundameydana gelen gelişme nedir?Kira Tavanının 400Dolar olmasıdurumunda:– Karaborsa• Hükümetlerin piyasa düzenlemelerinin sonucundameydana gelen illegal piyasadır...1. Kiralık 3000 birimev mevcuttur.2. Kimileri 625 Dolardan3000 birim evikiralamaya razıdır.İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü11İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü122
28.10.2011Tavan FiyatKira Kontrolü: Kısa DönemKira, TL3. Karaborsa piyasakirası aylık 625Dolara kadaryükselebilecektir.<strong>Arz</strong>Tavan Kira BedeliKıtlık<strong>Talep</strong>0Konut Miktarıİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü13İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü14Kira, TLKira Kontrolü: Kısa Dönem<strong>Arz</strong> <strong>ve</strong> talep uzun dönemde dahaesnek olduklarından tavan kirapolitikası daha fazla konut kıtlığına yolaçar.Tavan <strong>ve</strong> Taban Fiyatta Amaç ?• Tavan fiyatta amaç: tüketiciyi korumak<strong>Arz</strong>Tavan kira bedeli• Taban Fiyatta amaç: üreticiyi korumakKıtlık<strong>Talep</strong>0Konut Miktarıİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü15İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü16Taban Fiyat Uygulaması: AsgariÜcretEtkili olmayan Taban Fiyat UygulamasıFiyat, TLAsgari Ücretİşçilere bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen <strong>ve</strong>işçinin gıda, konut giyim, sağlık, ulaşım <strong>ve</strong> kültür gibiihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden en az düzeydekarşılamaya yetecek ücret” anlımana gelir.• Taban fiyat uygulamasında iki mümkün sonuçvardır.– Etkili olmayan taban ücret– Etkili olan taban ücretDengeFiyatı32<strong>Arz</strong>TabanFiyat<strong>Talep</strong>İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü170100Denge MiktarıMiktar183
28.10.2011Etkili olan Taban Fiyat UygulamasıFiyat, TLDengeFiyatı43080<strong>Talep</strong> E.MiktarFazlalık<strong>Arz</strong>120<strong>Arz</strong> E. MiktarTaban Fiyatı<strong>Talep</strong>Miktar19Asgari ücret, emekpiyasası istihdamimkanlarını <strong>ve</strong> ücretoranlarını etkiler.Örn: Lokantaçalışanları piyasasıLokanta çalışanları arz<strong>ve</strong> talebi piyasası birsaati 5 dolar olan dengeücretinde <strong>ve</strong> 5000 işçidenge miktarındadengeye gelir.Asgari Ücret20Asgari ücret işsizliğenasıl sebep olur?Belirlenen asgari ücret 7dolardır.1. <strong>Talep</strong> edilen işgücümiktarı 3000 işçiyedüşer.2. <strong>Arz</strong> edilen işgücümiktarı 7000 kişiyeyükselir.3. Sonuçta 4000 kişiişsizdir.Asgari ÜcretAsgari ücret işarayanların sayısınınasıl artırır?1. Asgari ücret 7 dolarolduğunda 3000işçi kullanılabilirdurumdadır.2. İşçilerden bazıları 3dolardan çalışmayarazıdır.Asgari Ücret21223. İllegal ücret 7dolardan 3 dolaradoğru uzanır.Asgari ÜcretTürkiye’de Asgari Ücret• 01.07.2011-31.12.2011Dönemi• Brüt Asgari Ücret• Sigorta Primi İşçi Payı• 16 YaşındanBüyükler• 837,00 TL• 117,18 TL• 16 YaşındanKüçükler• 715,50 TL• 100,17 TLİnsanlar ücretleri 4 dolardüşünceye kadarçalışmaya razıdırlar.• İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı• Gelir Vergisi Matrahı• Gelir Vergisi• 8,37 TL• 711,45 TL• 106,72 TL• 7,16 TL• 608,17 TL• 91,23 TL• Damga Vergisi• 5,52 TL• 4,72 TL• Kesintiler Toplamı• 237,79 TL• 203,28 TL• Net Asgari Ücret• 599,21 TL• 512,22 TLİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü23İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü244
28.10.2011Vergilendirme• Hükümetlerin kamu harcamalarını finanse etmekamacıyla başvurdukları en asli finansman yöntemi<strong>ve</strong>rgilendirmedir.– Tüketicilerden <strong>ve</strong>rgi alınması– Üreticilerden-Satıcılardan <strong>ve</strong>rgi alınması– Verginin her iki kesime birlikte yansıtılmasıTüketiciden Alınan Verginin Etkileri• Tüketici talebi azalır• Talebin azalması daha az malın daha düşük fiyatlasatılmasına yol açar• Üretici birimlerin üretim şevki azalır• Vergi yükünü hem alıcı hem de satıcı üstlenirİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü25İktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü26Tüketicilerden istenen 50 Kuruşluk biribirim <strong>ve</strong>rdisinin etkisiÜreticilerden istenen 50 Kuruşluk biri birim<strong>ve</strong>rdisinin etkisiFiyatTüketicilerinödediği fiyat3,30Vergisiz 3,00denge 2,80fiyatı<strong>Arz</strong>, S 1Tüketicilerinödediği fiyatFiyat3,30Vergi Öncesi dengeVergi (0,50 TL) Vergisiz 3,00dengefiyatı2,80VergisonrasıdengeVergi (0,50)S 2S 1Vergi öncesi dengeD 1Üreticilerineline geçenfiyatVergi sonrası dengeD 1Üreticilerinnin elinegeçen fiyatD 2090 100Miktar090 100MiktarÜcret Üzerinden Alınan VergiEsnek <strong>Arz</strong>, İnelastik <strong>Talep</strong>Ücretİş<strong>ve</strong>reninÖdediğiÜcretVergi öncesiücretÇalışanın elinegeçen ücret0VergiKamasıEmek <strong>Arz</strong>ıEmek TalebiEmek MiktarıTüketicilerinödedikleriFiyatVergisiz FiyatÜreticilerineline geçenfiyatFiyat0Vergi3....üreticilerdaha azınıyüklenirler.1. <strong>Arz</strong> taleptendaha fazla esnekolduğunda...<strong>Talep</strong><strong>Arz</strong>2. ...Vergiyükü dahafazlatüketicilerüzerindekalır.Miktar5
28.10.2011İnelastik <strong>Arz</strong>, Elastik <strong>Talep</strong>FiyatTüketicilerinödedikleri FiyatVergisiz FiyatÜreticilerineline geçenfiyatVergi1. <strong>Talep</strong>arzdan fazlaesnekolduğunda...Supply2. ...Vergi yüküdaha fazlaüreticilerüzerinde kalır.3. ...tüketicilerdaha azınıyüklenirler.DemandÖdev• Ülkemizde,– Tavan fiyat uygulanan <strong>ve</strong> uygulayıcılarını(ilgili kamu otoritesini)– Taban fiyat uygulayan <strong>ve</strong> uygulayıcılarını(ilgili kamu otoritesini)araştırarakher biri için en az beşer örnek <strong>ve</strong>riniz.Haftaya ders saatinde hazır omalı.0Miktarİktisadi <strong>ve</strong> İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü326
Change language